TRUYỀN HÌNH GIÁO DỤC

Đọc nhiều nhất

Plasmodium cynomolgi - Thận trọng với sự gia tăng loài ký sinh trùng sốt rét lây truyền từ khỉ sang người (Phần 1)
1
Cập nhật Hướng dẫn giám sát, theo dõi và đánh giá chương trình sốt rét (Phần 1)
2
Cập nhật Hướng dẫn giám sát, theo dõi và đánh giá chương trình sốt rét (Phần 2)
3
Cập nhật thông tin về đường lan truyền và gánh nặng của một số bệnh do ngoại ký sinh trên thế giới (còn nữa)
4
Phiếu Yêu cầu báo giá số 586
5
Bảng Công bố cơ sở Y tế đáp ứng yêu cầu là cơ sở thực hành trong đào tạo khối ngành sức khỏe số 570
6

0001552727
Đang online:	1782
Hôm nay :	2,505
Hôm qua :	8,331
Tuần này :	16,629
Tuần trước :	84,827
Tháng này :	38,348
Tháng trước:	373,129

Tổng hợp các loại ký sinh trùng ký sinh và gây bệnh ở người

Thứ ba, 19/1/2010, 0:0 , Lượt đọc : 95

Một nội ký sinh trùng (endoparasite hoặc internal parasite) là một loại ký sinh trùng chiếm lấy thức ăn bằng toàn bộ cơ thể của chúng nằm bên trong bề mặt của vật chủ, chẳng hạn biểu mô. Là những ký sinh trùng sống ký sinh bên trong các cơ quan bên trong hoặc mô bên trong của động vật hoặc thực vật.

Nội ký sinh trùng (Endoparasites)

Một nội ký sinh trùng (endoparasite hoặc internal parasite) là một loại ký sinh trùng chiếm lấy thức ăn bằng toàn bộ cơ thể của chúng nằm bên trong bề mặt của vật chủ, chẳng hạn biểu mô. Là những ký sinh trùng sống ký sinh bên trong các cơ quan bên trong hoặc mô bên trong của động vật hoặc thực vật. Nhan bài viết, chúng tôi muống giới thiệu một cách tổng thể về các bệnh do ký sinh trùng đã và dang gây bệnh ở người (gồm cả ngoại ký sinh, nội ký sinh và đơn bào phủ tạng và đơn bào đường máu); trong đó một số bệnh đã được loại trừ tại một số vùng / lãnh thổ, trong khi đó một số bệnh vẫn diễn tiến dai dẳng và nguy cơ tái xuất hiện tại một số quốc gia và đặc biệt hơn là trong số đó có 7 nhóm bệnh phổ biến xếp vào loại các căn bệnh nhiệt đới bị lãng quên (Neglected Tropical Diseases_NTDs) theo ghi nhận của Tổ chức Y tế thế giới (WHO).

Hơn 85% các loại bệnh ở trong bảng tổng hợp này được phát hiện, chẩn đoán và điều trị tại Việt Nam. Một số bệnh khác chúng ta mới chỉ dùng từ “chưa phát hiện hoặc chưa ghi nhận” tại Việt Nam vì nhiều lý do khác nhau: thứ nhất Việt Nam chúng ta có đường biên giới với một số nước trong khu vực Đông Nam Á, có chung dòng sông Mê Kông, trong khi một số quốc gia khác đã có các mầm bệnh thì khả năng Việt Nam có thể là lẽ tất nhiên; thứ hai rằng Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, đặc biệt thời gian qua phần não cũng bị ảnh hưởng liên đới bởi tình trạng biến đổi khí hậu toàn cầu (Global Climate change); thứ ba là nước ta là một quốc gia đang phát triển, trình trạng và điều kiện vệ sinh không phải lúc nào cũng đạt điều kiện,…và nhiều lý do khác như du lịch, giao lưu biên giới,….cũng có thể phát sinh các mầm bệnh mới.

Các vi sinh vật đơn bào (Protozoan organisms)

Tên vi sinh vật hoặc bệnh	Tên Latin	Bộ phận cơ thể bị ảnh hưởng	Bệnh phẩm dùng để chẩn đoán	Vùng/quốc gia lưu hành	Nguồn lan truyền / ổ chứa/ vector
Babesiosis	Babesia B. divergens, B. bigemina, B. equi, B. microfti, B. duncani	Hồng cầu	Lam nhuộm Giemsa	New York, Martha's Vineyard, Nantucket (phân bố các loài khác nhau)	Con bét, ve,…
Balantidiasis	Balantidium coli	Niêm mạc ruột	Phân
Blastocystosis	Blastocystis	Ruột non	Soi phân trực tiếp hoặc PCR, ELISA	2 - 20% dân số	Ăn các thực phẩm nhiễm phân từ người hoặc động vật nhiễm bệnh
Coccidia	Cryptosporidium	Ruột non	Phân	Rộng khắp
Dientamoebiasis	Dientamoeba fragilis	Ruột non	Phân	Đến 10% tại các quốc gia công nghiệp	Dùng các nguồn nước hoặc thực phẩm nhiễm phân
Bệnh do amip-Amoebiasis	Entamoeba histolytica	Ruột non	Phân	Các vùng vệ sinh kém, mật độ dân số cao và các vùng nhiệt đới	Lan truyền qua đường phân miệng
Bệnh do Giardia	Giardia lamblia	Thành ruột non	Phân	Lan rộng khắp thế giới	Nhiễm các nang đóng kén trong nước hoặc thực phẩm nhiễm
Bệnh Isosporiasis	Isospora belli	Tế bào biểu mô ruột non	Phân	Khắp thế giới, ít hơn so với nhiễm Toxoplasma hoặc Cryptosporidium	Đường phân miệng
Bệnh do Leishmania (Leishmaniasis)	Leishmania	Da niêm mạc, hoặc tạng	Xác định có thể nhìn bằng mắt thường trên các tổn thương hoặc nhuộm bệnhphẩm Leishman's hoặc Giemsa	Bệnh Leishmania- khắp thế giới; bệnh Leishmania da niêm (Old World); hoặc gây bệnh ở da niêm mạc (New World)	Phlebotomus – một số loài đốt ban đem và cả ruồi cát phlebotomus sandflies
Viêm não, màng não do amip tiên phát (Primary amoebic meningoencephalitis (PAM)	Naegleria fowleri	Não	Nuôi cấy	Hiếm những có thế dẫn đến tử vong	Vùng ao hồ xử lý chất chlorin kém, suối nước nóng, đất
Bệnh sốt rét	Plasmodium falciparum (80% of cases), Plasmodium vivax, Plasmodium ovale, Plasmodium malariae	Hồng cầu	Lam máu	Vùng nhiệt đới- 250 triệu ca mỗi năm	Muỗi Anopheles, đốt ban đêm
Rhinosporidiosis	Rhinosporidium seeberi	Mũi, mũi hầu	ổ chứa là đất và nước	Ấn Độ và Sri Lanka	Chất tiết mũi do tiếp xúc với các chất liệu nhiễm qua tắm rửa và bơi trong các ap hồ.
Toxoplasmosis - Parasitic pneumonia	Toxoplasma gondii	Mắt, não, tim, gan	Máu và PCR	Lan rộng-1/3 số người nhiễm	Tiêu thụ các thịt bò, heo, dê chưa náu chín nhiễm Toxoplasma bradyzoites, ăn uống sữa nhiễm Toxoplasma tachyzoites, sử dụng các nguồn nước hoặc thực phẩm nhiễm oocysts trong phân mèo.
Bệnh do Trichomonas (Trichomoniasis)	Trichomonas vaginalis	Nữ giới, biểu hiện trên đường tiết niệu và nam giới không biểu hiện triệu chứng	Xét nghiệm và soi kính chất dịch tiết	7.4 triệu người châu Mỹ	Lây truyền qua đường tình dục
Bệnh ngủ (Sleeping sickness)	Trypanosoma brucei	Lymph máu và hệ thần kinh TƯ	XN kính hiển vi các dịch từ các săn (chancre), hạch lympho, dịch tiết và tủy xương.	50.000 – 70.000 người	Ruồi tsetse đốt vào ban đêm
Bệnh Chagas	Trypanosoma cruzi	Đại tràng, thực quản, tim, thần kinh, cơ và hệ máu	Nhuộm Giemsa	Mexico, Trung Mỹ, Nam Mỹ; 16-18 triệu người	Triatoma/Reduviidae, đốt ban đêm

Các loại giun (Helminths organisms)

Tên vi sinh vật hoặc bệnh	Tên Latin	Bộ phận cơ thể bị ảnh hưởng	Bệnh phẩm dùng để chẩn đoán	Vùng/quốc gia lưu hành	Nguồn lan truyền / ổ chứa/ vector
Giun móc/mỏ Ancylostomiasis /Hookworm	Ancylostoma duodenale, Necator americanus	Phổi, ruột non, máu	Phân	Thường ở vùng nhiệt đới, ấm, ẩm và thời tiết ấm.	Xuyên qua da do ấu trùng giai đoạn L3
Bệnh Anisakiasis	Anisakis	Phản ứng dị ứng	Sinh thiết	Vật chủ tình cờ	Do ăn cá sống, mực ống, mực nang và bạch tuột.
Giun tròn Roundworm - Parasitic pneumonia	Ascaris sp. Ascaris lumbricoides	Ruột non, ruột thừa, gan, tụy, phổi và dễ dẫn đến hội chứng Löffler	Phân	Thường ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới
Giun tròn	Baylisascaris Baylisascaris procyonis, Baylisascaris melis, Baylisascaris transfuga, Baylisascaris columnaris, Baylisascaris devosi, Baylisascaris laevis				Lệ thuộc vào loài: tiêu hóa các chất nhiễm từ phân của con gấu trúc Mỹ, con lửng, gấu, rái cá và chồn.
	Brugia malayi, Brugia timori	Hạch lympho	Mẫu máu	Vùng nhiệt đới châu Á	Loài chân khớp
Sán dây	Cestoda	Ruột non	Phân	Hiếm gặp
Sán lá gan nhỏ (Clonorchiasis)	Clonorchis sinensis; Clonorchis viverrini
	Dicrocoelium dendriticum	Túi mật		Hiếm gắp	Do ăn kiến
Dioctophyme renalis infection	Dioctophyme renale	Thận điển hình thận phải)	Nước tiểu	Khắp thế giới	Ăn cá nước ngọt chưa nấu chín
Sán dây Diphyllobothriasis	Diphyllobothrium latum	Ruột non, máu	Phân (kính hiển vi)	Châu Âu, Nhật, Uganda, Peru, Chile	Ăn cá nước ngọt chưa nấu chín
Giun chỉ Guinea worm - Dracunculiasis	Dracunculus medinensis	Mô dưới da, cơ	Tạo các nốt hoặc loét da	Sudan
Sán dải - Echinococcosis	Echinococcus granulosus, Echinococcus multilocularis, E. vogeli, E. oligarthrus	Gan, phổi, thận, lách	Hình ảnh nang sán, bên trong gan, phổi, thận và lách	Các quốc gia vùng Trung Đông	Như vật chủ trung gian, ăn các thức ăn nhiễm phân của các động vật hoặc thịt chưa nấu chín từ các ĐV
	Echinostoma echinatum	Ruột non		Viễn Đông	Ăn cá sống và các loài nhuyễn thể, ốc.
Giun kim- Enterobiasis	Enterobius vermicularis, Enterobius gregorii	Ruột non và hậu môn	Phân, dùng test áp hậu môn.	Lan rộng và vùng ôn đới và vùng nhiệt đới.
Sán lá gan lớn - Fascioliasis	Fasciola hepatica, Fasciola gigantica	Gan, túi mật	Phân	Fasciola hepatica ở châu Âu, châu Phi Australia, châu Mỹ và châu Đại dương; Fasciola gigantica chỉ ở châu Phi và châu Á, 2.4 triệu người nhiễm cả 2 loài này.	Các ốc nước ngọt.
Sán lá ruột- Fasciolopsiasis	Fasciolopsis buski	Ruột non	Phân và chất nôn	Đông Á- 10 triệu người nhiễm	Ăn các rau thủy sinh hoặc uống nước nhiễm ấu trùng giai đoạn nhiễm
Giun đầu gai - Gnathostomiasis	Gnathostoma spinigerum, Gnathostoma hispidum	Mô dưới da	Khám thực thể	Hiếm-Đông Nam Á	Ăn thịt nấu chưa chín hoặc sống (gà, cá nước ngọt, ốc, ếch, heo) hoặc nước nhiễm bẩn.
Hymenolepiasis	Hymenolepis nana, Hymenolepis diminuta				Do ăn các chất liệu hoặc các gián, bọ cánh cứng,…
Giun chỉ Loa loa, Calabar swellings	Loa loa filaria	Mô liên kết, phổi, mắt,…	Máu (nhuộm Giemsa, haematoxylin, eosin)	Rừng tây Phi, 12-13 triệu người	Tabanidae – ruồi ngựa, đốt ban ngày
Giun chỉ- Mansonelliasis	Mansonella streptocerca	Mô dưới da			Côn trùng
Metagonimiasis – sán lá ruột	Metagonimus yokogawai		Phân	Siberia, Manchuria, Balkan states, Israel, Tây Ban Nha	Ăn các loại cá muối hoặc nấu chưa chín
River blindness	Onchocerca volvulus, Onchocerciasis	Da, mắt, mô	Lấy phần da không máu, dùng nhíp lấy	Africa, Yemen, Trung và nam Mỹ, các sông dòng tốc độ chảy nhanh	Simulium/ruồi đen, đốt ban ngày.
Sán lá gan nhỏ (Chinese Liver Fluke)	Opisthorchis viverrini, Opisthorchis felineus, Clonorchis sinensis	Ống mật		1.5 triệu dân ở Nga	Ăn các thức ăn cá đông lạnh, cá muối
Bệnh sán lá phổi-Paragonimiasis	Paragonimus westermani; Paragonimus africanus; Paragonimus caliensis; Paragonimus kellicotti; Paragonimus skrjabini; Paragonimus uterobilateralis	Phổi	Đờm, phân	Đông Á	Ăn các loại cua chưa nấu chín, hoặc các loài nhuyễn thể khác.
Sán máng-Schistosomiasis	Schistosoma sp.			Châu Phi, Caribbe, Đông nam Mỹ, Đông Á, Trung Đông -200 triệu người	Phơi nhiễm da với nước có ốc nước ngọt nhiễm mầm bệnh.
Sán máng đường ruột intestinal schistosomiasis	Schistosoma mansoni	Gan, ruột, lách, phổi, da	Phân	Châu Phi, nam Mỹ, châu Á. Trung Đông- 83 triệu người	Phơi nhiễm da-nước nhiễm ốc Biomphalaria có nhiễm mầm bệnh
Sán máng đường tiết niệu-urinary schistosomiasis	Schistosoma haematobium	Thận, bàng quang, niệu đạo, phổi, da.	Nước tiểu	Châu Phi, Trung Đông	Phơi nhiễm da với nước nhiễm ốc Bulinus sp.
Sán máng Schistosoma japonicum	Schistosoma japonicum	Ruột, gan, lách, phổi, da.	Phân	Trung Quốc, Đông Á, Philippin	Phơi nhiễm da-nước nhiễm ốc Oncomelania sp. bị nhiễm ấu trùng.
Sán máng đường ruột châu Á Asian schistosomiasis	Schistosoma mekongi -			Đông Nam Á	Phơi nhiễm da-nước nhiễm Neotricula aperta - ốc nước ngọt.
Sán nhái-Sparganosis	Spirometra erinaceieuropaei				Ăn các chất nhiễm phân chó, mèo
Giun lươn- Strongyloidiasis	Strongyloides stercoralis	Ruột, da (ấu trùng di chuyển)	Phân, máu		Đi xuyên da.
Sán dây bò-Beef tapeworm	Taenia saginata	Ruột	Phân	Phân bố khắp thế giới	Ăn các thịt bò chưa nấu chín
Sán dây lợn - Pork tapeworm	Taenia solium				Ăn các thịt heo chưa náu chín
Giun đũa chó, mèo-Toxocariasis	Toxocara canis, Toxocara cati	Gan, não, mắt, (Toxocara canis - Visceral larva migrans, Ocular larva migrans)	Lấy sinh thiết tại mắt và máu xét nghiệm	Phân bố khắp thế giới	Thói quen ăn đất, thực phẩm nhiễm trứng Toxocara sp, gan của gà chưa nấu chín.
Bệnh giun xoắn-Trichinosis	Trichinella spiralis, Trichinella britovi, Trichinella nelsoni, Trichinella nativa	Cơ, vùng ổ mắt, ruột non	Máu	Ưu thế ở các quốc gia đang phát triển do vấn đề vệ sinh thực phẩm.	Ăn các thịt heo chưa nấu chín
Swimmer's itch	Trichobilharzia regenti, Schistosomatidae				Phơi nhiễm da với nguồn nước nhiễm (ốc)
Bệnh giun tóc-Whipworm	Trichuris trichiura, Trichuris vulpis	Đại tràng và hậu môn	Phân (trứng)	Trên khắp thế giới	Nhiễm tình cờ trứng trong các thực phẩm khô như đậu, gạo, ngũ cố và đất nhiễm phân.
Bệnh giun chỉ bạch huyết-Elephantiasis Lymphatic filariasis	Wuchereria bancrofti	Hệ lympho	Lam máu giọt dàu nhuộm hematoxylin.	Vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới	Muỗi, đốt ban đêm

Các vi sinh vật khác (Other organisms)

Tên vi sinh vật hoặc bệnh	Tên Latin	Bộ phận cơ thể bị ảnh hưởng	Bệnh phẩm dùng để chẩn đoán	Vùng/quốc gia lưu hành	Nguồn lan truyền / ổ chứa/ vector
Ký sinh trùng	Archiacanthocephala
*Hội chứng Halzoun*	Linguatula serrata	Mũi họng	Khám thực thể	Trung Đông	Tiêu hóa các thịt nấu chưa chín nhiễm bệnh từ lạc đà và trâu.
Bệnh dòi-Myiasis	Oestroidea, Calliphoridae, Sarcophagidae	Mô sống hay chết

Ngoại ký sinh (Ectoparasites)

Tên vi sinh vật hoặc bệnh	Tên Latin	Bộ phận cơ thể bị ảnh hưởng	Bệnh phẩm dùng để chẩn đoán	Vùng/quốc gia lưu hành	Nguồn lan truyền / ổ chứa/ vector
Bệnh do Bedbug	Cimicidae Cimex lectularius	Da	Có thể nhìn mắt thường		Dính qua quần áo và giường ngủ.
Bệnh chấy rận ở đầu (Head louse - Pediculosis)	Pediculus humanus	Các nốt mụn mủ ở tóc	Có thể nhìn thấy dưới KHV		Tiếp xúc qua tóc-tóc
Bệnh chấy rận toàn thân (Body louse – Pediculosis)	Pediculus humanus corporis	Tổn thương toàn thân	Xác định qua KHV (Vagabond's disease)		Tiếp xúc da-da như hoạt động tình dục và mặc quần áo hoặc giường ngủ.
Bệnh chấy rận ở mu (Crab louse – Pediculosis)	Phthirus pubis	Vùng mu và mi mắt	Xem qua kính hiển vi		Tiếp xúc da-da như hoạt động tình dục và mặc quần áo hoặc giường ngủ.
Bệnh ghẻ	Sarcoptes scabiei	Da	Xem kính hiển vi bệnh phẩm cao trên bề mặt		Tiếp xúc da-da như hoạt động tình dục và mặc quần áo hoặc giường ngủ.

Tài liệu tham khảo

1.Cogo PE, Scaglia M, Gatti S et al. Fatal Naegleria fowleri Meningoencephalitis, Italy Emerging Infectious Diseases. 2009

2.Bennett, Nicholas John State University of New York Upstate Medical University Domachowske, Joseph; Khan, Asad A Louisiana State University Health Science Center; King, John W; Cross, J Thomas Naegleria eMedicine; accessed Jan 2009

3.Yılmaza, Hasan; Gödekmerdan, Ahmet Human fasciolosis in Van province, Turkey. Aactatropica.2004.04.009

4.Centers for Disease Control and Prevention Fasciolopsiasis

5.Tolan, Robert W Gnathostomiasis eMedicine, updated Feb 2008

6.Tolan, Robert W Jr Hymenolepiasis eMedicine; updated Feb 2008

Tác giả: Ts.Triệu Nguyên Trung &Ths.Huỳnh Hồng Quang
(Tổng hợp)

Tin cùng chuyên mục

Cập nhật chẩn đoán phân biệt ấu trùng di chuyên dưới da

28/5/2025Ký sinh trùngẤu trùng di chuyển dưới da (Cutaneous Larva Migrans-CLMs) là một dạng nhiễm trùng da do ký sinh trùng (parasitic skin infection) gây ra bởi các ấu trùng giun, sán, thường nhiễm từ chó, mèo và một số động vật khác. Người nhiễm phải các ấu trùng này thông qua đi chân trần (walking barefoot) trên các bờ biển cát hay nhiễm từ môi trường đất ẩm ô nhiễm phân của động vật.

Hội chứng löffler và những điều liên quan đến nhiễm ký sinh trùng qua hệ hô hấp
21/5/2025Ký sinh trùngHội chứng Löffler là một bệnh lý hô hấp liên quan đến tăng bạch cầu ái toan (BCAT) và có bóng trên X-quang. Lần đầu tiên hội chứng này được mô tả bởi Löffler vào năm 1932. Đến năm 1952, Crofton tóm lược hội chứng Löffler như một trong 5 phân loại về bệnh lý mà chúng gây ra thâm nhiễm BCAT ở phổi.
Nhiễm ký sinh trùng Anisakis spp. ở người từ nguồn thực phẩm thủy hải sản chưa được quan tâm: cần mô hình tích hợp y học biển-ký sinh trùng (tiếp theo và hết)
8/5/2025Ký sinh trùngPhương pháp phòng bệnh tốt nhất là xử lý nhiệt (thermal treatment) toàn bộ cá và mực trước khi ăn (>60°C trên 1 phút hay điều kiện -20°C trên 24 giờ). Các biện pháp hữu ích để phòng chống Anisakiasis nên thiết lập một hệ thống quy mô Quốc gia, để khởi động chiến dịch giáo dục y tế công cộng chung và tăng kiến thức hiểu biết về tác hại bệnh này.
(Tiếp theo và Hết)-Phần 4. Nhiễm ký sinh trùng Anisakis spp. ở người từ nguồn thực phẩm thủy hải sản chưa được quan tâm: cần mô hình tích hợp y học biển-ký sinh trùng
18/2/2025Ký sinh trùngTại cộng đồng châu Âu, các tình trạng liên quan đến phòng chống KST theo hướng dẫn Council Directive no. 91/493/EEC (EC, 1991a). Tất cả cá và sản phẩm từ cá phải được giám sát kiểm tra trong suốt quá trình xử lý để mục đích phát hiện và loại bỏ bất kỳ KST nào có thể nhìn thấy. Ngoài ra, tất cả cá có thể được ăn sống hoặc hầu hết cá sống phải được đông lạnh xử lý (-200C trong ít nhất 24 giờ đối với các bộ phận của cá).
(Tiếp theo)-Nhiễm ký sinh trùng Anisakis spp. ở người từ nguồn thực phẩm thủy hải sản chưa được quan tâm: cần mô hình tích hợp y học biển-ký sinh trùng (còn nữa)
6/2/2025Ký sinh trùngNgay cả khi nấu xong, Anisakis spp. vẫn có nguy cơ sức khỏe đối với con người. Anisakids (và các loài liên quan như Pseudoterranova spp. và Hysterothylacium aduncum) ly giải một số chất sinh hóa vào trong mô xung quanh khi chúng nhiễm vào cá. Chúng cũng thường được tiêu thụ toàn bộ, một cách tình cờ, bên trong thớ thịt của cá.

Chia sẻ tin bài