Hiện nay đang vào mùa nắng nóng; tai họa hạn hán, các đợt nóng bức cao và cháy rừng thường gắn kết với nhau để tạo nên những ảnh hưởng lớn đến đời sống sinh hoạt kể cả sức khỏe, tính mạng của cộng đồng người dân. Vì vậy cần có các biện pháp chủ động phòng chống những tai họa này.
Đặc điểm của các tai họa
Hạn hán xảy ra khi ở địa phương không có mưa nhiều tháng kéo dài hoặc lượng nước mưa rất thấp, từ 5% đến 10% của mức thấp nhất thường có hoặc dưới 5% mức đó. Các nguồn nước cung cấp như suối, sông, hồ, ao, giếng... thường xuyên bị cạn kiệt. Việc thiếu nguồn nước sẽ làm ảnh hưởng đến sinh hoạt thiết yếu của cuộc sống con người trong cộng đồng; ảnh hưởng đến sự trồng trọt, chăn nuôi, vườn cây, ruộng đồng trong nông nghiệp; ảnh hưởng đến hoạt động công nghiệp và các công trình thủy điện; thiếu nước cũng làm cho các rừng cây bị khô héo... Hạn hán sẽ gây thiệt hại rất lớn đến sản xuất và đời sống, gây đói kém; giá cả các loại lương thực, thực phẩm tăng lên cao; một số dịch bệnh phát triển.
Các đợt nóng bức cao xảy ra khi có các đợt gió nóng cùng hạn hán làm cho nhiệt độ của bầu khí quyển tại địa phương tăng cao quá mức đến 40oC hoặc hơn nữa. Các đợt nóng bức này gây ảnh hưởng đến sức khỏe của con người, gia súc và cây cối, mùa màng. Những đối tượng dễ bị tác động của các đợt nóng bức cao là trẻ nhỏ, người già, người béo mập; người bị các bệnh mãn tính về tim mạch, hô hấp, thận... vì khi cơ thể hấp thụ một lượng nhiệt cao, thân nhiệt nóng lên nhưng sự tỏa nhiệt lại kém nên không đáp ứng thích nghi được.
Cháy rừng do khô nóng, hạn hán xảy ra khi nhiệt độ không khí lên tới 43oC cùng với độ ẩm tương đối thấp khoảng 6% làm cây cối bị héo khô, các cành cây cùng khô héo nên dễ tạo ra các vụ cháy rừng, cháy các đồng cỏ. Các cây có chất nhựa rất dễ bắt lửa nên làm cho các vụ cháy lan rộng. Khói trong khí nóng phát sinh của các vụ cháy, tro nóng của các tàn lửa cũng bay theo hướng gió thổi vào các khu dân cư gây cháy nhà cửa, kho tàng, công trình công cộng, gây bỏng và tổn thương đường hô hấp cho các nạn nhân.
Biện pháp bảo vệ khi tai họa xảy ra
Trong các đợt nóng bức cao
Để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, cần mặc quần áo mỏng, thoáng, thông khí, rộng. Đội mũ, nón, che nắng chiếu vào gáy và đầu; giảm thời gian lao động dưới ánh nắng trực tiếp; chuyển giờ lao động như làm việc sớm, nghỉ trưa dài, làm thêm vào buổi chiều, tối. Tạo những bóng râm che nắng có thông khí tốt. Bảo đảm tiết kiệm nước để có nước sử dụng trong sinh hoạt đời sống.
Mặc dù không có cảm giác khát nước nhưng mỗi ngày cần uống từ 2 đến 3 lít nước. Nếu quá nóng, phải dùng các khăn tẩm nước lạnh đắp vào người; sử dụng các loại quạt mát tại nơi ở và nơi làm việc. Cần che chắn để chống nắng các nguồn nước ở chum, vại, bể... chứa nước nhằm giữ cho nước mát và hạn chế nước bốc hơi làm cạn nguồn nước dự trữ.
Tránh tụ họp đông người ở nơi nóng bức. Chú ý sức khỏe ở các đối tượng nhạy cảm như trẻ nhỏ, người già, người bị các bệnh mạn tính. Không uống rượu, không ăn các thức ăn protein nhiều năng lượng, tránh ăn mặn.
Khi dùng các dụng cụ, thiết bị điện như máy tính, máy điều hòa nhiệt độ, đài điện, quạt điện... cần chú ý độ nóng của không khí cộng với nhiệt phát sinh của dụng cụ, thiết bị có thể gây hư hại máy, động cơ, thậm chí gây cháy nổ.
Các kho chứa nhiên liệu cháy nổ, khí đốt, vũ khí, đạn dược phải được che mát, thông khí để phòng tránh hỏa hoạn, nổ cháy. Cơ quan quản lý giao thông đường sắt phải kiểm tra đường ray vì nhiệt độ nóng quá có thể làm dãn nở, cong vẹo đường ray gây trật bánh tàu. Cơ quan quản lý giao thông đường bộ phải kiểm tra các cầu, đường vì nhiệt độ nóng quá có thể làm rạn nứt cấu kiện, làm nứt rạn mặt đường gây tai nạn.
Các cơ sở y tế cần có kế hoạch phòng và chữa các trường hợp người dân bị trạng thái say nắng và những đợt tiến triển nặng của một số bệnh mạn tính.
Trong các đợt nóng khô cao, hạn hán
Phải tăng cường công tác phòng cháy, chữa cháy, phát quang khoảng cách nhà với các cây khô héo quanh nhà, quanh vườn. Kiểm tra các đường dây điện có mạch hở hoặc dây trần để tránh chập mạch điện. Kiểm tra bếp để tránh tàn lửa do nóng than hồng bay ra gây cháy. Sắp xếp dưới hầm hố có nắp đậy các chai, can nhựa chứa dầu hỏa, xăng, bình khí đốt. Chú ý rơm, rạ, mái nhà tranh, các đống rác lá khô... là các vật liệu dễ bắt lửa và gây cháy. Không để trẻ em nghịch diêm quẹt, bật lửa. Sẵn sàng có kế hoạch cứu hỏa với các vật liệu, dụng cụ như cát, nước, xẻng, vòi phun nước, bình dập lửa... nếu xảy ra các trường hợp cháy.
Thực hiện các quy định bảo vệ rừng, đồng cỏ để chống tai họa cháy bằng các rãnh, đường, khoảng cách ngăn lửa. Có kế hoạch phân công quản lý từng khu vực rừng, phối hợp cùng cơ quan kiểm lâm tuyên truyền, phổ biến giáo dục cộng đồng để phòng chống cháy rừng.
Nếu xảy ra cháy rừng lan tới nhà, phải bình tĩnh dập lửa lan tới; dùng nước, cát, vải dày để làm tắt lửa. Không để lửa cháy lan vào quần áo và người. Nếu lửa bốc cháy trên người, phải tìm cách lăn mình trên nền đất để dập lửa hoặc ngâm mình xuống nước chỗ gần nhất có nguồn nước. Tìm cách vượt nhanh qua đám lửa ngược chiều gió thổi, tránh hít các khói khí nóng; nếu có tấm vải dày hoặc chăn cần trùm lên người, tẩm được nước thì càng tốt để tránh ngọn lửa trực tiếp táp vào người. Khi thoát khỏi vùng lửa cháy thì vất bỏ ngay tấm vải dày hoặc chăn phủ trên người. Tiếp theo đó, tìm chỗ thoáng để có không khí thở, tránh bị ngộ độc bởi khí oxyd carbon (CO). Nếu bị bỏng, ngâm nay chỗ bỏng vào nước lạnh, sạch trong 10 đến 20 phút. Uống nước có pha đường muối hoặc dung dịch oresol.
Trên thực tế tai họa hạn hán, đợt nóng bức cao và cháy rừng thường có mối liên quan và gắn kết với nhau một cách chặt chẽ. Vì vậy khi gặp phải tai họa này thì tai họa khác cũng có thể có khả năng xảy ra. Hiện nay do sự biến đổi khí hậu của toàn cầu một cách bất thường, các nhà khoa học đã cảnh báo nhiệt độ trái đất đang nóng dần lên dẫn đến các tai họa hạn hán, nóng bức cao và cháy rừng là điều tất nhiên có thể xảy ra mà con người, cộng đồng người dân phải tìm cách đối phó, khắc phục, ứng cứu bằng những biện pháp cụ thể, khả thi.