Một trong các thành phần hoạt động của Dự án Hỗ trợ y tế các tỉnh Bắc Trung Bộ của Ngân hàng Thế giới (WB) tài trợ giai đoạn năm 2010-2016 cho Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế có nội dung giúp đỡ các hộ gia đình và người cận nghèo được bảo hiểm y tế; góp phần thực hiện sự công bằng trong công tác chăm sóc, bảo vệ sức khỏe nhân dân ở địa phương đang còn gặp nhiều khó khăn.
Mục tiêu của thành phần này là hỗ trợ để triển khai tốt các chính sách bảo hiểm y tế cho người cận nghèo, giúp người cận nghèo tăng cường khả năng tiếp cận đến các dịch vụ y tế có chất lượng, góp phần đảm bảo sự công bằng trong chăm sóc sức khỏe nhân dân.
Xác định tiêu chuẩn người cận nghèo
Theo Quyết định số 117/QĐ-TTg ngày 27 tháng 8 năm 2008 của Thủ tướng Chính phủ thì hộ gia đình hoặc người cận nghèo là hộ gia đình hoặc người có mức thu nhập bằng 130% mức thu nhập của hộ gia đình hoặc người nghèo. Theo Chỉ thị số 1752/CT-TTg ngày 21 tháng 9 năm 2010 của Thủ tướng Chính phủ về việc tổng điều tra hộ nghèo trên toàn quốc phục vụ việc thực hiện các chính sách an sinh xã hội giai đoạn năm 2011-2015 thì tiêu chí người nghèo là người có mức thu nhập bình quân một tháng ở nông thôn là 400.000 đồng, ở thành thị là 500.000 đồng. Vậy tiêu chí người cận nghèo áp dụng cho giai đoạn năm 2010-2015 là người có thu nhập bình quân một tháng ở nông thôn từ 401.000 đồng đến dưới 520.000 đồng, ở thành thị từ 501.000 đồng đến dưới 650.000 đồng.
Mức hỗ trợ người cận nghèo mua bảo hiểm y tế
Mức hỗ trợ người cận nghèo mua bảo hiểm y tế được tính toán trên cơ sở ngân sách nhà nước hỗ trợ 50% mệnh giá bảo hiểm y tế theo Luật Bảo hiểm y tế; Dự án Hỗ trợ y tế các tỉnh Bắc Trung Bộ hỗ trợ theo hai mức 30% mệnh giá nếu cá nhân người cận nghèo mua bảo hiểm y tế hoặc 40% mệnh giá nếu 100% thành viên hộ gia đình cận nghèo mua bảo hiểm y tế. Như vậy nếu mua bảo hiểm y tế theo hộ gia đình thì người mua chỉ phải đóng 10% mệnh giá bảo hiểm y tế tại thời điểm đó.
Cách tính hỗ trợ mệnh giá bảo hiểm y tế theo Luật Bảo hiểm y tế, Nghị định 62 NĐ-CP của Chính phủ và Thông tư liên tịch 09 thì mệnh giá bảo hiểm y tế được tính bằng 4,5% lương tối thiểu chung, còn gọi là lương cơ bản. Như vậy mệnh giá bảo hiểm y tế nói chung là 4,5% x 730.000 đồng x 12 tháng = 394.200 đồng tính đến thời điểm ngày 30/4/2011. Theo đó, nhà nước hỗ trợ tối thiểu 50% mệnh giá là 197.100 đồng; Dự án Hỗ trợ y tế các tỉnh Bắc Trung Bộ hỗ trợ từ 30% đến 40% mệnh giá tương ứng với số tiền là từ 118.260 đồng đến 157.680 đồng. Trên cơ sở này, người cận nghèo chỉ phải bỏ tiền ra từ 10% đến 20% để mua bảo hiểm y tế tương ứng với số tiền từ 39.420 đồng đến 78.840 đồng. Việc thực hiện phương thức hỗ trợ của dự án sẽ có lợi cho người cận nghèo trong việc chăm sóc và bảo vệ sức khỏe. Kể từ ngày 01/5/2011, lương cơ bản sẽ được thực hiện là 830.000 đồng/tháng. Từ đó, mệnh giá bảo hiểm y tế sẽ được thay đổi là 4,5% x 830.000 đồng x 12 tháng = 448.000 đồng/thẻ bảo hiểm y tế. Căn cứ vào sự thay đổi này, cách tính hỗ trợ tỷ lệ % mệnh giá bảo hiểm y tế cho người cận nghèo cũng sẽ tính toán lại để phù hợp.
Truyền thông và tiếp thị xã hội về bảo hiểm y tế
Để thực hiện được việc hỗ trợ bảo hiểm y tế của Dự án Hỗ trợ y tế các tỉnh Bắc Trung Bộ cho người cận nghèo, một hoạt động đi kèm theo là tổ chức truyền thông và tiếp thị xã hội về bảo hiểm y tế với mục tiêu nâng cao nhận thức của người dân về bảo hiểm y tế và tăng tỷ lệ tham gia bảo hiểm y tế của người cận nghèo thông qua tiếp thị xã hội. Cơ sở lý luận nhằm thực hiện vấn đề này là tỷ lệ tham gia bảo hiểm y tế sẽ không cao nếu người dân thiếu hiểu biết về các lợi ích của bảo hiểm y tế cho dù chi phí mua bảo hiểm y tế có được trợ cấp hoàn toàn. Mặc dù các Trung tâm Truyền thông-Giáo dục sức khỏe có nhiều kinh nghiệm trong việc triển khai các chiến dịch truyền thông sức khỏe cộng đồng nhưng cần tăng cường đầu tư nâng cao năng lực để thực hiện các chương trình tiếp thị xã hội, khuyến khích người dân tham gia bảo hiểm y tế. Cần hỗ trợ thêm quá trình chuyển đổi Bảo hiểm Xã hội Việt Nam từ một tổ chức bán bảo hiểm y tế thụ động thành một tổ chức bảo hiểm y tế chủ động có khả năng tiếp thị hiệu quả các sản phẩm bảo hiểm. Công tác truyền thông về bảo hiểm y tế phải được tổ chức chủ động, thường xuyên tới tận người dân ở các thôn bản, tổ dân phố.
Nội dung tiếp thị xã hội về bảo hiểm y tế được thực hiện bằng các hoạt động có liên quan. Hoạt động truyền thông vận động người cận nghèo tham gia bảo hiểm y tế với việc truyền thông thay đổi hành vi bằng các sản phẩm, tài liệu tuyên truyền; tổ chức các chiến dịch truyền thông đại chúng; tổ chức thảo luận sâu rộng tới tận các đối tượng người cận nghèo và nâng cao trách nhiệm lãnh đạo của các tổ chức đảng, chính quyền, các đoàn thể xã hội ở cơ sở trong tiếp thị xã hội về bảo hiểm y tế. Hoạt động truyền thông hướng dẫn người có bảo hiểm y tế tiếp cận với các dịch vụ y tế thích hợp như thế nào là nơi đăng ký khám chữa bệnh bảo hiểm y tế ban đầu, quyền lợi và nghĩa vụ của người có bảo hiểm y tế khi đi khám chữa bệnh và tiếp cận với các dịch vụ y tế. Hoạt động tuyên truyền, nâng cao trách nhiệm của các cơ sở y tế công lập và tư nhân có hợp đồng khám chữa bệnh bảo hiểm y tế để phục vụ tốt nhất các đối tượng có bảo hiểm y tế.
Lợi ích của việc hỗ trợ bảo hiểm y tế cho người cân nghèo
Với sự giúp đỡ của Dự án Hỗ trợ y tế các tỉnh Bắc Trung Bộ cho các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế; những người cận nghèo sẽ được hỗ trợ bảo hiểm y tế, tạo điều kiện để bảo đảm sự công bằng trong việc chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân có hoàn cảnh khó khăn như một số các đối tượng chính sách xã hội khác.
Mức phí bảo hiểm y tế do Dự án Hỗ trợ y tế các tỉnh Bắc Trung Bộ giúp đỡ cũng tùy theo diện đăng ký tham gia bảo hiểm y tế là cá nhân hay gia đình. Đối với các đối tượng tham gia là cá nhân, dự án sẽ hỗ trợ 30% mức phí và ngân sách nhà nước sẽ hỗ trợ 50%, cá nhân tham gia bảo hiểm y tế chịu trách nhiệm đóng mức 20% còn lại. Đối với diện tham gia bảo hiểm y tế là gia đình, dự án sẽ hỗ trợ 40% mức phí, ngân sách nhà nước hỗ trợ 50%, như vậy còn lại 10% gia đình tham gia bảo hiểm y tế sẽ phải đóng góp.
Sự phân biệt này có mục đích khuyến khích cả hộ gia đình cận nghèo tham gia bảo hiểm y tế. Khuyến khích tham gia bảo hiểm y tế theo hộ gia đình để tăng chia sẻ rủi ro và giảm khả năng lựa chọn sai đối tượng bảo hiểm trong chương trình bảo hiểm y tế. Lựa chọn ngược đối tượng bảo hiểm có nhiều khả năng xảy ra đối với nhóm đối tượng cận nghèo do việc tham gia là tự nguyện. Việc khuyến khích tham gia bảo hiểm y tế theo gia đình hoặc theo nhóm trong chương trình thông qua việc giảm tối đa mức phí phải đóng bằng tiền túi của người được bảo hiểm cũng là một cách giảm nguy cơ lựa chọn sai đối tượng.
Theo tiến độ triển khai dự án, khi kết thúc Dự án Hỗ trợ y tế các tỉnh Bắc Trung Bộ vào năm 2016 cho tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế sẽ có 40% người cận nghèo được bao phủ bảo hiểm y tế. Đây là một trong những lợi ích mà dự án mang lại cho người dân cận nghèo còn gặp nhiều khó khăn.