11 tháng năm 2010, khu vực miền Trung-Tây Nguyên đã xét nghiệm 979.020 lam máu, phát hiện được 11.058 ký sinh trùng sốt rét; trong đó có 131 trường hợp người bệnh bị nhiễm phối hợp cả hai chủng loại Plasmodium falciparum và Plasmodium vivax. Vậy khi bệnh nhân sốt rét nhiễm phối hợp nhiều chủng loại ký sinh trùng, điều trị như thế nào?
Ký sinh trùng sốt rét gây bệnh sốt rét cho người có 4 chủng loại: Plasmodium falciparum, Plasmodium vivax, Plasmodium malariae và Plasmodium ovale. Tại Việt Nam, hai loại gây bệnh phổ biến là Plasmodium falciparum và Plasmodium vivax; loại Plasmodium malariae chỉ phát hiện được ở một số nơi như Khánh Hoà, Đăk Nông; còn loại Plasmodium ovale rất hiếm gặp. Nước ta thuộc vùng khí hậu nhiệt đới, chủng loại ký sinh trùng sốt rét Plasmodium falciparum lưu hành khá rộng rãi, chiếm ưu thế trong cơ cấu chủng loại ký sinh trùng được phát hiện. Theo thống kê báo cáo 11 tháng năm 2010,tại khu vực miền Trung-Tây Nguyên, loại ký sinh trùng Plasmodium falciparum chiếm 77,17% (8534/11.058); loại ký sinh trùng này thường gây nên sốt rét ác tính với nguy cơ tử vong cao. Vì vậy, khi gặp các trường hợp người bệnh sốt rét bị nhiễm ký sinh trùng phối hợp, việc điều trị cần ưu tiên chú ý đến chủng loại Plasmodium falciparum.
Trong hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh sốt rét được Bộ Y tế ban hành vào cuối năm 2009 đã quy định việc lựa chọn thuốc sốt rét theo nhóm người bệnh và chủng loại ký sinh trùng sốt rét. Theo quy định này, nếu bệnh nhân bị nhiễm đơn thuần sốt rét do Plasmodium falciparum, sốt rét do Plasmodium vivax và sốt rét do Plasmodium malariae đã có hướng dẫn việc lựa chọn thuốc một cách cụ thể theo nhóm người bệnh. Tuy nhiên, khi gặp các trường hợp sốt rét nhiễm ký sinh trùng phối hợp, các cơ sở y tế thường hay bị lúng túng nếu không tham khảo lại tài liệu hướng dẫn. Vấn đề đặt ra ở đây là khi đối diện với kết quả xét nghiệm, nhân viên y tế cần chú ý đến chủng loại Plasmodium falciparum để ưu tiên lựa chọn thuốc có hiệu lực cao sử dụng ngay từ đầu.
Trường hợp sốt rét nhiễm phối hợp có Plasmodium falciparum, nếu trẻ em dưới 3 tuổi sử dụng thuốc Dihydroartemisinin-Piperaquin 3 ngày (biệt dược là Arterakine, CV Artecan); nếu trẻ em từ 3 tuổi trở lên sử dụng thuốc Dihydroartemisinin-Piperaquin 3 ngày phối hợp với thuốc Primaquin 14 ngày, Primaquine dùng ngày đầu tiên cùng với thuốc Dihydroartemisinin-Piperaquin; nếu phụ nữ có thai trong 3 tháng sử dụng thuốc Quinin 7 ngày phối hợp với thuốc Clindamycin 7 ngày; nếu phụ nữ có thai trên 3 tháng sử dụng thuốc Dihydroartemisinin-Piperaquin 3 ngày. Các cơ sở y tế nên nhận đủ các chủng loại thuốc sốt rét để thực hiện đúng phác đồ điều trị theo quy định khi cần thiết.
Trường hợp sốt rét nhiễm phối hợp không có Plasmodium falciparum, việc điều trị được thực hiện đơn giản hơn nhiều. Chỉ sử dụng thuốc Chloroquin đơn thuần 3 ngày cho tất cả các nhóm người bệnh. Riêng bệnh nhân từ 3 tuổi trở lên, dùng phối hợp thêm với thuốc Primaquin 14 ngày, dùng vào ngày đầu tiên cùng với thuốc Chloroquin. Một điều nên nhớ rằng thuốc Primaquin không được dùng cho trẻ em dưới 3 tuổi và phụ nữ có thai.