Sốt xuất huyết dengue là bệnh truyền nhiễm virus cấp tính rất nguy hiểm, bệnh được lan truyền từ người bệnh sang người lành thông qua vật chủ trung gian truyền bệnh là muỗi Aedes.
Bệnh lưu hành ở các nước khí hậu nhiệt đới và á nhiệt đới như vùng Châu Phi, vùng Đông Địa Trung Hải, Tây Thái Bình Dương, Đông Nam Á trong đó có Việt Nam với các triệu trứng lâm sàng như sốt nhẹ, sốt cao, đau khớp, kèm theo xuất huyết dưới da, xuất huyết nội tạng, sốc và có thể gây tử vong. Có 4 týp virus khác nhau nhưng có quan hệ chặc chẽ là nguyên nhân gây bệnh sốt xuất huyết (DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4). Khi cơ thể nhiễm với một loại virus thì cơ thể có khả năng miễn dịch suốt đời chống lại với loại virus đó. Tuy nhiên, khả năng miễn dịch chéo(cross-immunity) đối với các loại virus khác sau khi hồi phục chỉ mang tính tạm thời và một phần. Những lần nhiễm tiếp theo bởi các loại virus khác gây ra sẽ làm tăng nguy cơ phát triển thành bệnh sốt xuất huyết dengue nặng.
Trẻ em khi sinh ra không bị nhiễm bất kỳ týp virus sốt xuất huyết nào, do vậy trẻ em là nhóm có nguy cơ cao mắc bệnh sốt xuất huyết Dengue. Virus dengue có nguy cơ tái xuất hiện trở lại ở Thái Bình Dương sau khi vắng mặt trong 15 đến 20 năm qua, có thể là do tỷ lệ dân số có nguy cơ gia tăng vượt ngưỡngnhất định. Thông tin từ Tổ chức Y tế thế giới tại khu vực Tây Thái Bình Dương cho biết (tháng 01/2014), virus Dengue 3 đã xuất hiện trở lại ở một số nước và vùng lãnh thổ Nam Thái Bình Dương sau gần 20 năm vắng mặt. Số lượng các trường hợp mắc sẽ tiếp tục gia tăng trong những tháng tới ở nhiều nơi như Fiji, Polynesia thuộc Pháp và Kiribati, trong khi đó ổ dịch sốt xuất huyết lớn đang bùng phát ở quần đảo Solomoncó xu hướng giảm. Hiện nay, Bộ Y tế các quốc gia bị ảnh hưởng đang tích cực truyền thông để nâng cao nhận thức về bệnh sốt xuất huyết Dengue và làm thế nào để phòng chống bệnh, đồng thời nâng cao kỹ năng nhận biết của nhân viên y tế để phân biệt bệnh sốt xuất huyết và điều trị các triệu chứng của bệnh.
Sự hiểu biết sốt xuất huyết để phòng ngừa lây truyền
Sốt xuất huyết Dengue là bệnh do muỗi Aedes nhiễm virus truyền, bệnh tìm thấy ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trên thế giới. Trong những năm gần đây, bệnh gia tăng nhanh phần lớn tập trung ở khu vực đô thị và bán đô thị và hiện đã trở thành một mối quan tâm lớn đến sức khỏe cộng đồng trên toàn thế giới. Muỗi Aedes hoạt động đốt mồi vào buổi sáng sớm và chiều tối. Muỗi thường sinh sản trong những dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ như chậu cảnh, lọ hoa, thùng chứa nước, các dụng cụ phế thải,…
Nơi sinh sản của muỗi sốt xuất huyết tại miền Trung, Việt Nam
Sốt xuất huyết gây ra các triệu chứng giống như bệnh cúm kéo dài khoảng 2 – 7 ngàynhư sốt cao 40°C (104°F), nhức đầu, đau sau mắt, buồn nôn, nôn, sưng hạch, khớp, xương hoặc đau nhức bắp thịt, và hoặc phát ban.Bệnh không có thuốc điều trị đặc hiệu do vậy khi có triệu chứng bệnh sốt xuất huyết nên được chăm sóc y tế và khi có dấu hiệu cảnh bảo bệnh sốt xuất huyết nặng cần được chăm sóc y tế để quản lý bệnh. Nếu được phát hiện sớm và hỗ trợ điều trị tích cực thì tỷ lệ tử vong giảm dưới 1%.
Hành động để ngăn chặn bệnh sốt xuất huyết
Tăng cường giám sát cảnh báo dịch bệnh sớm thông qua hệ thống giám sát hội chứng Thái Bình Dương (PSSS- the Pacific Syndromic Surveillance System) – đây là một phần của mạng lưới giám sát y tế cộng đồng khu vực Thái Bình Dương - giúp phát hiện sớm và xác định dịch bệnh bùng phát, bao gồm các đợt bùng phát dịch sốt xuất huyết. Bộ Y tế các quốc gia và vùng lãnh thổ bị ảnh hưởng chẳng hạn như Fiji, Polynesia thuộc Pháp và Kiribati đang hành động trên ba mặt trận.
+ Giám sát: Giám sát bệnh sốt xuất huyết đang xảy ra là rất quan trọng để theo dõi sự lây lan và xác định có hay không cóáp dụng các biện pháp can thiệp để kiểm soát bệnh. Trong các ổ dịch hiện tại, chẳng hạn như Bộ Y tế và Dịch vụ y tế Kiribati đã tăng cường giám sát đối với bệnh sốt xuất huyết ở tất cả các cơ sở y tế khu vực đô thị của thủ đô, Nam Tarawa và khuyến khích báo cáo các cơ sở bên ngoài đảo.
+ Kiểm soát véc tơ: Phương pháp chính để kiểm soát hoặc ngăn chặn sự lây truyền virus sốt xuất huyết là giảm số lượng muỗi bằng cách ngăn chặn chúng sinh sản. Ở Fiji, các hoạt động phòng chống sức khỏe cộng đồng chống lại bệnh sốt xuất huyết, dẫn đầu bởi Bộ Y tế, liên quan đến việc huy động cá nhân và cộng đồng để bảo vệ mình chống lại muỗi đốt và phát hủy hoặc giảm thiểu các vị trí muỗi sinh sản. Ngày 16 tháng 5 năm 2014, Chính phủ Fiji đã phát động một chiến dịch phòng chống sốt xuất huyết trên toàn quốc bằng cách loại bỏ nơi sinh sản của muỗi. Kiriabti nỗ lực dựa vào cộng đồng đã tập trung vào việc thúc đẩy vệ sinh môi trường bằng cách loại bỏ các nơi sinh sản của muỗi như các dụng cụ phế thải chứa đầy nước, lốp xe, các thùng chứa và vỏ dừa.
+ Chăm sóc lâm sàng: Các bác sĩ ở trong hệ thống y tế từ Trung ương đến địa phương cần phải nhận biết dịch sốt xuất huyết, có thể xác định các trường hợp mắc và có thể đánh giá những bệnh nhân có dấu hiệu cảnh báo của bệnh và phải nhập viện để quản lý một cách an toàn làm cơ sơ cho việc cấp cứu hoặc điều trị ngoại trú. Các bác sĩ tại bệnh viện cũng sẽ có thể quản lý các trường hợp nghiêm trọng hơn, bao gồm cả trường hợp sốt xuất huyết nặng theo hướng dẫn quản lý lâm sàng sốt xuất huyết của WHO.
Dịch sốt xuất huyết luôn tồn tại lâu dài trong dân cư, vì thế tăng cường giám sát và kiểm soát véc tơ và chăm sóc lâm sàng là cần thiết trong thời gian đến.