Các nhân viên y tế toàn cầu cho biết rằng các biện pháp làm dừng sự lan rộng sốt rét kháng artemisinin cần tiếp cận các bằng chứng cụ thể về tình trạng lan rộng của KSTSR kháng thuốc đến Việt Nam và Myanmar, theo WHO đưa ra hôm 27.9.2012. Giám đốc vùng khu vực Tây Thái Bình Dương, TS. Shin Young-soo cho biết cần thiết tiếp cận đến vấn đề này trước khi chúng có nguy cơ không chỉ là phá vỡ các thành quả phòng chống sốt rétmà còn ảnh hưởng đến mục tiêu loại trừ sốt rét ở khu vực Tây Thái Bình Dương.
Sốt rét kháng thuốc được phát hiện tại khu vực biên giới Thái Lan – Campuchia vào năm 2005 và kể từ đó cũng khám phá tại các vùng dọc theo biên giới Thái Lan – Myanmar. Bằng chứng cho thấy sốt rét kháng thuốc artemisinin đã xuất hiện tại khu vực Nam và miền Trung Việt Nam cũng như đông nam Myanmar – theo ghi nhận của WHO. Theo thông báo này, sốt rét vẫn còn lưu hành ở 10/37 quốc gia và vùng lãnh thổ tại khu vực Tây Thái Bình Dương.
Các diễn tiến có ý nghĩa đã đạt được với số ca sốt rét xác định giảm đi 34% và số tử vong đến 62% từ năm 2000-2010. Tuy nhiên, WHO cảnh báo rằng nếu với các thành quả phòng chống bệnh do muỗi truyền này không đạt, tiềm năng kháng thuốc artemisinin lan rộng đến các quốc gia lưu hành trong vùng và các quốc gia sau đó. TS. Shin thuyết phục các quốc gia trong vùng thực hiện từng bước hướng đến ngăn chặn và loại trừ sốt rét kháng thuốc artemisinin dựa trên kế hoạch toàn cầu về ngăn chặn kháng artemisinine của WHO (WHO's Global Plan for Artemisinin Resistance Containment).
Các hành động trong kế hoạch toàn cầu bao gồm:
-Loại trừ liệu pháp thuốc artemisinin đơn trị liệu đường uống, trong đó các yếu tố chính trong phát triển kháng thuốc artemisinin vì vẫn còn xuất hiện dù đã có lời kêu gọi của WHO vào năm 2006 để làm dừng sử dụng điều trị sốt rét chưa biến chứng;
-Giám sát chất lượng thuốc sốt rét, dừng sự lưu hành thuốc giả vì đó là một trong những yếu tố chính phát triển kháng thuốc artemisinine;
-Đảm bảo tiếp cận chẩn đoán đặc hiệu, chất luowngj thuốc an toàn và phòng bệnh sốt rét toàn cầu;
-Đảm bảo nguồn lực tài chính và đẩy mạnh phối hợp trong và ngoài quốc gia.
Một kế hoạch phòng chống kháng thuốc Artemisinin
artemisinin sẽ loại trừ loại KSTSR gây chết người ở lục địa châu Phi này. Như thực tế, việc sử dụng thuốc phối hợp artemisinin combination therapy (ACT) và các màn tẩm hóa chất cho chúng ta cứu sống đến hơn 70.000 mạng sống tại châu Phi từ 2000 - 2010 rồi kháng thuốc ACTs đã được phát hiện tại khu vực biên giới Thái Lan – Campuchia. Một nghiên cứu đăng tải trên tạp chí New England Journal of Medicinechỉ ra cho thấy thuốc mất đi hiệu lực tiềm năng trong vùng sử dụng và lo sợ có thể lan rộng trên quy mô toàn cầu sẽ phát triển.
Artemisinin loại thuốc sốt rét chiết suất từ cây Thanh hoa hoa vàng Artemisia annua. Liệu pháp thuốc phối hợp có artemisinin (ACTs) khi đó trên một bệnh nhân dùng cả hai loại thuốc tác động nhanh và thuốc tác động chậm giết chết ký sinh trùng sốt rét.
Trước đây, các nghiêncứu chỉ ra diệt ký sinh tùng chỉ trong vòng 24-36 giờ thì giờ đây phải mất đi 120 giờ mới làm sạch ký sinh trùng. Nếu kháng lan rộng, không còn thuốc mới nào đưa ra sử dụng thay thế ACTs.
Người ta nghi ngờ sự kháng thuốc artemisinin xảy ra ở khu vực Campuchia-Thái Lan vì lịch sử lâu dài phát triển sốt rét cực mạnh và sử dụng nhiều và bừa bãi liệu pháp thuốc đơn trị liệu artemisinine và thuốc giả cũng như thuốc kém chất lượng lưu hành. Có một vài yếu tố quyết định và dữ kiện tại khu vực biên giới Thái Lan – Campuchia với kháng thuốc sốt rét. Đây cũng là nơi kháng thuốc CQ lần đầu tiên phát hiện. Tổ chức Y tế thế giới đáp ứng với vấn đề nghiêm trọng đưa ra một kế hoạch hành động mới. Theo tiến sĩ Margaret Chan, Tổng giám đốc WHO:
“Hữu ích của các vũ khí tiềm năng nhất của chúng ta giờ đây đang bị đe dọa. Kế hoạch mớicó lợi điểm cho cơ hội chưa từng có trong lịch sử phòng chống sốt rét để làm dừng sự xuất hiệnkháng thuốc tại các điểm nguồn và ngăn lan rộng hơn của kháng trong phạm vi toàn cầu.
Trong một nổ lực ngăn chặn tỷ lệ sốt rét từ sự tăng vọt trở lại. Kế hoạch (GPARC) được phát triển bởi Chương trình sốt rét toàn cầu WHO với sự hỗ trợ của Quỹ Bill và Melinda Gates Foundation và chuyên gia từ đối tác Roll Back Malaria.
Kế hoạch bao gồm 5 bước sau để ngăn chặn và phòng chống kháng artemisinin:
1.Dừng lan rộng ký sinh trùng kháng thuốc. Một lịch trình với kế hoạch và kinh phí đầy đủ phòng chống sốt rét sẽ tập trung vào nhiều nhu cầu ngăn chặn và phòng ngừa kháng artemisinin. Ngân sách bổ sung sẽ cần đến để làm dừng sự lan rộng ký sinh trùng kháng tại các vùngnơi mà có bằng chứng về kháng thuốc artemisinin. Kế hoạch toàn cầu ước tính sẽ chi thêm US$10-20/ người trong vùng có kháng đã xác định dọc theo biên giới Campuchia – Thái Lan và 8-10 USD tại các vị trí có nguy cơ trong tiểu vùng sông Mekong;
2.Tăng cường giám sát kháng thuốc artemisinin. WHO ước tính năm 2010 chỉ có 31 trong 75 quốc gia nên tiến hành nghiên cứu thử nghiệm đánh giá hiệu lực thường quy về thuốc ACTs (artemisinin-based combination therapies). Có một nguy cơ kháng artemisinin đang nổi lên thầm lặng trong các vùng hiện đang chưa có giám sát;
3.Nâng cao tiếp cận xét nghiệm chẩn đoán sốt rét và sử dụng liệu pháp ACTs chỉ để chống lại sốt rét. Các liệu pháp này thường được dùng để điều trị nguyên nhân sốt khác với sốt rét thì điều này có thể làm tăng thêm sốt rét kháng thuốc. Để làm giảm số bệnh nhân mà những người này không cần thiết phải dùng thuốc sốt rét, WHO khuyến cáo xét nghiệm chẩn đoán tất cả các ca nghi ngờ sốt rét trước khi điều trị;
4.Đầu tư vào nghiên cứu liên quan đến kháng thuốc artemisinin. Đây là một nhu cầu cấp thiết để phát triển các kỹ thuật nhanh hơn để phát hiện KSTSR kháng thuốc và phát triển các lớp thuốc mới để cuối cùng thay thế liệu pháp ACTs;
5.Thúc đẩy hành động và vận động nguồn lực. Thành công của kế hoạch toàn cầu sẽ lệ thuộc vào sự phối hợp tốt và đối với với kinh phí đủ từ các nhà tài trợ phạm vi toàn cầu và mức độ quốc gia.
Kế hoạch đã và đang thực hiện để ngăn ngừa những gì xảy ra cách nay nhiều năm do sự lan rộng kháng thuốc CQ phạm vi toàn cầu. Theo giáo sư Awa Marie Coll-Seck, giám đốc điều hành của Roll Back Malaria: "Dù các bằng chứng rõ ràng về kháng CQ lan rộng từ các quốc gia Đông Nam Á đến khu vực cận sa mạc Sahara, châu Phi, không có chiến lược ngăn chặn toàn cầu chuẩn bị triển khai. Như một hậu quả, tỷ lệ tử vong về sốt rét trên toàn cầu đang gia tăng với hàng trăm ngàn ca tử vong thêm xảy ra mỗi năm đặc biệt tại khu vực cận sa mạc Sahara, châu Phi.