Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), đến nay vẫn chỉ 73 quốc gia và vùng lãnh thổ ghi nhận trường hợp nhiễm Zika, trong 7/10 quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) số ca nhiễm mới tiếp tục gia tăng và lan rộng như Singapore (422 ca), Thailand (200 ca), Vietnam (38ca)…
Trên thế giới
Theo số liệu cập nhật của WHO, trong 73 quốc gia và vùng lãnh thổ ghi nhận virus Zika chỉ có 12 quốc gia nhiễm từ người sang người, số quốc gia còn lại xác nhận nhiễm bệnh do muỗi Aedes truyền. WHO cảnh báo dịch bệnh do virus Zika đang tiếp tục lan rộng ở châu Á và có khả năng gia tăng số ca nhiễm mới do sự phân bố rộng của véc tơ truyền bệnh trong khu vực cùng giao thương, du lịch phổ biến từ các quốc gia có dịch và miễn dịch quần thể thấp.
Bản đồ phân bố virus Zika ở một số quốc gia trên trên thế giới (có màu xanh)
Danh sách các nước bị ảnh hưởng bởi virus Zika
Các nhà khoa học cho rằng việc đánh giá nguy cơ lây truyền vi rút zika sử dụng thông tin hiện tại và lịch sử từ nhiều nguồn khác nhau, tuy nhiên điều này có thể thay đổi do mức độ lan truyền khác nhau tùy vùng và số liệu ca bệnh được liên tục cập nhật. Danh sách các nước bị ảnh hưởng bởi virus zika đến ngày 4/11/2016 được WHO xếp thành 3 nhóm: nhóm nước có lan truyền rộng rãi, nguy cơ cao (widespread Transmission, high risk); nhóm nước mắc lẻ tẻ, không bùng phát thành dịch lớn, nguy cơ trung bình (sporadic/limited transmission, moderate risk); nhóm nước chưa có lan truyền, nguy cơ thấp (historical Transmission, low risk).
Nhóm nước nguy cơ cao (High risk countries group): các nước có mức lan truyền rộng rãi > 10 trường hợp do vector truyền trong vòng 3 tháng qua (countries/territories/areas with >10 cases vectorborne transmission within the last three months)
American Samoa, Argentina, Aruba - Netherlands Territory, Barbados, Bolivia, Brazil, Cape Verde, Colombia, Costa Rica, Curaçao, Dominica (The Commonwealth of), Dominican Republic, Ecuador, El Salvador, French Guiana, Grenada, Guadeloupe, Guatemala, Guyana, Haiti, Honduras, Martinique, Mexico, Nicaragua, Panama, Paraguay, Peru, Philippines, Puerto Rico, Saint Barthélemy, Saint Martin, Singapore, Suriname, Thailand, Trinidad and Tobago, Florida - United States of America, US Virgin Islands, Venezuela.
Nhóm nước nguy cơ trung bình (Moderate risk countries group): các nước có mức lan truyền trung bình từ 1-9 trường hợp do vector truyền trong vòng 3 tháng qua (countries/territories/areas with 1-9 cases vectorborne transmission within last three months)
Anguilla, Antigua and Barbuda, Bahamas, Belize; Bonaire, Sint Eustatius and Saba; British Virgin, Islands, Cayman Islands, Cuba, Fiji, Guinea Bissau, Indonesia, Jamaica, Kosrae, Federated States of, Micronesia, Malaysia, Saint Vincent And the Grenadines, Sint Maarten - Netherlands Territory, St, Kitts and Nevis, St Lucia, Turks and Caicos, Vietnam.
Trang cập nhật lần cuối: 04 tháng 11 năm 2016
Nhóm nước nguy cơ thấp (Low risk countries group): các nước không có trường hợp báo cáo trong 3 tháng qua nhưng có bằng chứng do vector truyền kể từ năm 2007 (countries/territories/areas with no reported cases within the last 3 months, but evidence of vectorborne transmission since 2007).
Bangladesh, Cambodia, Cook Islands; Easter Island (Isla de Pascua), Chile; French Polynesia, Gabon, Laos, Maldives, Marshall Islands, New Caledonia, Papua New Guinea, Samoa, Solomon Islands, Tonga, Vanuatu; Yap, Micronesia.
Ngoài ra, những yếu tố khác được xem xét trong việc xác định loại hình nguy cơ bao gồm thông tin về các biện pháp giám sát và đáp ứng dịch bệnh hoặc kiểm soát vector với sự tham gia của cộng đồng trong các quốc gia bị ảnh hưởng.
Tư vấn của WHO
- Tư vấn du lịch dành cho phụ nữ đang mang thai hoặc dự định mang thai (Pre-Travel advice for women who are pregnant or planning): với nhóm nước nguy cơ cao tạm hoãn việc đi lại không cần thiết hoặc không nên mang thai; với nhóm nước nguy cơ trung bình tạm hoãn du lịch hoặc mang thai dựa trên đánh giá nguy cơ cá nhân của y tế sở tại; với nhóm nước nguy cơ thấp tư vấn dựa trên đánh giá nguy cơ cá nhân, tạm hoãn du lịch hoặc mang thai nếu không cần thiết.
- Tư vấn dành cho tất cả du khách ở cả 3 nhóm nước: đánh giá rủi ro cá nhân, khuyến cáo phòng tránh muỗi đốt và tư vấn tình dục an toàn.
- Tư vấn phụ nữ mang thai tránh phơi nhiễm bệnh, tránh mang thai trong ít nhất 8 tuần sau khi trở về từ vùng có lưu hành virus zika; phụ nữ mang thai nên tránh quan hệ tình dục không an toàn với một đối tác bạn tình đã từng đến một quốc gia có nguy cơ cao hoặc trung bình trong suốt thời gian mang thai. Nếu bạn tình nam xác định nhiễm virus zika trên lâm sàng hoặc xét nghiệm (confirmed Zika infection in clinical or laboratory), tránh thai và quan hệ tình dục không được bảo vệ trong ít nhất 6 tháng kể từ thời điểm chẩn đoán, cả nam và nữ nên tránh quan hệ tình dục không an toàn ít nhất 8 tuần sau trở lại.
Ở Việt Nam
Số ca nhiễm mới tăng nhanh
Tại Việt Nam, virus Zika được Bộ Y tế (MOH) xác định thuộc nhóm dịch bệnh lưu hành do vector truyền cùng với sốt xuất huyết (muỗi Aedes agypty). Theo MOH, đến 7/11/2016 đã có 38 trường hợp dương tính với virus Zika được ghi nhận tại TP. Hồ Chí Minh (29), Đắk Lắk (2), Bình Dương (2), Khánh Hòa (2), Phú Yên (1), Long An (1) và Trà Vinh (1). số ca nhiễm mới tăng nhanh tại Tp. Hồ Chí Minh và các tỉnh phía Nam trong thời gian qua là do các địa phương ở khu vực này tồn tại nhiều ổ nước đọng phát sinh bọ gậy muỗi truyền bệnh cùng khó với việc kiểm soát mầm bệnh ẩn chứa trong cộng đồng cùng với ngành y tế tăng cường giám sát dịch nên phát hiện thêm nhiều ca bệnh mới. Tuy nhiên, hầu hết bệnh nhân nhiễm Zika hầu hết đều có triệu chứng rất nhẹ nên không cần nhập viện điều trị.
Cháu bé bị nhiễm vi rút Zika đầu tiên ở Việt Nam phát hiện tại Đắk Lắk
Ca dị tật đầu nhỏ đầu tiên tại Việt Nam
Cùng với sự gia tăng ca bệnh, Bộ Y tế cho biết trường hợp bé gái hơn 4 tháng tuổi tại Đắk Lắk mắc chứng đầu nhỏ đầu tiên ở Việt Nam nhiều khả năng do virus Zika căn cứ vào kết quả lâm sàng, dịch tễ, cắt lớp não bộ; kết hợp điều tra dịch tễ người mẹ có biểu hiện sốt, phát ban trong tháng thứ 3 và thứ 6 của thai kỳ; chưa phát hiện các yếu tố có thể gây dị tật đầu nhỏ cho thai nhi do nhiễm khuẩn từ mẹ như phơi nhiễm hóa chất độc hại, hút thuốc lá, nghiện rượu bia. Để kết luận trường hợp này, MOH đã rất thận trọng khi chỉ đạo các đơn vị trực thuộc xét nghiệm nhiều lần, đối chiếu kết quả xác định từ nước ngoài, sau đó họp trực tuyến với các chuyên gia của WHO để xác định chính xác nguyên nhân. Như vậy, Việt Nam là quốc gia thứ hai ở khu vực Đông Nam Á ghi nhận trẻ sinh ra bị chứng đầu nhỏ do virus zika sau Thái Lan (2 trường hợp).
Ứng phó dịch bệnh
Trước thực trạng nêu trên, Bộ Y tế đã họp khẩn cấp tìm giải pháp ứng phó dịch bệnh do virus zika với sự có mặt của các chuyên gia WHO và Trung tâm kiểm soát và phòng chống dịch bệnh Hoa Kỳ (US CDC) để thống nhất triển khai thực hiện các kế hoạch ứng phó dịch bệnh zika đang lưu hành tại Việt Nam, đặc biệt là dự phòng hạn chế lây lan với phụ nữ mang thai. Theo khuyến cáo của MOH, người dân nhất là phụ nữ mang thai cần chủ động theo dõi sức khỏe, nếu có một trong các biểu hiện nghi ngờ của bệnh hãy đến cơ sở y tế để được khám, tư vấn, điều trị. Chủ động phòng chống muỗi đốt, diệt muỗi, bọ gậy (loăng quăng) như phòng muỗi đốt (ngủ màn, mặc quần áo dài kể cả ban ngày, dùng kem xua muỗi, hương muỗi); diệt muỗi (dùng vợt bắt muỗi, xịt hóa chất diệt muỗi; tích cực phối hợp với ngành y tế trong các đợt phun hoá chất phòng, chống dịch;loại bỏ bọ gậy/loăng quăng (đậy kín dụng cụ chứa nước sinh hoạt, thả cá vào dụng cụ chứa nước lớn, thau rửa dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ; thu dọn các vật dụng, lật úp dụng cụ không chứa nước; thay nước bình hoa/bình bông, bỏ muối hoặc dầu vào bát nước kê chân chạn). Phụ nữ chậm kinh 7-10 ngày nên chủ động đi khám thai và siêu âm thai ngay để đánh giá sức khỏe, xác định thai và được tư vấn hẹn lịch khám chi tiết; phụ nữ có thai nên siêu âm 3 lần trong thời gian mang thai: 12 tuần, 22 tuần và 32 tuần.