Tại một số địa phương, tai nạn sập đổ nhà, công trình kiến trúc và sụt lở đất đã đã xảy ra trong thời gian qua cần phải được cảnh báo để chủ động phòng tránh những thảm họa nghiêm trọng có thể xảy ra, bảo vệ sự an toàn về tính mạng và tài sản cho cộng đồng người dân.
Đặc điểm của tai nạn thương tích
Tai nạn sập đổ nhà, công trình kiến trúc, sụt lở đất đá do nhiều nguyên nhân khác nhau như chất lượng thi công xây dựng, việc bảo quản sử dụng; các vụ nổ, những trận bão lốc, cuồng phong; triều cường, lũ quét, xâm thực của sông và biển; lụt lớn, sét đánh, động đất... Vì vậy công tác bảo đảm an toàn cho đời sống của cộng đồng người dân phải là sự quan tâm của chính quyền, các cơ quan, tổ chức có trách nhiệm và toàn cả cộng đồng đối với các nguy cơ gây nên loại thảm họa này.
Thảm họa có thể do thiên nhiên, do con người gây ra nhưng cũng có thể do cả hai nguyên nhân cùng kết hợp. Sụt lở đất đá ở vùng đồi núi thường do lượng mưa lớn, kéo dài tạo nên một dòng chảy rất mạnh kèm theo sự thấm ẩm đất quá nhiều làm cho lực kết dính đất đá không còn vững chắc; kèm theo đó với độ dốc cao và nạn chặt phá rừng bừa bãi do con người tạo ra là một yếu tố góp phần gây nên. Sập đổ nhà cửa, công trình kiến trúc do các chất gây cháy nổ, đất bị rung động do phương tiện giao thông như xe vận tải hạng nặng, tàu hỏa chạy qua, các máy móc cơ học vận hành quá mức cho phép; nền đất bị sụt lún do việc khai thác quá mức các mạch nước ngầm; để úng nước thẩm lậu kéo dài... Ngoài ra sự sập đổ tường, nhà do việc xây dựng không thực hiện đúng các quy trình về độ vững an toàn, do bớt xén tham nhũng trong xây dựng, do việc quản lý sử dụng một cách bừa bãi gây ra. Sụt lở đất đá tại các vùng ven sông, ven biển thường do tác động của dòng chảy, do áp lực của sóng gió, triều cường xâm thực gây nên.
Tai nạn thương tích của thảm họa
Thảm họa do hiện tượng sập đổ nhà, công trình kiến trúc và sụt lở đất đá thường gây nên hội chứng vùi lấp và hội chứng đè ép chi của cơ thể kéo dài. Cần phân biệt hai hội chứng này để có biện pháp xử trí phù hợp khi gặp phải tai nạn.
Hội chứng vùi lấp
Hội chứng vùi lấp thường xảy ra đối với nạn nhân khi bị cả một khối lượng đất, cát, gỗ của hầm khai thác than, khoáng sản... rơi xuống vùi lấp kín cả người hoặc một phần lớn của cơ thể người. Nguy cơ chính là nạn nhân bị ngạt thở do thiếu không khí, ngoài ra có thể bị tổn thương do va đập của gỗ, đá rơi đập vào gây gãy xương, sai khớp, thương tổn các tạng, mảng sườn di động. Tình trạng bệnh lý mảng sườn di động do bị gãy từ 3 xương sườn trở lên, gãy ở cả hai đầu và gãy các xương sườn liền nhau. Đây là một tai nạn gây chấn thương nặng nên cần phải được khám thật kỹ để phát hiện các thương tổn nặng, các tổn thương của phổi và các cơ quan khác trong lồng ngực. Triệu chứng thường được ghi nhận là nạn nhân bị khó thở nặng, hô hấp đảo chiều, thiếu oxy phát triển. Xử trí bằng cách cố định thành lồng ngực bằng thủ thuật kết xương với đinh kirchner hoặc treo mảng sườn để cố định bằng phương pháp Constantinescu; mở khí quản, hô hấp trợ lực, thở oxy, trợ tim mạch. Thời gian cố định từ 21 đến 50 ngày mới đủ để xương liền chắc. Nếu dùng lực kéo phải dùng sức kéo từ 2 đến 6kg. Khi luồng máu trở về tim phải của hệ tĩnh mạch chủ trên bị đè ép, ứ phù nửa thân trên, rỉ máu dưới da, dưới kết mạc, khó thở... phải xử trí bằng cách phong bế thần kinh phế vị giao cảm cổ, phong bế ổ gãy xương sườn, cố định thành ngực, trợ tim mạch, hút đờm dịch, thở oxy, mở khí quản, dùng kháng sinh.
Khi đối diện với một vụ tai nạn có nạn nhân bị vùi lấp, cần tổ chức đào bới sớm, giải phóng đầu và cổ trước, moi lấy hết đất cát ở trong mũi miệng ra rồi sau đó mới bới đất cát ở quanh vai, phần ngực và các phần cơ thể khác. Khi lôi kéo nạn nhân ra cần phải nhẹ nhàng. Nếu thấy nạn nhân đã bị ngạt thở, tím tái, ngừng thở khi bới đất cát hết phần miệng, cổ, ngực; phải thực hiện luôn việc sơ cấp cứu bằng kỹ thuật hà hơi thổi ngạt và ép tim ngoài lồng ngực. Đồng thời các sơ cấp cứu viên khác phải tiếp tục đào bới các phần khác của cơ thể ra ngoài. Có thể tiêm ngay cho nạn nhân thuốc cafein, camphre, cardiazol; nếu nạn nhân tỉnh cần cho uống nước đường. Khi cơ thể nạn nhân đã được bới hẳn đất cát ra ngoài, phải để nằm yên, khám xét kỹ càng và xử trí như tổn thương do bị sức ép sau khi sơ cứu khỏi ngạt thở.
Hội chứng đè ép chi của cơ thể kéo dài
Trong trường hợp nạn nhân vị vùi lấp do tai nạn sập đổ nhà, công trình xây dựng và sụt lở đất đá; một hay nhiều chi của cơ thể do một vật rất nặng đè ép lên liên tục trong từ 2 đến 3 giờ liền hay hơn sẽ dẫn đến hội chứng đè ép chi của cơ thể kéo dài hay còn gọi là hội chứng Bywater khi cứu được nạn nhân ra khỏi sự đè ép phần chi của cơ thể. Hội chứng đè ép chi của cơ thể kéo dài do đau đớn, thoát huyết tương ở chi đã được cứu thoát sự đè ép, nhiễm độc các chất tiêu hủy từ cơ bị đè ép, dập nát như các chất myohemoglobin, creatinin, histamin, adenosin... xâm nhập vào cơ thể gây nên. Do đó thời gian đè ép càng lâu thì càng bị thương tổn nặng sau khi giải thoát được sự đè ép. Nhiều khối cơ bị đè ép thì tổn thương càng nặng. Hội chứng đè ép chi của cơ thể kéo dài xảy ra qua 3 thời kỳ. Thời kỳ đầu từ khi được cứu thoát sự đè ép đến ngày thứ 3, nạn nhân sẽ bị sốc sau khi thoát khỏi sự đè ép như rối loạn tuần hoàn và điện giải, chi phù nề. Thời kỳ thứ hai xảy ra từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 12, trong thời kỳ này nạn nhân bị suy thận cấp với các biểu hiện như thiểu niệu, vô niệu, tiểu ra chất myohemoglobin, albumin; kali máu tăng. Thời kỳ thứ ba xảy ra từ ngày thứ 9 đến ngày thứ 60, đây là thời kỳ phục hồi và tạo nên những di chứng như viêm cơ, xơ hóa cơ, viêm dây thần kinh.
Việc xử trí đối với hội chứng đè ép chi của cơ thể kéo dài phải được thực hiện theo đúng quy trình quy định. Khi giải phóng được phần chi bị đè dưới gỗ, đất đá, tường nhà phải đặt sát ngay phía trên chi bị đè ép một dây ga rô và xoắn với áp lực vừa đủ từ 90 đến 100 mmHg. Tiêm thuốc trợ tim rồi nhấc gỗ, đất đá, tường nhà đè ra khỏi nạn nhân, cho nạn nhân uống nước. Khi đã cứu thoát được nạn nhân ra ngoài, phải khám xét kỹ, băng bó cố định phần chi bị tổn thương, phong bế bằng novocain 0,25% ở gốc chi, quanh thận ở hai bên, truyền dịch bằng đường tĩnh mạch. Sau đó chườm lạnh phần chi bị đè ép, tiêm kháng sinh, kháng độc tố chống uốn ván và huyết thanh chống hoại thư. Cho nạn nhân uống dung dịch muối khoáng, oresol rồi từ từ nới bỏ ga rô ra. Thời gian đặt ga rô không được quá 2 giờ đồng hồ. Điều trị sốc bằng truyền dịch với dung dịch Ringer lactat, dextran, huyết thanh bicarbonat 14%, hyposulfit natri 30% từ 20 đến 40 ml đường tĩnh mạch. Nếu cần, phải cắt bỏ các phần cơ bị hoại tử. Vấn đề quan trọng cần chú ý là điều trị suy thận cấp bằng cách dùng các dung dịch đã nêu trên, manitol 20% với 100 ml đường tĩnh mạch; thẩm phân phúc mạc, rửa dạ dày, thụt tháo trực tràng, rút máu ra, truyền máu vào, lọc máu bằng kỹ thuật siêu lọc liên tục và chạy thận nhân tạo.
Khuyến nghị
Thực tế hiện nay nguy cơ tai nạn thương tích do sập đổ nhà, công trình kiến trúc và sạt lở đất đá xảy ra ở một số địa phương với nhiều nguyên nhân chủ quan, khách quan khác nhau đã gây nên những thảm họa khó lường, ảnh hưởng đến tính mạng và tài sản của người dân. Vì vậy cần có các biện pháp hữu hiệu để chủ động ngăn ngừa thảm họa này từ các cấp chính quyền, cơ quan, ban ngành, đoàn thể có liên quan và cả cộng đồng người dân trong toàn xã hội mới đem lại kết quả bình an mong muốn.