Thực hiện kế hoạch hoạt động năm 2008 của Dự án Quỹ toàn cầu phòng chống sốt rét (QTC PCSR) Việt Nam về việc điều tra chỉ số dự án nhằm thu thập các số liệu đánh giá hiệu quả sau 4 năm thực hiện dự án vòng 3 (2005-2008), đồng thời xây dựng các chỉ số Dự án QTC PCSR Việt Nam vòng 7 (2009-2013); Ban Quản lý Dự án Trung ương đã xây dựng đề cương, lập kế hoạch điều tra chỉ số dự án.
Điều tra các chỉ số dự án sẽ được tiến hành từ 2/1/2009 đến 20/1/2009 tại 28 tỉnh, 36 huyện và 216 xã; trong đó theo sự phân công của Ban Quản lý Dự án QTC PCSR Trung ương, Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn chịu trách nhiệm chỉ đạo và tổ chức thực hiện tại 12 huyện và 72 xã thuộc 9 tỉnh dự án: Thừa Thiên-Huế, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Kon Tum và Đăk Lăk. Để triển khai đợt điều tra này, Ban Quản lý Dự án Viện đã cử 12 cán bộ có trình độ sau đại học và đại học làm đội trưởng của 12 đội điều tra với sự tham gia các thành viên của các tuyến tỉnh, huyện và xã trong phạm vi 12 huyện điều tra. Trước đó Ban Quản lý Dự án QTC PCSR Trung ương đã cử cán bộ vào tập huấn và thống nhất các nội dung điều tra cùng các đội trưởng các đoàn điều tra. Nội dung điều tra tuân thủ các quy định của Bộ Y tế về y đức trong nghiên cứu y sinh học.
Mục tiêu điều tra
1. Thu thập một số chỉ số phục vụ cho quá trình giám sát và đánh giá các hoạt động thuộc các mục tiêu của Dự án năm 2008.
2. Đánh giá hiệu quả của Dự án QTC PCSR Việt Nam sau 4 năm thực hiện dự án vòng 3 (2005-2008).
3. Thu thập số liệu cơ bản để xây dựng các chỉ số đánh giá Dự án QTC PCSR Việt Nam vòng 7 (2009-2013).
Nội dung và phương pháp điều tra
Điều tra hộ gia đình
Điều tra các hộ gia đình bằng phương pháp phỏng vấn chủ hộ với bộ câu hỏi thiết kế sẵn có thử nghiệm trước theo mẫu quy định, tại các hộ gia đình đã được chọn cho điều tra tiến hành phỏng vấn các chủ hộ gia đình hoặc đại diện các hộ gia đình; người được phỏng vấn phải từ 18 đến 60 tuổi, đủ khả năng hiểu và trả lời tốt các câu hỏi phỏng vấn. Trong quá trình điều tra nếu hộ gia đình nào trong danh sách được chọn mà từ chối không tham gia cuộc điều tra hoặc không có mặt khi đội điều tra đến thì cán bộ điều tra phải chọn ngẫu nhiên gia đình khác thay thế để đảm bảo đủ 15 hộ gia đình/thôn bản cũng như tính ngẫu nhiên trong quá trình chọn mẫu.
 |
Điều tra hộ gia đình |
Đối với các huyện thuộc dự án vòng 3 tiến hành điều tra tại 30 huyện, 180 xã, 360 thôn và 5.400 hộ gia đình đã được điều tra năm 2005. Mẫu được chọn theo phương pháp ngẫu nhiên (multistage sampling) lập danh sách các huyện dự án và danh sách các xã của mỗi huyện; chọn 30 huyện từ danh sách các huyện dự án bằng phương pháp ngẫu nhiên có hệ thống; từ danh sách các xã của mỗi huyện được chọn, tiến hành chọn ngẫu nhiên 6 xã theo phương pháp ngẫu nhiên đơn; tại mỗi xã được chọn, 2 thôn bản sẽ được chọn ngẫu nhiên từ danh sách các thôn bản của xã theo phương pháp bốc thăm ngẫu nhiên; tại mỗi thôn bản được chọn, chọn ngẫu nhiên 15 hộ gia đình từ danh sách các hộ gia đình của mỗi thôn bản bằng phương pháp bốc thăm ngẫu nhiên. Tổng số hộ gia đình được chọn tại 30 huyện sẽ là: 15 hộ gia đình/thôn bản × 2 thôn bản/xã × 6 xã/huyện × 30 huyện = 5.400 hộ.
Đối với 6 tỉnh dự án mới thực hiện theo các bước tương tự như trên để chọn 6 huyện, mỗi huyện chọn 6 xã, mỗi xã chọn 2 thôn bản và mỗi thôn bản chọn 15 hộ gia đình. Tổng số hộ gia đình được chọn tại 6 huyện dự án mới là: 15 hộ gia đình/thôn bản × 2 thôn bản/xã × 6 xã/huyện × 6 huyện = 1.080 hộ.
Như vậy điều tra sẽ được tiến hành tại 36 huyện và 216 xã với 6.480 hộ gia đình, tại mỗi xã được chọn Đội trưởng các đội điều tra sẽ chọn mẫu 2 thôn bản và 15 hộ gia đình ở mỗi thôn theo hướng dẫn khi xuống thực địa.
Điều tra hồi cứu tại các cơ sở y tế
Điều tra hồi cứu chủ yếu dựa vào nguồn thông tin, số liệu có sẵn, thường xuyên từ các cơ sở y tế các cơ sở y tế nhà nước ở các tuyến tỉnh, huyện và xã theo nội dung chỉ số yêu cầu. Tại 28 tỉnh dự án thu thập số liệu điều tra tại khoa lây, khoa xét nghiệm và khoa dược của bệnh viện đa khoa tỉnh; tại các huyện được chọn thu thập số liệu tại bệnh viện huyện; tại các xã được chọn thu thập số liệu điều tra tại trạm y tế xã qua số ghi chép, báo cáo bệnh nhân sốt rét, tủ thuốc để thu thập thông tin theo mẫu điều tra.
 |
Sinh cảnh sốt rét |
Mẫu và phương pháp chọn mẫu điều tra các cơ sở y tế đảm bảo số trạm y tế cần điều tra phải đạt ít nhất 10% tổng số xã của dự án (185 xã), số bệnh viện huyện cần điều tra phải đạt ít nhất 20% số huyện của dự án (31 huyện) và điều tra toàn bộ bệnh viện tỉnh của 28 tỉnh dự án (trừ Hà Tĩnh). Tuy nhiên số mẫu trên là tối thiểu, để thuận tiện với điều tra hộ gia đình số mẫu này có thể cao hơn; cụ thể là 28 tỉnh, 36 huyện và 216 xã dự án đã được chọn để điều tra hộ gia đình cũng sẽ được điều tra thu thập các thông tin từ các cơ sở y tế.
Điều tra một số chỉ số đặc biệt
Điều tra tỷ lệ hiện mắc tại 22 xã được xác định là các điểm nóng sốt rét; trong đó 17 xã đã được điều rta năm 2005 và 5 xã của huyện mới sẽ tiến hành đồng thời điều tra tỷ lệ hiện mắc với phỏng vấn chủ hộ tại thôn bản đã được chọn cho điều tra hộ gia đình mà thôn này được xác định là điểm nóng sốt rét; tỷ lệ hiện mắc ở các điểm này sẽ được điều tra thông qua khám lách, cặp nhiệt độ và lấy lam máu xét nghiệm tìm ký sinh trùng sốt rét bằng kính hiển vi. Số mẫu điều tra khám lách, cặp nhiệt độ và xét nghiệm máu cho tất cả các thành viên trong 15 hộ gia đình của 2 thôn bản đã chọn; lam máu do xét nghiệm viên của đội điều tra lấy sẽ được nhuộm và soi tại 3 Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng để điền kết quả vào phiếu điều tra.
Tỷ lệ người dân di cư có sốt được lấy lam máu hoặc thử test chẩn đoán nhanh có thể thu thập từ phiếu phỏng vấn hộ gia đình, tuy nhiên sẽ không đủ số mẫu cần có do vậy chỉ số này sẽ được thu thập chủ yếu từ một điều tra riêng ở nhóm người di dân tự do.
Các chỉ số cần điều tra
1. Các chỉ số thuộc mục tiêu chung của dự án đảm bảo và duy trì các thành quả đạt được trong thập kỷ qua, tiếp tục đẩy lùi sốt rét ở các vùng có nguy cơ cao.
2. Các chỉ số thuộc mục tiêu 1 nâng cao khả năng chẩn đoán sớm và điều trị sốt rét đúng cho dân vùng sâu, vùng xa ở các tỉnh dự án (i) tỷ lệ người có sốt được chẩn đoán bằng xét nghiệm kính hiển vi hoặc test chẩn đoán nhanh (ii) số lượng và tỷ lệ ca sốt rét do P.falciparum được điều trị bằng thuốc sốt rét phối hợp ACT (iii) tỷ lệ người có sốt so với bệnh nhân chung đến cơ sở y tế nhà nước khám bệnh ở các huyện dự án (iv) số lượng và tỷ lệ cơ sở y tế xã, huyện, tỉnh có đầy đủ dụng cụ chẩn đoán sốt rét theo quy định (v) số lượng và tỷ lệ cơ sở y tế được cung cấp đủ thuốc sốt rét phối hợp ACT (vi) số lượng và tỷ lệ các cơ sở y tế xã có test chẩn đoán nhanh (RTDs).
3. Các chỉ số thuộc mục tiêu 2 nâng cao khả năng thực hiện các biện pháp  |
Lấy lam máu và thử test chẩn đoán nhanh |
phòng chống véc tơ tốt và tăng cường bảo vệ phòng chống sốt rét cho người dân vùng sâu, vùng xa các tỉnh dự án (i) tỷ lệ người dân ngủ màn tẩm hóa chất (ITNs) (ii) số lượng và tỷ lệ hộ gia đình tại các điểm nóng sốt rét được phun hóa chất tồn lưu năm trước (iii) số lượng và tỷ lệ người dân thuộc các huyện dự án biết được ít nhất 2 thông điệp truyền thông về phòng chống sốt rét (iv) tỷ lệ hộ gia đình có đủ màn nằm (v) tỷ lệ màn hiện có trong dân được tẩm lại bằng hóa chất diệt muỗi trong năm (vi) tỷ lệ hộ gia đình mua màn.
4. Các chỉ số thuộc mục tiêu 4 mở rộng và thực hiện các can thiệp phòng chống sốt rét cho các nhóm dân di cư ở vùng sốt rét lưu hành (i) tỷ lệ người dân di cư có sốt được lấy lam xét nghiệm máu hoặc test chẩn đoán nhanh (ii) tỷ lệ người dân di cư được chẩn đoán dương tính và được điều trị sốt rét.
Tổ chức thực hiện
Các Viện thành lập các đội điều tra hỗn hợp bao gồm cán bộ Viện và các bộ tỉnh, huyện, xã được chọn điều tra; mỗi đội điều tra cử cán bộ của Viện làm đội trưởng và được tập huấn thống nhất về phương pháp tổ chức cuộc điều tra, phương pháp chọn mẫu, thu thập số liệu, kỹ năng phỏng vấn, các vấn đề liên quan đến nội dung bộ câu hỏi điều tra; đội trưởng đội điều tra chịu trách nhiệm phổ biến và hướng dẫn lại nội dung cuộc điều tra cho các thành viên trong đội điều tra. Thông báo địa điểm, kế hoạch điều tra cho tỉnh, huyện, xã để cử cán bộ tham gia đoàn điều tra và phối hợp tổ chức thực hiện; các đội điều tra chủ động liên hệ với các địa phương để tổ chức đợt điều tra. Tiến hành điều tra tại thực địa, đội diều tra hoàn toàn chủ động về thời gian và bố trí nhân lực điều tra phù hợp tại thực địa sao cho đảm bảo nội dung, chất lượng và kế hoạch của đợt điều tra.
Đội điều tra chịu hoàn toàn trách nhiệm về chất lượng và số lượng điều tra của đội, các điều tra viên kiểm tra số liệu của từng phiếu điều tra; sau khi kết thúc điều tra, đội trưởng kiểm tra và nộp lại phiếu điều tra, các tài liệu liên quan của đội cho Ban Quản lý dự án QTC PCSR Trung ương trước ngày 22/1/2009. Toàn bộ phiếu điều tra sẽ được kiểm tra, làm sạch, nhập, xử lý và phân tích số liệu theo quy trình phân tích thống kê tại Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Trung ương trước khi viết báo cáo chính thức theo mục tiêu của đợt điều tra.