Giới thiệu
Bệnh lý u tim là một bệnh rất nguy hiểm, thậm chí đe dọa đến tính mạng bệnh nhân, song một điều đặc biệt là bệnh này không thể phòng ngừa được. Theo các thông tin trên các trang tài liệu điện tử tổng hợp từ http://www.cedars-sinai.edu/Patients/Health-Conditions/Cardiac-Tumors.aspx cho biết các khối u bắt nguồn từ tim rất hiếm xảy ra nhưng nêu có có thì bản chất có thể là lành tính và có thể là ác tính. Vì tim cũng như các cơ quan quan trọng nhất trong cơ thê, ngay cả các khối u lành tính cũng có thể đe dọa đến tính mạng.
Các khối u lành tính bao gồm
+Myxoma: là loại khối u lành tính hay gặp nhất, nằm bên trong các khoang của tim và chiếm khoảng ½ số khối u có nguồn gốc tại tim. Hầu hết các khối u này xảy ra trong tâm nhĩ trái của tim;
+Rhabdomyoma: dạng u phát triển trong cơ tim hoặc trong lớp nội tâm mạc, chiếm khảng 1/5 số khối u bắt nguồn từ tim. Hầu hết các khối u này xảy ra trên trẻ em hoặc trẻ em nhỏ có liên quan đến xơ hóa dạng củ lao (tuberous sclerosis), bả nhòn u tuyến của da (adenoma sebaceum), u thận và rối loạn nhịp tim. Các khối u này có xu hướng xảy ra trong nhiều vùng của vách tâm thất;
+Fibroma: u sợi cũng phát triển trong cơ tim hoặc trong nội tâm mạc. Các khối u này có xu hướng xảy ra trên các van tim và có thể liên quan đến phản ứng viêm;
+Teratoma: của ngoại tâm mạc, thường có dính vào đáy các mạch máu lớn, hay gặp ở trẻ em. Chúng hiếm gặp hơn ở trong các dạng nang hoặc u mỡ, thường các u này không biểu hiện triệu chứng. Chúng thường được phát hiện qua chụp X- quang thường quy ở phổi và ngực. Thực hiện phẩu thuật chỉ để loai trừ các khối u nghiêm trọng.
+Các nang ở vùng ngoại tâm mạc;
+U mỡ.
Các khối u ác tính bao gồm:
Các khối u ác tính ở tim có thể bắt nguồn từ bất kỳ mô nào của tim. Chúng xảy ra hầu hết trên các trẻ em. Các loại u này bao gồm:
+Angiosarcoma: chiếm 1/3 số khối u ác tính ở tim. Chúng thường bắt đầu phía bên phải của tim;
+Fibrosarcoma;
+Rhabdomyosarcoma;
+Liposarcoma.
Các khối u ác tính ở tim bắt nguồn từ bất cứ nơi nào trong cơ thể và lan rộng đến tim là thường gặp hơn là bắt nguồn chính tại tim. Các khối u ác tính, gồm có carcinomas, sarcomas, leukemias và u tế bào lưới nội mô (reticuloendotheliar tumors), có thể lan đến bất cứ nơi nào trong mô tim. Ung thư phổi và vú thường xâm lấn vào tim. Các khối melanoma ác tính có một tỷ lệ cao lan rộng đến tim.
Triệu chứng
Vì các khối u trong tim có thể tuwng tự hoặc na ná với các bệnh lý tim khác, nên chúng khó phân biệt để chẩn đoán chính xác. Các khối u của tim có thể liên quan đến:
+Ngoại tâm mạc (Epicardium), lớp ngoài cùng bao phủ tim;
+Cơ tim (Myocardium), cơ của vách tim;
+Nội tâm mạc (Endocardium), màng lót bên trong khoang tim.
Các triệu chứng và dấu chứng của tình trạng này có xu hướng đến một phần nào đó của tim bị ảnh hưởng. Nếu một người có khối u ác tính trong một phần khác của cơ thể hình thành triệu chứng của bệnh lý tim thì nó có thể là dấu hiệu của khối u lan rộng đến tim.
Myxoma gây ra ba mô hình triệu chứng chung:
+Các triệu chứng tương tự như các tình trạng viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn (bacterial endocarditis), bệnh lý mạch máu collagen (collagen-vascular disease) và các khối ác tính dưới ngưỡng phát hiện về mặt lâm sàng;
+Tắc mạch do cục nghẽn, trong đó nhiều phần của khối u bị vỡ gãy vào trong dòng máu và gây các cục máu đông hoặc tắc nghẽn;
+Hiện tượng tắc nghẽn dòng máu. Dòng máu có thể bị tắc ở vị trí mở của bất kỳ một van tim nào, thường là van 2 lá.
Sự xâm lấn hoặc can thiệp vào một đường của tim bởi khối u có thể tạo ra các triệu chứng tương tự như bệnh lý liên quan đến rối loạn van tim (valve disorders) do bệnh lý thấp gồm sung huyết phổi và có xuất hiện các tiếng tim bất thường. Nghe tim chính xác có thể phân biệt bệnh lý u myxoma với các rối loạn van tim hai lá thật sự, đặc biệt khi vị trí cơ thể thay đổi. Thông thường người có khối u dạng myxoma không thấy trương phình nhĩ trái như các người có bệnh lý về van tim.
Các triệu chứng về tim của các khối u cơ vân (rhabomyomas) và u sợi (fibromas) bao gồm:
+Tắc nghẽn;
+Nhịp tim nhanh;
+Tim lớn, phì đại;
+Các dấu chứng tắc nghẽn dòng máu đi ra tâm thất;
+Có các tiếng tim bất thường
Nếu các triệu chứng tim mạch xuất hiện cùng với đặc điểm của khối xơ hóa cử lao (tuberous sclerosis), có thể đó là các khối u lành tính. Điều này có thể xác định bởi siêu âm tim hoặc chụp mạch tim. Điều trị phẩu thuật các nốt thường không hiệu quả và tiên lượng nghèo nàn sau năm đầu tiên của cuộc sống. Các triệu chứng của khối u ở tim gây ra do sự lan rộng của một khối u ác tính từ một phần cơ thể, gồm có:
+Tim lớn một cách đột ngột;
+Thay đổi hình dáng một cách kỳ lạ của quả tim trên phim chụp X- quang;
+Một tình trạng tắc nghẽn;
+Nhịp tim bất thường;
+Suy tim không thể giải thích nguyên nhân;
+Các triệu chứng của khối u ác tính ở tim bắt nguồn từ tim có thể bao gồm:
+Suy tim đột ngột;
+Một tình trạng tích tụ dịch máu nhanh chóng trong lớp lót quanh tim, thường kèm theo một tình trạng tắc nghẽn dòng máu trong tim;
+Nhiều loại rối loạn nhịp khác nhau.
So sánh với các khối u lành tính thì các khối u ác tính có xu hướng gây ra một tình trạng suy sụp và hư hỏng nhanh và nghiêm trọng, có thể lan rộng đến tủy sống, cột sống gần các mô mềm và các cơ quan quan trọng.
Nguyên nhân và một số yếu tố nguy cơ
U niêm (myxomas) có xu hướng liên quan đến yếu tố gia đình và có thể ít nhất có yếu tố di truyền một phần. Có một khối u ở một phần khác cơ thể lan rộng đến tim - đặc biệt, u hắc tố, vú hoặc ung thư phổi có thể dẫn đến dẫn đến nguy cơ cao hình thành nên các khối u ác tính tại tim.
Chẩn đoán
Myxoma có thể chẩn đoán như sau:
+Từ các triệu chứng lâm sàng mà bênh nhân có;
+Dựa vào kết quả một điện tâm đồ;
+Thỉnh thoảng qua thông tim;
+Thỉnh thoảng qua sinh thiết nội tâm mạc hoặc cơ tim;
+Chụp nhấp nháy các cửa van tim;
+Chụp cắt lớp vi tính;
+Chụp cộng hưởng từ MRI;
+Chụp mạch tim.
U cơ vân và u sợi có thể chẩn đoán dựa trên nền các triêu chứng sinh ra.Nếu các triệu chứng cũng óc mặt kèm theo đặc điểmxơ hóa dạng củ (tuberous sclerosis), có thể có một khối u lành tính hiện diện. Điều này có thể xác định nhờ vào siêu âm tim hoặc chụp mạch tim (angiocardiography).
Các khối u ở tâm nhĩ, đặc biệt u myxoma ở tâm nhĩ phải, có thể chứa các cặn lắng calcium có thể nhìn thấy trong khi chụp X-quang.
Thái độ xử trí và điều trị
+Các khối u tim lành tính nếu không điều trị có thể đe dọa tính mạng. Điều trị khối u niêm (myxoma) thường được tiến hành bởi phẩu thuật loại bỏ khối u.
+Phẩu thuật loại bỏ nhiều nốt khi khối u cơ vân hoặc khối u sợi có mặt thường không hiệu quả. Hầu hết trẻ em nhỏ và trẻ em có khối u không sống sau một năm.
+U quái thường xảy ra trên trẻ em, cũng thường được phẩu thuật loại bỏ ngay cả khi chúng không gây triệu chứng. Trong trường hợp này, phẩu thuật loại bỏ sự phát triển các khối u phát triển.
+Điều trị các khối u ở tim ác tính thường có liên quan đến tia xạ, hóa liệu pháp và quản lý các biến chứng. Kết quả mong đợi của các khối u này không phải là tốt.
 |
Bệnh nhân u tim đang điều trị tại BV Tim Hà Nội |
Từ một ca bệnh: Cảnh giác “tức ngực, coi chừng u tim”
Thấy tức ngực, hụt hơi, nhiều người bỏ qua hoặc nghĩ là mắc bệnh phổi mà không ngờ thủ phạm là các khối u trong tim. Khối u ở tim có thể bắt gặp ở bất kỳ người ở độ tuổi nào. Các bác sĩ khuyến cáo, bệnh không thể dự phòng được, thường có tiên lượng xấu nên việc phát hiện, chẩn đoán và điều trị sớm có ý nghĩa quan trọng.
Dễ chẩn đoán nhầm!
Dù đã được phẫu thuật cắt bỏ khối u trong tim nhưng ông Đ., 40 tuổi, ở Nam Trực, Nam Định vẫn chưa hoàn hồn sau cơn thập tử nhất sinh. Ông Đ. kể, trước đây thỉnh thoảng thấy có cơn nặng ngực, hụt hơi, ông cứ chủ quan cho rằng do làm việc quá sức nên không đi khám. Gần đây, các cơn nặng, tình trạng tức ngực xuất hiện với tần suất nhiều hơn, người nhanh mệt, có những lúc đang nghỉ ngơi cũng thấy tim đập liên hồi, ngực nặng, khó thở. Đi khám, ông Đ. được chẩn đoán là suy nhược cơ thể, chỉ cần nghỉ ngơi, bồi bổ.
Sau thời gian điều trị, về nhà bệnh nhân lại bị sốt nhiều, ho khan và khó thở. Nguy hiểm hơn, ông Đ. thường xuyên bị ngất mỗi khi nằm. Cấp cứu tại Bệnh viện Tim Hà Nội, bệnh nhân được chẩn đoán có khối u nhầy 5 cm trong tim. Bác sĩ lý giải, khối u to lan gần hết tâm thất trái, sa vào hai lá gan gây cản trở đường vận chuyển máu vào tĩnh mạch phổi xuống tâm thất trái, đây là nguyên nhân khiến bệnh nhân khó thở, ngất lịm.
Thạc sĩ Ngô Chí Hiếu, Trưởng khoa Hồi sức cấp cứu, Bệnh viện Tim Hà Nội, cảnh báo, sự nguy hiểm của bệnh lý này là bệnh tiến triển âm thầm, triệu chứng ban đầu chỉ là các cơn tức ngực nên người bệnh dễ bỏ qua. Ngay cả khi bệnh phát triển ở giai đoạn nặng hơn với các biểu hiện như khó thở, ngất lịm..., nhiều trường hợp bị chẩn đoán nhầm với bệnh động kinh, hở van hai lá hoặc các bệnh lý của phổi.
15% u nhầy gây đột tử
Theo bác sĩ Hiếu, 3/4 trường hợp u tim là các u lành tính và chủ yếu là u nhầy. Còn lại là các khối u ác tính, thứ phát từ một căn bệnh ung thư như ung thư phổi, ung thư dạ dày… Người bị u ác tính trong tim có nguy cơ suy tim ứ huyết, tràn dịch màng ngoài tim, bệnh phát triển nặng, nhanh và dễ tử vong. Tuy nhiên, ngay cả trường hợp u lành tính, tính mạng người bệnh cũng bị đe dọa do khối u nhầy dễ gây cản trở dòng máu chảy trong tim, hình thành cục máu đông làm bệnh nhân bị ngất đột ngột hoặc đột quỵ. Ước tính có tới 15% bệnh nhân u nhầy trong tim bị đột tử do tắc cấp tính van hai lá hoặc mạch vành.
“Bệnh viện Tim Hà Nội từng cứu sống trường hợp có khối u ở tim to bằng quả cam nằm trọn trong tim, chèn ép mạnh khiến bệnh nhân bị phù phổi cấp, tổn thương van tim nặng”, bác sĩ Hiếu nói. Các bác sĩ khuyến cáo, u ở tim là một bệnh lý không thể dự phòng. Bệnh có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, từ trẻ em đến người già. Điều đáng lo ngại là u tim ở trẻ thường là khối u ác tính. Do đó, khi thấy có biểu hiện đau ngực, đánh trống ngực liên hồi, sốt, sút cân, khó thở, mệt mỏi, đặc biệt là ngất khi thay đổi tư thế, nên đi khám tại cơ sở y tế chuyên khoa tim để phát hiện bệnh sớm.
Tránh để tình trạng khối u to, bởi u nhầy có rất nhiều múi bở, nếu vỡ ra nó sẽ “bắn” đi khắp cơ thể gây tắc mạch, khi đó bệnh nhân dễ bị liệt, thậm chí tử vong, trong khi nếu được phát hiện và điều trị sớm sẽ có hiệu quả tốt bằng các biện pháp phẫu thuật cắt bỏ khối u hoặc dùng hóa chất xạ trị. Bệnh lý này cũng có nguy cơ tái phát cao dù là các khối u lành tính. Vì thế, người bệnh dù đã được điều trị thành công cũng cần tuân thủ tái khám định kỳ theo chỉ định của bác sĩ.
Tài liệu tham khảo:
1.Xuân Trường (2011). Tức Ngực, coi chừng u tim. Đất Việt_chuyên mục sức khỏe
2.http://www.cedars-sinai.edu/Patients/Health-Conditions/Cardiac-Tumors.aspx