Đây là Bản cập nhật lần thứ bảy vào ngày 24 tháng 4 năm 2014 về đánh giá nhanh nguy cơ, với mục đích nhằm cung cấp các lựa chọn Đáp ứng phù hợp để phát hiện ca bệnh, chẩn đoán hay kiểm tra mẫu bệnh phẩm trong phòng xét nghiệm, báo cáo ca bệnh, truy tìm nguồn gốc tiếp xúc, kiểm soát sự lây nhiễm và tư vấn du lịch – sức khỏe.
Những kết luận chính và các lựa chọn để hành động đối phó với dịch bệnh
Đây là Bản cập nhật lần thứ bảy vào ngày 24 tháng 4 năm 2014 về đánh giá nhanh nguy cơ, với mục đích nhằm cung cấp các lựa chọn Đáp ứng phù hợp để phát hiện ca bệnh, chẩn đoán hay kiểm tra mẫu bệnh phẩm trong phòng xét nghiệm, báo cáo ca bệnh, truy tìm nguồn gốc tiếp xúc, kiểm soát sự lây nhiễm và tư vấn du lịch – sức khỏe. Các lựa chọn cho hành động này vẫn còn hiệu lực và có thể được tìm thấy trong các tài liệu hướng dẫn trước đó, ngoài ra:
Du khách và cư dân EU đến của bán đảo Ả Rập nên:
- Thực hiện các biện pháp phòng ngừa sức khỏe khi đi du lịch để giảm nguy cơ lây nhiễm các bệnh như cúm và tiêu chảy. Các biện pháp phòng ngừa bao gồm:
+ Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và khi tay không dính bẩn thì chà xát tay có thể được sử dụng để phòng ngừa nhiễm bệnh;
+ Tuân thủ tốt thực hành an toàn vệ sinh thực phẩm chẳng hạn như không ăn thịt chưa được nấu chín hoàn toàn và sữa chưa tiệt trùng (đặc biệt các sản phẩm có nguồn gốc từ lạc đà như sữa) hoặc thức ăn chuẩn bị trong điều kiện mất vệ sinh và rửa sạch trái cây và rau trước khi sử dụng.
+ Giữ gìn vệ sinh cá nhân sạch sẽ.
+ Nếu không cần thiết nên tránh tiếp xúc với động vật nuôi và động vật hoang dã, đặc biệt là lạc đà.
+ Sử dụng biện pháp phòng ngừa thích hợp khi tiếp xúc gần với những người có biểu hiện cấp tính bệnh đường hô hấp, tiêu chảy và các bệnh có khả năng lây nhiễm khác.
+ Tham khảo các ý kiến bác sĩ nếu cơ thể có tiền sử mắc các bệnh mãn tính (ví dụ như tiểu đường, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính COPD hoặc bệnh lý thận, cơ địa suy giảm miễn dịch). Những người này thường có nguy cơ cao mắc bệnh do virus MERS–CoV, do vậy cần liên hệ với cơ sở y tế trong khi đi du lịch.
Các du khác trở về các quốc gia thành viên EU/ EEA cần phải:
- Nếu bệnh phát triển cấp tính với các triệu chứng lâm sàng như hô hấp nặng hoặc tiêu chảy, thì phải báo ngay cho các trung tâm chăm sóc sức khỏe về những diễn biến của bệnh cũng như khả năng tiếp xúc với Hội chứng hô hấp Trung Đông coronavirus (MERS -CoV) ở bán đảo Ả Rập để đảm bảo có các biện pháp xử lý thích hợp được thực hiện và nếu cần thiết thì xét nghiệm cần phải được tiến hành.
- Những người đang mắc bệnh truyền nhiễm không nên đi du lịch.
Cơ quan y tế công cộng quốc tế và các quốc gia bị ảnh hưởng có thể:
- Khẩn trương cung cấp các hỗ trợ để đánh giá các ổ dịch với mục tiêu giảm thiểu khả năng lan truyền từ người này sang người khác lan rộng trong cộng đồng.
- Khuyến khích và hỗ trợ khẩn cấp, thực hiện các nghiên cứu mô tả và xác định phương thức và các nguồn lan truyền MERS-CoV, đặc biệt các động vật nuôi (lạc đà) mà con người tiếp xúc thường xuyên, các chùm ca bệnh và ở các cơ sở y tế. Nghiên cứu dịch tễ học chẳng hạn như nghiên cứu thuần tập và nghiên cứu ca bệnh có đối chứng là phù hợp nhất để đánh giá tình trạng nhiễm bệnh MERS-CoV.
- Khuyến khích và hỗ trợ khẩn cấp, các nghiên cứu lâm sàng quan sát để xác định cách thức quản lý bệnh nhân phù hợp nhất.
- Đảm bảo các mẫu huyết thanh (đối chứng dương tính hoặc âm tính) có sẵn và phù hợp với tiêu chuẩn xét nghiệm huyết thanh quốc tế.
- Khuyến khích các cuộc điều tra huyết thanh ở những người tiếp xúc gần với các trường hợp mắc bệnh và ở các vùng bị ảnh hưởng.
- Đảm bảo đủ số lượng các chủng virus phân lập được sắp xếp theo trình từ và gửi đến các ngần hàng dữ liệu cộng cộng có sẵn chẳng hạn như Ngân hàng gen trong thời gian dịch bùng phát.
- Cải thiện và thực hành truyền thông về nguy cơ trong cộng đồng phải kịp thời và rõ ràng ở khu vực bị ảnh hưởng.
Các quốc gia thành viên EU/EEA có thể:
- Xem xét lại phòng thí nghiệm và sẵn sàng chăm sóc sức khỏe cho một số lượng lớn các ca nhiễm MERS –CV;
- Nhân viên y tế rất dễ mẫn cảm với MERS-CoV, do virus này có khả năng xuất hiện tại các bệnh viện thuộc EU;
- Các chuyên gia y tế công cộng, nhân viên y tế và các chuyên gia truyền thông nguy cơ phải làm cho mọi người hiểu được nguy cơ nhiễm virus này.
Vấn đề sức khỏe cộng đồng
Đây là báo cáo cập nhật lần thứ 9 về đánh giá nhanh nguy cơ dịch do MERS –CoV và giải quyết theo các câu hỏi y tế cộng đồng sau đây:
Xét về nguy cơ các công dân EU đối với lan truyền MERS -CoV ở Trung Đông đã thay đổi kể từ khi lần cập nhật cuối cùng về đánh giá nguy cơ vào ngày 6 tháng 11 năm 2013.
- Cập nhật thông tin về dịch tễ học.
- Phát hiện về gia tăng số ca nhiễm gần đây ở nhân viên y tế (HCWs) và nghi ngờ lây truyền xảy ra ở bệnh viện và lây nhiễm thông qua tiếp xúc gần với những người mắc bệnh không triệu chứng lâm sàng.
- Cập nhật các bằng chứng khoa học về virus và ổ chứa tác nhân gây bệnh này là động vật (lạc đà).
Thông tin tổng quan về MERS-CoV
Tính đến ngày 23 tháng 4 năm 2014, có tổng cộng 345 trường hợp nhiễm MERS-CoV đã được xác định trong phòng thí nghiệm, trong đó có 107 ca tử vong. Tất cả các trường hợp mắc và tử vong đều đã được báo cáo cho cơ quan y tế cộng đồng trên toàn thế giới. Trong tổng số 345 trường hợp mắc bệnh thì có 72 trường hợp là nhân viên y tế.
Các quốc gia đã báo cáo trường hợp MERS-CoV.
Quốc gia | Số ca mắc | Số ca tử vong | A-Rập-Xê-út | 272 | 81 | Các tiểu vương quốc A-rập thống nhất (UAE) | 42 | 9 | Qatar | 7 | 4 | Jordan | 4 | 3 | Oman | 2 | 2 | Kuwait | 3 | 1 | Anh | 4 | 3 | Đức | 2 | 1 | Pháp | 2 | 1 | Ý | 1 | 0 | Tunisia | 3 | 1 | Malaysia | 1 | 1 | Philippines | 1 | 0 | Hy Lạp | 1 | 0 | Tổng cộng | 345 | 107 |
|
Các quốc gia bên ngoài khu vực Trung Đông đã xảy ra lan truyền từ người sang ngườigồm Pháp, Tunisia và Liên hiệp Anh saumột trường hợpmắc đầu tiên được nhập khẩu.
Ở Pháp, virus này được truyền từ một ca mắc nhập khẩu tiếp xúc ở bệnh viện trước khi nhiễm bệnh được công nhận.
Ở Tunisia, lây truyền xảy ra với một trường tiếp xúc gần với trường hợp mắc đầu tiên. Trường hợp thứ hai tiếp xúc gần gũi với người đi cùng, trường hợp đầu tiên ở A-Rập-Xê-út cũng phát triển và được xác định nhiễm bệnh nhưng con đường lan truyền xảy ra không rõ ràng.
Tại Liên hiệp Anh, một trường hợp nhập khẩu đã truyền virus cho hai người trong một gia đình đã tiếp xúc.
Vào tháng 11 năm 2013, Tây Ban Nha đã báo cáo hai trường hợp nhập khẩu bị nghi ngờ do tiếp xúc tại A-Rập-Xê-út.
Các trường hợp nghi ngờ nhập khẩu vào Tây Ban Nha không thể được xác định phòng thí nghiệm và đã được loại bỏ.
 |
| Hình 1. Sự phân bố các ca nhiễm MERS-CoV đã được xác định theo tháng khởi phát và tình trạng lâm sàng trong giai đoạn từ 3/2012 đến 23/4/2014 (n=345*) |
Các trường hợp mắc chủ yếu làngười trung niênở độ tuổi từ 50-59 tuổi.
 |
| Hình 2. Sự phân bố các ca nhiễm MERS-CoV theo giới tính và nhóm tuổi từ tháng 3/2012 đến 23/4/2014 (n=294) |
Thức chất số ca mắc được báo cáo gần đây đã gia tăng đáng kể, đây là lý do dẫn đến cập nhật đánh giá nguy cơ nhanh chóng này.
Trong thời gian từ 13/4/2014 đến 23/4/2014, có 108 trường hợp mắc bệnh đã được báo cáo từ Bộ Y tế của các nước cụ thể như Ả Rập Saudi có 83 trường hợp, Cộng hòa Emirates (UAE) có 23 trường hợp, Malaysia có 1 trường hợp và 01 ca từ Hy Lạp.
 |
| Hình 3. Sự phân bố các ca đã xác định nhiễm MERS-CoV được báo cao từ ngày 01 đến ngày 23/4/2014 theo ngày và nơi báo cáo (n=151) |
Hầu hết các ca mới nhất được báo cáo ở UAE có liên quan đến một số lượng lớn các ca mắc ở bệnh viện Al Ain, đây là nơi có 16 nhân viên y tế (gồm 01 ca tiếp xúc ở UAE và được báo cáo bởi Philippines) đã được xét nghiệm dương tính với MERS-CoV.
 |
| Hình 4. Phân bố địa lý các ca xác định nhiễm MERS-CoV trên toàn thế giới đến ngày 23/4/2014 (n=345) |
Tất cả các ca bệnh đều có liên quan đến 01 ca bệnh đã báo cáo trước đó, ca bệnh này đã tử vong vào ngày 10/4/2014.
Trong số 23 trường hợp mắc bệnh tại UAE thì 10 trường hợp có các triệu chứng nhẹ hoặc không có triệu chứng, có 2 trường hợp đã được báo cáo trong tình trạng nguy kịch, 1 trường hợp tử vong và các trường hợp khác không có thông báo chi tiết lâm sàng. Chỉ có một nhân nhân viên y tế ở trong tình trạng nguy kịch, còn tất cả những nhân viên y tế khác đều có triệu chứng nhẹ hoặc không có triệu chứng lâm sàng. Ít nhất có 1 trường hợp được báo cáo từ UAE đã đi đến Jeddah, Ả Rập Xê Út. Độ tuổi trung bình của tất cả trường hợp mới mắc ở UAE là 41 tuổi.
Trong số 83 trường hợp được báo cáo ở A-rập-Xê-út kể từ ngày 13 tháng 4 năm 2014 thì có 57 trường hợp ở thành phố Jeddah (ngoài ra có 1 trường hợp khác tiếp xúc ở Jeddah đã được báo cáo ở UAE), 20 trưởng hợp ở thủ đô Riyadh, 4 trường hợp ở Medina, 1 trường hợp ở Najran và 1 trường hợp ở Tabuk. Trường hợp báo cáo ở Malaysia gần đây đã thực hiện Umrah ở A-rập-Xê-út.
Có 4 trường hợp ở Medina là một chùm ca bệnh trong một gia đình với 1 người chết và 3 trường hợp không có triệu chứng lâm sàng.
Tất cả 20 trường hợp mắc tại Riyadh đều ở trong tình trạng nguy kịch, nhập viện hoặc đã tử vong. Có 2 nhân viên y tế liên quan đến các trường hợp đều có biểu hiện lâm sàng ổn định. Độ tuổi trung bình của những trường hợp này là 62 tuổi.
Tất cả 57 trường hợp được báo cáo ở Jeddah có độ tuổi tương tự như các nhóm khác. Tuy nhiên, có 13 trường hợp (23%) được báo cáo là nhân viên y tế, và các trường hợp khác không rõ về nghề nghiệp, nhưng chắc chắn những người này không phải là nhân viên y tế.
Trong đó có 6 nhân viên y tế (46%) không có triệu chứng lâm sàng, 4 trường hợp (31%) trong tình trạng ổn định, 2 trường hợp nặng và 1 trường hợp không rõ.
Độ tuổi trung bình của các nhân viên y tế là 41 tuổi.
Trong số 44 trường hợp không phải là nhân viên y tế thì có 7 trường hợp (16%) không có triệu chứng lâm sàng.
Các trường hợp không có triệu chứng lâm sàng có liên hệ với các trường hợp nhập viện và có độ tuổi trung bình là 24 tuổi trẻ hơn nhiều so với độ tuổi (55 tuổi) của những người có biểu hiện lâm sàng.
Có 14 trường hợp (32%) được báo cáo trong tình trạng ổn định, 15 trường hợp (34%) ở trong tình trạng nguy kịch, 08 trường hợp (18%) đã tử vong và các trường hợp còn lại có biểu hiện lâm sàng không rõ ràng.
Tuổi trung bình của các trường hợp này không được báo cáo như nhân viên y tế được báo cáo độ tuổi trung bình là 50 tuổi.
Mặc dù quá trình báo cáo không cho phép chúng ta có một bức tranh rõ ràng về một chùm ca mắc nhưng từ các báo cáo của phương tiện truyền thông, dường như có chùm ca bệnh ở ít nhất hai bệnh viên ở Jeddah và 1 trong số này là BV King Fahad. Hiện nay, không thể xác định các trường hợp đầu tiên của một chùm ca bệnh với thông tin hiện có.
Vào ngày 18/4/2014, Hy Lạp báo cáo trường hợp đầu tiên nhiễm MERS-CoV. Trường hợp này là một người đàn ông Hy Lạp 69 tuổi sồng ở Jeddah, A-rập-Xê-út.
Bệnh nhân đến Athens từ Jeddah thông qua Amman, Jordan vào ngày 17/4/2014. Ông tìm đến chăm sóc y tế trong cùng một ngày, có biểu hiện sốt và tiêu chảy tại trung tâm chăm sóc chuyên khoa lớn.
Mẫu bệnh phẩm được lấy từ cổ họng được xét nghiệm tại phòng thí nghiệm tham chiếu quốc gia đối với cúm, Viện Pasteur Hy Lạp, đã xác định người đàn ông này nhiễm MERS-CoV bằng phản ứng dây chuyền polymerase (PCR) cho các gen Upstream E (xét nghiệm kiểm tra) và gen ORF-1A.
Trung tâm kiểm soát và phòng chống dịch bệnh Hy Lạp đã xác định được 73 người tiếp xúc gần gũi với bệnh nhân này ở Hy Lạp, bao gồm cả nhân viên y tế có khả năng tiếp xúc.
Có 12 người tiếp xúc với bệnh nhân trong hai chuyến bay của hãng hàng không Royal Jordanian Airlines từ Jeddah qua Amman đến Athens vào ngày 17 tháng 4 năm 2014 đang được liên hệ để kiểm tra các triệu chứng và đang được yêu cầu kiểm tra trong phòng thí nghiệm.
Nguồn và con đường lây nhiễm
Có bằng chứng cho thấy, lạc đà một bướu là loài vật chủ đối với MERS -CoV và chúng đóng vai trò quan trọng trong việc lan truyền MERS -CoV cho con người.
Bằng chứng đầu tiên cho thấy, lạc đà một bướu là một phần của chuỗi lan truyền bệnh và đã được phát hiện tỷ lệ các kháng thể cao chống lại MERS-CoV ở các con lạc đà một bướu trên bán đảo Ả Rập. Có bằng chứng nhiễm MERS-CoV ở những con lạc đà trước khi có bằng chứng đầu tiên về nhiễm bệnh ở người.
Gần đây, virus RNA đã được phát hiện trong các mẫu bệnh phẩm khác nhau của các con lạc đà và virus đã được phân lập từ các mẫu bệnh phẩm lấy từ mũi và phân.
Phát hiện MERS -CoV ở các con lạc đà một bướu được nhập khẩu từ Sudan và Ethiopia để giết mổ tại Ai Cập, cũng như bằng chứng huyết thanh trước đó đã nhiễm MERS -CoV ở các con lạc đà một bướu tại Nigeria, Ethiopia và Tunisia, điều này cho thấy virus có thể đã lan rộng về mặt địa lý trong các quần thể lạc đà một bướu trên lục địa châu Phi và cho đến nay vẫn không bị phát hiện lan truyền cho con người xảy ra bên ngoài bán đảo Ả Rập.
Một nghiên cứu gần đây cho thấy, sữa lạc đà nhiễm MERS-CoV chưa được tiệt trùng và được bảo quản ở nhiệt độ 40C thì virus vẫn truyền bệnh trong khoảng thời gian hơn 72 giờ nhưng virus không tìm thấy ở sữa đã tiệt trùng.
Đặc điểm của virus
Một nghiên dọc theo thời gian ở hai đàn lạc đà ở A-rập-Xê-út từ tháng 11/2013 đến tháng 02/2014. Trong thời gian theo dõi, tiến hành lấy các mẫu để xét nghiệm từ mũi, miệng, hoặc trực tràng và các mẫu máu được thu thập lên đến năm lần và tiến hành xét nghiệm trong phòng thí nghiệm.
Nghiên cứu cho thấy nhiễm MERS-CoV cấp tính được chẩn đoán bằng phương pháp PCR, kết quả là tăng nồng độ kháng thể chống MERS-CoV. Những con lạc đà còn rất nhỏ (dưới 1 tháng) nhiễm bệnh điều này cho thấy, kháng thể từ những con lạc đà mẹ có thể không bảo vệ hoàn toàn những lạc đà con mà chúng sinh ra khỏi bị nhiễm bệnh.
Trình tự toàn bộ gen của coronavirus MERS được lấy từ những con lạc đà một bướu trong nghiên cứu trên là rất tương đồng với chủng virus nhánh B MERS–CoV được phân lập từ con người.
Không có trình tự gen của MERS -CoV đã được công bố từ các trường hợp đã được báo cáo trong năm 2014.
Kiểm tra virus
Đánh giá chất lượng bên ngoài gần đây được thực hiện bởi ENIVD (Mạng lưới châu Âu đối với các bệnh do virus nhập khẩu: www.enivd.de ) để phát hiện coronavirus tập trung vào MERS -CoV. Các kết quả sơ bộ từ 45 phòng thí nghiệm ở 23 quốc gia EU/EEA cho thấy:
+ Không có kết quả xét nghiệm dương tính giả.
+ 100% các phòng thí nghiệm phát hiện được các mẫu MERS–CoV trong đó có hai mẫu có số lượng virus cao nhất nhưng chỉ có 73% các phòng thí nghiệm phát hiện chính xác mẫu có số lượng virus thấp.
+ Chỉ có 24% các phòng thí nghiệm xác định chính xác bốn coronavirus khác bao gồm trong bảng danh sách. Tuy nhiên, 38% các phòng thí nghiệm xác định chính xác ba trong số bốn coronavirus khác kể cả trong danh sách báo cáo này.
Ngoài ra, các kết quả này cũng được nhận được từ 47 phòng thí nghiệm trên toàn thế giới bao gồm 04 phòng thí nghiệm tại 04 quốc gia bị ảnh hưởng ở Trung Đông.
ECDC đánh giá mối nguy hiểm đối với các quốc gia EU
Số ca nhiễm MERS-CoV ở người được báo cáo từ bản đảo Ả rập đã gia tăng nhanh trong những tuần qua. Đặc biệt, có 2 nhân viên y tế liên quan đến một chùm ca bệnh ở Jeddah và Abu Dhabi đã được báo cáo với số lượng lớn các ca bệnh. Các ca nhiễm MERS-CoV được báo cáo từ Philippines, Malaysia và Hy Lạp trong tuần qua có thể liên quan đến những nhân viên y tế này liên quan đến chùm ca bệnh.
Hiện nay, nguyên nhân làm gia tăng nhanh số trường hợp nhiễm MERS-CoV không biết rõ, những kịch bản có thể xảy ra như sau:
A. Phát hiện ca bệnh nhạy hơn thông qua tìm kiềm ca bệnh chủ động hơn và theo dấu vết tiếp xúc hoặc thay đổi trong thuật toán thử nghiệm.
B. Gia tăng lan truyền bệnh từ động vật sang người với tiếp tục lan truyền xảy ra ở trong các cơ sở y tế.
C. Các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn đã thất bại hoặc nói cách khác là gia tăng lan truyền ở các cơ sở chăm sóc y tế địa phương.
D. Virus thay đổi dẫn đến lan truyền từ người sang người hiệu quả hơn, dẫn đến hai chùm ca bệnh tập trung ở bệnh viện và các trường hợp trong số du khách và gia tăng số trường hợp mắc trong cộng đồng không có triệu chứng lâm sàng.
E. Kết quả xét nghiệm phòng thí nghiệm cho dương tính giả.
Scenario A: Phát hiện ca bệnh nhạy hơn, giám sát được cải thiện
Mục tiêu sàng lọc ở A-Rập-Xê-út được đề nghị kiểm tra các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính nặng do MERS –CoV được nhập viện để được chăm sóc đặc biệt và kiểm tra tất cả những người tiếp xúc gần với các trường hợp mắc bệnh, bao gồm cả HCWs đối với virus, tuy nhiên thực hành có thể khác nhau tại cơ sở có điều kiện khác nhau. Những mẫu bệnh phẩm có lẽ đã được xét nghiệm theo cách thức của TCYTTG bằng phương pháp PCR của hai gen mục tiêu (ví dụ, upE đặc hiệu và ORF - 1a). Chỉ những trường hợp được xác nhận bằng hai xét nghiệm đã được báo cáo cho WHO.
Gần đây có một sự thay đổi trong cách sàng lọc, ngay cả tại các bệnh viện bị ảnh hưởng, chẳng hạn kiểm tra các bệnh nhân có các triệu chứng lâm sàng nhẹ hơn điều này có thể giải thích cho sự gia tăng số ca nhiễm trong các báo cáo ca bệnh gần đây và sẽ cho biết virus lan truyền rộng hơn trong cộng đồng so với các ước tính trước đó. ECDC không có bất kỳ bằng chứng cho thấy thực hành sàng lọc đã thay đổi. Gần đây các phương pháp thay đổi nhạy hơn cũng có thể giải thích cho sự gia tăng các trường hợp báo cáo gần đây.
Trong năm qua, A-Rập-Xê-út đã đưa ra các xét nghiệm PCR đối với MERS -CoV ở ít nhất tại năm phòng thí nghiệm trong nước, kể cả Jeddah, nhưng chúng ta không nhận thức được những thay đổi gần đây trong các xét nghiệm tại phòng thí nghiệm được sử dụng ở A- Rập-Xê-út Saudi để xác định các trường hợp nhiễm bệnh.
Hiện tại ở A-Rập-Xê-út thiếu thông tin ở các phòng kiểm tra nên không cho phép đưa ra các kết luận về mức độ thay đổi ở các phòng khám và nó tác động đến số ca mắc được báo cáo.
Tuy nhiên, thực tế là tỷ lệ có triệu chứng và không có triệu chứng được xác định các ca bệnh đã duy trì ổn định trong giai đoạn gia tăng các trường hợp mắc vào tháng 04 chỉ ra rằng, chỉ riêng gia tăng xét nghiệm không thể giải thích cho sự gia tăng số ca mắc, vì vậy gia tăng kiểm tra các trường hợp tiếp xúc điều này có thể làm gia tăng tỷ lệ các ca bệnh không có triệu chứng lâm sàng.
Nếu cải thiện giám sát và / hoặc phát hiện ca bệnh nhạy hơn thì số ca nhiễm sẽ gia tăng lên, điều này có thể cho thấy nhiều trường hợp nhiễm đã bị bỏ lỡ trong quá khứ. Nếu đa số những người này có triệu chứng nhẹ thì dịch tễ học sẽ khá khác nhau với những gì trước đây các chuyên gia đã nghĩ. Một mặt, số trường hợp tử vong sẽ thấp hơn, và mặt khác lây truyền từ người sang người có thể đã bị đánh giá thấp. Trong kịch bản này cho thấy có thể có nhiều trường hợp mắc bệnh hơn nhưng số ca bệnh nặng ít được phát hiện trong tương lai ở các quốc gia EU/EEA.
Scenario B: Gia tăng lan truyền virus từ động vật sang người
Lạc đà một bướu là vật chủ của MERS -CoV. Những con lạc chưa trưởng thành có lượng virus cao hơn, điều này cho thấy chúng có khả năng lan truyền bệnh cao hơn. Lan truyền có khả năng xảy ra thông qua con đường hô hấp hoặcphân, hoặc các con đường tiếp xúc khác. Tái nhiễm ở động vật có khả năng xảy ra và kháng thể tồn tại trước đó hoàn toàn không bảo vệ chúng. Vì vậy, một lượng lớn virus lưu thông cao hơn trong những tháng mùa đông sau khi chúng sinh sản.
Nuôi lạc đà đã dần dần thay đổi ở A-Rập-Xê-út trong 10 năm qua với số lượng các trang trại gần thành phố tăng lên. Nuôi lạc đà thâm canh có thể là nguồn gốc làm gia tăng nguy cơ bệnh lan truyền từ động vật sang người, tương tự như những gì đã được quan sát thấy trong các ổ dịch sốt Q- ở Hà Lan, mặc dù mô hình lan truyền bệnh là khác nhau.
Cần hiều rõ hơn về dịch tễ học ở những con lạc đà như thời kỳ đẻ theo mùa và dịch tiêu chảy, điều này là cần thiết để đánh giá đầy đủ nguy cơ bệnh động vật lây sang người. Hiện tại kiến thức của chúng ta vẫn còn nhiều lỗ hổng về dịch tễ học các bệnh truyền nhiễm coronavirus ở lạc đà một bướu bao gồm các mô hình tiếp xúc chính xác với con người, ở toàn bộ dân số và các trường hợp nhiễm MERS–CoV. Mặc dù chúng ta biết rằng MERS -CoV được lưu hành rộng rãi trong đàn lạc đà ở bán đảo Ả Rập nhưng chúng ta không biết rõ ràng những gì gây ra dịch ở con người và các ổ dịch không xảy ra ở các vùng địa lý khác mặc dù những nơi này có bằng chứng huyết thanh về các con lạc đà một bướu nhiễm virus này.
Đánh giá nguy cơ đối với EU
Đánh giá của chúng ta về nguy cơ nhiễm bệnh còn nhiều hạn chế do kiến thức của chúng ta còn nhiều khoảng trống về mối quan hệ giữa người với lạc đà cũng như dịch tễ học về nhiễm bệnh ở người và động vật.
Nghiên cứu huyết thanh và nghiên cứu ca bệnh có đối chứng là điều cần thiếtđể đánh giá các yếu tố nguy cơ lây nhiễm và yếu tố nguy cơ đối với bệnh nặng.
Điều này sẽ cho phép chúng ta đưa ra các biện pháp phòng ngừa tốt hơn và tư vấn cho các công dân EU.
Trong trường hợp không có thêm thông tin thì nguy cơ đối với cá nhân là công dân EU khi đi du lịch hoặc cư trú tại bán đảo Ả Rập và đặc biệt là A-Rập-Xê-út sẽ dễ bị nhiễm bệnh thông qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với lạc đà.
Scenario A: Gia tăng lan truyền tại BV vì các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn chưa hiệu quả.
Các báo cáo của bệnh viện liên quan đến chùm ca nhiễm MERS -CoV cung cấp thêm bằng chứng về nguy cơ lây truyền tại bệnh viện và câu hỏi về tính hiệu quả của các biện pháp phòng ngừa được sử dụng tại các cơ sở chăm sóc y tế bị ảnh hưởng.
Đánh giá đầy đủ các biện pháp phòng ngừa được áp dụng tại các cơ sở chăm sóc y tế liên quan đến bùng phát bệnh có thể hữu ích để đánh giá hiệu quả các biện pháp vệ sinh tại bệnh viện và có thể cung cấp nhiều thông tin cần thiết đối với mô hình lan truyền bệnh.
Nếu các khoảng trống không quan trọng được xác định tại các bệnh viện tương ứng thì nó có thể chỉ ra gia tăng nguy cơ lây truyền từ người sang người sang người. Sau này có thể được biểu thị sự thay đổi quan trọng trong nguy cơ lan rộng của dịch bệnh bùng phát.
Đánh giá nguy cơ đối với EU
Thông tin chi tiết hơn về các sự kiện chăm sóc y tế liên quan đến nhiễm MERS-CoV sẽ cho phép đánh giá tốt hơn về nguy cơ lây lan bệnh thông qua các mô hình truyền bệnh khác nhau.
Với những thông tin hiện có, tuân thủ nghiêm ngặt biện pháp phòng ngừa đạt chuẩn (bao gồm cả vệ sinh tay) và ngoài ra biện pháp phòng ngừa lan truyền do tiếp xúc và lan truyền trong không khí vẫn là biện pháp phòng ngừa và kiểm soát nhiễm bệnh được đề nghị cho tất cả các trường hợp nghi ngờ hoặc trường hợp điều tra MERS -CoV.
Scenario D: lan truyền từ người sang người hiệu quả hơn
Hầu hết các trường hợp không có triệu chứng hoặc triệu chứng nhẹ thường có xu hướng trẻ hơn và không có bệnh từ trước. Trong các chùm ca bệnh gần đây, thì chùm ca bệnh thứ hai có xu hướng nhẹ hơn so với báo cáo trước đây.
Gia tăng số trường hợp mắc bệnh có thể lan truyền từ người sang người hiệu quả hơn, ngay cả khi nguồn lây nhiễm chính vẫn còn ở động vật do vậy được chỉ ra rằng, thực tế các trường hợp mắc bệnh vẫn còn liên quan đến lưu trú tại bán đảo Ả Rập.
Nếu quá trình phát hiện ca bệnh không nhạy hơn trước, thực tế nhiều ca bệnh không có triệu chứng đã được báo cáo, nhiều trường hợp nhiễm tiếp xúc gần và lan truyền xảy ra ở bệnh viện, điều này có thể chỉ ra rằng lan truyền bệnh hiểu quả hơn.
Tuy nhiên, sự vắng mặt thông tin chi tiết hơn về các yếu tố nguy cơ lây truyền, không cho phép chúng ta rút ra kết luận quan trọng hơn.
Đánh giá rủi ro đối với EU
Thông tin chi tiết hơn là cần thiết về các yếu tố nguy cơ, nền tảng của sự gia tăng các bệnh gần đây để đánh giá nguy cơ lây truyền từ người sang người. Hiện nay, dịch tễ bệnh vẫn còn liên quan phần lớn các trường hợp mắc đến bán đảo Ả Rập, và do đó nguy cơ lan truyền bền vững từ người sang người truyền ở châu Âu là rất thấp.
Scenario E: Dụng cụ phòng thí nghiệm
Các phòng thí nghiệm thực hiện xét nghiệm PCR cần phải đảm bảo rằng các mẫu xét nghiệm không xảy ra nhiễm chéo. Mở rộng nhanh chóng về năng lực phòng thí nghiệm MERS-CoV ở các phòng thí nghiệm địa phương để đáp ứng với các ổ dịch nguy hiểm tiềm tàng với các tiểu chuẩn chất lượng nghiêm ngặt, tăng khả năng lây nhiễm chéo.
ECDC là không nhận thấy khả năng phòng thí nghiệm khu vực, các tiêu chuẩn phòng thí nghiệm hoặc các hoạt động mở rộng gần đây, do đó rất khó để đánh giá khả năng kịch bản này xảy ra.
Đánh giá nguy cơ đối với châu Âu
Nếu ô nhiễm trong phòng thí nghiệm được thể hiện để giải thích một phần các trường hợp báo cáo, điều này sẽ làm giảm nguy cơ hiện tại đối với người dân ở vùng bị ảnh hưởng cũng như người dân châu Âu đến mức độ trước tháng 4 năm 2014. Xem xét các vụ dịch gần đây đã xảy ra đồng thời ở ba thành phố khác nhau tại hai quốc gia, nó không chắc rằng ô nhiễm trong phòng thí nghiệm sẽ là lời giải thích duy nhất cho dịch phát triển.
Kết luận
Ca bệnh được xác nhận đầu tiên ở Hy Lạp, sau đó số ca được phát hiện dương tính với MERS-CoV đã tăng lên ở 5 quốc gia thuộc EU gồm Pháp, Đức, Hy Lạp, Ý và Anh. Dịch tễ cho thấy, bệnh tập trung ở bán đảo Ả Rập và hiện nay có khả năng nhiều trường hợp nhiễm bệnh sẽ nhập khẩu và phát hiện ở các nước thành viên EU.
Do vậy cần cảnh giác hơn nữa trong việc đánh giá những bệnh nhân có tiền sử đi du lịch đến các khu vực bị ảnh hưởng được đảm bảo.
Chất lượng thông tin xác minh về các sự kiện gần đây ở A-Rập-Xê-út và United Arab Emirates (UAE) không đủ để đưa ra kết luận chắc chắn về những nguy cơ gây ra các vụ dịch bùng phát. Điều đó không rõ ràng gì về vai trò lan truyền trong bệnh viện đang xảy ra ở những chùm ca bệnh hoặc liệu lan truyền trong cộng đồng rộng lớn đang diễn ra. Tuy nhiên, trừ những phát hiện gần đây là do nhiễm bẩn trong phòng thí nghiệm, bằng chứng dịch tễ học từ A-Rập-Xê-útvà UAE dường như cho thấy đã gia tăng sự lưu hành virus hoặc gia tăng phát hiện ca bệnh giữa người với người. Nhiều trường hợp gần đây đã được báo cáo ở những người đi du lịch ra khỏi khu vực, trong đó cho biết gia tăng lan truyền virus và có lẽ chuỗi lan truyền ở người lâu hơn đã được phát hiện trong quá khứ. Gia tăng rõ ràng kích thước các chùm ca bệnh ở bệnh viện cũng được hỗ trợ cho giả thuyết này.
Lạc đà là loài vật chủ cho virus này và có khả năng là ít nhất một số trường hợp đầu tiên trong chùm ca bệnh đã bị lây nhiễm thông qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với lạc đà. Lạc đà một bướu có thể là nguồn lây nhiễm trực tiếp hoặc gián tiếp MERS-CoV cho con người. Trình tự bộ gen đầy đủ của MERS-CoV tương đồng rất cao đã được lấy ra từ mẫu vật bệnh phẩm từ mũi lạc đà một bướu với các triệu chứng hô hấp.
Tuy nhiên, nhiều trường hợp được phát hiện hoặc điều trị bên ngoài của bán đảo Ả Rập có thể đã được yêu cầu chăm sóc y tế.
Trình tự gen từ các trường hợp mắc bệnh ở người gần đây đã không được gửi đến cơ sở dữ liệu ngân hàng gen (GenBank) hoặc không công bố công khai khác, do đó không thể xác minh liệu các đột biến quan trọng đã xuất hiện.
Những nỗ lực tìm ra dấu vết tiếp xúc rộng rãi trên các chuyến bay, mà các trường hợp mắc đã đi du lịch và cho đến nay không có bằng chứng cho thấy lan truyền xảy ra ở các hành khách khác.
Không có các nghiên cứu ca bệnh có đối chứng hoặc các nghiên cứu dịch tễ khác đã được thực hiện để xác định các yếu tố nguy cơ và các yếu tố vật chủ liên quan đến gia tăng nguy cơ lây nhiễm đối với trường hợp đầu tiên ở các chùm ca bệnh. TCYTTG đã cung cấp cho các nước bị ảnh hưởng trong khu vực với một đề cường nghiên cứu và bộ câu hỏi.
Những khoảng trống quan trọng vẫn còn trong phác đồ điều trị thích hợp và hiệu quả của thuốc kháng virus có sẵn. Các nghiên cứu lâm sàng quan sát đang rất cần để cải thiện kiến thức cơ bản hiện có trong các khu vực này.
Sự kiện này đã ảnh hưởng sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng trong khu vực và nếu virus được truyền từ người sang người thì bệnh có khả năng lan rộng và đã ảnh hưởng đến nhiều vùng địa lý rộng lớn hơn. Có điều khác thường và bất ngờ của bệnh này là đã phát hiện bên ngoài khu vực Trung Đông ở châu Á, châu Phi và châu Âu.
Tài liệu tham khảo
1.European Centre for Disease Prevention and Control. Rapid Risk Assessment and updates on MERS-CoV. Available from: http://ecdc.europa.eu/en/healthtopics/coronavirus-infections/Pages/publications.aspx.
2.Sprenger M; Coulombier D. Middle East Respiratory Syndrome coronavirus - two years into the epidemic Euro Surveill. 2014;19(16):pii=20783.
3.Tsiodras S BA, Mentis A, Iliopoulos D, Dedoukou X, Papamavrou G, Karadima S et al.. A case of imported Middle East Respiratory Syndrome coronavirus infection and public health response, Greece, April 2014. Euro Surveill. 2014;19(16):pii=20782.
4.Hemida MG, Perera RA, Wang P, Alhammadi MA, Siu LY, Li M, et al. Middle East Respiratory Syndrome (MERS) coronavirus seroprevalence in domestic livestock in Saudi Arabia, 2010 to 2013. Euro Surveill. 2013;18(50):20659.
5.Reusken CB, Ababneh M, Raj VS, Meyer B, Eljarah A, Abutarbush S, et al. Middle East Respiratory Syndrome coronavirus (MERS-CoV) serology in major livestock species in an affected region in Jordan, June to September 2013. Euro Surveill. 2013;18(50):20662.
6.Perera RA, Wang P, Gomaa MR, El-Shesheny R, Kandeil A, Bagato O, et al. Seroepidemiology for MERS coronavirus using microneutralisation and pseudoparticle virus neutralisation assays reveal a high prevalence of antibody in dromedary camels in Egypt, June 2013. Euro Surveill [Internet]. 2013; 2013;18(36):pii=20574. Available from: Available from: http://www.eurosurveillance.org/ViewArticle.aspx?ArticleId=20574
7.Reusken CB, Haagmans BL, Muller MA, Gutierrez C, Godeke GJ, Meyer B, et al. Middle East respiratory syndrome coronavirus neutralising serum antibodies in dromedary camels: a comparative serological study. Lancet Infect Dis. 2013 Aug 8.
8.Memish ZA CM, Meyer B, Watson SJ, Alsahafi AJ, Al Rabeeah AA, et al. Human infection with MERS coronavirus after exposure to infected camels, Saudi Arabia, 2013. Emerg Infect Dis. June 2014.
9.Alagaili AN, Briese T, Mishra N, Kapoor V, Sameroff SC, de Wit E, et al. Middle East respiratory syndrome coronavirus infection in dromedary camels in Saudi Arabia. MBio. 2014;5(2):e00884-14.
10.Chu DKW PL, Gomaa MM, Shehata MM, Perera RAPM, Zeid DA, et al. MERS Coronaviruses in Dromedary Camels, Egypt. Emerg Infect Dis. 2014 Jun.
11.Hemida MG CD, Poon LLM,. Perera RAPM, Alhammadi MA, Ng H-Y, et al. MERS coronavirus in dromedary camel herd, Saudi Arabia. . Infect Dis. 2014 July.
12.Reusken CBEM ML, Feyisa A, Ularamu H, Godeke G-J, Danmarwa A, et al. Geographic distribution of MERS coronavirus among dromedary camels, Africa. Emerg Infect Dis
13.van Doremalen N BT, Munster VJ. Stability of Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV) under different environmental conditions 2013 [cited 2013 20 September]. Available from: http://www.eurosurveillance.org/ViewArticle.aspx?ArticleId=20590.
14.Cotten M, Watson SJ, Zumla AI, Makhdoom HQ, Palser AL, ong SH, et al. Spread, circulation, and evolution of the Middle East respiratory syndrome coronavirus. MBio. 2014;5(1).
15.The National Center for Biotechnology Information (NCBI), BLAST tree view. Available from: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/blast/treeview/treeView.cgi?request=page&blastRID=NCMS8DB6014&queryID=gb|KF192507.1|&entrezLim=&ex=&exl=&exh=&ns=100&screenWidth=1229&screenHeight=983.
16.H. R. Abdallah BF. Typology of camel farming system in Saudi Arabia. Emirates Journal of Food and Agriculture. 2013;25(4).
17.Dijkstra F, van der Hoek W, Wijers N, Schimmer B, Rietveld A, Wijkmans CJ, et al. The 2007-2010 Q fever epidemic in The Netherlands: characteristics of notified acute Q fever patients and the association with dairy goat farming. FEMS immunology and medical microbiology. 2012 Feb;64(1):3-12.
18.European Centre for Disease Prevention and Control. Severe respiratory disease associated with Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV) - Seventh update, 24 September 2013. Available from: http://ecdc.europa.eu/en/publications/Publications/RRA_MERS-CoV_7th_update.pdf.