Nếu tính từ tháng 1/2009 đến tháng 3/2010 thì đây là tháng thứ 15 các chỉ số sốt rét (bệnh nhân sốt rét, ký sinh trùng sốt rét, sốt rét ác tính, tử vong sốt rét) ở khu vực miền Trung-Tây Nguyên gia tăng liên tục; điều đáng lo ngại hơn nữa là sự tăng mầm bệnh (ký sinh trùng sốt rét) cùng với hiện diện của các loài muỗi truyền bệnh chính (An.minimus, An.dirus) ở các vùng sốt rét lưu hành trong 3 tháng đầu 2010 là cơ hội để bệnh sốt rét lan truyền mạnh thậm chí phát triển thành dịch vào thời kỳ đỉnh cao của mùa truyền bệnh sốt rét trong năm (tháng 4-6 và tháng 9-11).
Diễn biến tình hình sốt rét 3 tháng đầu năm 2010
Theo số liệu thống kê của Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn tình hình bệnh sốt rét Quý I/2010 ở khu vực miền Trung-Tây Nguyên vẫn tiếp tục tăng cao so với cùng kỳ năm 2009:
Bệnh nhân sốt rét (BNSR)
So sánh bệnh nhân sốt rét quý I/2010 với quý I/2009 toàn khu vực miền Trung-Tây Nguyên tăng 24.70% (4.218/3.056), trong đó miền Trung tăng 40.29% (2.319/1.653) và Tây Nguyên tăng 35.35%(1.899/1.403).
Trong số 13/15 tỉnh có BNSR tăng từ cao xuống thấp là Quảng Nam (+177.49%), Phú Yên (+114.93%), Bình Định (+86.79%), Đắc Lắc (+80.49%), Khánh Hòa (+41.23%), Đắc Nông (+37.69%), TP. Đà Nẵng (+33.33%), Gia Lai (+28.87%), Quảng Ngãi (25.76%), Quảng Trị (+8.24%), Bình Thuận (+8.05%), Quảng Bình (+2.62%), Thừa Thiên-Huế (+2.33%).
2/15 tỉnh có BNSR giảm chậm là Kon Tum (-2.13%) và Ninh Thuận (-5.66%).
 |
Bệnh nhân sốt rét đang được khám và điều trị tại trạm y tế xã |
Ký sinh trùng sốt rét (KSTSR)
So sánh ký sinh trùng sốt rét quý I/2010 với quý I/2009 toàn khu vực miền Trung-Tây Nguyên tăng 112.40% (2.374/1.186), trong đó miền Trung tăng 134.73% (1.292/652) và Tây Nguyên tăng 90.43%(1.082/534).
Trong số 14/15 tỉnh có KSTSR tăng hoặc không giảm từ cao xuống thấp là Quảng Nam (+547.77%), Phú Yên (+267.21%), Đắc Lắc (+227.21%), Bình Định (+186.96%), Kon Tum (+147.99%), Quảng Ngãi (129.02%), Bình Thuận (+115.32%), Khánh Hòa (+74.51%), Đắc Nông (+72.29%), Quảng Trị (+48.33%), Thừa Thiên-Huế (+33.87%), Quảng Bình (+29.35%), Gia Lai (+18.32%), TP. Đà Nẵng không tăng không giảm (0%) và chỉ có duy nhất tỉnh Ninh Thuận có tỷ lệ KSTSR giảm chậm (-8.36%).
Sốt rét ác tính (SRAT)
Số ca sốt rét ác tính toàn khu vực trong quý I/2010 là 22 ca tăng 57.14% so với cùng kỳ năm 2009 (14 ca), trong đó miền Trung 2/6 ca (giảm 66.67%) và Tây Nguyên 20/8 ca (tăng 150%).
Tử vong sốt rét (TVSR)
Mặc dù số sốt rét ác tính tăng nhưng số ca tử vong sốt rét toàn khu vực trong 3 tháng đầu năm 2010 (1 ca) tại tỉnh Bình Thuận, giảm 2 ca so với cùng kỳ năm 2009 (3 ca).
Nhận định về tình hình sốt rét gia tăng dai dẳng
Dẫn liệu thống kê sốt rét 3 tháng đầu năm 2010 cho thấy tình hình sốt rét khu vực miền Trung-Tây Nguyên có xu hướng gia tăng đồng loạt trên diện rộng cả về bệnh nhân sốt rét (13/15 tỉnh) và ký sinh trùng sốt rét (14/15 tỉnh), điều đáng lưu ý lànhiều tỉnh tăng cao đồng thời BNSR lẫn KSTSR (Quảng Nam, Phú Yên, Bình Định, Đắc Lắc, Khánh Hòa…) tập trung ở các đối tượng dân di cư tự do, dân ngủ rẫy, đi rừng hoặc giao lưu biên giới; chứng tỏ việc kiểm soát các nhóm dân giao lưu vào vùng sốt rét lưu hành hết sức khó khăn hay thực tế hơn là hiện nay chúng ta chưa có biện pháp phòng chống sốt rét khả thi cho các đối tượng này. Ở khu vực miền Trung-Tây Nguyên đỉnh cao của mùa truyền bệnh sốt rét hàng năm thường diễn ra vào các tháng (4-6 và 9-11), do đó việc các chỉ số sốt rét tăng cao trước thời điểm mùa truyền bệnh sốt rét, nhất là chỉ số mang tính lan truyền như ký sinh trùng sốt rét (P.falciparum, P.vivax) tại những vùng sốt rét đang có sự hiện diện hoặc phục hồi của véc tơ truyền bệnh chính (An.minimus, An.dirus) thực sự đáng báo động nguy cơ bùng phát thành dịch vào các tháng đỉnh cao của mùa truyền bệnh sốt rét trong năm.  |
Ký sinh trùng sốt rét đang xâm nhập hồng cầu
của con người. |
Hiện nay Chương trình phòng chống sốt rét quốc gia đang được Nhà nước quan tâm đầu tư gần 100 tỷ đồng hàng năm cùng với sự hỗ trợ của Dự án Quỹ toàn cầu phòng chống sốt rét tới hàng chục triệu USD ở tất cả các vùng trọng điểm sốt rét, do đó trước thực trạng bệnh sốt rét liên tục gia tăng mang tính dai dẳng nhiều tháng liền (kể từ đầu năm 2009) đến nay khiến chúng ta phải quan tâm đến nhiều vấn đề khác như độ bao phủ phòng chống véc tơ truyền bệnh sốt rét và chất lượng các biện pháp kỹ thuật phòng chống sốt rét (phun tồn lưu hóa chất và tẩm màn diệt muỗi truyền bệnh, quản lý và điều trị bệnh nhân sốt rét, truyền thông giáo dục và xã hội hóa phòng chống sốt rét…) ? Hiệu quả hoạt động của màng lưới chuyên khoa phòng chống sốt rét và màng lưới y tế cơ sở tại các tuyến (tỉnh, huyện, xã, thôn bản) ? Chất lượng chẩn đoán đoán và điều trị sốt rét tại các tuyến bệnh viện ? Hiệu quả các hoạt động lồng ghép giữa Chương trình quốc gia phòng chống sốt rét với Dự án Quỹ toàn cầu phòng chống sốt rét ? Phương thức quản lý đầu tư của các chương trình/dự án phòng chống sốt rét cũng như các biện pháp can thiệp trong Chiến lược phòng chống sốt rét phòng chống sốt rét hàng năm có phù hợp hay không ?...
Các giải pháp khắc phục
Các chỉ số sốt rét tăng cao ngay từ các tháng đầu năm 2010, dự báo tình hình sốt rét sẽ tiếp tục diễn biến hết sức phức tạp thậm chí có khả năng bùng nổ thành dịch ở khu vực miền Trung-Tây Nguyên cũng như một số vùng trọng điểm khác trong nước, Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn sẽ có văn bản báo cáo Bộ Y tế đồng thời chỉ đạo các địa phương trong khu vực cần tăng cường giám sát dịch tễ các vùng trọng điểm sốt rét và các vùng có nguy cơ xảy dịch; nâng cao chất lượng các biện pháp phòng chống sốt rét, đặc biệt là phun hóa chất, tẩm màn, điều trị bệnh nhân sốt rét, tuyên truyền phòng chống sốt rét trong chiến dịch ra quân phòng chống sốt rét vào “Ngày Sốt rét thế giới 25-4”; màng lưới y tế các tuyến (Trung tâm Y tế huyện, Trạm Y tế xã, Y tế thôn bản, Y tế các công nông lâm trường xí nghiệp) tăng cường phát hiện, chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời bệnh nhân sốt rét ngay từ tuyến y tế cơ sở để hạn chế biến chứng thành sốt rét ác tính; cần phối hợp với các cấp chính quyền đoàn thể quản lý chặt chẽ đối với các nhóm dân di biến động (dân di cư tự do, dân ngủ rẫy, đi rừng, giao lưu biên giới…) bằng hình thức cấp thuốc tự điều trị và tuyên truyền vận động để họ có ý thức tự bảo vệ khi vào vùng sốt rét; các tuyến bệnh viện (Bệnh viện Trung ương, Bệnh viện đa khoa tỉnh, Bệnh viện đa khoa khu vực, Bệnh viện huyện) cần nâng cao chất lượng chẩn đoán và điều trị sốt rét theo hướng dẫn mới của Bộ Y tế, nhất là việc hồi sức cấp cứu sốt rét ác tính; tăng cường công tác thống kê báo cáo, thông tin nhanh tình hình dịch bệnh để kịp thời có biện pháp ngăn chặn.
 |
Phát thuốc sốt rét tự điều trị cho người dân đi rừng ngủ rẫy |
Về phía Viện sẽ phối hợp với Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tổ chức Hội thảo chẩn đoán và điều trị sốt rét để xác định nguyên nhân tử vong và các giải pháp hạ tử vong sốt rét, phối hợp với Dự án Quỹ toàn cầu phòng chống sốt rét tổ chức tập huấn chẩn đoán & điều trị sốt rét theo hướng dẫn mới của Bộ Y tế cho tất cả các tuyến bệnh viện trong khu vực; tăng cường phối hợp với ngành y tế các tỉnh trong khu vực tăng cường công tác kiểm tra, giám sát nhằm nâng cao chất lượng các biện pháp phòng chống sốt rét; cung cấp và hỗ trợ kịp thời cho các tỉnh hóa chất, thuốc sốt rét, vật tư và kinh phí phòng chống dịch để các tỉnh kịp thời triển khai chiến dịch phòng chống dịch sốt rét trong năm 2010.
Với sự nỗ lực của Viện cũng như các tỉnh trong khu vực miền Trung-Tây Nguyên, hy vọng tình hình sốt rét gia tăng sẽ sớm được ngăn chặn và đẩy lùi, bảo vệ được sức khỏe cũng như sức sản xuất của nhân dân cùng các mục tiêu phòng chống sốt rét đã đề ra trong năm 2010.