Hiện nay tình trạng các loại hình tai nạn thương tích, đặc biệt là tai nạn giao thông xảy ra phổ biến ở nhiều nơi, gây thương vong khá lớn cho cộng đồng người dân và đã tạo nên những đau thương, mất mát, bức xúc không ít trong xã hội. Vì vậy cần thiết phải xây dựng mạng lưới tình nguyện viên, kể cả nhân viên y tế thôn bản được đào tạo chuyên môn nghiệp vụ để sẵn sàng ứng cứu, chăm sóc chấn thương trước khi chuyển đến bệnh viện những trường hợp bị tai nạn thương tích nhằm giảm thiểu các biến chứng nặng có thể gây tử vong cho nạn nhân.
Xây dựng mạng lưới tình nguyện viên
Mạng lưới tình nguyện viên được xây dựng làm nòng cốt là những hội viên của Hội Phụ nữ, Hội Chữ thập đỏ, Hội Cựu chiến binh, Đoàn Thanh niên; người lái xe ôm, xe thồ, xe taxi; dân quân tự vệ, đội dân phòng; kể cả nhân viên y tế thôn bản... và bất cứ ai là người tự nguyện, có tâm huyết và lòng nhiệt tình sẵn lòng đóng góp một chút thời gian và kỹ năng thực hành của mình để giúp đỡ cộng đồng ứng cứu, hỗ trợ những trường hợp bị tai nạn thương tích do chấn thương có thể xảy ra bất cứ lúc nào và bất kỳ ở đâu. Những tình nguyện viên chăm sóc chấn thương trước viện là những người tự nguyện làm công tác này đã đăng ký trong danh sách quản lý và được các Trung tâm Y tế huyện, thị xã, thành phố chọn lựa để tập huấn chuyên môn nghiệp vụ nhằm đáp ứng được yêu cầu công việc.
Nhiệm vụ của tình nguyện viên chăm sóc chấn thương trước viện là tổ chức và tham gia xử trí sơ cấp cứu cho nạn nhân bị tai nạn giao thông và các loại tai nạn khác tại hiện trường thường gặp hàng ngày. Đối tượng này được các cơ quan y tế tập huấn về chuyên môn nghiệp vụ những vấn đề cơ bản như kiểm soát đường thở, hồi sinh tim phổi, băng bó, cầm máu, cố định gãy xương, vận chuyển nạn nhân an toàn... Tình nguyên viên phải biết rõ những số điện thoại cần thiết, cụ thể để liên lạc đến cơ sở y tế các tuyến và có thể gọi điện thoại hỗ trợ đến tuyến y tế gần nhất. Ngoài ra, tình nguyện viên cũng tham gia tích cực vào mạng lưới chăm sóc chấn thương trước viện tại địa phương bằng cách hoạt động tổ chức liên lạc vào từng nhóm cấp cứu viên để hỗ trợ lẫn nhau; báo cáo tình hình hoạt động công tác sơ cấp cứu ban đầu tại địa bàn phụ trách; báo cáo tình hình sử dụng cơ số thuốc men, trang thiết bị, dụng cụ của túi cứu thương được trang cấp; đồng thời bàn giao lại túi cứu thương cho trạm y tế trong trường hợp không còn tham gia vào mạng lưới tình nguyện viên chăm sóc chấn thương trước viện.
Quyền lợi của tình nguyện viên chăm sóc chấn thương trước viện là được tập huấn kỹ năng sơ cấp cứu ban đầu cho nạn nhân bị tai nạn thương tích, đặc biệt là tai nạn giao thông; được cấp chứng chỉ sơ cấp cứu ban đầu sau khi được đào tạo, tập huấn kỹ năng về chuyên môn nghiệp vụ; được cấp thẻ chứng nhận tham gia tình nguyện viên và túi cứu thương với thuốc men, dụng cụ, trang thiết bị y tế phục vụ cho việc sơ cấp cứu cần thiết. Đồng thời tình nguyện viên cùng với nhân viên y tế thôn bản là thành viên của mạng lưới hỗ trợ chăm sóc chấn thương trước viện tại cơ sở.
Yêu cầu về kiến thức và kỹ năng chuyên môn của tình nguyện viên
Tình nguyện viên khi đã tham gia vào mạng lưới chăm sóc chấn thương trước viện, cơ sở y tế liên quan phải có trách nhiệm quản lý, giúp đỡ, hỗ trợ, đào tạo, tập huấn các kiến thức và kỹ năng chuyên môn cơ bản để tình nguyện viên có thể thực hành nhiệm vụ cần thiết khi gặp những tình huống tai nạn thương tích cụ thể xảy ra.
Trong hướng dẫn thực hành cơ bản chăm sóc chấn thương trước viện được Bộ Y tế ban hành, tình nguyện viên tham gia vào mạng lưới hoạt động phải được đào tạo, tập huấn 15 chuyên đề về sơ lược giải phẫu và chức năng của cơ thể ứng dụng trong cấp cứu chấn thương; chuyển động học và cơ chế chấn thương do tai nạn giao thông; cảnh báo, an toàn và bảo vệ hiện trường, an toàn cho người chăm sóc và cho nạn nhân; nguyên tắc sơ cấp cứu nạn nhân chấn thương do tai nạn giao thông; phân loại ban đầu nạn nhân bị tai nạn giao thông tại hiện trường nơi xảy ra tai nạn; các bước tiến hành khi cấp cứu nạn nhân bị tai nạn giao thông tại hiện trường; kiểm soát đường thở; kiểm soát tuần hoàn và sốc ở nạn nhân bị tai nạn giao thông; kiểm soát hạ thân nhiệt ở nạn nhân bị tai nạn giao thông; cấp cứu nạn nhân bị chấn thương vùng đầu; cấp cứu ban đầu nạn nhân bị gãy xương, trật khớp, bong gân; sơ cấp cứu nạn nhân bị bỏng; cách gọi điện thoại cấp cứu; phương pháp vận chuyển nạn nhân an toàn và một số thủ thuật y khoa cần thiết. Ngoài ra, các tình nguyện viên chăm sóc chấn thương trước viện phải biết thêm cách thực hiện phiếu đánh giá xử trí chấn thương trước viện; cách ghi chép các biểu mẫu, sổ sách, báo cáo; biết rõ danh mục các thuốc men, dụng cụ, trang thiết bị của túi cứu thương được trang cấp và được hướng dẫn sử dụng, bảo quản.
Với 15 nội dung yêu cầu về kiến thức chuyên môn và kỹ năng thực hành đã nêu trên, các tình nguyện viên kể cả nhân viên y tế thôn bản phải được cơ quan y tế có liên quan chịu trách nhiệm tập huấn, đào tạo một cách bài bản với thời gian thích hợp; có kiểm tra, đánh giá cụ thể trước khi tình nguyên viên và y tế thôn bản được cấp chứng chỉ sơ cấp cứu ban đầu và thẻ tham gia tình nguyên viên chăm sóc chấn thương trước viện. Định kỳ tổ chức đào tạo lại để nâng cao kỹ năng, phổ cập những thông tin, kiến thức cần thiết; đồng thời có điều kiện tăng cường chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ của mạng lưới tình nguyện viên.
Cần thiết phải có mạng lưới tình nguyện viên
Thực tế trong sinh hoạt hàng ngày, cộng đồng người dân của nhiều lứa tuổi thường xuyên phải đối mặt với những tai nạn thương tích thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau và có thể xảy ra bất cứ lúc nào, bất kỳ ở đâu như tai nạn lao động, tai nạn sinh hoạt; tai nạn thể thao; tai nạn sập đổ nhà, công trình kiến trúc xây dựng, sụt lở đất đá; chìm đắm tàu thuyền, đuối nước; cháy nhà ở và các công trình công cọng...; đặc biệt là tai nạn giao thông ngày càng gia tăng đã gây nên thảm họa, thương đau cho nhiều gia đình, tạo nên sự bức xúc của toàn xã hội. Trong thực tiễn đã ghi nhận, khi có tai nạn thương tích xảy ra ở những địa bàn xa cơ sở y tế, giao thông đi lại khó khăn hoặc bị tắc nghẽn; lực lượng cán bộ y tế và phương tiện vận chuyển cấp cứu khó tiếp cận được với hiện trường nơi xảy ra tai nạn để ứng cứu kịp thời. Vì vậy việc sơ cấp cứu tại chỗ rất cần thiết để xử trí ban đầu các loại chấn thương nhằm giảm thiểu những thiệt hại, thương vong, đặc biệt là tình trạng tử vong của các nạn nhân. Nhằm thực hiện được công việc này, thực trạng cần thiết hiện nay là phải có mạng lưới tình nguyện viên kể cả nhân viên y tế thôn bản làm nhiệm vụ chăm sóc chấn thương trước viện được tập huấn, đào tạo những kiến thức cơ bản và kỹ năng thực hành về sơ cấp cứu tai nạn thương tích quan trọng, đáp ứng được yêu cầu mong đợi của cộng đồng. Ngoài y tế thôn bản, các tình nguyện viên chăm sóc chấn thương trước viện là những thành viên trong cộng đồng, không phải là nhân viên y tế nhưng hoạt động tự nguyện với tâm huyết và lòng nhiệt tình để góp phần vào việc chăm sóc sức khỏe cho người dân khi rủi ro bị tai nạn thương tích. Nếu địa phương nào xây dựng và phát triển tốt được mạng lưới tình nguyện viên, nhân viên y tế thôn bản tham gia vào mạng lưới chăm sóc chấn thương trước viện một cách phổ biến, rộng rãi, có bài bản thì tại nơi đó cộng đồng người dân sẽ có cơ hội giảm thiểu được những biến chứng thương vong và nhiều nạn nhân được cứu sống khi có tai nạn thương tích xảy ra; đặc biệt là tai nạn giao thông.