1. Hãng dược phẩm Ranbaxy đã ra mắt một loại thuốc sốt rét tổng hợp mới:SYNRIAM
Ông Vilasrao Deshmukh_Bộ trưởng Bộ Khoa học và công nghệ, ông Ghulam Nabi Azad Bộ trưởng phúc lợi và sức khỏe cùng Chủ tịch tập đoàn Ranbaxy_Tsutomu Une đã công bố chính thức một loại thuốc sốt rét mới của Ranbaxy tên thương mại SynriamTM tại New Delhi hôm thứ 4 vừa qua.
Generics pharmaceutical major Ranbaxy hôm thứ 3 đã cho biết một bước cải tiến mới trong chế tác một sản phẩm thuốc sốt rét mới ra đời. Tên thương mại Synriam, thuốc là một phân tử nội sinh được phát triển thông qua một công ty tư nhân Indian pharma player. Ranbaxy đã đầu tư 30 triệu USD từ năm 2003 để phát triển thuốc này. Thuốc mới này có giá Rs 130 cho 3 viên. Liều dùng là một viên mỗi ngày trong 3 ngày liên tiếp, so với các thuốc khác, thì liều dùng đòi hỏi phải là 2-4 viên uống 2 lần mỗi ngày trong ba ngày hoặc dài hơn.
Ranbaxy tuyên bố rằng đây là thuốc rẻ nhất và hiệu quả nhất trên thị trường hiện nay. Thuốc được sản xuất tại nhà máy Ranbaxy's Goa, và thuốc dùng không lệ thuộc vào chế độ ăn uống nghiêm ngặt. Nguyên liệu thô cho tổng hợp thuốc được làm sẽ cho phép công ty cung cấp. Hiện tại, thuốc sốt rét chủ yếu dựa vào artemisinin, chiết suất từ cây thảo dược. Ấn Độ phải lệ thuộc vào nhập khẩu nguyên liệu thô và có tính không ổn định về giá cả cũng như nguồn cung cấp.
“Có một nhu cầu cấp thiết cho một thuốc SR mới sẽ đưa ra nhiều thử thách liên quan đến việc sử dụng liệu pháp nhiều nhất và thông thường nhất” ông Arun Sawhney giám đốc điều hành và giám đốc Ranbaxy cho biết. Gần 120 huyện của India đã có P. falciaprum kháng CQ và Synriam sẽ là hiệu quả trong các vùng nhưu thế trong các thử nghiệm lâm sàng.
Synriam được sử dụng điều trị Plasmodium falciparum loài KSTSR chiếm 50% số ca sốt rét báo cáo tại quóc gia này mỗi năm. Rival Cipla mong đợi sẽ cho ra mắt Mefliam Plus, cũng cùng phân nhóm thuốc này. Để khởi động công việc này, Ranbaxy sẽ tiếp thị sản phẩm tại Ấn Độ và đưa đến các quốc gia châu Phi và Nam Mỹ. “Thuốc sẽ là một liệu pháp sống còn không chỉ tại Ấn Độ mà còn trên toàn thế giới,” chủ tịch Ranbaxy cho biết (ông Tsutomu Une). “Chúng tôi sẽ làm tất cả có thể để cho thuốc Synriam tiếp cận đến thế giới”
Sốt rét là một vấn đề y tế công cộng tại hơn 90 quốc gia chiếm khoảng 40% dân số toàn cầu. Bệnh đã gây ra 250 triệu ca mắc mới mỗi năm trên toàn thế giới, cho thấy khoảng 500.000 mạng sống. Ấn Độ chiếm đến 75% trong tổng số 2.5 triệu ca báo cáo tại Đông Nam Á. Thuốc được phát triển thông qua mô hình các đối tác công tư với sự góp phần Rs 5 crore của chính phủ hướng đến phase 3 của thử nghiệm lâm sàng. Như một quid pro quo công ty đang tận tâm cho ra mắt một thuốc với giá rẻ hơn.
2. Trang tin Lancet: Gần 20 vạn người chết vì sốt rét mỗi năm tại Ấn Độ
Sốt rét đã giết chết đi gần 20 vạn người mỗi năm tại Ân Độ, gồm 80,000 trẻ em dưới 15 tuổi, theo một nghiên cứu mới ấn bản gần đây trên tạp chí y khoa the Lancet. Báo cáo đã phủ nhận với kết quả của World Health Organisation (WHO) đưa ra con số tử vong do sốt rét tại Ấn Độ là 15.000. The Lancet báo cáo rằng 90% số ca tử vong nằm tại các khu vực nông thôn, trong đó 86% số ca chết tại nhà mà không có dùng thuốc gì cả. Nghiên cứu bắt đầu từ năm 2002, bao phủ 6,671 vùng, với mỗi vùng là 200 hộ gia đình.
Nghiên cứu đứng đầu bởi nhóm đến từ Văn phòng Registrar General of India, Centre for Global Health Research tại St Michael’s Hospital và University of Toronto, Canada thấy rằng Orissa báo cáo con số cao nhất tử vong là 50,000. Các bang có sốt rét cao là Chhattisgarh, Jharkhand và Assam. “Trong sự vằng mặt của các bệnh khác, tỷ lệ tử vong hiện tại, một đứa trẻ sơ sinh tại Orissa có 12% cơ hội chết do sốt rét trước khi chúng đạt đến lứa tuổi 70, khác với 2% đứa trẻ Ấn Độ trung bình, giáo sự Prabhat Jha, đồng chủ trì nghiên cứu này cho biết trên tờ Indian Express.
“WHO dựa trên các bệnh nhân chẩn đoán sốt rét đúng để ước tính, điều này có thể dẫn đến nhầm lẫn” ông Jha cho biết. Nhưng đại diện WHO tại Ấn Độ - tiến sĩ Nate Menabde, nói rằng ví đó là phương pháp nghiên cứu mang tính toàn cầu”. “Phương pháp verbal autopsy chỉ phù hợp đối với các bệnh với các triệu chứng riêng biệt và không áp dụng cho đối với sốt rét. Sốt rét thường có nhiều triệu chứng cũng hay gặp trên các bệnh lý khác và không thể xác định chính xác dựa vào quần thể địa phương. Sử dụng verbal autopsy đối với bệnh sốt rét có thể dẫn đến nhiều kết quả dương tính giả.
3. Chiết xuất thuốc từ cây cỏ ngọt để chữa bệnh sốt rét
Tân Hoa Xã đưa tin Hiệp hội nghiên cứu Max Planck hôm 17/1 cho biết các nhà nghiên cứuở Đức đã tìm ra phương pháp hiệu quả và kinh tế để tổng hợp thuốc chống sốt rét khối lượng lớn từ các nguyên liệu thừa.
Hiện gần 1 triệu người trên thế giới tử vong hàng năm bởi sốt rét do thiếu thuốc điều trị hữu hiệu, vì loại cây ngải tây hay cây cỏ ngọt (sweet wormwood) dùng để chiết xuất artemisinin, loại hóa chất đặc trị sốt rét, chỉ có ở Việt Nam, Trung Quốc và một số nước khác. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu ở Đức nay đã phát triển một quy trình tổng hợp artemisinin đơn giản trong phòng thí nghiệm, nhờ sử dụng acid artemisinin, một chất có trong phụ phẩm, hay nguyên liệu thừa trong quá trình tách artemisinin khỏi cây ngải tây, làm nguyên liệu để tổng hợp artemisinin. Ông Peter Seeberger, Giám đốc tại Max Planck khẳng định nhờ quy trình mới này, việc sản xuất thuốc chống sốt rét sẽ không còn phụ thuộc vào việc chiết xuất thành phần hoạt tính từ cây.
Loại acid artemisinin trong nguyên liệu thừa có khối lượng lớn gấp 10 lần so với thành phần hoạt tính của nó và chúng có thể được chuyển hóa thành artemisinin trong vòng 4,5 phút trong cái được gọi là lò phản ứng dòng chảy liên tục.
Ông Seeberger ước tính 800 lò phản ứng như vậy sẽ đủ để đáp ứng nhu cầu trên thế giới đối với artemisinin và toàn bộ quy trình tổng hợp này có thể sẵn sàng cho việc sử dụng về mặt kỹ thuật trong vòng 3-6 tháng nữa.
3. Phát triển thuốc chữa sốt rét từ một phương pháp mới
Cây thuốc lá có thể được biến đổi gen để sản sinh ra artemisin, một thành phần hoạt hóa điều trị bệnh sốt rét. Các nhà khoa học tại Đại học Hebrew, Israel đã phát triển cây thuốc lá biến đổi gen chứa hợp chất tự nhiên có thể đánh bại sốt rét kháng thuốc. Mặc dù thuốc lá được cho là nguyên nhân cướp đi sinh mạng của hàng triệu người trên thế giới mỗi năm song giáo sư Alexander Vainstein và các đồng nghiệp đã phát hiện thấy cây thuốc lá có thể được biến đổi gen để sản sinh ra artemisin, một thành phần hoạt hóa điều trị bệnh sốt rét.
Artemisin hợp chất tự nhiên được chiết xuất từ cây ngải tây và có thể đánh bại sốt rét kháng thuốc song vì khối lượng của nó nhỏ nên giá thành cao khiến hàng triệu người không thể tiếp cận được với phác đồ điều trị này. Tuy nhiên, giáo sư Vainstein và các đồng nghiệp đã ghép các enzym có thể sản sinh artemisin của cây ngải tây vào cây thuốc lá giống mang mã di truyền của artemisin.
Các nhà khoa học hy vọng rằng can thiệp này sẽ giúp kiểm soát bệnh sốt rét và nhiều triệu người trên khắp thế giới, đặc biệt là ở các nước đang phát triển sẽ được hưởng lợi.
Hiện nay, các ký sinh trùng gây bệnh sốt rét đang phát triển khả năng kháng thuốc, vì vậy các nhà nghiên cứu phải thường xuyên tìm kiếm các liệu pháp điều trị mới. Trong quá trình tìm kiếm đó, nhóm các nhà nghiên cứu Scripps và Viện các bệnh nhiệt đới Novartis ở Singapore đã tìm ra một hợp chất có khả năng điều trị bệnh sốt rét ở chuột chỉ bằng một liều thuốc.
Nhóm nghiên cứu đã phát triển loại thuốc này bằng cách sàng lọc danh mục 12.000 hợp chất sau đó tạo ra dẫn xuất của những hợp chất có triển vọng nhất.
Sau khi thử nghiệm các chất dẫn xuất này, các nhà nghiên cứu đã tập trung vào một hợp chất spiroindolon, được gọi là NITD609. Hợp chất này dự kiến sẽ tác động vào một loại protein của ký sinh trùng sốt rét mà các loại thuốc sốt rét hiện nay không tác động.
Theo các nhà nghiên cứu, NITD609 ngăn chặn nhanh quá trình tổng hợp protein trong ký sinh trùng sốt rét bằng cách ngăn chặn gen trong adenosin triphosphataza có chức năng vận chuyển các cation qua màng tế bào. Do tác nhân chống sốt rét này hoạt động theo một cơ chế khác với các thuốc chống sốt rét hiện nay nên nó có hiệu quả chống lại các chủng ký sinh trùng sốt rét đã kháng thuốc. Nếu các nghiên cứu về dược lý và an toàn thành công, các nhà nghiên cứu sẽ bắt đầu thử nghiệm thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 1 vào cuối năm nay. Kết quả của nghiên cứu này mở ra hy vọng điều trị bệnh sốt rét – căn bệnh đang gây tử vong cho gần 1 triệu người mỗi năm.
Phương pháp mới tăng hiệu quả chiết xuất acid artemisinin, hoạt chất chính trong thuốc chống sốt rét lên gấp 4 lần. Viện Max Planck (Đức) đã tìm ra cách mới chiết xuất acid artemisinin để tăng hiệu quả sản xuất thuốc chống sốt rét lên gấp 4 lần bình thường từ cây ngải tây ngọt (hay còn gọi là cây thanh cao hoa vàng). GS Peter Seeberger, Đại học Free ở Berlin bên cạnh một mô hình phân tử tại phòng thí nghiệm của ông ở Berlin, Đức.
Thuốc sốt rét Artemisinin đang thông dụng hiện nay được chiết xuất từ ngải tây ngọt, một cây sinh sống chủ yếu ở Trung Quốc và Việt Nam. Nhưng trước đây, các phương pháp chiết xuất thông thường từ các thành phần của cây này để lấy acid artemisinin sản xuất thuốc thường lãng phí khoảng 10 lần lượng acid artemisinin trong các bã cây. Để tiết kiệm nguyên liệu, các nhà khoa học cũng từng dùng cách sử dụng ánh sáng cực tím để kích hoạt chuyển đổi acid artemisinin. Song cách này quá tốn kém và không hiệu quả.
Đến nay, các nhà hóa học Đức đã tạo ra một máy bơm tất cả các thành phần cần thiết từ cây thanh cao hoa vàng, thông qua một ống nhỏ, được bao bọc bởi một bóng đèn tia cực tím trong một quá trình liên tục khoảng 4,5 phút sẽ sản xuất được thuốc artemisinin. Kỹ thuật này có thể chuyển đổi khoảng 40% acid artemisinin trong bã cây, cho phép khả năng sản xuất thuốc cao hơn gấp 4 lần so với trước đây.
Các nhà khoa học dự định sẽ đưa máy này vào hoạt động chính thức trong vòng 6 tháng đến 1 năm nữa. Mỗi chiếc có trị giá 132.000 USD. Sử dụng loại máy này sẽ giảm chi phí và tăng hiệu quả sản xuất thuốc chống sốt rét. Được biết, mỗi năm ở Châu Phí có khoảng 655.000 người chết vì sốt rét, chủ yếu là trẻ em dưới 5 tuổi. Nhưng chi phí để chữa bệnh lại quá cao so với những người nghèo, phải mất 10 USD cho mỗi liều thuốc artemisinin.
5. Thuốc mới chữa được đồng thời virus HIV và sốt rét
Căn bệnh thế kỷ HIV/AIDS và sốt rét có chung một số điểm tương đồng về mặt phân tử. Vì thế, có thể sắp xuất hiện loại “siêu thuốc” chữa được cả hai bệnh này.
Đó là thuốc có thể ức chế phân giải, dược phẩm mà các nhà khoa học tạo ra để tiêu diệt HIV bằng cách ngăn chặn quá trình tạo protein từ virus này. “Các chất ức chế phân giải đang trong quá trình thử nghiệm lâm sàng và hiện là loại thuốc trị HIV triển vọng nhất”, Photini Sinnis, giám đốc Phòng thí nghiệm ký sinh trùng, thuộc Trung tâm y học NYU Langone (Mỹ) cho biết. “Những chất này thay đổi hoàn toàn cách điều trị HIV trong những năm gần đây. Những người uống loại thuốc này không mất mạng vì AIDS nữa”.
Chất ức chế phân giải là các enzyme có thể cắt các protein thành các hình thù sao cho chúng hoạt động tích cực. Chất ức chế phân giải HIV ngăn chặn virus HIV trên đường đi của chúng bằng cách ngăn chặn một trong những enzyme phân giải của nó thực hiện chức năng của mình. Khi không có protein phân giải, các protein của HIV không được phân chia và kích hoạt, khiến các phần tử của virus HIV không thể tập hợp lại để tạo thành các phần tử mới. Cơ chế tự nhiên của cơ thể là tiêu diệt các phần tử HIV để ngăn chặn virus tái tạo nhằm giữ số lượng tế bào HIV ở mức cơ thể có thể xử lý được.
Trong nhiều năm qua, nhiều nhóm nghiên cứu phát hiện ra tác dụng phụ tích cực của chất ức chế phân giải HIV. “Chúng tôi thấy rằng những enzyme này có cả tính chất chống sốt rét”, Sinnis nói. Các nhà nghiên cứu tin các chất ức chế phân giải HIV cũng có thể chấm dứt sự hiện diện của protein phân giải trong ký sinh trùng sốt rét, giống như cơ chế ức chế HIV. Nhóm nghiên cứu của Sinnis thấy thuốc chống virus HIV ngăn chặn thành công ký sinh trùng sốt rét tái tạo ở chuột. Thửnghiệm này chưa được tiến hành ở người, nhưng kết quả thử nghiệm ban đầu ở chuột thúc đẩy các nhà nghiên cứu sử dụng các chất ức chế phân giải trong điều trị HIV cho các bệnh nhân ở châu Phi.
“Ở châu Phi, nơi HIV và sốt rét chồng chéo lên nhau, thuốc HIV chúng tôi sử dụng phải là các chất ức chế phân giải, rồi mới có thêm tác dụng ngăn chặn lây lan sốt rét”, Sinnis nói. Hiện tại, các chất ức chế phân giải mới được dùng để chữa bệnh sốt rét cho người mang HIV. Thuốc này độc hơn nhiều loại thuốc chữa sốt rét, nên không được phát cho những người chỉ bị sốt rét. Nhưng nếu các chất ức chế phân giải có thể được điều chỉnh để giảm độc tính thì sẽ được dùng cho bệnh nhân sốt rét.
Đến nay, các nhà khoa học đã giới hạn loại enzyme phân giải có thể chứa chất phân giải mục tiêu, nhưng họ vẫn chưa tìm ra loại enzyme cụ thể. Vì vòng đời và chuỗi gene phức tạp của ký sinh trùng sốt rét, nên “rất khó để thể hiện các protein của ký sinh trùng sốt rét (trong đó có enzyme phân giải) trong phòng thí nghiệm. Điều đó khiến quá trình thử nghiệm các chất ức chế enzyme phân giải của ký sinh trùng sốt rét tiến triển chậm”, Sinnis giải thích.
Trong bài đăng trên tạp chí của Hội sinh học thử nghiệm Mỹ, Colin Berry và đồng nghiệp ở ĐH Cardiff (Anh) cho biết họ đã tìm ra enzyme phân giải ẩn trong chất ức chế phân giải HIV ở ký sinh trùng Leishmania - họ hàng của ký sinh trùng sốt rét. Dù chất phân giải Dd1 này chưa được phát hiện ở ký sinh trùng sốt rét, nhóm của Berry tin rằng đây là chất phân giải mà các nhà khoa học bấy lâu nay muốn tìm thấy. “Kết quả của chúng tôi cho thấy các protein Dd1 là mục tiêu của chất ức chế phân giải HIV, và chỉ ra rằng Leishmania Ddi1 rất có thể là mục tiêu của những loại thuốc này và là mục tiêu tiềm năng của liệu pháp kháng ký sinh trùng”, Berry và cộng sự cho biết.
HIV, loại virus gây ra căn bệnh thế kỷ AIDS, cướp đi sinh mạng của 2 triệu người trên thế giới mỗi năm. Sốt rét, ký sinh trùng lây lan qua muỗi, lây bệnh cho 225 triệu người và giết chết 781.000 người mỗi năm.
6. Đột phá mới về thuốc trong điều trị sốt rét
Các nhà nghiên cứu Canada đã tìm ra cách sản xuất công nghiệp chất artemisinin, thành phần chính của các loại thuốc chữa sốt rét hiệu quả nhất hiện nay. Artemisinin là một loại hóa chất được chiết xuất từ cây ngải tây, được trồng tại một số nơi ở châu Á và châu Phi. Tuy nhiên, việc trồng và thu hoạch loại cây này, rồi chiết xuất artemisinin mất rất nhiều thời gian và công lao động.
Hơn nữa, việc cung cấp loại hợp chất thiên nhiên này cũng phụ thuộc vào thời tiết và điều kiện gieo trồng. Ông Patrick Covello, tác giả của nghiên cứu trên cho biết, họ đã xác định bốn loại gen sản xuất ra loại protein dẫn tới chất artemisinin.
Trong khi đó, các nhà nghiên cứu thuộc trường Đại học California (Mỹ) đã phát hiện ra "tiền thân" của artemisinin bằng cách đưa hóa chất này vào men. Sau khi hai loại gen do các nhà nghiên cứu Canada tìm ra được đưa vào hỗn hợp men trên, họ đã sản xuất được chất artemisinin bán nhân tạo.
Phát hiện mới này có thể giúp cung cấp cho các nước đang phát triển những loại thuốc chống sốt rét với mức giá thấp và nguồn cung cấp ổn định do tiến trình lên men này ngắn và đáng tin cậy hơn việc trồng cây ngải tây. Công ty dược phẩm Sanofi-Aventis tuyên bố đang chuẩn bị sản xuất loại thuốc chống sốt rét, sử dụng loại gen đã được phát hiện tại Saskatoon, với quy mô thương mại từ năm 2012.
7. WHO:Tỷ lệ tử vong do sốt rét giảm 25% so với năm 2000
Ngày 14/12,Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết tỷ lệ tử vong vì sốt rét so với năm 2000 giảm 25% trên toàn cầu và 33% ở châu Phi. Tổng Giám đốc WHO Margaret Chan cho rằng những thành tựu này là kết quả của chiến dịch toàn cầu tăng cường các biện pháp ngăn chặn và kiểm soát các tác nhân gây bệnh trong suốt thập kỷ qua.
Trong đó có phương pháp chẩn đoán bệnh sớm, thuốc điều trị hiệu quả hơn, tuyên truyền và hỗ trợ sử dụng màn chống muỗi ở các khu vực trọng điểm sốt rét - phương pháp có chi phí thấp nhưng hiệu quả nhất trong cuộc chiến chống sốt rét. Số màn chống muỗi được chuyển giao cho các nước trọng điểm sốt rét ở khu vực tiểu sa mạc Sahara châu Phi đã tăng từ 88,5 triệu chiếc năm 2009 lên 145 triệu chiếc năm 2010. Kết quả là 96% dân số và hơn 50% số hộ gia đình ở khu vực này đã sử dụng màn chống muỗi.
Số xét nghiệm chẩn đoán bệnh nhanh để phân biệt với các bệnh sốt khác trên toàn cầu đã tăng từ 45 triệu xét nghiệm năm 2008 lên 88 triệu xét nghiệm năm 2010, trong đó tỷ lệ xét nghiệm sốt rét trong khu vực y tế công ở châu Phi đã tăng từ 20% năm 2005 lên 45% năm 2010. Bên cạnh đó, liệu pháp điều trị tổng hợp ACT chống sốt rét hiệu quả đã tăng từ 11 triệu liều năm 2005 lên 158 triệu liều năm 2009 và 181 triệu liều năm 2010. Những nỗ lực này giúp số người nhiễm bệnh mới và tỷ lệ tử vong vì sốt rét đã giảm ở tất cả các khu vực trên thế giới.
Trong năm 2010, số ca bệnh sốt rét ở 106 nước và khu vực có tỷ lệ mắc bệnh cao đã giảm xuống còn 216 triệu ca, trong đó 655.000 người chết, giảm 36.000 người so với năm 2009; châu Phi chiếm 81% số ca bệnh mới và 91% số người chết vì sốt rét. WHO kêu gọi cộng đồng thế giới không để khủng hoảng kinh tế toàn cầu hiện nay làm đảo ngược những tiến bộ trong cuộc chiến chống sốt rét toàn cầu trong bối cảnh tiến triển chống sốt rét trên toàn thế giới đã chậm lại.
Tuy tỷ lệ tử vong giảm trung bình 5% hàng năm trong thập kỷ qua nhưng số lượng người tử vong vì sốt rét như vậy vẫn cao so với một căn bệnh được toàn thế giới tập trung mọi nỗ lực để ngăn chặn và điều trị. Nguồn tài trợ phòng chống và ngăn chặn sốt rét toàn cầu giảm làm cho cộng đồng dân cư có nguy cơ bùng phát bệnh tăng lên trên toàn cầu, trong khi tình trạng vi trùng kháng thuốc phổ biến hơn cần nguồn tài trợ nhiều hơn để nghiên cứu và sản xuất các loại thuốc mới.
Các quỹ quốc tế kiểm soát sốt rét đạt 1,7 tỷ USD năm 2010 và 2 tỷ USD năm 2011 nhưng sẽ giảm liên tục từ năm 2012 và chỉ còn 1,5 tỷ USD vào năm 2014, một nguồn tài chính quá thấp so với nhu cầu 5-6 tỷ USD cần thiết để đạt được mục tiêu không còn người bệnh sốt rét vào năm 2020 trong chiến dịch mới được Tổng Thư ký Liên hợp quốc Ban Ki-moon phát động.
WHO kêu gọi cộng đồng thế giới cần hành động khẩn cấp và tích cực để đảm bảo không có người chết vì sốt rét do thiếu 5 USD mua màn chống muỗi, 1 USD mua thuốc điều trị và 0,50 USD để xét nghiệm chẩn đoán bệnh nhanh.
8.Tìm thấy gen kháng thuốc sốt rét do Plasmodium falciparum
Các chuyên gia ĐH Y khoa Harvard (HSPS) Mỹ vừa hoàn thành một nghiên cứu sử dụng thành tự u dự án giải mã gen người, phát hiện ra một nhóm gen gây kháng thuốc sốt rét, đặc biệt là của ký sinh trùng gây sốt rét có tên là Plasmodium falaiparum. Phát hiện trên của HSPS được công bố nhân Ngày Phòng chống sốt rét thế giới 25/4 vừa qua.
Trong nghiên cứu này, các nhà khoa học đa tiến hành phân tích ADN của các loại ký sinh trùng khác nhau có mặt phổ biến tại 3 châu lục và kiểm tra 17.000 biến thể, phát hiện thấy các loại ký sinh trùng này đa kháng lại 13 loại thuốc sốt rét khác nhau, sau đó nghiên cứu tiếp, xác định các biến thể di truyền có liên quan đến tình trạng kháng thuốc và cuối cùng tìm ra 11 gen cụ thể liên quan đến kháng thuốc sốt rét, trong số này có một gen đa được phát hiện ra trước đây.
Kháng thuốc là vấn đề nan giải trong lĩnh vực y học của nhân loại, nó làm cho công cuộc phòng chống dịch bệnh trở nên khó khăn thêm, trong đó có bệnh sốt rét, căn bệnh cướp đi gần 1 triệu sinh mạng mỗi năm, trọ ng tâm là vùng cận Sahara, châu Phi. Việc phát hiện ra những gen mới này sẽ giúp khoa học hiểu sâu thêm về cơ chế kháng thuốc và sau nữa là cho ra đời các loại thuốc có công năng tác dụng hiệu quả hơn.
9. Nguy cơ sốt rét đe doạ tỷ lệ lớn dân số Ấn Độ
Nhật báo “Times of India” số ra ngày 18/12, dẫn báo cáo cho thấy hơn 70% dân số của Ấn Độ, tương đương khoảng 1 tỷ người, đang phải đối mặt với nguy cơ mắc sốt rét.Theo nhật báo này, trong số đó, khoảng 310 triệu người Ấn Độ hiện có “nguy cơ rất cao” bị nhiễm căn bệnh này.
Trong báo cáo về bệnh sốt rét trên thế giới năm 2011, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã đánh giá, năm 2010, Ấn Độ có khoảng 100 triệu trường hợp nhiễm bệnh sốt rét, mặc dù chỉ có 1,59 triệu trường hợp đã được khẳng định tại quốc gia này. Cũng theo báo cáo vừa được WHO công bố, trong năm 2010, số ca mắc bệnh sốt rét tại 106 nước và khu vực có tỷ lệ mắc bệnh cao đã giảm xuống còn 216 triệu ca, trong đó 655.000 người tử vong, giảm 36.000 người so với năm 2009; trong đó châu Phi chiếm 81% số ca bệnh mới và 91% số người tử vong vì sốt rét.
Tuy trong thập kỷ vừa qua, mỗi năm, tỷ lệ tử vong giảm trung bình 5%, song số lượng người tử vong vì sốt rét vẫn còn rất cao trước những nỗ lực tập trung của toàn thế giới nhằm điều trị và ngăn chặn tận gốc căn bệnh này. Chính vì vậy, hơn lúc nào hết, cộng đồng quốc tế cần hành động khẩn cấp và tích cực để đảm bảo sẽ không còn người tử vong do sốt rét vì thiếu màn chống muỗi, thiếu thuốc điều trị và không được xét nghiệm chẩn đoán bệnh nhanh.
10. Vaccin phòng bệnh sốt rét Mosquirix (RTS,S)
Đánh giá và tổng kết các tài liệu liên quan đến vaccine mosquirix (RTS,S) và những tranh luận về phương pháp điều trị và kinh tế khi sử dụng vaccine này (nguồn lấy dữ liệu một cách hệ thống bằng các thuật ngữ Mosquirix; RTS,S; sốt rét; vaccine; Plasmodium trong MEDLINE(1948-11/2011), EMBASE(1980-11/2011), International pharmaceutical Abstracts (1970-11/2011), Google, Google Scholar). Thử nghiệm lâm sàng đánh giá về dược lực học, dược động học, hiệu quả, an toàn của vaccine được chọn lựa. Về hiệu quả, các thử nghiệm lâm sàng nào báo cáo có hiệu quả phòng bệnh sốt rét thì được xem xét đánh giá. Thông tin về thiết kế nghiên cứu, dân số, thời gian nghiên cứu, đặc điểm cơ bản, kết quả lâm sàng và giám định chất lượng được rút trích.
5 thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có đối chứng và 4 nghiên cứu mỡ rộng. Thử nghiệm lâm sang ở giai đoạn 2, tỷ lệ thành công về việc ngăn chặn giai đoạn đầu của bệnh là 33-65% ở trẻ sơ sinh, 30-35% ở trẻ em.
Ở thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3, hiệu quả của vaccine là 56% ở trẻ 5-17 tháng. Trong nhiều nghiên cứu, vaccine RTS,S giúp giảm số lượng các cơn sốt rét lâm sàng và ngăn chặn bệnh sốt rét nghiêm trọng. RTS,S 25μg tiêm bắp 3 mũi trong 1 tháng cho trẻ sơ sinh và trẻ em. RTS,S được dung nạp tốt, một số trường hợp báo cáo bị viêm màng não và động kinh trong 7 ngày tiêm.
RTS,S đã chứng minh hiệu quả và an toàn ở các thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 1,2,3, có tiềm năng giảm sự hoành hành của bệnh tật và tử vong trên toàn thế giới. Vẫn còn những thách thức lớn là chưa xác định được khoảng thời gian miễn dịch, đánh giá về chi phí, tính phổ biến ở vùng dịch bệnh. Chưa giải quyết ở những nghiên cứu xa hơn tuy nhiên RTS,S có tiềm năng trở thành vaccine hữu hiệu đầu tiên phòng bệnh sốt rét.
American Biophysics (AmBio), công ty sinh học chuyên cung cấp các phương pháp diệt muỗi, đã quyết định sử dụng hệ thống máy tính và băng thông rộng không dây để trừ khử loài côn trùng hút máu.AmBio hiện kinh doanh sản phẩm "Mosquito Magnet", bao gồm các nam châm tỏamùi hương giống con người, trong đó có CO2 và hơi ẩm, để đánh lừa và thu hút côn trùng. Công ty đang chuyển sang triển khai mạng bắt muỗi thông minh, hay "hệ thống phòng chống điện toán hóa".
Một phần mềm kiểm soát từ tính sẽ quản lý hàng rào bảo vệ, có khả năng liên lạc với mạng trung tâm qua công nghệ không dây 802.11b. Trong khi đó, những máy chủ đầu não sẽ ghi và phân tích dữ liệu được truyền từ nam châm điện toán hóa về chất lượng không khí, độ ẩm, hướng gió và chất ô nhiễm. Ví dụ, nếu trời mưa, hệ thống sẽ ngừng hoạt động để tiết kiệm năng lượng. Nếu gió thổi từ hướng bắc, nam châm phía nam sẽ tự động tắt và để muỗi bay qua.
Tuần này, AmBio nhận được khoản tiền 15 triệu USD từ các nhà đầu tư để mở rộng phát triển sản phẩm. Công nghệ Mosquito Magnet hiện nay chiếm 65% thị trường thuốc diệt côn trùng Mỹ. Muỗi là loài côn trùng mang mầm bệnh như virus West Nile ở Mỹ. Sốt rét cũng được coi là một trong những căn bệnh nguy hiểm nhất ở các quốc gia đang phát triển. 90% nạn nhân của bệnh này xuất phát từ việc bị muỗi đốt.
Năm tới, AmBio dự định thử nghiệm hệ thống tại trại tị nạn Trat Camp ở Đông Nam Thái Lan. Trại đang chứa khoảng 15.000 người, nhưng mỗi năm ở đây có khoảng 500 - 600 người chết vì sốt rét. Kế hoạch này được tài trợ bởi Liên Hợp Quốc.
12. Sản xuất vaccine sốt rét tiềm năng từ tảo
Các nhà sinh học tại Đại học California, San Diego đã thành công trong việc biến đổi gen của tảo để tạo ra những “ứng cử viên” tiềm năng cho loại vắc xin ngăn chặn sự lan truyền của ký sinh trùng gây bệnh sốt rét. Thành tựu này có thể mở đường cho việc phát triển một phương pháp rẻ tiền để bảo vệ hàng tỷ người khỏi một trong những căn bệnh phổ biến gây suy giảm sức khỏe ở mức cao nhất trên thế giới.
Các thử nghiệm ban đầu chứng minh ý tưởng cho thấy vắc xin này có thể ngăn chặn sự lan truyền sốt rét. Sốt rét là bệnh do muỗi gây ra bằng cách ký sinh trùng đơn bào Plasmodium. Sốt rét ảnh hưởng đến hơn 225 triệu người ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trên toàn thế giới, gây sốt, đau đầu và nghiêm trọng hơn là hôn mê và tử vong. Mặc dù có nhiều loại thuốc chống sốt rét giá thành cao được sử dụng cho các du khách đến với những khu vực này để bảo vệ chống nhiễm bệnh, nhưng vẫn chưa có loại vắc xin nào có khả năng bảo vệ ở mức cao.
Việc sử dụng tảo để sản xuất protein sốt rét có khả năng giúp sản sinh ra các kháng thể chống lại Plasmodium falciparum ở những con chuột trong phòng thí nghiệm và ngăn ngừa sự lan truyền bệnh sốt rét đã được công bố ngày 16/05/2012 trên Tạp chí trực tuyến, truy cập mở PLoS onE. Stephen Mayfield, GS sinh học tại Đại học California và là một trong các tác giả nghiên cứu cho rằng việc tiêm chủng cho hai tỷ người bằng cách sử dụng công nghệ hiện tại là quá tốn kém. Thực tế, cách duy nhất là sẽ sử dụng một vắc xin sốt rét nếu vắc xin này có thể được sản xuất với chi phí bằng một phần so với các vắc xin hiện hành. Tảo có tiềm năng này vì nó có thể được trồng tảo ở bất cứ nơi nào trên hành tinh ở trong ao hoặc thậm chí trong bồn tắm.
Cùng phối hợp với Joseph Vinetz, GS y học tại Đại học California và là một chuyên gia đầu ngành về các bệnh nhiệt đới đã từng nghiên cứu phát triển vắc xin sốt rét, các nhà nghiên cứu đã chứng minh các protein được tạo ra từ tảo, khi tiêm cho chuột trong phòng thí nghiệm, các kháng thể sinh ra đã ngăn chặn sư lan truyền sốt rét từ muỗi.
Các nhà khoa học đã nộp đơn xin cấp bằng sáng chế về phát hiện mới của họ. Theo các tác giả nghiên cứu, những bước tiếp theo là nghiên cứu liệu các protein từ tảo có hoạt động để bảo vệ con người khỏi bệnh sốt rét và sau đó để xác định liệu có thể biến đổi các protein để tạo ra phản ứng kháng thể tương tự khi tảo được ăn chứ không phải tiêm
Các nhà nghiên cứu Kenya đã gây bất ngờ khi dùng một loài cá nhỏ làm vũ khí để chống lại sự lan rộng nhanh chóng của bệnh sốt rét. Nile tilapia là tên một loại cá thường thấy trên bàn ăn của người Kenya, đã được thả vào ao hồ để ăn ấu trùng của hai loài muỗi chính gây bệnh sốt rét.
Cơ quan sức khỏe cộng đồng Kenya cho biết loại cá này có thể tiêu diệt muỗi cũng như một số loại côn trùng gây hại khác một cách đáng kể. Việc cá Nile tilapia thích ăn muỗi đã được biế t đến từ năm 1917 nhưng đây là lần đầu tiên các thông tin về việc dùng chúng để kìm hãm số lượng muỗi được công bố chi tiết.
Bệnh sốt rét, gây ra bởi trùng sốt rét, một loại đơn bào kí sinh, được coi là một bệnh địa phương thường xảy ra ở các khu vực châu Á, châu Phi và Trung và Nam Mỹ. Loại kí sinh trùng này xâm nhập vào cơ thể người qua nốt muỗi đốt. Mỗi năm nó làm khoảng 300 triệu người mắc bệnh và 1 triệu người trong số đó tử vong trên toàn thế giới. Miền trung của sa mạc Sahara (châu Phi) chiếm tới 90% số này, tại đây cứ 30 giây lại có một đứa trẻ chết vì bệnh sốt rét.
Ngay sau khi một con muỗi bị nhiễm nấm, nó lập tức ngừng hành vi hút máu... Nó sẽ chỉ hút nước hay các loại nước quả chứ không hút máu. Một điều nữa là khi muỗi đã bị nhiễm nấm, chúng không thể nào làm cho ký sinh trùng sốt rét phát triển được.
Tại Hội thảo về Sốt rét lần thứ tư trên toàn châu Phi vừa được tổ chức tại Yaounde, Cameroon, một nhóm nhà khoa học đến từ Hà Lan, Tanzania và Anh đã trình bày kết quả nghiên cứu về một loại nấm có thể sử dụng làm công cụ chống sự lan truyền bệnh sốt rét. Theo các nhà nghiên cứu, tại các nước thuộc khu vực phía đông của châu Phi có một loại nấm mà khi lây nhiễm sang một số loại côn trùng bao gồm cả loài muỗi chứa ký sinh trùng sốt rét, chúng có thể phát triển và nhanh chóng giết chết các loại côn trùng này. Cụ thể khi nhiễm vào cơ thể muỗi, nấm sẽ làm vòng đời của muỗi giảm đi 2/3, nghĩa là thời gian tồn tại của muỗi ngắn đi rất nhiều.
Nghiên cứu được tiến hành trên đất Tanzania. Tại khu vực thử nghiệm, các nhà khoa học đã rải loại nấm này trên 20% diện tích mặt đất nơi muỗi thường đậu và tỉ lệ lây truyền sốt rét đã giảm đi 76%. Theo Giáo sư Willem Takken thuộc Đại học Wagenign Hà Lan, loại nấm này thể ngăn chặn muỗi truyền ký sinh trùng sốt rét sang người. Ông nói: "Ngay sau khi một con muỗi bị nhiễm nấm, nó lập tức ngừng hành vi hút máu... Nó sẽ chỉ hút nước hay các loại nước quả chứ không hút máu. Một điều nữa là khi muỗi đã bị nhiễm nấm, chúng không thể nào làm cho ký sinh trùng sốt rét phát triển được".
Từ kết quả nghiên cứu này, các chuyên gia y tế hy vọng sẽ sử dụng loại nấm trên như một công cụ mới để chống lại căn bệnh sốt rét đang hàng năm giết hại nhiều sinh mạng người không chỉ ở châu Phi mà ở cả nhiều nước khác trên toàn thế giới.
15. Thuốc trị sốt rét giả gia tăng tại Châu Á-Thái Bình Dương
Tình trạng thuốc trị sốt rét giả và kém chất lượng tăng cao tại khu vực Châu Á-Thái Bình Dương có thể khiến dịch bệnh này bùng phát trở lại. Nguyên nhân của tình trạng kháng thuốc sốt rét một phần là do sự xuất hiện của các loại thuốc giả và kém chất lượng. (ABC)
Bệnh sốt rét khiến hơn 1 triệu người chết hằng năm. Theo các nhà chức trách, do thuốc trị sốt rét giả và kém chất lượng dẫn đến tình trạng kháng thuốc lan rộng, số người chết có thể sẽ tăng cao, đặc biệt là ở khu vực Đông Nam Á và Thái Bình Dương. Giáo sư James McCathy, Viện Nghiên cứu Sức khỏe Queensland, cho biết số ca mắc bệnh sốt rét tại quần đảo Solomon, Vanuatu và nhiều vùng thuộc Papua New Guinea đã giảm mạnh do sử dụng thuốc hiệu quả. Một trong số đó là thuốc chống sốt rét Artemisinin.
Tuy nhiên, trong vòng 4-5 năm trở lại đây, có những báo cáo về tình trạng kháng thuốc sốt rét Artermisinin tại biên giới phía tây của Campuchia và tiếp tục lan rộng sang những khu vực khác. Nguyên nhân của tình trạng kháng thuốc này một phần là do sự xuất hiện của các loại thuốc giả và kém chất lượng. “Loại thuốc giả này có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của trẻ mắc bệnh sốt rét. Ngoài ra, thuốc trị sốt rét không đạt chất lượng do chứa ít hoạt chất trị sốt rét cũng gây nên tình trạng kháng thuốc”, Giáo sư Ric Price thuộc Viện Nghiên cứu Sức khỏe Manzies Darwin nói.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới WHO, có đến 68% thuốc trị sốt rét ở các nước Lào, Việt Nam, Campuchia được phát hiện là giả và kém chất lượng. Trả lời về số liệu trên của WHO trên báo Tuổi trẻ, PGS.TS Nguyễn Mạnh Hùng, Viện trưởng Viện Sốt rét, côn trùng và ký sinh trùng Trung Ương, cho rằng đây là con số trong báo cáo chung, còn Việt Nam hãn hữu mới phát hiện thuốc trị sốt rét giả. Theo ông Hùng, cách đây hơn bốn năm đã phát hiện thuốc trị sốt rét giả, vỏ hộp có in chữ Trung Quốc tại Quảng Trị. Còn lại hằng năm viện đều tổ chức giám sát tại các địa phương và chưa phát hiện thuốc giả trở lại. Ông Hùng cũng cho biết thuốc trị sốt rét sử dụng ở Việt Nam hầu như được sản xuất trong nước và Việt Nam rất chủ động trong sản xuất mặt hàng này.
Thế giới hiện có ba nơi sản xuất Artemisinin nhiều nhất là Trung Quốc, Việt Nam và Đông Phi. Artemisinin được tìm thấy nhiều nhất từ lá cây thanh hao hoa vàng. Riêng tại Việt Nam, loại cây này được trồng nhiều ở 4 tỉnh: Lạng Sơn, Cao Bằng, Quảng Ninh và Bắc Giang. Thông tin đưa ra tại Hội thảo quốc tế về Artemisinin điều trị sốt rét tổ chức vào đầu năm 2011 tại Hà Nội cho thấy việc Việt Nam sử dụng sớm thuốc Artemisinin cũng như sản xuất loại thuốc này trong nước đã góp phần quan trọng cho sự thành công của chương trình quốc gia về phòng chống sốt rét.
16. Các nàh khoa học đã tìm thấy gót chân “Achilles” trong ký sinh trùng sốt rét
Theo ScienceDaily (Apr. 20, 2012) cho biết các nàh khao học đã xác định mối liên quan giữa các chủng khác nhau (strains) của KSTSR có thể gây nên SRAT. Sự phát triển có thể giúp phát triển vaccine hoặc thuốc mới chống lại bệnh nhiễm trùng óc tính đe dọa tính mạng này. Các nàh nghiên cứu đã xác định một loại protein quan trọng có nhiều tiềm năng gây tử vong cho người.
Họ tìm thấy các kháng thể mà làm đích cho protein này có hiệu quả chống lại chủng gây SRAT này. Protein có đặc tính kết dính mà có khả năng gắn với tế bào hồng cầu và hình thành nên các cụm nguy hiểm có thể làm nghẽn mạch máu. Các chùm này có thể gây nên bệnh lý nghiêm trọng, như hôn mê và SRATTN.
Hiện tại, có khoảng 10-20% số người SRAT chết vì nó, KSTSR một khi đi vào dòng máu óc thể làm thay đổi phân tử protein trên bề mặt để chúng xâm nhập vào thông qua một hệ thống miễn dịch. Các protein bề mặt này thường đích kém cho điều trị hoặc cho vaccine vì chúng có khả năng biến đổi cao khác nahu giữa các dóng KSTSR khác nhau.
Giờ đây, các nhà khoa học đã tìm thấy các protein bề mặt của các KSRTSR hình thành thể hoa hồng mà có thể cho phép KSTSR hình thành thể hoa hồng tương tự cho phép chúng đóng vai trò như đích điều trị của quá trình tác động bệnh.
Các nhà khoa học của đại học Edinburgh tiến hành nghiên cứu phối hợp với các nàh khoa học tại Cameroon, Mali, Kenya và Gambia để kiểm tra các kháng thể chống lại KSTSR thu thập trên bệnh nhân. "Chúng tôi biết các chùm hay cụm hoa hồng của các tế bào máu tìm thấy trong nhiều ca bệnh SRAT hoặc SR đe dọa tính mạng, vì thế chúng tôi tìm các KSTSR hình thành nên thể hoa hồng và tìm thấy một yếu tố chính có thể là đích cho kháng thể" giáo sứ Alexandra Rowe của đại học khoa học cho biết - Nghiên cứu này được ấn bản trên PLoS Pathogens, được hỗ trợ bởi Wellcome Trust.