Để bảo đảm an toàn truyền máu nhằm cung cấp nguồn máu một cách an toàn, một nội dung trong chiến dịch toàn cầu là chọn lựa những người hiến máu khỏe mạnh, có nguy cơ thấp về khả năng lây nhiễm các bệnh qua đường truyền máu. Nguyên tắc này rất quan trọng để bảo đảm việc hiến máu an toàn cho cả hai phía bản thân người cho máu và người nhận máu. Mục đích hướng đến là giảm tỷ lệ máu không an toàn khi được lấy và thiết lập một hệ thống người cho máu thường xuyên, tình nguyện không lấy tiền.
Ưu điểm của người hiến máu tình nguyện, không lấy tiền
Những người hiến máu hay cho máu tình nguyện, không lấy tiền là những người cho máu toàn phần, huyết tương hoặc các thành phần máu khác của máu từ bản thân mình với một cách tự nguyện, không nhận tiền hoặc bất kỳ một dạng bồi dưỡng nào khác có thể thay thế cho tiền mặt về việc hiến máu. Điều có thể động viên, biểu dương, tôn vinh duy nhất đối với những người hiến máu tình nguyện với mục đích giúp đỡ người bệnh không được biết đến mà không vì bất kỳ một lợi ích cá nhân nào. Những nội dung không được xem là hình thức trả tiền hoặc thay thế cho tiền là vật lưu niệm nhỏ để công nhận, biểu dương như huy hiệu, bằng khen... Cũng có thể là một khoản tiền hoàn trả trực tiếp cho việc đi lại đã được cam kết rõ ràng khi được cơ quan y tế đề nghị mời tới cho máu hoặc một bữa ăn nhẹ ngay sau khi cho máu...
Ưu điểm của người hiến máu tình nguyện, không lấy tiền là không phải chịu áp lực về việc cho máu. Do đó dễ đáp ứng được tiêu chuẩn người cho máu có nguy cơ thấp về khả năng lây nhiễm các bệnh qua đường truyền máu. Người hiến máu tình nguyện thích hợp với việc cho máu một cách thường xuyên, vấn đề này rất quan trọng đối với việc duy trì khả năng cung cấp máu một cách đầy đủ. Những người cho máu thường xuyên hay nhắc lại ít có khả năng lây nhiễm các bệnh lây truyền qua đường máu vì đối tượng này đã được giáo dục về tầm quan trọng của việc cho máu an toàn, thực hiện xét nghiệm sàng lọc máu mỗi lần và lặp lại khi đến cho máu. Người cho máu được gọi là người cho máu thường xuyên khi những người này đã cho máu ít nhất 3 lần và ít nhất mỗi năm một lần hoặc bất cứ lúc nào được mời gọi đến cho máu khi có nhu cầu sử dụng.
Công tác vận động người cho máu tự loại và tự trì hoãn cho máu là một nội dung rất quan trọng trong vấn để tuyển chọn người cho máu nhằm bảo đảm mục đích nguồn máu cho có thể trở nên an toàn hơn. Người cho máu tự loại có nghĩa là người cho máu tự quyết định không cho máu vì nhận thấy máu của mình có thể không an toàn đối với người nhận máu do đã có những hành vi nguy cơ với khả năng lây nhiễm các bệnh qua đường máu hoặc tình trạng sức khỏe không tốt. Người cho máu tự trì hoãn có nghĩa là người cho máu sẽ đợi đến khi những yếu tố, tiêu chuẩn không thích hợp đối với việc cho máu được giải quyết để bảo đảm an toàn.
Nhược điểm của người hiến máu chuyên nghiệp hay bán máu
Người hiến máu chuyên nghiệp hay người bán máu là người hiến máu sẽ được nhận tiền hoặc một hình thức bồi dưỡng khác mà có thể đổi sang tiền mặt từ lượng máu đã hiến. Đối tượng này hiến máu một cách thường xuyên hoặc thậm chí có thể đến các ngân hàng máu để hiến máu lấy tiền một cách đều đặn. Lần lượt, người hiến máu lấy tiền có thể bán máu của mình cho nhiều ngân hàng máu khác nhau hoặc tìm cách tiếp cận với gia đình bệnh nhân để bán dịch vụ cung cấp máu như một người thân cho máu.
Người bán máu hoặc cho máu chuyên nghiệp thường mong muốn đạt mục đích là cho máu để nhận được một khoản tiền nhiều hơn là nghĩa cử hiến máu nhân đạo giúp đỡ người khác. Tuy nhiên trong phong trào vận động hiến máu tình nguyện cũng có thể thuyết phục đối tượng này trở thành người cho máu tình nguyện không lấy tiền.
Nhược điểm của người hiến máu chuyên nghiệp hoặc người bán máu có thể làm xói mòn hệ thống người cho máu tình nguyện không lấy tiền. Trong thực tế đời thường của cuộc sống xã hội, đã có hiện tượng một số người hiến máu tình nguyện với khuynh hướng bị lệch lạc, gia nhập vào đội ngũ những người hiến máu lấy tiền. Thực tiễn cũng ghi nhận có rất nhiều người bán máu thuộc tầng lớp nghèo khó trong xã hội, do nhu cầu cần tiền nên đã có động lực dẫn dắt đến việc phải bán máu. Đối tượng này thường là những người có sức khỏe kém, thiếu dinh dưỡng; có thể bị nhiễm các bệnh lây truyền qua đường máu. Vì vậy sẽ có nhiều nguy cơ làm ảnh hưởng và nguy hiểm đến cuộc sống của người nhận máu từ đối tượng này. Ngoài ra, người bán máu lấy tiền có thể cho máu nhiều hơn so với quy định, điều này làm ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Hậu quả mang lại là sẽ cung cấp một loại máu với ít các thành phần của máu và không bảo đảm các yêu cầu, làm giảm hiệu quả điều trị cho người bệnh nhận máu.
Mục tiêu chiến dịch giáo dục, vận động, tuyển chọn người hiến máu
Qua nghiên cứu cho thấy tâm lý của các đối tượng tham gia hiến máu tình nguyện thường diễn biến qua nhiều giai đoạn như giai đoạn thờ ơ, giai đoạn nghi vấn, giai đoạn tự lựa chọn, giai đoạn sẵn sàng hiến máu. Sau khi hiến máu lần đầu sẽ có giai đoạn tự kiểm định sau hiến máu, tiếp theo đó sẽ là giai đoạn “ấn tượng” rồi tình nguyện hiến máu nhắc lại.
Theo các chuyên gia vận động hiến máu tình nguyện của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thì vận động người hiến máu chính là một quá trình tiếp thị xã hội nhằm thay đổi hành vi của cộng đồng đối với việc hiến máu bao gồm cả việc khuyến khích các hành vi tích cực và sửa đổi các quan niệm tiêu cực đã có từ trước. Như vậy, đây là một quá trình chuyển đổi nhận thức rất sâu sắc, nếu chỉ qua một thời gian ngắn hay một số hình thức truyền thông giáo dục thì không thể đạt được kết quả mong muốn. Trước khi người dân được vận động hiến máu tình nguyện vì lợi ích của người khác, họ cần phải hiểu cá nhân mình tại sao có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc chăm lo cho sức khỏe cộng đồng.
Có 3 mục tiêu cơ bản trong các chiến dịch giáo dục, vận động và tuyển chọn người hiến máu tình nguyện là:
- Tăng cường thay đổi nhận thức, quan điểm của người dân để họ hiểu được rằng vì sao máu lại cần thiết cho sự sống, cứu sống người và phục vụ cho cộng đòng.
- Tăng cường truyền thông giáo dục làm thay đổi thái độ của người dân để họ sẵn sàng cho máu thường xuyên, tình nguyện, không lấy tiền.
- Bảo đảm những người có khả năng cho máu hiểu được tầm quan trọng của nguồn máu an toàn để họ sẽ không cho máu nếu sức khỏe kém hoặc có nguy cơ lây nhiễm các bệnh qua đường máu.
Nhằm đạt được các mục tiêu này, vấn đề quan trọng trong bước khởi đầu là xác định và cung cấp những thông tin cần thiết mà người dân cần biết để vận động họ trở thành người cho máu tình nguyện. Các thông điệp cơ bản nên chuyển tải đến với cộng đồng người dân để truyền thông giáo dục và vận động hiến máu nhân đạo là vai trò của máu trong cơ thể chúng ta, vì sao một số người cần được truyền máu cấp cứu, máu của chúng ta sẽ được sử dụng để làm gì, hiện nay đã có máu nhân tạo chưa, tại sao có người có thể cho máu và có người không thể cho máu, điều gì sẽ xảy ra đối với người cho máu và cho máu có thể có hại hay không, việc cho máu có ảnh hưởng đến sức khỏe không cũng như có thể bị nhiễm HIV không... Ngoài ra, các thông tin cần thiết cũng cần được cung cấp là những xét nghiệm phải thực hiện trước khi cho máu và với máu được cho, tầm quan trọng của xét nghiệm này có ý nghĩa như thế nào; đồng thời nên giải thích rõ ràng tại sao bệnh nhân khi tiếp nhận máu truyền phải trả tiền trong khi đó người cho máu tình nguyện mang tính nhân đạo hiến máu cứu người hoàn toàn không lấy tiền... Muốn thực hiện được vấn đề, cần tổ chức công tác tuyên truyền, giáo dục, vận động cộng đồng người dân một cách cụ thể, thường xuyên, liên tục, sâu rộng, có tính khoa học với nhiều hình thức... thông qua các tổ chức, cơ quan, ban, ngành, đoàn thể ở những địa phương, cơ sở, kể cả trung ương.
Phong trào hiến máu tình nguyện nếu được phát động, duy trì và phát triển ngày càng rộng khắp; đến được với mọi thành phần, mọi tầng lớp nhân dân trong xã hội về tầm quan trọng của việc làm nhân đạo “hiến máu cứu người” thì sẽ có nhiều người tham gia tình nguyện hiến máu; đáp ứng đủ cho nhu cầu sử dụng máu của người bệnh đang cần hiện nay cũng như về sau. An toàn truyền máu phải xuất phát từ người hiến máu tình nguyện, không lấy tiền; phù hợp với thông điệp của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đưa ra là “An toàn truyền máu bắt đầu từ tôi”.