Nghị quyết số 46-NQ/TW, ngày 23/2/2005 của Bộ Chính trị đã xác định “Nghề y là một nghề đặc biệt, cần được tuyển chọn, đào tạo, sử dụng và đãi ngộ đặc biệt”. Việc tuyển chọn, đào tạo đã có những chính sách đề xuất; việc sử dụng và đãi ngộ đặc biệt cũng nên cần được quan tâm. Đối với ngành y tế dự phòng phải “có thêm sự đặc biệt” để bảo đảm nguồn nhân lực phục vụ cho nhiệm vụ chính trị được giao.
Khó khăn về tuyển chọn, đào tạo
Về tuyển chọn, đào tạo nguồn nhân lực; chiến lược quốc gia về y tế dự phòng đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020 theo Quyết định số 255/2006/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã nêu rõ: “Xây dựng quy hoạch, kế hoạch và ưu tiên thực hiện nhiệm vụ đào tạo bác sĩ y học dự phòng trong các trường đại học y, đồng thời chú trọng thực hiện việc đào tạo lại và bồi dưỡng về chuyên môn kỹ thuật cho cán bộ làm công tác y tế dự phòng nhằm đáp ứng và từng bước phát triển nguồn nhân lực cho hệ thống y tế dự phòng cả về số lượng và chất lượng”.
Theo GS.TS. Trương Việt Dũng, Vụ trưởng Vụ Khoa học-Đào tạo, Bộ Y tế: Cũng như bất cứ một ngành nghề nào, số người mong muốn tham gia vào công việc đó sẽ phụ thuộc vào mức độ hấp dẫn của ngành nghề. Một trong các vấn đề cốt lõi của tình trạng thiếu hụt nhân lực về số lượng và chất lượng trong hệ thống y tế dự phòng là do thiếu hấp dẫn ngành nghề, cụ thể hơn là có thu nhập thấp, công việc lại vất vả do phải đi lại nhiều. Vì vậy, giải pháp tốt nhất để thu hút về số lượng nhân lực cho ngành y tế dự phòng phải liên quan đến các ưu đãi như tăng thêm thu nhập và ưu tiên trong phát triển nghề nghiệp. Trong công tác đào tạo, các giải pháp chủ yếu làm tăng cường chất lượng nhân lực nhưng cũng phải có những giải pháp để tham gia đóng góp giải quyết sự thiếu hụt về số lượng nhân lực. Các giải pháp thực hiện tập trung vào công tác đào tạo mới, đào tạo liên tục, thường xuyên nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, viên chức ngành y tế dự phòng hiện nay,
 |
Một buổi thi tốt nghiệp của Kỹ thuật viên xét nghiệm trường Viện Sốt rét-ký sinh trung-Côn trùng
Quy Nhơn |
Khó khăn về sử dụng, đãi ngộ
Về sử dụng và đãi ngộ đặc biệt, trong điều 6 của Nghị định 204/2004/NĐ-CP ngày 14/12/2004 của Chính phủ về chế độ tiền lương đối với cán bộ, công chức, viên chức và lực lượng vũ trang quy định có 8 loại phụ cấp được tính chế độ bằng tỷ lệ % xác định trên lương + phụ cấp thâm niên vượt khung + phụ cấp chức vụ hiện hưởng và các chế độ được tính bằng hệ số xác định trên mức lương tối thiểu. Các loại phụ cấp được thực hiện trong thời gian qua gồm có phụ cấp thâm niên vượt khung, phụ cấp kiêm nhiệm chức vụ lãnh đạo, phụ cấp khu vực, phụ cấp đặc biệt, phụ cấp thu hút, phụ cấp lưu động; phụ cấp độc hại, nguy hiểm; phụ cấp đặc thù theo nghề hoặc công việc. Ngoài 8 chế độ phụ cấp trên, cán bộ, viên chức ngành y tế nói chung còn được hưởng thêm các chế độ khác như phụ cấp thường trực, chống dịch, phẫu thuật; phụ cấp nhân viên y tế thôn bản, phụ cấp tham gia công tác chống dịch cúm A(H1N1).
Theo TS. Nguyễn Tuấn Hưng, Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Y tế: Trước mắt cần có chính sách thu hút thỏa đáng đối với cán bộ, viên chức làm công tác thuộc ngành y tế dự phòng, đặc biệt là đối tượng bác sĩ. Về lâu, về dài, cần có chính sách ưu tiên trong tuyển chọn, đào tạo sinh viên theo học bác sĩ chuyên khoa ngành y học dự phòng để có sự lựa chọn thích hợp và gắn bó lâu dài với nghề nghiệp. Xem xét việc tăng chỉ tiêu tuyển sinh, hạ bớt điểm chuẩn và tăng cường các loại hình đào tạo, hình thức đào tạo. Nên tăng cường tuyển dụng các vị trí chuyên môn ngành hóa học, sinh học, an toàn vệ sinh thực phẩm và một số chuyên ngành khác để có thể thay thế các vị trí tuyển dụng bác sĩ như trước đây. Ngoài ra, cần sửa đổi, bổ sung một số chế độ phụ cấp chưa phù hợp như chế độ phụ cấp chống dịch, chế độ phụ cấp ưu đãi nghể, phụ cấp thâm niên nghề...
 |
Một trong các vấn đề cốt lõi của tình trạng thiếu hụt nhân lực về số lượng và chất lượng
trong hệ thống y tế dự phòng là do thiếu hấp dẫn ngành nghề, cụ thể hơn là
có thu nhập thấp, công việc lại vất vả do phải đi lại nhiều. |
Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Y tế đã kiến nghị, đề xuất một số vấn đề có liên quan về chế độ, chính sách đối với ngành y tế dự phòng trong hội nghị chuyên đề về công tác y tế dự phòng của cả nước vào năm 2009 như sau:
- Sửa đổi, bổ sung chế độ phụ cấp thường trực, chống dịch, phẫu thuật tăng gấp 3 lần so với quy định trước đây.
- Về chế độ phụ cấp ưu đãi nghề:
Nâng mức phụ cấp lên 70% đối với các viên chức thường xuyên, trực tiếp làm công tác chuyên môn ngành y tế dự phòng; khám, điều trị, chăm sóc bệnh nhân HIV/AIDS, phong, lao, tâm thần, giáp định pháp y, pháp y tâm thần, giải phẫu bệnh, bệnh truyền nhiễm. Hiện nay các đối tượng này đang hưởng mức phụ cấp chỉ từ 30% đến 50%.
Nâng mức phụ cấp lên 60% đối với các viên chức thường xuyên, trực tiếp khám, điều trị, chăm sóc người bệnh cấp cứu, hồi sức cấp cứu, gây mê hồi sức, điều trị tích cực, sơ sinh, chống độc, bỏng.
Giải quyết mức phụ cấp 50% đối với các viên chức thường xuyên, trực tiếp khám, điều trị, chăm sóc, xét nghiệm người bệnh; trừ các trường hợp đối tượng đã quy định ở trên.
Thực hiện mức phụ cấp 40% đối với các viên chức thường xuyên, trực tiếp làm công tác y tế cơ quan, trường học; truyền thông giáo dục sức khỏe; dân số, kế hoạch hóa gia đình; kiểm nghiệm thuốc, mỹ phẩm, thực phẩm.
Áp dụng mức phụ cấp 30% đối với các viên chức làm công tác quản lý, phục vụ công tác y tế dự phòng; quản lý, phục vụ các chuyên khoa HIV/AIDS, bệnh truyền nhiễm, phong, lao, tâm thần, pháp y, pháp y tâm thần.
Đối với các viên chức làm công tác quản lý, phục vụ tại các cơ sở sự nghiệp y tế còn lại cũng cần được hưởng phụ cấp 20%.
Mong rằng những kiến nghị, đề xuất này của Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Y tế sẽ được các bộ, ngành có liên quan và Thủ tướng Chính phủ sớm xem xét, phê duyệt để có thể thành hiện thực; giải quyết và khắc phục các khó khăn xuất phát từ trong thực tiễn về chế độ đãi ngộ.
 |
Cần quan tâm “đặc biệt thêm” đến hệ y tế dự phòng |
Lời kết
Đảng ta đã xác định “Nghề y là một nghề đặc biệt”. Vì vậy các chế độ, chính sách có liên quan đến việc tuyển chọn, đào tạo, sử dụng và đãi ngộ phải được thể hiện với sự “đặc biệt” một cách cụ thể, rõ ràng. Cần quan tâm “đặc biệt thêm” đến hệ y tế dự phòng vì mặc dù vấn đề thu nhập tăng thêm theo các chế độ, chính sách Nhà nước ban hành tuy có chênh lệch so với hệ khám, chữa bệnh nhưng cán bộ, viên chức nhất là đối tượng bác sĩ ở các đơn vị thuộc hệ y tế dự phòng không có điều kiện làm thêm dịch vụ khám, chữa bệnh ngoài giờ do tính chất công việc và thường xuyên phải đi công tác lưu động. Làm thế nào để hạn chế việc bác sĩ đang công tác trong hệ y tế dự phòng bỏ việc, chuyển sang công tác tại hệ khám, chữa bệnh của Nhà nước, kể cả tư nhân. Một điều cũng cần được xem xét là ngoài những chế độ, chính sách chung của Nhà nước đã ban hành; các địa phương cũng nên có những chế độ “đãi ngộ đặc biệt” để thu hút nguồn nhân lực là người của địa phương yên tâm phục vụ công tác ngay tại quê hương mình. Tránh tình trạng cán bộ, viên chức, nhất là bác sĩ cư trú tại địa phương này bỏ sang công tác tại địa phương khác do có sự chênh lệch khá lớn về chính sách, chế độ đãi ngộ. Đã có một thời, hiện tượng “chảy máu chất xám” ra nước ngoài. Bây giờ cũng phải nên đối mặt với hiện tượng “chảy máu chất xám” từ địa phương này sang địa phương khác chỉ vì chế độ đãi ngộ “chưa đặc biệt” của địa phương là quê hương của chính người có quyền được lựa chọn.
 |
Đầu tư nhân lực cho ngành y tế là nhu cầu cấp thiết. |
Một nghề đặc biệt phải có cái gì đó gọi là đặc biệt. Quan tâm đến hệ y tế dự phòng phải có cái gì đó gọi là sự quan tâm cụ thể. Hy vọng rằng ngành y tế dự phòng trong thời gian tới sẽ không còn khó khăn về nguồn nhân lực do các chế độ, chính sách tuyển dụng, đào tạo, sử dụng và đãi ngộ được thực hiện một cách đặc biệt, có sự quan tâm một cách rõ ràng.