Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng được hình thành và phát triển từ năm 1957 cho đến nay để thực hiện nhiệm vụ phòng chống bệnh sốt rét, các bệnh ký sinh trùng và côn trùng truyền bệnh. Sau khi đất nước được hoàn toàn giải phóng vào năm 1975, hai Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn và Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng thành phố Hồ Chí Minh được thành lập để đáp ứng cho yêu cầu công tác ở khu vực miền Trung-Tây Nguyên và Nam bộ-Lâm Đồng. Qua quá trình thực hiện nhiệm vụ, tình hình bệnh sốt rét đã được khống chế. Nên chăng cần thay đổi tên Viện để phù hợp với tình hình hiện tại ?
Hình thành và phát triển
Vào thời điểm năm 1957, sốt rét là một bệnh ký sinh trùng đường máu đã hoành hành ở các tỉnh miền Bắc, kể cả các tỉnh thuộc khu vực miền Trung-Tây Nguyên và miền Nam gây nhiều tổn thất lớn về tính mạng, sức khỏe của người dân. Ở miền Bắc lúc bấy giờ, Viện Sốt rét được thành lập ngày 01/7/1957 do Cố Giáo sư-Bác sĩ Đặng Văn Ngữ làm Viện trưởng để thực hiện công tác tiêu diệt sốt rét ở miền Bắc và chi viện, hỗ trợ cho chiến trường miền Nam giải phóng đất nước. Ngày 05/9/1961, Viện Sốt rét được đổi tên thành Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng. Tại miền Nam, công tác diệt trừ sốt rét cũng đã được thực hiện để khống chế tình hình dịch bệnh.
Vào năm 1975 sau khi đất nước được hoàn toàn giải phóng, ngoài Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng ở miền Bắc, hai Phân Viện khu vực miền Trung-Tây Nguyên và khu vực Nam bộ-Lâm Đồng đã được thành lập để đáp ứng cho công tác chỉ đạo, thực hiện nhiệm vụ của các Trạm Sốt rét tỉnh cũng mới hình thành. Với các nguồn lực được hỗ trợ và viện trợ, chiến lược thanh toán bệnh sốt rét đã triển khai với quy mô lớn trên phạm vi cả nước mang lại những hiệu quả đáng kể. Đến năm 1987, có nhiền biến động về nguồn lực và mạng lưới y tế, bệnh sốt rét đã quay trở lại; đỉnh cao vào năm 1991 có 144 vụ dịch xảy ra, làm cho 1.091.251 người bị mắc bệnh với 187.994 trường hợp nhiễm ký sinh trùng sốt rét, 31.741 bệnh nhân sốt rét ác tính gây nên 4.646 người tử vong.
Đứng trước thực trạng tình hình này, từ năm 1991, chiến lược thanh toán sốt rét đã được chuyển đổi thành chiến lược phòng chống sốt rét theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và trở thành một chương trình y tế quốc gia để khống chế dịch bệnh có nguy cơ bùng phát mạnh, lan rộng phù hợp với nguồn lực và khả năng hiện có. Tình hình sốt rét đã được cải thiện, chuyển biến qua các năm. Ngày 30/11/1998, Viện ở phía Bắc được đổi tên thành Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Trung ương. Năm 2004-2005, Phân Viện khu vực Nam bộ-Lâm Đồng được đổi tên thành Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Thành phố Hồ Chí Minh và Phân viện khu vực miền Trung-Tây Nguyên được đổi tên thành Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn.
 |
Nên chăng cần thay đổi tên Viện để phù hợp với tình hình hiện tại ?
Có thể đổi tên “Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng” thành “Viện Ký sinh trùng và Côn trùng y học” |
Theo tên của Viện, các Trạm Sốt rét tỉnh, thành phố cũng được đổi tên thành Trạm Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng, rồi thành Trung tâm Phòng chống Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng để tiếp nhận sự chỉ đạo công tác chuyên ngành của các Viện. Công tác phòng chống bệnh sốt rét có những chuyển biến tích cực, số người mắc bệnh sốt rét, sốt rét ác tính, tử vong do sốt rét giảm dần qua các năm; dịch sốt rét được chủ động khống chế đã góp phần chăm sóc, bảo vệ sức khỏe nhân dân, đặc biệt đối với cộng đồng người dân, đồng bào các dân tộc thiểu số sống ở vùng cao, miền núi và biên giới; hỗ trợ điều kiện phát triển kinh tế-xã hội của nhiều địa phương trên cả nước. Bên cạnh đó, công tác phòng chống các bệnh ký sinh trùng và côn trùng truyền bệnh cũng được triển khai thực hiện có hiệu quả về nhiều lĩnh vực, nhất là công tác phòng chống các loại giun truyền qua đất, các loại sán truyền qua thức ăn... Việc phòng chống các loại côn trùng truyền bệnh ngoài muỗi truyền bệnh sốt rét đã có sự quan tâm trong việc điều tra xác định thành phần loài và vai trò của nó đối với y học như muỗi truyền bệh sốt xuất huyết, ve, mò, mạt, rệp, bọ xít, bọ chét...
Nên chăng cần đổi tên?
Qua quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ chính trị được giao; tình hình sốt rét của nhiều địa phương trên cả nước có những chuyển biến tích cực, bệnh sốt rét được khống chế và từng bước đã bị đẩy lùi. Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Việt Nam cần xem xét để chuyển chiến lược. Chiến lược phòng chống sốt rét sẽ được chuyển thành chiến lược loại trừ sốt rét ra khỏi cộng đồng phù hợp với tình hình thực tiễn. Khi bệnh sốt rét không còn là một gánh nặng của y tế và xã hội thì vai trò, trách nhiệm của ngành chuyên khoa cũng nên nghiên cứu để chuyển hướng. Trong thời gian qua, các bệnh ký sinh trùng và côn trùng truyền bệnh bị lãng quên nhưng bắt đầu được quan tâm do nó đã trở thành một vấn đề thời sự xã hội.
Sốt rét là một bệnh ký sinh trùng sẽ bị đẩy lùi thời gian tới, chiến lược loại trừ sốt rét được thực hiện, việc giải quyết bệnh sốt rét không còn nặng nề nữa. Trong các bệnh ký sinh trùng có bệnh sốt rét, vì vậy nên chăng cần đổi tên Viện để phù hợp với tình hình thực tiễn. Có thể đổi tên “Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng” thành “Viện Ký sinh trùng và Côn trùng y học” với mô hình tổ chức là 3 Viện trung ương gắn liền với tên địa phương nơi đóng chân phụ trách khu vực miền Bắc, miền Trung-Tây Nguyên và miền Nam.
Đối với tuyến tỉnh, thành phố; hiện nay chỉ còn 26/63 địa phương, chiếm tỷ lệ 41,27% còn duy trì mô hình tổ chức phòng chống sốt rét hoạt động độc lập với nhiều tên gọi khác nhau như: Trung tâm Phòng chống Sốt rét, Trung tâm Phòng chống Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng, Trung tâm Phòng chống Sốt rét-Bướu cổ, Trung tâm Phòng chống Sốt rét-Các rối loạn thiếu I ốt, Trung tâm Phòng chống Sốt rét-Các bệnh nội tiết... Có 37/63 tỉnh, thành phố còn lại; chiếm tỷ lệ 58,73%; công tác phòng chống sốt rét được ghép hoạt động vào một khoa của Trung tâm Y tế Dự phòng hoặc Trung tâm Phòng chống bệnh xã hội.
Với việc kiến nghị đổi tên Viện thành “Viện Ký sinh trùng và Côn trùng y học”, các địa phương cũng cần duy trì mô hình tổ chức hoạt động độc lập với tên cơ quan là “Trung tâm Phòng chống bệnh ký sinh trùng và côn trùng” để tổ chức chỉ đạo và thực hiện công tác phòng chống các bệnh ký sinh trùng và côn trùng truyền bệnh trên địa bàn phụ trách; lẽ dĩ nhiên phải tiếp tục thực hiện nhiệm vụ phòng chống bệnh sốt rét tích cực trong giai đoạn đầu của việc chuyển sang chiến lược loại trừ bệnh sốt rét ra khỏi cộng đổng. Nếu hoạt động này đang được ghép vào chức năng của Trung tâm Y tế Dự phòng hoặc Trung tâm Phòng chống bệnh xã hội cũng nên cần xem xét để tách thành một đơn vị độc lập nhằm bảo đảm vai trò, nhiệm vụ phòng chống các bệnh ký sinh trùng và côn trùng truyền bệnh trong thời gian tới đạt hiệu quả tốt. Khi tên của Viện và các Trung tâm tuyến tỉnh, thành phố không còn mang chữ “sốt rét” sẽ khẳng định bệnh sốt rét đã và đang bị loại trừ, sự nghiệp phòng chống sốt rét hoàn thành sứ mệnh lịch sử sau một thời gian dài triển khai thực hiện hiệu quả.
Nên chăng cần đổi tên Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng và các Trung tâm trực thuộc tỉnh, thành phố để phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay?