Hiện nay tình trạng khai thác đá, than khoáng sản, đào đãi vàng... phát triển ở nhiều địa phương và đã xảy ra một số trường hợp sập hầm, sụt lở đất, đá làm cho người lao động bị thương vong. Một bệnh lý thường gặp trong những tai nạn này là hội chứng vùi lấp. Vậy cách xử lý hội chứng này như thế nào?
Thế nào là Hội chứng vùi lấp
Hội chứng vùi lấp (Crush syndrome) thường xảy ra vì tai nạn lao động hoặc thiên tai, thảm họa; đây là tình trạng bệnh lý xác định đối với những nạn nhân bị vùi lấp, dập nát, mắc kẹt do sập hầm, sụt lở đất, đá, nhà cửa... Bệnh cảnh lâm sàng chính là sự tiêu hủy cơ, bị chèn ép ngực, bụng; gây suy hô hấp.
Bệnh lý phát sinh do sự chèn ép đơn thuần và sự chèn ép không đơn thuần.
Sự chèn ép đơn thuần thường biểu hiện chậm và kéo dài ở các khối cơ dẫn đến hai loại tai biến. Tai biến sớm xảy ra ngay khi nhấc nạn nhân ra khỏi sự chèn ép làm tim ngừng đập do tăng kali máu đột ngột, sự gia tăng này do tình trạng dập nát cơ và nhiễm toan. Tai biến muộn hơn xảy ra do suy thận cấp với tình trạng nhiễm toan, tiểu ra chất myoglobin và sốc.
Sự chèn ép không đơn thuần biểu hiện bằng sự dập nát cơ, gãy xương, tổn thương mạch máu...
 |
(ảnh st) |
Cách xử lý khi gặp hội chứng vùi lấp
Trước hết cần điều trị tại chỗ, nơi xảy ra tai nạn trước khi giải thoát cho nạn nhân nhằm bảo đảm hai mục đích là chống tăng kali máu và ngăn ngừa sự suy thận.
Sau đó điều trị cụ thể bằng các biện pháp:
- Tăng cường tuần hoàn mạch máu bằng cách dùng các dung dịch tinh thể truyền tĩnh mạch như dung dịch Chlorure natri 0,9% hay dung dịch Ringer lactate; 1.000 ml truyền nhỏ giọt với tốc độ nhanh 40 giọt/phút, tiếp theo đó truyền 500 ml trong mỗi giờ.
- Kiềm hóa máu bằng dung dịch Bicarbonate natri với liều lượng 1 ml/kg trọng lượng cơ thể Natri bicarbonate 8,4% hoặc 2 ml/kg Natri bicarbonate 4,2%. Cần gia tăng sự kiềm hóa nếu pH nước tiểu dưới 6,5.
- Giữ lượng nước tiểu dưới 3ml/kg trọng lượng cơ thể trong mỗi giờ bằng cách tiêm thuốc lợi tiểu sau khi đã điều chỉnh giảm thể tích như Furosemide bolus 120 mg, Manitol 20% từ 100 đến 200 ml.
- Hỗ trợ hô hấp cần thiết khi nạn nhân có sự chèn ép ngực, bụng, hít không khí nhiều bụi bặm khi cần phải giảm đau bằng các thuốc ức chế hô hấp hoặc khi phải gây mê để nạn nhân khỏi bị suy sụp tâm lý. Cho nạn nhân thở oxygen qua mặt nạ hoặc đặt nội khí quản, thở oxygen lưu lượng cao
- Việc giảm đau rất cần thiết cho nạn nhân. Có thể gây mê trong các trường hợp bị mắc kẹt lâu, mắc kẹt phức tạp có bị chèn ép ngực, bụng hoặc tổn thương nặng các chi, các khớp. Có thể gây tê tại chỗ hoặc từng vùng nếu chỉ một chi bị mắc kẹt. Khi đã đặt được nội khí quản, có thể gây mê bằng Fentanyl.
Trên thực tế, có những trường hợp khó khăn để gây mê nạn nhân trong bối cảnh của hiện tượng vùi lấp trước khi đưa được nạn nhân vào bệnh viện như khó tiếp cận nạn nhân, tư thế nạn nhân bất thường, huyết áp bị suy sụp, dạ dày có thể còn chứa đầy thức ăn; nạn nhân bị kích thích, vật vã...
- Vấn đề đặt garô có thể thực hiện nếu cấp cứu hồi sức sớm và đúng cách như có thể đặt garo ở gốc chi. Việc quyết định đặt garô phụ thuộc vào tình trạng của nạn nhân vì nó có thể gây sự chèn ép làm tổn hại nặng hơn các khối cơ và nếu có tổn thương ở ngực, bụng phối hợp thì việc đặt garô sẽ làm tăng nhiễm toan và thiếu oxygen.
-Có thể thực hiện việc cắt đoạn chi tại chỗ khi bị mắc kẹt kéo dài, không giải thoát được nạn nhân vì nó không những chỉ ảnh hưởng đến chi bị thương tổn mà còn đến cả tính mạng của nạn nhân. Một số trường hợp có thể xử lý khi có tình trạng khẩn cấp như tai nạn có xu hướng phát triển thêm do cháy, nổ...
- Một số các vấn đề khác cần được quan tâm để bảo vệ tâm lý nạn nhân như động viên, trấn an. Ngoài ra cần bảo vệ thân nhiệt nạn nhân như chống hạ thân nhiệt khi việc giải cứu tai nạn kéo dài, phòng tăng thân nhiệt do bị phơi nắng, chiếu sáng bởi máy móc, dụng cụ cứu nan...
Hội chứng vùi lấp là một tình trạng bệnh lý xảy ra khá nguy hiểm đối với tính mạng của nạn nhân. Vì vậy việc sơ cứu ban đầu ở tại chỗ nơi xảy ra tai nạn là điều cần phải chú ý và lẽ đương nhiên phải có vai trò can thiệp, hỗ trợ của bộ phận cấp cứu chấn thương, của hệ thống bệnh viện các tuyến.