“Xóa trắng” nhà thuốc không có GPP trong năm 2011; Công điện khẩn của Bộ Y tế: Chủ động ứng phó với thời tiết nguy hiểm; Nâng cao năng lực kiểm nghiệm thuốc; Vì sao sốt xuất huyết vẫn dai dẳng?; 'Mát xa chân bằng cá có thể lây HIV'; Vết thương nhỏ có thể gây chết người; Hôn mê do xương cá; Các cặp vợ chồng đẹp đôi thường sinh con gái
“Xóa trắng” nhà thuốc không có GPP trong năm 2011
Các nhà thuốc không đủ tiêu chuẩn để được cấp phép GPP (nhà thuốc thực hành tốt) trên địa bàn TP.HCM sẽ bị "xóa trắng" trong năm 2011. Đó là đề nghị của Thứ trưởng Bộ Y tế Cao Minh Quang trong hội nghị tổng kết 3 năm triển khai thực hiện nhà thuốc GPP tại TP.HCM diễn ra vào ngày 6 tháng 1 năm 2011. Đề nghị trên đã được Phó chủ tịch UBND thành phố Hồ Chí Minh Hứa Ngọc Thuận thống nhất chấp thuận.
TP.HCM chiếm tỷ trọng lớn nhất trong cơ cấu kinh tế dược cả nước. Hiện nay, theo thống kê của Sở Y tế TP.HCM, mạng lưới bán lẻ thuốc trên địa bàn bao gồm 4.159 cơ sở (trong đó có 3.667 nhà thuốc và 492 đại lý thuốc). Tính đến cuối tháng 12.2010, trên toàn địa bàn thành phố đã có 1.500/3.667 nhà thuốc đạt chuẩn GPP (chiếm 41%). Phó giáo sư, tiến sĩ Phạm Khánh Phong Lan, Phó giám đốc Sở Y tế TP.HCM, nhìn nhận những bất cập trong quản lý dược, việc mua bán thuốc trên địa bàn TP hiện nay: thói quen mua bán thuốc không hóa đơn chứng từ tạo cơ hội lưu hành cho thuốc không rõ nguồn gốc, không bảo đảm chất lượng; giá cả tùy tiện (nhất là khi Pháp lệnh giá chỉ quy định doanh nghiệp được quyền tự định giá, chỉ cần bán đúng giá niêm yết); các nhà thuốc chưa chú ý đến điều kiện bảo quản thuốc; tình trạng vắng mặt dược sĩ đại học và thuốc kê đơn bán tự do.
Trên phạm vi cả nước, Thứ trưởng Cao Minh Quang cho biết, Bộ Y tế đã ban hành Thông tư 43 về xác định phạm vi kinh doanh của các nhà thuốc. Theo đó, các nhà thuốc chưa đạt GPP chỉ được phép bán lẻ thuốc thuộc danh mục thuốc không kê đơn. Chỉ các nhà thuốc đạt GPP mới được bán lẻ tất cả các thuốc thành phẩm; pha chế thuốc theo đơn. Như vậy, từ ngày 1.1.2011, Bộ Y tế cho thời gian 3 tháng để các nhà thuốc chưa có GPP xử lý thuốc. Sau đó, các nhà thuốc sẽ bị điều chỉnh phạm vi kinh doanh theo thông tư 43 đã nêu. “Đây là biện pháp cứng rắn của nhà quản lý để chấn chỉnh hoạt động kinh doanh thuốc”, Thứ trưởng Quang nói.
Theo ông Quang, hiện nay, người dân có thói quen tự mua thuốc uống khi có các triệu chứng bệnh. Việc mua thuốc kháng sinh như mua kẹo bánh. Thói quen này phải thay đổi để đảm bảo an toàn sử dụng thuốc, tránh lờn thuốc. "Thuốc uống chứ có phải kẹo bánh đâu mà muốn mua bán bao nhiêu, loại nào thì mua bán", ông Cao Minh Quang có ý kiến.
Tuy nhiên, ông Quang nói thêm: Bộ Y tế không có chủ trương, chỉ đạo chuyển đổi một cách cơ học các nhà thuốc sang nhà thuốc GPP. Việc thẩm định, cấp giấy phép GPP cho hoạt động các nhà thuốc là quan trọng nhưng quan trọng hơn là hậu kiểm và quản lý GPP, chứ không để chạy theo hình thức, đến hẹn thì lại cấp phép, gia hạn.
Công điện khẩn của Bộ Y tế: Chủ động ứng phó với thời tiết nguy hiểm
Theo dự báo của Trung tâm Dự báo khí tượng thuỷ văn TƯ, do ảnh hưởng của bộ phận không khí lạnh, ở Vịnh Bắc Bộ và ngoài khơi Trung Bộ từ ngày 25/12 có gió đông bắc mạnh cấp 7, có lúc cấp 8, giật cấp 9, cấp 10. Biển động mạnh. Để chủ động đối phó với ảnh hưởng của không khí lạnh và thời tiết nguy hiểm trên, chiều ngày 24/12, Bộ Y tế đã có công điện khẩn yêu cầu Sở Y tế các tỉnh, thành phố ven biển từ Quảng Ninh đến Bình Thuận chủ động ứng phó với diễn biến bất thường của gió mùa, đề phòng thời tiết nguy hiểm do ảnh hưởng của không khí lạnh, triển khai ngay các phương án bảo vệ, hỗ trợ nhân dân bị thiệt hại, đảm bảo tuyệt đối an toàn cho bệnh nhân. Tổ chức trực ban, trực cấp cứu 24/24 giờ, sẵn sàng thu dung và cấp cứu miễn phí cho nạn nhân… Ngoài ra, Bộ Y tế cũng yêu cầu các đơn vị trực thuộc Bộ chuẩn bị sẵn các cơ số thuốc, hoá chất, thiết bị phương tiện… sẵn sàng hỗ trợ các địa phương.
Nâng cao năng lực kiểm nghiệm thuốc
Ngày 23/12, Viện Kiểm nghiệm thuốc TW đã khởi công xây dựng khu nhà làm việc và nuôi động vật thí nghiệm cơ sở 2 tại xã Tam Hiệp, Thanh Trì, Hà Nội. Đây là một phần của dự án đầu tư tại viện với tổng kinh phí hơn 154 tỷ đồng. Phát biểu tại lễ khởi công, TS. Nguyễn Quốc Triệu - Bộ trưởng Bộ Y tế yêu cầu Viện Kiểm nghiệm thuốc TW và nhà thầu cần đẩy nhanh tiến độ thi công để đưa công trình vào sử dụng đúng tiến độ, phấn đấu có thể kiểm nghiệm được đa số hoạt chất thuốc sản xuất, lưu hành trên thị trường Việt Nam. Bên cạnh đó, Viện cũng cần đẩy mạnh đào tạo cán bộ có chuyên môn cao nhằm nâng cao năng lực kiểm nghiệm thuốc, đồng thời đưa Viện kiểm nghiệm thuốc TW thành viện chuyên sâu, hiện đại, ngang tầm các nước trong khu vực…
Vì sao sốt xuất huyết vẫn dai dẳng?
Theo tính toán sơ bộ của Sở Y tế Bà Rịa Vũng Tàu, đến thời điểm hiện nay, số người mắc sốt xuất huyết (SXH) của tỉnh là 3.979 ca, cao hơn cùng kỳ năm 2009 hơn 1.000 ca. Toàn tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu cũng ghi nhận 322 trường hợp sốc, cao hơn cùng kỳ năm ngoái 100 ca. Vì sao lại như vậy?
Bệnh nhân người lớn gấp 3 lần trẻ em
Tại cuộc họp triển khai công tác phòng, chống SXH những tháng cuối năm 2010, bác sĩ Lê Tấn Cường, Phó Giám đốc Bệnh viện Bà Rịa cho biết, điều khác biệt so với mùa dịch trước là số ca SXH người lớn cao gấp 3 lần trẻ em, nhưng số ca SXH sốc nặng chủ yếu là trẻ em (7 ca sốc độ IV, 108 ca sốc độ III). Thống kê của Bệnh viện Lê Lợi cũng cho thấy, số ca SXH người lớn chiếm tỷ lệ khá cao. Ngay cả bệnh nhi lớn tuổi mắc SXH cũng tăng nhiều hơn so với các mùa dịch trước. Trong số 299 ca SXH nhập viện điều trị tại Bệnh viện Lê Lợi, có tới 2.020 ca là người lớn, bệnh nhi chỉ chiếm hơn 32%, trong đó chủ yếu là bệnh nhi lớn tuổi (từ 7, 8 thậm chí là 12, 13 tuổi). Tuy nhiên, cũng tương tự Bệnh viện Bà Rịa, hầu hết các trường hợp sốc nặng lại là trẻ em.
Bác sĩ Lê Kim Xuyến, Phó trưởng khoa Nhi, Bệnh viện Lê Lợi bổ sung thêm, không chỉ trẻ em lớn tuổi mắc SXH chiếm tỷ lệ cao hơn mọi năm mà còn có tình trạng ở thể nặng, không tiếp nhận dịch truyền thông thường, phải sử dụng đến cao phân tử mới đáp ứng điều trị. Số liệu thống kê trong toàn tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu cũng cho thấy, 65% trường hợp sốc là trẻ em dưới 15 tuổi.
Hiệu quả của các đợt ra quân?
Theo nhận định của bác sĩ Nguyễn Xuân Hoan, Giám đốc Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu, trong những ngày cuối năm này, tình hình dịch SXH vẫn không được chủ quan, nếu lơ là sẽ rất phức tạp. Do đó, các công tác phòng, chống phải được duy trì và tăng cường ở mọi địa phương.
Theo nhận định của những nhà chuyên môn, chiến dịch diệt lăng quăng, vệ sinh môi trường vẫn là giải pháp tối ưu, tuy nhiên, trong thời gian qua, các chiến dịch này dù diễn ra khá rầm rộ trong tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu nhưng chưa thực sự hiệu quả. Nhiều địa bàn sau chiến dịch các chỉ số về côn trùng vẫn cao, buộc phải tiến hành lại. Một vấn đề nữa cũng làm ảnh hưởng đến công tác phòng, chống SXH cho dù hiện đang được coi là giai đoạn đỉnh dịch, đó là kinh phí dành cho công tác phòng, chống SXH còn chậm, chưa đủ theo nhu cầu thực tế. Kinh phí từ Trung ương cấp về cho cả năm là 760 triệu đồng, nhưng một nửa trong số này phải chi cho hoạt động của cộng tác viên. Kinh phí địa phương cấp thêm 200 triệu đồng cho hoạt động thường xuyên của năm 2010, nhưng vẫn còn ít so với nhu cầu.
Bác sĩ Trương Đình Chính, Trưởng phòng Nghiệp vụ Y, Sở Y tế Bà Rịa Vũng Tàu cho biết, đến thời điểm này vẫn còn 9 trong số 16 xã, phường công bố dịch SXH cục bộ chưa hết dịch. Trong tháng 11 vừa qua, toàn tỉnh ghi nhận 498 ca SXH, trong đó có 34 ca sốc. TP.Vũng Tàu vẫn là địa bàn có số ca mắc SXH cao nhất của tỉnh này, với 235 trường hợp; hiện phường 10 và phường Thắng Nhất vẫn còn dịch cục bộ. Tiếp đến là huyện Tân Thành, có 113 ca SXH được ghi nhận, 9 ca sốc. Huyện Tân Thành hiện còn thị trấn Phú Mỹ và xã Mỹ Xuân chưa công bố hết dịch cục bộ. Huyện Long Điền có 95 ca SXH được ghi nhận trong tháng 11, trong đó 2 xã Phước Tỉnh và Phước Hưng vẫn chưa hết dịch cục bộ.
Theo bác sĩ Đỗ Ngọc Lân, Giám đốc Trung tâm Y tế TP.Vũng Tàu, nguyên nhân SXH có xu hướng tồn tại dai dẳng trong địa bàn thành phố là do ở những địa bàn còn nhiều nguy cơ như từ phường Thắng Nhất đến phường 12. Các tuyến đường đang thi công dở, các khu nhà tạm của dân ở các địa bàn này chưa được đầu tư hệ thống nước thải, nước sinh hoạt đúng chuẩn nên còn nhiều chỗ trú ẩn cho muỗi và lăng quăng. Đây cũng là những khu vực có số ca mắc SXH chiếm tỷ lệ cao và thường xảy ra dịch cục bộ. Ngoài ra, các chiến dịch diệt lăng quăng vẫn chưa hiệu quả. Trong đợt diệt lăng quăng thứ nhất đã có 6 phường phải tiến hành lại và chiến dịch diệt lăng quăng thứ 2 cũng có tới 3 phường phải triển khai lại. Riêng về tẩm màn hóa chất tại phường 5, 6, 10 và xã Long Sơn, chỉ có phường 5 và Long Sơn đạt yêu cầu. Riêng phường 6, 10 chỉ đạt 23%. Điều này cho thấy, số ca bệnh tăng nhanh ở những địa bàn trên là điều khó tránh khỏi khi ý thức người dân vẫn chưa chuyển biến.
'Mát xa chân bằng cá có thể lây HIV'
Bộ Y tế của Các tiểu vương quốc Ả rập thống nhất vừa cảnh báo việc sử dụng cá trong các trị liệu thẩm mỹ, đặc biệt là ở chân, có thể lây truyền nhiều bệnh qua các vết thương hở.
Tiến sĩ Amin Al Amiri, từ bộ phận Thực hành và Cấp phép y khoa, cho biết : "Việc sử dụng các loại cá này gây đe dọa đến sức khỏe, vì nó có thể lây truyền nhiều bệnh nguy hiểm và những virus gây viêm gan, thậm chí HIV/AIDS".
Theo emirates247, Bộ Y tế nước này đưa ra cảnh báo nói trên sau khi phát hiện thấy việc dùng cá để làm sạch, đẹp bàn chân khá phổ biến trong các thẩm mỹ viện, và kể cả tiệm làm đẹp cho đàn ông. Trong quá trình này, các con cá sẽ bơi quanh bàn chân của khách hàng, ăn da chết, da khô ở mắt cá chân, quanh các ngón. "Một số người có thể đang mang các bệnh nguy hiểm ở các vết thương hở, và truyền cho người khác thông qua trung gian là cá và nước", ông Al Amiri nói.
Mát xa bằng cá đã phổ biến đến nhiều nước, trong đó có Anh. Tuy nhiên, 14 bang của Mỹ đã cấm loại hình này.Tại Việt Nam cũng đã có một số cơ sở mới đưa vào loại hình mát xa bằng cá này.
Vết thương nhỏ có thể gây chết người
Nhiều vết thương như trầy xước da, bị vật dụng sắc nhọn cắt vào tay chân, côn trùng cắn... không được xử trí ban đầu tốt hoặc bị bỏ qua vì cho rằng không quan trọng, có thể dẫn đến nhiễm trùng, nguy hiểm tính mạng.
Hôn mê do xương cá
Bà T.T.H., 59 tuổi, trong một lần làm cá chuẩn bị bữa ăn tối cho gia đình, sơ ý bị xương cá đâm vào ngón trỏ tay phải.
Thấy không chảy máu, bà tiếp tục làm nốt phần việc còn lại. Sáng hôm sau chỗ vết thương sưng đỏ, đau nhức dữ dội. Bà tự ý mua thuốc uống nhưng không giảm đau, cả bàn tay sưng đỏ; rồi bà bị sốt cao, nhức đầu, chóng mặt, buồn nôn. Bà được người thân đưa đi cấp cứu tại Bệnh viện Nguyễn Tri Phương (TP.HCM) trong tình trạng tỉnh táo nhưng sốt cao, huyết áp tụt.
Các xét nghiệm khẩn gợi ý tình trạng nhiễm trùng cấp tính nên bà H. được các bác sĩ cho chích kháng sinh và tiến hành phẫu thuật mở rộng vết thương, cắt bỏ mô chết, mô nhiễm trùng và để hở vết thương. Chưa đầy nửa ngày nằm viện, bà đi vào hôn mê và trải qua hơn ba tuần thở máy. Các cơ quan trọng yếu cho sự sống còn đều bị tổn thương (suy đa cơ quan). May mắn là sau sự tham gia điều trị tích cực của các chuyên khoa (hồi sức chống độc, chấn thương chỉnh hình), trải qua thêm ba ca mổ, sử dụng kháng sinh phù hợp, bà H. dần tỉnh lại, tự thở được.
Nhiều trường hợp từ một vết thương rất nhỏ nhưng không được xử trí ban đầu tốt nên bị nhiễm trùng. Nguy hiểm nhất là nhiễm trùng gây hoại tử da và mô dưới da do một dòng vi khuẩn có biệt danh “vi khuẩn ăn thịt người liên cầu khuẩn tan huyết nhóm A”. Thật ra vi khuẩn này không trực tiếp “ăn tươi nuốt sống” từng miếng thịt của bệnh nhân, mà chính độc tố nó tiết ra trong quá trình sinh sản và phát triển sẽ tiêu hủy dần thịt của người bệnh. Độc tố theo dòng máu đi khắp cơ thể làm tổn thương nặng nề các cơ quan quan trọng. Và bệnh nhân có thể tử vong nếu không được cứu chữa kịp thời.
Xử trí kịp thời và đúng cách
Các vết thương có thể được chăm sóc ban đầu tại nhà như sau:
-Với vết thương bị cào xước, mài mòn da: có thể rửa vết thương bốn lần mỗi ngày trong hai ngày đầu sau khi bị thương và băng lại với gạc được tiệt trùng.
-Những vết thương sâu hơn (hay bị cắn): nếu vết thương chảy máu, cần dùng tay ấn vào vùng vết thương qua miếng băng, gạc sạch trong 10 phút để cầm máu. Rửa vết thương với nước sạch có áp lực cao 10-15 phút để rửa trôi các dị vật (mảnh thủy tinh vỡ, mảnh gỗ, gỉ sắt...), tuyệt đối không được chà vết thương với bất kỳ vật nào, chỉ rửa mà thôi. Cuối cùng kiểm tra lại xem lần tiêm ngừa uốn ván cuối cùng đã cách bao lâu rồi.
Cần được bác sĩ khám ngay nếu vết thương lớn hơn 1cm lộ mỡ phía dưới da; không cầm được máu sau khi thực hiện đúng phương pháp cầm máu trên; không chắc đã hết dị vật dù đã rửa vết thương; không thể cử động ngón tay, chân trong vùng bị thương hoặc mất cảm giác da vùng bên dưới vết thương; và bất cứ vết cắn nào của động vật kể cả bị người khác cắn. Ngoài ra, cần được tiêm phòng uốn ván đúng và đủ liều. Sau một thời gian tự chăm sóc, nếu vết thương đau tăng dần, phù nề, sưng phồng; có dịch tiết ra; có mùi khó chịu; có hạch sưng, đau; vết thương lâu lành hoặc không lành... bạn nên đến bệnh viện ngay.
Các cặp vợ chồng đẹp đôi thường sinh con gái
Kết quả một nghiên cứu mới trên tạp chí Reproductive Sciences cho biết, các cặp đôi hấp dẫn về hình thức thường có xu hướng sinh con gái hơn các cặp khác có hình thức trung bình. Satoshi Kanazawa, nhà tâm lý học chuyên lĩnh vực tiến hóa, phát triển tự nhiên của loài người, đã đưa ra quan điểm rằng hình thức bên ngoài của người phụ nữ chính là thước đo đoán định khả năng sinh sản giới.
Nghiên cứu trên đã dựa trên số liệu khảo sát từ hơn 17.000 đứa trẻ được sinh tại Anh từ tháng 3/1958. Những đứa trẻ này đã lớn lên với nhiều dấu mốc khác nhau trong cuộc đời, bao gồm từ độ tuổi lên 7 - thời điểm các bé được thầy cô giáo nhận xét về hình thức hấp dẫn hay bình thường và tới năm 45 tuổi, khi được hỏi về độ tuổi và giới tính của con họ. Kanazawa phát hiện ra rằng, những đứa trẻ vốn được nhận xét là hấp dẫn, ưa nhìn thì có tỷ lệ cân bằng giới tính khi sinh con đầu lòng (50/50), trong khi đó những đứa có hình thức trung bình hoặc kém thì chiếm tỷ lệ sinh con trai đầu lòng khá cao (56%).
Biểu hiện khi bị dị ứng mỹ phẩm
Khi bị dị ứng mỹ phẩm,người bệnh sẽ có các biểu hiện sau: da đau rát, ngứa, xuất hiện nốt ban đỏ, mụn nước. Vùng mắt nhất là quanh mắt thường bị hiện tượng này. Một số hóa chất dùng trong thuốc nhuộm tóc, thuốc duỗi tóc khiến da mặt bị sưng tấy, đôi khi cảm thấy tức ngực khó thở. Các loại kem dưỡng da, chống nắng khiến da có vết nhám đen hoặc nhám trắng do một số hóa chất hay chất chiết xuất từ thực vật để lại dấu vết trên da khi phản ứng với ánh sáng. Một số trường hợp nổi mụn trứng cá. Thuốc sơn móng, rửa móng khiến móng tay, móng chân bị tróc, thay đổi màu, viêm nhức… Để ngăn ngừa dị ứng da xảy ra, bạn nên tìm hiểu về mỹ phẩm và cách sử dụng; đóng nắp hộp mỹ phẩm sau mỗi lần dùng; rửa tay trước khi dùng; không nên dùng chung; không dùng mỹ phẩm bị đổi màu hoặc có mùi lạ.
Tăng cholesterol: thủ phạm gây ra bệnh tim mạch
Nồng độ cholesterol trong máu cao (còn gọi là mỡ máu cao) là nguyên nhân chủ yếu gây ra chứng xơ vữa động mạch. Từ các mảng xơ vữa sẽ làm hẹp các động mạch cung cấp máu để nuôi các cơ quan khác trong cơ thể, trong đó có động mạch vành ở tim. Khi động mạch vành bị hẹp thì lượng máu đến nuôi cơ tim bị thiếu, cho nên sẽ gây ra cơn đau thắt ngực, nếu thiếu máu nặng sẽ gây nên cơn nhồi máu cơ tim.
Các loại cholesterol trong máu
Cholesterol trong cơ thể bao gồm: LDL là loại cholesterol có hại, chúng tham gia vào quá trình xơ vữa mạch máu và cholesterol HDL là loại có ích, chúng có tác dụng bảo vệ thành mạch và chống lại bệnh xơ vữa động mạch. Tuy nhiên, bệnh lý về động mạch vành và các bệnh lý tim mạch khác càng tăng cao, nếu người bệnh có các yếu tố nguy cơ khác đi kèm như: hút thuốc lá, tăng huyết áp, đái tháo đường, ít vận động và thừa cân, béo phì.
Chế độ dinh dưỡng hợp lý góp phần quan trọng làm giảm cholesterol có hại. |
Mỡ trong máu tồn tại dưới hai dạng chính là cholesterol và triglycerid, vì vậy khi kiểm soát mỡ máu cần phải đánh giá đầy đủ những yếu tố như: cholesterol toàn phần, LDL-C, HDL-C, triglycerid. Nếu chúng ta kiểm soát được chúng theo những chỉ tiêu như: cholesteol toàn phần dưới 5,2mmol/L, LDL-C dưới 3,4mmol/L, HDL-C trên 0,9mmol/L, triglycerid trong khoảng 0,46 -1,88mmol/L, thì sẽ phòng ngừa rất hữu hiệu bệnh xơ vữa động mạch. Giảm cholesterol trong máu còn được gọi là giảm mỡ trong máu, vì khi đó không chỉ có cholesterol trong máu giảm mà cả triglycerid cũng phải giảm.
Nếu kết quả xét nghiệm cholesterol toàn phần dưới 5,2mmol/ thì người đó hoàn toàn bình thường và nguy cơ mắc bệnh tim mạch ít hơn, khi đó có thể ăn uống và sinh hoạt bình thường. Việc tiến hành kiểm tra cholesterol trong máu nên thực hiện ít nhất mỗi 6 tháng một lần, nhất là đối với những người cao tuổi, thừa cân, tăng huyết áp hay bệnh mạn tính nào khác thì có thể kiểm tra nhiều lần hơn.
Nếu cholesterol toàn phần ở mức lớn hơn 5,2mmol/L, tức là bắt đầu có dấu hiệu cao nguy cơ mắc bệnh xơ vữa động mạch. Tuy nhiên, chúng ta nên làm thêm xét nghiệm LDL-C và HDLC, đường máu và kiểm tra huyết áp để đánh giá bệnh, từ đó sẽ có những biện pháp xử trí kịp thời.
Biện pháp phòng ngừa
Để giảm thiểu nguy cơ bệnh tim mạch do tăng cholesterol trong máu, chúng ta cần thực hiện tốt việc tầm soát để phát hiện và điều trị kịp thời. Để điều trị tăng cholesterol trong máu không phải là việc làm đơn giản, do đó công tác phòng ngừa là hết sức cần thiết.
Để phòng ngừa, chúng ta không nên ăn những thức ăn chứa nhiều cholesterol mà nên ăn những thức ăn có chứa acid béo không bão hòa rất cần thiết cho cơ thể như: dầu mè, dầu đậu phộng, dầu ô-liu, mỡ cá hồi, dầu đậu nành và ăn nhiều rau xanh, hoa quả. Việc điều trị tăng cholesterol trong máu có rất nhiều loại thuốc, tuy nhiên việc quyết định chế độ điều trị hoàn toàn phải do bác sĩ quyết định, chứ người bệnh không thể tự tiện điều trị.
Bên cạnh việc dùng thuốc thì việc thay đổi lối sống, thay đổi chế độ ăn cũng là biện pháp rất quan trọng góp phần làm giảm cholesterol có hại và phòng ngừa bệnh tim mạch, đó là hạn chế ăn những thức ăn làm tăng cholesterol, nhất là khả năng làm gia tăng cholesterol có hại cho cơ thể như: dầu cọ, dầu dừa, mỡ bò, pho-mát, bơ… nhất là những người có nguy cơ cao như: thừa cân, béo phì, đái tháo đường, cao huyết áp.
Ngoài ra, cần phải thường xuyên tập luyện thể dục thể thao như: đi bộ, chạy chậm, đi xe đạp… ở mức độ vừa phải, không nên gắng sức. Thời gian tập mỗi lần phải ít nhất 30 phút và tối đa không nên quá 45 phút, ít nhất tập 3 lần trong 1 tuần, đó cũng là một biện pháp quan trọng làm tiêu hao năng lượng dư thừa trong cơ thể, nhất là những người thường xuyên ngồi làm việc tại chỗ. Cần hạn chế sử dụng rượu, bia, cà phê, không hút thuốc lá vì những chất này cũng góp phần làm gia tăng cholesterol có hại, tức là làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đái tháo đường, cao huyết áp…
Cholesterol tăng, hạnh phúc lứa đôi giảm
Cholesterol là thành phần cấu tạo chủ yếu của màng tế bào, sợi thần kinh và nhiều nội tiết tố trong cơ thể. Trong quá trình tiêu hoá thức ăn, gan cũng phải dùng cholesterol sản xuất ra mật phục vụ hoạt động tiêu hóa. Có thể nói cơ thể con người không thể tồn tại nếu không có cholesterol. Nhưng sự gia tăng quá mức của cholesterol trong máu lại chính là một nguyên nhân quan trọng dẫn đến bệnh tim mạch và nhiều bệnh mạn tính nguy hiểm khác.
Cholesterol không chỉ là “thủ phạm” gây nên chứng bệnh tim mạch mà mới đây một nghiên cứu đã chỉ ra rằng tăng cholesterol là nguyên nhân làm suy giảm ham muốn tình dục của chị em phụ nữ. Theo báo cáo của các nhà nghiên cứu thuộc Trường đại học Naples, sau khi tiến hành thí nghiệm thì họ thấy rằng cholesterol làm tăng hàm lượng chất hyperlipidemia - một loại chất làm giảm ham muốn tình dục của chị em phụ nữ. Chưa dừng lại ở đó, các nhà nghiên cứu còn làm một phép so sánh giữa ham muốn tình dục của những phụ nữ trẻ và phụ nữ trong giai đoạn mãn kinh. Các chuyên gia thấy rằng, sở dĩ phụ nữ mãn kinh thường hay mắc chứng suy giảm tình dục là do trong cơ thể họ có chứa hàm lượng lớn chất hyperlipidemia. Vậy nên những phụ nữ trẻ có hàm lượng cholesterol trong máu cao cũng sẽ dễ mắc chứng suy giảm tình dục như những phụ nữ trong giai đoạn tiền mãn kinh.
Tăng cholesterol là nguyên nhân giảm ham muốn tình dục ở phụ nữ. |
Vì thế khi người vợ trẻ đẹp bỗng nhiên đâm ra “thay lòng đổi dạ” chán nản chuyện chăn gối, đừng vội chỉ trích cô ấy chán chồng, có tình nhân… mà hãy xem lại vấn đề sức khỏe của nàng, rất có thể hàm lượng cholesterol trong nàng đang tăng cao hơn bình thường.
Nỗi sợ hãi về nguy cơ bệnh tật do cholesterol khiến người ta tìm đến thuốc điều trị nhiều hơn là lựa chọn thay đổi lối sống để làm giảm nó một cách tích cực và an toàn. Tuy nhiên, bên cạnh những hiệu quả thiết thực của loại thuốc chuyên dụng làm giảm cholesterol trong máu lại có cả những yếu tố, những tác dụng phụ ngoài mong muốn của người sử dụng. Những nghiên cứu mới đây nhất của các nhà khoa học trên lĩnh vực sức khoẻ và giới tính đã chỉ ra mối quan hệ mật thiết theo tỷ lệ thuận giữa lượng cholesterol trong máu và mức độ khoái cảm trong quan hệ tình dục. Giải thích về hiện tượng này, các nhà khoa học cho rằng, khi sử dụng thuốc làm giảm lượng cholesterol trong máu) sẽ làm giảm khả năng hấp thụ coenzym Q10 (chất cung cấp năng lượng và chống oxy hoá) trong cơ thể và phá huỷ các tiến trình hóa học diễn ra trong não bộ. Do đó, các bệnh nhân khi sử dụng thuốc làm giảm lượng cholesterol trong máu cũng đồng thời làm giảm mức độ khoái cảm khi sinh hoạt tình dục xuống gần gấp hai lần so với bình thường.
Nguyên nhân gây nên hiện tượng hàm lượng cholesterol cao trong máu chính là do áp dụng một chế độ ăn uống mất cân bằng, quá nhiều chất đạm, béo nhưng lại thiếu hụt chất xơ và vitamin, các nhà nghiên cứu nhấn mạnh. Lời khuyên của thầy thuốc trong trường hợp này là nên cân bằng lại chế độ ăn uống và tập luyện đều đặn.
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính ở người già
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (TNMT) hay COPD là tình trạng viêm và tắc nghẽn đường thở lâu ngày, không hồi phục hoàn toàn. Triệu chứng chính của bệnh là ho, khó thở và khạc đàm dai dẳng. Bệnh thường gặp ở nam nhiều hơn nữ, tuổi >45 đặc biệt là người ở người già, có tiền sử hút thuốc lá, thuốc lào nhều năm, hoặc có nghề nghiệp liên quan đến khói bụi, hóa chất: công nhân hầm lò, hàn, sơn… Tình trạng bệnh gia tăng dần theo thời gian, không thể điều trị khỏi nhưng có thể kiểm soát tốt, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống.
Nguyên nhân gây bệnh
Hút thuốc lá hoặc thường xuyên hít phải khói thuốc: đây là nguyên nhân chính chiếm tới hơn 90% số trường hợp mắc bệnh bệnh phổi TNMT. Nguyên nhân tiép theo là do thường xuyên hít phải không khí bị ô nhiễm: bụi đường, khói than, khói công nghiệp, đốt lò gạch… Còn các nhóm nguyên nhân ít gặp hơn như: do di truyền chiếm <1%. Ở người già do sức đề kháng và chức năng hô hấp giảm sút nên dễ có nguy cơ mắc bệnh hơn.
Mức độ nguy hiểm của bệnh
Số lượng người mắc bệnh phổi TNMT trên thế giới ngày càng gia tăng. Riêng ở Mỹ có 12,4 triệu người được chẩn đoán mắc bệnh phổi TNMT. Ở châu Á, kết quả điều tra trong những năm gần đây cho thấy, tỉ lệ mắc bệnh trung bình là 6,3%, Việt Nam có tỷ lệ mắc bệnh cao nhất khu vực lên tới 6,7%. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, nếu ở những năm 1990 bệnh phổi TNMT gây tử vong đứng hàng thứ 6 thì đến năm 2020 sẽ lên hàng thứ 3. Điều quan trọng, đây là căn bệnh khó điều trị và tiến triển ngày càng xấu dần theo tuổi tác, đặc biệt ở người hút thuốc lá.
Phân biệt bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và hen
Hai căn bệnh của đường hô hấp có các điểm chung là ho, khó thở, tức ngực, nhưng khác nhau ở các đặc điểm:
- Bệnh phổi TNMT thường gặp ở những người cao tuổi (trên 50) có tiền sử hút thuốc lá, không liên quan đến tiền sử dị ứng, bệnh thường xuyên gây khó thở, mức độ tăng dần, bệnh thường kém đáp ứng điều trị.
- Hen phế quản có thể gặp ở mọi lứa tuổi, có tiền sử dị ứng, ngoài cơn hen người bệnh có thể sinh hoạt bình thường, bệnh thường đáp ứng tốt với những thuốc giãn phế quản.
Cần khám để phân biệt bệnh phổi TNMT và bệnh hen. |
Chẩn đoán và điều trị bệnh phổi TNMT
Tổ chức phòng chống bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính toàn cầu (www.goldcopd.com) đã đưa ra các tiêu chí chẩn đoán và điều trị bệnh phổi TNMT. Các triệu chứng chính là ho dai dẳng, khạc đàm, khó thở, thở khò khè. Khó thở ở người bệnh phổi TNMT tiến triển ngày càng nặng hơn, dai dẳng ngày này qua ngày khác, làm cho bệnh nhân luôn cảm thấy nặng ngực, thiếu khí, hụt hơi. Để chẩn đoán chắc chắn bệnh phổi TNMT, bệnh nhân cần được đo chức năng hô hấp (còn gọi là hô hấp ký). Đây là xét nghiệm khá đơn giản, bệnh nhân thổi hơi vào máy đo theo hướng dẫn của thầy thuốc. Kết quả đo chức năng hô hấp cho biết có bị bệnh phổi TNMT hay không? Bị ở mức độ mấy từ đó có phác đồ điều trị thích hợp. Hiện nay Tổ chức phòng chống bệnh phổi TNMT chia thành phân loại bệnh theo 4 mức độ (4 giai đoạn): giai đoạn 1 (nhẹ), giai đoạn 2 (trung bình), giai đoạn 3 (nặng), giai đoạn 4 (rất nặng).
Điều trị bệnh phổi TNMT theo từng giai đoạn. Thuốc giãn phế quản tác dụng nhanh như: salbutamol, terbutaline, fenoterol… hoặc kết hợp với kháng cholinergic như: ipratroium, oxitropium… có thể dùng bất kì giai đoạn nào khi có cơn khó thở. Từ giai đoạn 2, bệnh nhân được cho dùng thêm thuốc giãn phế quản tác dụng dài như: salmerterol, formoterol… Từ giai đoạn 3, bệnh nhân được cho dùng thêm các thuốc corticoid dạng hít như khi có các đợt khó thở cấp tái phát. Đến giai đoạn 4, bệnh nhân được cân nhắc cho dùng thêm oxy lâu dài.
Người mắc bệnh phổi TNMT có thể hay bị các đợt khó thở cấp tính còn gọi là đợt kịch phát, nguyên nhân chính thường do nhiễm trùng đường thở hoặc ô nhiễm không khí. Khi lên cơn cấp, bệnh nhân cần nhanh chóng sử dụng các thuốc xịt, bơm giãn phế quản và đến cơ sở y tế gần nhất, để được điều trị nhằm tránh biến chứng suy hô hấp, nhiễm trùng nặng, thậm chí tử vong.
Đối với tất cả các giai đoạn, bệnh nhân đều được yêu cầu bỏ thuốc lá, tránh tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ (khói bụi, khói bếp, khói nhang, khí than, mùi hóa chất, lông súc vật…) và tiêm phòng cúm mỗi năm 1 lần. Các nghiên cứu cho thấy tiêm vaccin giúp giảm 50% nguy cơ bệnh nhân COPD trở nặng và tử vong. Ở người >65 tuổi còn được khuyến cáo tiêm phòng phế cầu để tránh viêm phổi mắc phải trong cộng đồng. Người mắc bệnh phổi TNMT cần hết sức chú ý tới chế độ ăn. Nhiều nghiên cứu cho thấy trên 25% số người mắc bệnh phổi TNMT bị suy dinh dưỡng vì khi ăn họ dễ cảm thấy mệt (do lồng ngực bị căng lên làm thể tích khoang bụng giảm) và khó thở nên chán ăn và ăn ít, dẫn tới suy dinh dưỡng. Do vậy chế độ ăn cần chia ra nhiều bữa nhỏ trong ngày (4-6 bữa), nên ăn chậm, nhai kĩ, tránh dùng đồ ăn thức uống có gas hoặc gây đầy hơi.
Về tập luyện, người có tuổi cần chọn lựa các môn thể thao phù hợp với sức khỏe và điều kiện của mình như: đi bộ, đi xe đạp, tập khí công, dưỡng sinh. Đây là những môn thể dục khá nhẹ nhàng, không quá gắng sức và chỉ nên tập trong môi trường trong lành, thoáng đãng, thời tiết ấm áp, không gió, mưa, lạnh. Trong trường hợp thời tiết xấu, không nên ra ngoài, người mắc bệnh phổi TNMT cũng có thể tập trong nhà. Trong quá trình tập, bệnh nhân nên chú ý tập thở, luyện để hơi thở được sâu và dài, tốt cho sự hoạt động của phổi và các phế nang.
Chớ nhầm bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính với bệnh hen
Trên thực tế, trong quá trình khám và điều trị bệnh đã có sự nhầm lẫn giữa bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính với bệnh hen do hai bệnh có những đặc điểm chung khó phân biệt. Tuy nhiên, nếu căn cứ vào độ tuổi, tiền sử bệnh, chức năng hô hấp... thì hai bệnh này hoàn toàn có thể phân biệt được, giúp chẩn đoán đúng và điều trị đúng cho người bệnh.
Theo một cuộc khảo sát mới đây ở Mỹ được đăng trên Journal of Asthma: có trên 50% bệnh nhân mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (BPTNMT) bị chẩn đoán nhầm là hen. BPTNMT là một bệnh có tiến triển nặng dần, triệu chứng hô hấp ngày càng xấu, chức năng phổi suy giảm dần và mức độ tàn phế tăng dần theo thời gian, nhưng nhiều người không được chẩn đoán và điều trị đúng mức. Vì vậy chúng ta cần phân biệt rõ BPTNMT với bệnh hen để người bệnh được chẩn đoán sớm và chăm sóc, điều trị đúng.
Phân biệt bệnh hen và BPTNMT
Cả hai bệnh hen và BPTNMT đều có những điểm chung: - đều là bệnh mạn tính - có tình trạng viêm ở đường thở - tắc nghẽn đường thở - tăng tiết nhầy - co thắt cuống phổi - đều liên quan đến yếu tố môi trường. Nên biểu hiện lâm sàng cũng có những điểm giống nhau như ho, khạc đàm, nặng ngực, khò khè, khó thở...
Tổn thương phổi trong bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. |
Cách phân biệt bệnh:
-Về tuổi tác: Bệnh hen thường xuất hiện sớm, lúc tuổi còn nhỏ, tuy nhiên cũng có trường hợp xuất hiện lúc ở tuổi trưởng thành; trong khi đó, BPTNMT chỉ xảy ra ở tuổi trên 40.
-Tiền sử dị ứng là một trong những điểm nổi bật của bệnh nhân hen nhưng ở người BPTNMT, yếu tố này không được kể đến. Tiền sử gia đình dị ứng cũng thường gặp ở bệnh hen.
-Nguyên nhân: Bệnh nhân hen thường có yếu tố kích phát đa dạng như: bụi khói, phấn hoa, lông vật nuôi, thời tiết thay đổi, viêm xoang, trào ngược dạ dày thực quản... trong khi nguyên nhân chủ yếu gây BPTNMT là thuốc lá, một số ít trường hợp do môi trường ô nhiễm bụi khói, hóa chất. Đa số người bị BPTNMT đều có tiền sử đang hoặc đã từng hút thuốc lá, còn bệnh nhân hen có thể hút thuốc hoặc không, thậm chí với người có yếu tố kích phát hen là khói thuốc lá rất sợ khói thuốc.
-Tiến triển bệnh: Các cơn hen cấp thường xảy ra với nhiều mức độ nặng nhẹ khác nhau, giữa các cơn hen, bệnh nhân có thể không có triệu chứng gì, trong khi đó các đợt cấp của BPTNMT có tần số và độ trầm trọng ngày càng tăng.
-Chức năng hô hấp: Tắc nghẽn đường thở là điểm nổi bật của BPTNMT, xuất hiện ở mọi giai đoạn của bệnh và nặng dần lên, trong khi người bị hen nhẹ thoáng qua hay nhẹ dai dẳng, chức năng hô hấp có thể vẫn bình thường.
-Sự hồi phục: Điểm khác biệt rõ nhất giữa hai bệnh là sự tắc nghẽn đường thở có thể hồi phục rõ rệt trong bệnh hen nhưng rất kém hoặc không hồi phục ở BPTNMT.
-Tiên lượng của hen và BPTNM cũng rất khác nhau: Chức năng hô hấp trong bệnh hen có thể bị suy giảm nhưng nếu kiểm soát hen tốt có thể làm chậm mức độ suy giảm. Với BPTNMT, chức năng hô hấp suy giảm là điều không thể tránh được và không tùy thuộc vào việc điều trị nhưng tùy thuộc vào FEV1 lúc phát hiện và thời điểm ngưng hút thuốc. Điều này giải thích việc chẩn đoán sớm và can thiệp kịp thời có ý nghĩa rất quan trọng cho tiến triển và tiên lượng của BPTNMT.
Trong thực tế, BPTNMT thường bị bỏ sót hoặc chẩn đoán nhầm là do:
-Ở giai đoạn sớm, bệnh thường khó nhận biết vì triệu chứng rất nghèo nàn.
-Đa số trường hợp chỉ được chẩn đoán khi nhập viện, nghĩa là khi có triệu chứng ho khạc kéo dài, mệt gắng sức hoặc khó thở.
-Thường bị nhầm lẫn với bệnh hen.
-Trường hợp cả hai BPTNMT và bệnh hen cùng xuất hiện trên một người bệnh.
-Các bác sĩ đa khoa ít sử dụng hô hấp kế là "tiêu chuẩn vàng" để chẩn đoán. Ở Mỹ chỉ có khoảng 20% bác sĩ chăm sóc ban đầu dùng hô hấp kế.
-Đôi khi định kiến cũng làm sai lệch chẩn đoán, ví dụ cho rằng người phụ nữ không hút thuốc nên không bị BPTNMT.
Tóm lại, hen và BPTNMT là những bệnh thường gặp. Cả hai đều có những triệu chứng lâm sàng giống nhau nhưng nguyên nhân, bệnh lý, điều trị và tiên lượng khác nhau, vì vậy chẩn đoán phân biệt là rất quan trọng để bệnh nhân được chăm sóc và điều trị đúng.