Việc sử dụng các loại vaccin phòng bệnh được ngành y tế dự phòng triển khai thực hiện trong thời gian qua đã góp phần tích cực trong việc phòng ngừa các loại bệnh có khả năng lây truyền phổ biến trong cộng đồng. Trong đó có các loại vaccin sử dụng trong chương trình tiêm chủng mở rộng, vaccin phòng các bệnh lây qua đường tiêu hoá, đường hô hấp và một số loại vaccin phòng bệnh khác. Thực tế trong quá trình tiến hành nhiệm vụ công tác, một số ít cơ sở đã gặp phải những phản ứng phụ gây tai biến, có trường hợp bị tử vong.Vì vậy khi sử dụng vaccin phòng bệnh, có những điều mà mọi người phải cần biết
Trước và sau khi sử dụng vaccin phòng bệnh cần làm những việc gì ?
Trước khi sử dụng vaccin phòng bệnh nên tuân thủ quy trình cần thiết như thông báo chi tiết cụ thể về các lợi ích khi được sử dụng vaccin và nguy cơ dễ bị mắc bệnh khi không sử dụng vaccin. Kiểm tra việc chuẩn bị các phương tiện, trang bị, điều kiện ... để đối phó với những phản ứng phụ tức thời có thể xảy ra như chống sốc phản vệ. Cần đọc kỹ các thông tin về sản phẩm vaccin và bảo đảm chắc chắn vaccin còn hạn sử dụng. Cán bộ y tế cung cấp cho cha mẹ hoặc người thân đi kèm theo các câu hỏi trước khi sử dụng vaccin. Phải kiểm tra các chống chỉ định khi sử dụng vaccin, họ tên người được sử dụng vaccin; kiểm tra sản phẩm vaccin và bảo đảm vaccin vẫn được bảo quản tốt. Cuối cùng phải sử dụng vaccin theo đúng kỹ thuật và đúng đối tượng can thiệp.
Sau khi sử dụng vaccin, cán bộ y tế cần làm ngay những việc như nói cho cha mẹ hoặc người thân đi kèm theo về những phản ứng thông thường và những phản ứng nặng cần phải đưa ngay người sử dụng vaccin đến cơ sở y tế để theo dõi, cấp cứu sau khi tiêm vaccin, hạn chế những rủi ro đáng tiếc xảy ra. Nên ghi rõ phiếu theo dõi sử dụng vaccin và hẹn thời gian sử dụng vaccin lần sau một cách cụ thể.
Việc bảo quản vaccin, pha chế vaccin, sát khuẩn da, cách sử dụng, kỹ thuật thực hiện ... cũng cần thực hiện đúng quy trình quy định để bảo đảm sự an toàn và hiệu quả trong quá trình sử sụng vaccin.
Có mấy loại vaccin phòng bệnh đang được sử dụng tại Việt Nam ?
Ở Việt Nam, có các nhóm vaccin đang được sử dụng để phòng những bệnh lây truyền qua những con đường khác nhau. Chương trình Tiêm chủng mở rộng sử dụng 6 loại vaccin phòng ngừa các bệnh phổ biến ở trẻ em như bạch hầu, ho gà, uốn ván, sởi, bại liệt, lao. Các bệnh lây qua đường tiêu hoá được bảo vệ với vaccin tả, thương hàn, viêm gan A. Các bệnh lây qua đường hô hấp được phòng tránh với vaccin não mô cầu, quai bị, cúm, phế cầu, Hemophilus influenza (Hib). Ngoài ra, các loại vaccin khác cũng được sử dụng để phòng vệ các bệnh dịch hạch, viêm gan B, viêm não Nhật Bản, thuỷ đậu, dại ...  |
| Vắc-xin tả loại uống do Việt Nam sản xuất |
Phản ứng tức thời và phản ứng phụ sau khi sử dụng vaccin phòng bệnh
Sau khi sử dụng vaccin nhất là các loại vaccin tiêm, cán bộ y tế cần phải theo dõi phản ứng tức thời có thể xảy ra để xác định chắc chắn người được tiêm vaccin vẫn khoẻ mạnh và không có phản ứng. Việc theo dõi này phải thực hiện ít nhất là 15 phút sau khi tiêm vì hầu hết các tai biến nguy hiểm đến tính mạng thường xảy ra trong vòng 10 phút sau khi tiêm. Ở trẻ em, phản ứng nguy hiểm nhất là bị sốc phản vệ. Biểu hiện của sốc phản vệ là cơn suy tuần hoàn cấp với các biểu hiện chân tay lạnh, mạch nhanh, huyết áp tụt và kẹt, khó thở, co thắt thanh quản, co rút cơ thành bụng, ỉa chảy, da xanh ... Xử trí kịp thời ngay lúc đó là cần đặt bệnh nhân nằm nghiêng sang bên trái, tiêm ngay một mũi Adrenaline với liều 0,01 mg/kg vào bắp thịt. Người lớn có thể tiêm 0,5-1 ml. Nếu không cải thiện được tình hình có thể tiêm nhắc lại sau 10 phút, cho thở oxygen và nhanh chóng chuyển bệnh nhân đến cơ sở bệnh viện nơi gần nhất để cấp cứu hồi sức và theo dõi, xử trí tiếp tục. Ở người lớn, các phản ứng thường gặp sau tiêm vaccin chỉ ghi nhận tình trạng mệt mỏi. Các cơn giảm trương lực ít khi xảy ra sau khi tiêm vaccin nhưng nếu xảy ra cũng phải sau từ 2 đến 4 giờ. Những trường hợp có phản ứng nặng sau khi tiêm vaccin, yêu cầu bắt buộc bệnh nhân phải được theo dõi và xử trí nhanh chóng tại các bệnh viện nơi gần nhất.
Sau khi sử dụng vaccin, nếu phát hiện những phản ứng phụ xảy ra thì cán bộ y tế phải thực hiện đầy đủ chế độ báo cáo cho các cơ quan có trách nhiệm liên quan. Trước khi sử dụng rộng rãi, các loại vaccin thường được thử nghiệm về tính an toàn và hiệu lực, đồng thời đã được ứng dụng và đánh giá trên thực địa. Mặc dù vậy nhưng việc giám sát và báo cáo các phản ứng phụ rất cần thiết theo yêu cầu. Bất cứ phản ứng phụ nào của vaccin sử dụng cũng cần phải được các cơ sở y tế ghi nhận và báo cáo cho Trung tâm Y tế Dự phòng tỉnh. Từ thông tin này, Trung tâm Y tế Dự phòng tỉnh có trách nhiệm báo cáo với Cục Y tế Dự phòng và Môi trường-Bộ Y tế, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, các Viện Vệ sinh Dịch tễ, Viện Vệ sinh Y tế Công cộng, Viện Pasteur của khu vực, Viện Vaccin ... Các thông tin cần thu thập và báo cáo là họ, tên tuổi của đối tượng; báo cáo các phản ứng sốc phản vệ trong vòng 48 giờ; báo cáo các bệnh cảnh lâm sàng của bệnh nhân trong vòng 30 ngày sau khi sử dụng vaccin như người bị bệnh não do vaccin, co giật, viêm màng não vô khuẩn, giảm tiểu cầu, liệt cấp, chết hoặc bất kỳ biến cố nào có liên quan đến tiêm vaccin phải vào bệnh viện điều trị.
Quan tâm những vấn đề cần biết
Những vấn đề cần biết về việc sử dụng các loại vaccin phòng bệnh mặc dù rất đơn giản nhưng tất cả mọi người, cán bộ, nhân viên y tế, người sử dụng vaccin, kể cả cha mẹ hoặc người thân đi kèm theo nên có sự quan tâm thực hiện đúng các quy trình cần thiết để bảo đảm sự an toàn và hiệu quả khi sử dụng. Nếu thực hiện đầy đủ được các vấn đề theo quy định thì có thể hạn chế những điều đáng tiếc xảy ra có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của người sử dụng vaccin phòng bệnh như các cơ quan thông đại chúng đã phản ánh trong thời gian vừa qua, đặc biệt là đối tượng trẻ em.