1. Plasmodium falciparum
-Nếu không điều trị, tiên lượng nhiễm trùng P. falciparum rất nghèo nàn, diễn tiến bệnh nhanh đến thể bệnh sốt rét ác tính (SRAT) và thậm chí tử vong;
-Ký sinh trùng sốt rét (KSTSR) P. falciparum ẩn cư đóng quánh trong các lòng vi huyết quản của các cơ quan phủ tạng chủ yếu, điều này dẫn đến làm tắc nghẽn mạch máu lan rộng và gây các phản ứng viêm một cách hệ thống như sốt rét ác tính thể não và suy thận [Fairhurst and Wellems, 2009];
-Nếu không điều trị kịp thời, tỷ lệ tử vong tại Anh ít hơn 1% [Lalloo và cs, 2007];
-Các triệu chứng có thể tái phát sau điều trị do điều trị không làm sạch ký sinh trùng hoàn toàn à hiện tượng tái phát sớm (recrudescence) [WHO, 2006]. Hiện tượng tái phát sớm nghĩa là ký sinh trùng biến mất ban đầu trong máu, nhưng rồi sau đó xuất hiện lại và nhiều thầy thuốc cho rằng thất bại điều trị. Tình trạng “Recrudescence” thường xảy ra 2-4 tuần sau khi bắt đầu điều trị, nhưng có thể xảy ra 10 tuần sau khi điều trị bằng thuốc mefloquine [White, 2009];
-Các khiếm khuyết và dị tật về thần kinh tồn lưu (residual neurological deficit) có thể xảy ra sau sốt rét ác tính thể não. Các nghiên cứu chỉ ra rằng thường đi sau SRAT thể não [White, 2009]:
§Khoảng 60% trẻ em bị khuyết tật thần kinh như liệt nhẹ nửa người, mất cảm giác nửa người, bán manh, mù vỏ não và liệt các dây thần kinh sọ não có thể giải quyết nhanh chóng và vào lúc 6 tháng chỉ có 4% còn di chứng khuyết tật thần kinh tồn tại;
§Khoảng 10- 23% số trẻ em bị các khiếm khuyết thần kinh (neurological deficit) còn lại - 10% có khiếm khuyết về ngôn ngữ và có nguy cơ gia tăng chứng động kinh. Tiên lượng lâu dài chưa biết được.
-Hội chứng thần kinh sau sốt rét (Post-malarial neurological syndromes_PMNS), gồm cớ chứng rối loạn tâm thần, chi cứng như trong bệnh Parkinson và rối loạn chức năng tiểu não, có thể hiếm khi phát triển sau khi SRAT thể não, đặc biệt nếu chỉ định mefloquine [White, 2009]. Các triệu chứng này thường tự giới hạn và được giải quyết trong vòng 2 tuần [White, 2009].
2. Plasmodium vivax
-Sốt rét do P. vivax có thể rất làm suy nhược bệnh nhân nhưng hiếm khi đe dọa tính mạng trừ phi bệnh nhân có bệnh nhiễm trùng đi kèm đồng thời [Lalloo và cs., 2007];
-Đôi khi, các biến chứng nghiêm trọng như tỏn thương phổi cấp hoặc vỡ lách có thể xảy ra;
-Tình trạng tái phát có thể diễn ra sau khi điều trị một thời gian vài tuần (dòng nhiệt đới-tropical strains) hoặc vài tháng (dòng ôn đới-temperate strains) khi các thể ngủ trong gan (hypnozoites) ly giải các merozoites vào trong dòng máu [WHO, 2006];
-Tại Ấn Độ và một số quốc gia khác trong khu vưc gần đây báo cáo hàng loạt ca (Ấn Độ) hoặc một vài ca (Việt Nam, Thái Lan, Trung Quốc, Ganbia, …) sốt rét ác tính do P. vivax, trong đó có cả Việt Nam. Tổng kết theo y văn tiếng Anh, đến thời điểm này có ít nhất 100 ca SRAT do P. vivax với nhiều bệnh cảnh lâm sàng khác nhau, rất đặc biệt và thú vị. Đặc biệt khía cạnh miễn dịch sinh lý bệnh được các chuyen gia đánh giá sâu và tiếp tục phân tích.
3. Plasmodium ovale
-Sốt rét P. ovale hiếm khi đe dọa tính mạng bệnh nhân trừ khi bệnh nhân có các biến chứng nghiêm trọng và bệnh nặng đi kèm [Lalloo và cs., 2007].
-Tình trạng tái phát có thể xảy ra sau một khoảng thời gian đã điều trị vài tuần (dòng nhiệt đới - tropical strains) hoặc vài tháng (dòng ôn đới - temperate strains) khi các thể ngủ trong gan (hypnozoites) ly giải các merozoites vào trong dòng máu [WHO, 2006].
4. Plasmodium malariae
-Sốt rét do P. malariae hiếm khi đe dọa tính mạng trừ khi bệnh nhân có các bệnh đồng thời nghiêm trọng [Lalloo và cs., 2007].
5. Plasmodium knowlesi
-Sốt rét do P. knowlesi có thể dẫn đến bệnh nghiêm trọng và tử vong như tại Malaysia và các quốc gia khác [Fairhurst và Wellems, 2009];
-Hiện nay nhiều nghiên cứu ở các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á, kể cả miền Trung Việt Nam và các quốc gia có số người đi du lịch đến các vùng sốt rét lưu hành có loài KSTSR này đang tiếp tục nghiên cứu và tìm hiểu về vấn đề này.