Chủ đề phát động các hoạt động nhân dịp tổ chức Ngày Thế giới Phòng chống Sốt rét 25 tháng 4 năm 2008 là “Sốt rét-một bệnh không biên giới” (Malaria–a diseases without borders), (Le Paludisme–une maladie sans frontières). Vì đã xác định là một bệnh không biên giới nên sốt rét ngoại nhập, sốt rét nhập cư do tình trạng di cư tự do và kết hôn qua biên giới là vấn đề cần được các địa phương có đường biên giáp ranh với các nước bạn phải quan tâm. Tình hình sốt rét ngoại lai ngoại tỉnh đã được các cơ sở chú ý phân tích trong thống kê dịch tễ thời gian qua. Hiện nay, sốt rét ngoại nhập, sốt rét nhập cư cũng là nỗi lo cần được các cơ sở có đường biên giới giám sát, xây dựng biện pháp can thiệp nhằm chủ động khống chế tình hình sốt rét quay trở lại ở những nơi đã ổn định do tình trạng di cư tự do và kết hôn qua biên giới.
Tình trạng di cư tự do và kết hôn qua biên giới tại Thừa Thiên Huế
Thừa Thiên Huế có huyện vùng cao, biên giới A Lưới với 21 xã, thị trấn giáp ranh hai tỉnh Xravan và Xêkông thuộc nước CHDCND Lào có đường biên giới 85 km. Huyện có diện tích 1.299,02 km2, dân số 42.449 người gồm 9 dân tộc Pakô, Katu, Tà ôi, Vân Kiều, Paky, Tày,Nùng, Mường, Kinh sinh sống tại 133 thôn bản ở 9.137 hộ gia đình thuộc vùng sốt rét lưu hành nặng và lưu hành vừa theo phân dùng dịch tễ sốt rét và can thiệp. Số người của các dân tộc thiểu số chiếm hơn 81% dân số toàn huyện. Tại đây, tình hình nhập cư tự do của một bộ phận người Lào diễn ra khá phức tạp và ngày càng gia tăng trên địa bàn 12 xã sát đường biên giới. Theo số liệu thống kê nắm được, đến thời điểm này có 109 hộ gia đình và 483 người từ Lào nhập cư tự do qua biên giới Việt-Lào tại huyện A Lưới, trong đó có 22 hộ gia gia đình và 131 người đã được cấp hộ khẩu tại địa bàn xã A Roằng. Tình trạng hộ gia đình và số người nhập cư gia tăng do các hộ gia đình nhập cư này tự tách hộ cọng thêm với một số hộ gia đình mới từ Lào di dân tự do sang biên giới vào năm 2007 ở các xã A Ngo, Hồng Kim.
Vào thời điểm năm 1985 trở về trước chỉ có 22 hộ gia đình với 131 người từ Lào nhập cư tự do và đã được cơ quan chức năng quản lý, cấp hộ khẩu. Sau một thời gian từ năm 1985 đến năm 1990, trình trạng này tạm ổn định. Đến năm 1991, sau hai năm chia tỉnh Thừa Thiên Huế, tình hình nhập cư tự do của người Lào qua biên giới bắt đầu xuất hiện trở lại và ngày càng có chiều hướng gia tăng; đã có 87 hộ gia đình với 135 người nhập cư, trong đó sau tháng 5/2005 có 15 hộ gia đình với 53 nhân khẩu. Phần lớn số người nhập cư tự do này trước đây là người Việt, vào năm 1977 sau khi hoạch định lại biên giới Việt-Lào, người dân ở đây đã được làm thủ tục cắt chuyển cho Lào quản lý. Do có quan hệ đồng tộc nên nhu cầu đi lại thăm thân khá phổ biến ở những xã có chung tuyến biên giới, trong đó có tình trạng di cư tự do và kết hôn gia đình. Ngoài ra, do đời sống, kinh tế của người dân Lào ở khu vực biên giới còn gặp nhiều khó khăn, cuộc sống chủ yếu dựa vào tự cung, tự cấp nên tình trạng di dân tự do, nhập cư qua biên giới Việt Nam là điều không thể tránh khỏi.
 |
Khu nhà tạm của dân di cư tự do |
Đời sống của người Lào di cư tự do ở biên giới sang đất Việt còn gặp nhiều khó khăn. Các hộ gia đình mới di cư có giá trị tài sản mang theo không quá 7 triệu đồng/hộ. Trong mối quan hệ, họ dùng ngôn ngữ địa phương và tiếng Việt để giao tiếp; số người biết được tiếng Lào không nhiều. Các hộ gia đình và người dân Lào nhập cư đều chấp hành tốt các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước Việt Nam và các quy định của địa phương nơi tạm trú. Điều đáng quan tâm là trong số người dân di cư tự do có khoảng 4-5% gia đình có công với cách mạng và thuộc diện được hưởng các chế độ, chính sách của Nhà nước Việt Nam. Phần lớn những gia đình này đều có nguyện vọng được ở lại trên đất Việt Nam, xin được cấp ruộng đất, nương rẫy và mong được tạo điều kiện để làm ăn, sinh sống ... mặc dù bản thân họ không có một loại giấy tờ tùy thân nào làm căn cứ theo quy định của pháp luật nên không có cơ sở lập hồ sơ xin nhập quốc tịch Việt Nam theo Luật quốc tịch Việt Nam.
Sự khó khăn chưa có giải pháp để giải quyết tình trạng nhập cư tự do
Mặc dù Ủy ban Nhân dân huyện A Lưới và các Đồn Biên phòng đã nhiều lần vận động, thuyết phục số người Lào di dân tự do và nhập cư qua biên giới chấp hành nghiêm chỉnh Hiệp định về quy chế biên giới Việt Nam-Lào, tôn trọng luật pháp và chủ quyền an ninh quốc gia của mỗi nước và yêu cầu số người nhập cư trái phép này trở về lại quê cũ để sinh sống nhưng hầu hết các hộ gia đình đều có nguyện vọng được ở lại và nhập quốc tịch Việt Nam vì họ đã dựng nhà cửa, phát nương rẫy để trồng trọt, canh tác và ổn định cuộc sống. Mặc dù cả hai nước Việt Nam và Lào chưa có giải pháp cụ thể để giải quyết vấn đề nầy nhưng với tinh thần nhân đạo, hữu nghị và tương trợ lẫn nhau nên các cấp chính quyền cũng như các cơ quan, đoàn thể đã có những hoạt động giúp đỡ từ thiện. Các hộ gia đình và người dân nhập cư bị ốm đau, thương tật đã được khám bệnh, chữa bệnh; cấp phát áo quần, chăn màn, lương thực, vật liệu xây dựng nhà cửa ... trong thời gian chờ đợi chính quyền hai nước Việt-Lào có biện pháp giải quyết. Song hành với vấn đề di dân tự do, nhập cư của người Lào là việc xây dựng gia đình, kết hôn qua biên giới cũng làm cho tình hình càng thêm phức tạp. Chính quyền địa phương các cấp đang phải đối mặt và gặp rất nhiều khó khăn trong việc quản lý hộ tịch, hộ khẩu, hôn nhân gia đình.
Để giải quyết thực trạng tình hình di dân tự do, nhập cư trái phép và kết hôn qua biên giới, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Ngoại giao đã có ý kiến chỉ đạo và Ủy ban Nhân dân tỉnh Thừa Thiên Huế tổ chức nhiều cuộc họp để giải quyết vấn đề này. Trong quá trình giải quyết đã gặp rất nhiều khó khăn, phức tạp vì liên quan đến các vấn đề dân tộc, quốc tịch, chủ quyền an ninh biên giới ... mà nước bạn Lào đã đưa ra vì nó có liên quan đến yếu tố nhạy cảm của xã hội và chính trị. Các cơ quan có liên quan đến việc giải quyết vấn đề này của cả hai nước chưa được thống nhất, chưa có văn bản cụ thể và còn gặp nhiều lúng túng, hạn chế. Sự khó khăn vì chưa có giải pháp cụ thể để giải quyết tình trạng nhập cư tự do và kết hôn qua biên giới là vấn đề đã báo động và cần được sự quan tâm của các địa phương.
Nỗi lo về sốt rét ngoại nhập, sốt rét nhập cư qua biên giới
Trong thời gian qua, tình hình bệnh nhân sốt rét ngoại lai do bị nhiễm bệnh ở các nơi khác ngoại tỉnh đã được hệ thống chuyên khoa các cấp quan tâm, quản lý để tác động các biện pháp can thiệp về truyền thông giáo dục sức khoẻ và chuyên môn kỹ thuật cần thiết để chủ động khống chế bệnh. Hiện nay, tình trạng nhập cư tự do và kết hôn qua biên giới chưa có giải pháp giải quyết cụ thể như đã nêu ở trên sẽ làm cho vấn đề sốt rét ngoại nhập và sốt rét nhập cư trên tuyến đường biên xâm nhập vào nội địa một cách khá dễ dàng. Các cơ sở có tình hình sốt rét đã ổn định sẽ có cơ hội tiếp nhận sốt rét ngoại nhập, sốt rét nhập cư qua biên giới, ký sinh trùng sốt rét sẽ xâm nhập vào nội địa, muỗi truyền bệnh có điều kiện thuận lợi để lây lan bệnh cho cộng đồng và thực hiện được quy trình sốt rét quay trở lại tại những nơi này. Nỗi lo về sốt rét ngoại nhập, sốt rét nhập cư từ thực trạng tình hình di dân tự do và kết hôn qua biên giới là vấn đề cần quan tâm khi chủ đề Ngày Thế giới Phòng chống Sốt rét 25 tháng 4 năm 2008 đã nêu ra: “Sốt rét-một bệnh không biên giới” (Malaria–a diseases without borders), (Le Paludisme–une maladie sans frontières).