Xử trí vết cắn của côn trùng tránh nhiễm khuẩn
Để giảm nguy cơ nhiễm khuẩn vết thương do côn trùng cắn, phải xử lý càng sớm càng tốt. Nếu để quá 6 giờ sau khi bị cắn, nguy cơ nhiễm khuẩn rất cao, đặc biệt với người cao tuổi và người suy giảm miễn dịch. Các bước xử lý như sau:
Lấy chúng ra:
Các côn trùng hút máu nhỏ có hàm răng rất cứng, bám chắc vào da thịt. Khi nắm chúng kéo ra, thường ta chỉ tách được thân hình còn hàm răng của chúng vẫn còn bấu chặt vào da thịt. Hàm răng này dĩ nhiên không còn hút máu được nữa nhưng có thể gây nhiễm trùng hoặc những biến chứng có hại khác. Vì thế, ta nên kéo côn trùng nhẹ nhàng, dần dần ra khỏi vết cắn để chúng không bị kẹt răng lại.
-Lửa có tác dụng hữu hiệu nhất: bạn châm một cây hương một điếu thuốc cháy dở hơ vào chúng. Sức nóng sẽ buộc chúng bỏ cuộc, nhả miệng ra và rơi xuống.
-Bạn cũng có thể dùng cồn, xăng, dầu nóng... nhỏ một giọt vào côn trùng, chúng sẽ tự động nhả ra. Phương pháp này có tác dụng chậm hơn lửa, và thường cần khoảng 5 phút. Có thể dùng vôi hay xà phòng bôi vào vị trí bị đỉa cắn.
-Tìm cách khắc phục vết cắn, ví dụ rút ngòi ong đốt bằng cánh dùng nhíp nhổ, móng tay. Không để nguyên ngòi trong da vì nó sẽ làm cho chất độc tiết ra nhiều.
Dùng nhíp để gắp ngòi của côn trùng ra.
|
Sát trùng vết đốt, vết cắn:
Vết thương phải được xịt có áp lực với nước sạch nhiều lần để rửa sạch, loại bớt vi khuẩn và các mô chết. Để giảm nguy cơ nhiễm khuẩn, ta nên rửa thật kỹ vết thương bằng xà phòng, sau đó bôi cồn hoặc các thuốc sát trùng khác. Phải xử lý vết thương càng sớm càng tốt, trong vòng 6 giờ sau khi bị côn trùng cắn, để hạn chế nguy cơ nhiễm khuẩn. Lưu ý không bao giờ được khâu kín các vết cắn, vết đốt của côn trùng mà chỉ làm sạch, băng bó, cố định.
Làm vết đốt không bị ngứa, sưng hoặc nổi mẩn:
Có thể dùng nước đá đắp lên vết đốt của côn trùng chừng 5 phút hoặc dùng muối ăn hòa với ít nước thành dạng đặc sệt rồi thoa lên vết chích.
- Nếu chỉ có vết hồng ban: Người bệnh chỉ cần điều trị tại nhà. Dùng nước muối loãng 9% chấm mỗi ngày ba đến bốn lần. Tránh rửa nước nhiều hoặc kỳ cọ làm bong da dễ gây bội nhiễm vi khuẩn.
- Nếu đau rát nhiều: Có thể đến các cơ sở y tế chuyên khoa da liễu khám bệnh và điều trị. Bệnh có thể khỏi sau một tuần.
- Nếu tổn thương nhiễm trùng, hóa mủ: Bệnh nhân có thể tạm thoa với các dung dịch thuốc màu như eosine, milian… Sau đó nên đi khám bệnh ở các cơ sở y tế gần nhất để được hướng dẫn điều trị cụ thể, tránh các biến chứng đáng tiếc có thể xảy ra. Không nên sử dụng các phương pháp chữa dân gian như nhai gạo nếp, đậu xanh đắp lên vết thương vì có thể gây nhiễm trùng nặng thêm.
Côn trùng cắn gây nhiễm độc nặng
Khoa hồi sức tích cực và chống độc Bệnh viện VN - Cuba Đồng Hới (Quảng Bình) cho biết đã cấp cứu kịp thời bệnh nhân N.T.N. (49 tuổi, trú ở phường Đồng Sơn, TP Đồng Hới) do bị côn trùng cắn. Ông N. bị côn trùng cắn khi đang làm vườn, vào viện với trạng thái lơ mơ, có một vết cắn nhỏ ở chân nhưng gây tấy đỏ, tức ngực khó thở, tê bì chân tay... Bệnh viện đã dùng các biện pháp chống độc cho bệnh nhân.
Người nhà bệnh nhân cho hay không rõ đó là côn trùng gì. Theo bác sĩ Từ Sỹ Khuổng - trưởng khoa hồi sức tích cực và chống độc, khi bị côn trùng cắn, nếu phát độc nhanh, nặng thì phải buộc garo phía trên vết cắn nhằm ngăn độc lên não, sau đó lập tức đưa vào bệnh viện gần nhất cấp cứu chống độc.
Cần rửa sạch vết cắn bằng xà phòng và chườm đá lạnh. Nếu nhận dạng được loại côn trùng đã cắn thì bệnh viện sẽ có cách chống độc tương ứng.  |
| Một bệnh nhân bị côn trùng cắn |
Nhiều người suýt chết vì bị côn trùng lạ cắn
Bị một con côn trùng cắn khi đang làm vườn, ông N đã phải nhập viện cấp cứu trong tình trạng rất nặng, khó thở nhiều, sưng tấy vết thương ở chân…
Ngày 11/9, các bác sỹ Bệnh viện hữu nghị Việt Nam – Cu Ba Đồng Hới (Quảng Bình) cho biết vừa tiếp nhận bệnh nhân N.T.N., (49 tuổi, trú tại TP Đồng Hới) trong tình trạng nhiễm độc rất nặng do bị côn trùng cắn.
Ông N nhập viện khi người đã lơ mơ, khó thở, cổ chân trái sưng tấy, đỏ và có dấu hiệu bị nhiễm trùng nặng, tính mạng rất nguy kịch. Sau khi được xử trí cấp cứu và điều trị kịp thời, ông N đã qua cơn nguy kịch. Người nhà ông N cho biết, trước đó trong khi ra làm vườn thì ông bị một con côn trùng cắn vào chân nhưng không rõ loài gì. Lúc đầu chỉ cảm thấy đau rát nhẹ nên chủ quan, cứ nghĩ là bình thường. Nhưng vài giờ đồng hồ sau vết thương lớn dần và tấy đỏ, đau rát với mức độ nhiều hơn kèm các biểu hiện tức ngực, khó thở nên người thân nhanh chóng đem ông đi nhập viện cấp cứu.
Các bác sỹ bệnh viện này cho biết, thời gian gần đây đã tiếp nhận nhiều trường hợp nguy kịch do côn trùng cắn. Như trường hợp ông H.R., (63 tuổi, trú TP Đồng Hới) nhập viện trong tình trạng tính mạng nguy kịch vì ong đốt với gần 40 nốt trên cơ thể…
Nguy hiểm khi bị côn trùng cắn
Theo các bác sỹ thì khi bị các loại côn trùng cắn như kiến, nhện, ve, bọ chét, rệp… phản ứng tự nhiên của cơ thể là tình trạng ngứa ngáy dữ dội ở nơi bị cắn, nổi hồng ban và sưng phù, nổi mụn nước, các nốt dạng hạch lympho... Thông thường các vị trí tổn thương trên sẽ giảm dần và khỏi sau một ngày. Tuy nhiên một số côn trùng có nọc độc nguy hiểm như ong, kiến, nhện... sẽ gây ra sốc phản vệ cho người bị cắn và có thể dẫn đến tử vong nếu không được xử trí và cấp cứu kịp thời.
Về cách xử trí, các bác sỹ cho biết tương ứng với mỗi loài côn trùng sẽ có cách xử trí khác nhau.
Khi bị ruồi, muỗi, kiến đốt cần sát trùng vết đốt bằng cách rửa kỹ bằng xà phòng, sau đó có thể dùng đá lạnh chườm lên da khoảng 5 phút. Đối với bọ chét, chấy rận, ve chó… thì khi cắn các loài này thường bám chặt vào da, do vậy người bị cắn cần kéo từ từ con côn trùng ra khỏi da để răng chúng không sót lại ở chỗ cắn và rửa sạch vết cắn bằng xà phòng.
Trường hợp bị ong vò vẽ đốt, nọc độc ong vò vẽ rất nguy hiểm đến tính mạng nên nạn nhân cần rửa các vết đốt bằng xà phòng hoặc chất kiềm nhẹ rồi chườm lạnh và hãy nhanh chóng đến cơ sở y tế gần nhất để có hướng xử trí kịp thời…
Không chủ quan với côn trùng…
Theo các bác sỹ khoa Cấp cứu, Bệnh viện hữu nghị Việt Nam – Cu Ba Đồng Hới, họ đã cấp cứu nhiều trường hợp nguy kịch, thậm chí tử vong vì chủ quan sau khi bị côn trùng cắn.
Vì vậy, sau khi bị côn trùng cắn mà chưa biết loại gì nhưng có các biểu hiện như đau rát nhiều, vị trí vết thương có dấu hiệu nhiễm trùng, người khó thở, hoa mắt chóng mặt, đau họng… cần nhanh chóng nhập viện cấp cứu, tuyệt đối không chủ quan tự điều trị ở nhà.
Theo khuyến cáo, thời gian này đang là giai đoạn chuyển mùa nên các loài côn trùng phát triển mạnh. Vì vậy để phòng tránh bị các loài côn trùng cắn chúng ta cần giữ gìn môi trường sống sạch sẽ, thoáng mát, vệ sinh nhà cửa, thường xuyên phun thuốc diệt muỗi, diệt côn trùng ở những vị trí nhiều cây, kênh mương, ao hồ ở gần nhà ở.
Khi vào rừng hay làm vườn cần mặc quần áo dài tay, đi giầy, ủng … để tránh côn trùng cắn ở những vùng da không được bảo vệ.
15 trẻ nhập viện vì ăn nhộng ve sầu nhiễm nấm độc
Ngày 18/5, theo kết luận từ Bệnh viện Nhi đồng 1 (TPHCM, 15 em tại huyện Hàm Tân, Bình Thuận, phải nhập viện sau khi ăn ve sầu, là do số nhộng ve sầu này đã bị nhiễm nấm độc.
Từ những triệu chứng và qua khai thác bệnh sử từ gia đình bệnh nhi cùng với những trường hợp bị tương tự tại Bệnh viện Chợ Rẫy đã tiếp nhận xử trí, các bác sĩ Bệnh viện Nhi đồng 1 xác định các em bị ngộ độc nấm xâm nhập vào xác nhộng ve sầu. Ngay lập tức 5 bệnh nhi được can thiệp tích cực, điều trị giải độc. Sau hai ngày nhập viện, các em đã qua cơn nguy kịch, sức khỏe của các bé đã dần bình phục.
Trước đó, ngày 14/5, nhóm bạn 15 em (từ 3 đến 14 tuổi ngụ tại thị trấn Tân Minh, huyện Hàm Tân, tỉnh Bình Thuận) đã vào rẫy đào nhộng ve sầu về chế biến và cùng ăn. Tuy nhiên, 4 giờ sau khi ăn, các em có biểu hiện nôn ói, rối loạn thần kinh (kích thích, run tay chân, co giật). Lập tức các em được đưa đi cấp cứu tại Bệnh viện huyện Hàm Tân và Bệnh viện tỉnh Bình Thuận. Trong đó, 5 em bị nặng nhất được chuyển đến cấp cứu tại Bệnh viện Nhi Đồng 1.
Kết quả nghiên cứu trước đó tại Khoa Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy, cho thấy, nhộng ve sầu và các loài côn trùng như dế, đuông dừa, bọ cạp… có chứa các protide. Khi chúng sống trong môi trường đất có nhiều bào tử nấm, gặp độ ẩm, nhiệt độ, môi trường sinh trưởng thích hợp, bào tử nấm sẽ nhiễm vào các con côn trùng và phát triển. Nấm độc sẽ biến thân mình của côn trùng thành nơi chứa đầy các sợi tơ độc, vì thế chúng gây ngộ độc nặng cho người nếu ăn phải.
Các bác sĩ cảnh báo, mùa hè đang đến, các bậc phụ huynh cần giáo dục cho trẻ biết phân biệt nhộng côn trùng nào có thể ăn được, loại nào có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của trẻ, tuyệt đối không ăn nhộng côn trùng đã chết và bị nhiễm nấm.
Vào mùa viêm da do côn trùng
Khoa Khám bệnh, BV Da liễu T.Ư đã tiếp nhận nhiều bệnh nhân (BN) đến khám với triệu chứng tổn thương những vùng da hở, kèm nhiều nốt phồng rộp. Theo BS Nguyễn Thành - Trưởng khoa Khám bệnh, BV Da liễu T.Ư, thời gian này là mùa của viêm da do kích ứng côn trùng. Đáng lo là ngay cả bác sĩ và BN đều nhầm lẫn bệnh này với bệnh zona (thường gọi là giời leo), trong khi việc điều trị hai bệnh này hoàn toàn khác nhau, nếu điều trị sai sẽ gây biến chứng nặng.
Chất độc của côn trùng gây bỏng da
BN Nguyễn Văn K. (Thanh Trì - Hà Nội) đến khám với toàn bộ phần mặt bị đỏ rực, cả vùng ngực và cánh tay cũng có những vết kéo đỏ. Theo lời kể của BN K., buổi sáng ngủ dậy, anh rửa mặt đã thấy mặt đau rát. Sau đó, anh K. lại dùng chính chiếc khăn mặt đó lau xuống cổ và ngực. Chỉ một lúc sau, toàn thân anh đỏ rát như phần mặt. Trên phần da đỏ còn xuất hiện lấm tấm những nốt mụn phỏng rộp nhỏ.
BS Nguyễn Thành giải thích, đây chính là hiện tượng da bị kích ứng do côn trùng. Có khả năng, côn trùng bám vào khăn mặt, khi giặt khăn, côn trùng chết, tiết ra một loại chất độc, người bệnh vô tình không biết nên đã bôi chất này khắp cơ thể gây kích ứng da. Những mụn rộp xuất hiện là chất độc của côn trùng có chứa acid gây ra bỏng rát (như hiện tượng bị mỡ nóng bắn vào da). Cũng theo BS Nguyễn Thành, thời gian qua, nhiều BN đã nhập viện trong tình trạng nhiễm trùng da nặng, dù bệnh viêm da do tiếp xúc côn trùng nếu điều trị sớm và đúng cách sẽ khỏi trong ba - năm ngày.
BS Đinh Hữu Nghị, Phòng chỉ đạo tuyến, BV Da liễu T.Ư cho biết, nguyên nhân gây bệnh là do côn trùng cánh cứng, có phấn và dịch gây ra. Có nhiều loài gây bệnh da liễu như kiến khoang, hay còn gọi là kiến kim, kiến lác, kiến gạo, cằm cặp, kiến nhốt, kiến cong đít... Thời điểm cuối năm là giai đoạn thời tiết biến đổi bất thường, hay mưa lũ, sẽ làm mất nơi trú ẩn của côn trùng, khiến chúng di chuyển đến nơi khô ráo, sạch sẽ, ấm áp, cụ thể là những căn hộ gia đình. Vào mùa này, côn trùng gây kích ứng da nhiều nhất là kiến khoang. Đặc biệt, sau những đợt mưa, đàn kiến khoang sẽ bay vào nhà bám dưới những ánh đèn. Chúng có thể trú ẩn tại các khe tủ quần áo, khăn mặt, giường, chiếu.
BS Nghị cho biết thêm, khi tiếp xúc với côn trùng, người bệnh thấy ngứa, rát bỏng tại chỗ. Sau 6 - 12 giờ sẽ xuất hiện các vết đỏ, kích thước từ 1 - 5cm, rộng 3 - 4mm. Từ một - ba ngày sau, xuất hiện mụn nước trên nền da đỏ, lấm tấm bọng nước và bọng mủ. Đến lúc này, người bệnh mới cảm thấy đau, kèm theo sốt, mệt mỏi, khó chịu. Nếu diễn biến nặng sẽ nổi hạch, đau ở vùng cổ, nách, bẹn, đi lại khó khăn. Nếu tổn thương ở vùng gần mắt có thể làm sưng húp cả hai mắt. Thông thường, nếu bệnh nhẹ như rát ngứa thì không cần điều trị thuốc, chất độc của côn trùng trên da sẽ tự mất sau năm ngày.
Lầm tưởng là bệnh zona
TS-BS Nguyễn Duy Hưng, Tổng thư ký Hội Da liễu Việt Nam cảnh báo, bệnh da kích ứng do côn trùng thường bị nhầm lẫn với bệnh zona. Về bệnh lý học, hai bệnh này hoàn toàn khác nhau, cách điều trị cũng khác nhau. Bệnh da kích ứng do côn trùng chỉ đơn giản là do các chất của côn trùng tiết ra khi tiếp xúc hoặc khi dùng tay đập chết và miết làm da bị tổn thương bởi chất độc của côn trùng. Cả hai bệnh này đều có triệu chứng đau rát bề mặt da nhưng với bệnh zona (là tình trạng nhiễm virus Herpes Zoster cấp tính của hệ thần kinh trung ương và ngoại vi) sẽ gây ra đau sau di chứng bệnh vì virus này ăn sâu vào dây thần kinh.
Theo TS Hưng, điều tệ hại nhất là khi da bị kích ứng do côn trùng, người dân thường ra ngay hiệu thuốc mua thuốc điều trị zona. Cách “điều trị” này hoàn toàn sai lầm. Tuy không nguy hại đến tính mạng, nhưng việc điều trị không đúng sẽ gây nhiễm trùng. Với chứng viêm da do kích ứng, chỉ cần sát khuẩn bằng nước muối loãng, bôi kem có kèm corticoid kháng khuẩn, sau năm ngày là lành bệnh. Còn với bệnh zona, phải điều trị với những thuốc kháng đau, kháng virus phức tạp hơn. Đáng nói, hiện có nhiều bác sĩ cũng nhầm lẫn triệu chứng của hai căn bệnh này.
Triệu chứng dễ nhận biết nhất của viêm da do kích ứng côn trùng theo TS Hưng là biểu hiện bề mặt da đỏ, rát, có triệu chứng phù nề (do mạch phù nề nhiễm độc), bọng nước nhỏ nằm rải rác ở trung tâm của vùng da đỏ. Có thể vùng da đỏ ở các phần da hở (như mặt, tay, chân), cũng có khi côn trùng bò sâu vào quần áo gây ra những vệt đỏ dài ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể.
Còn với bệnh zona, cách phân biệt rõ nhất là bệnh chỉ nằm trên một nửa cơ thể nhất định (ví dụ nếu là ở bên phải thì chỉ chạy dọc cơ thể bên phải). Các bọng nước (mụn phỏng) của bệnh zona nằm liền sát nhau, mọc như dạng chùm nho. TS Hưng khuyên, khi da có triệu chứng tổn thương (chưa xác định rõ nguyên nhân) người bệnh không nên tự ý mua thuốc mà cần đến các phòng khám chuyên khoa để chẩn đoán và được điều trị đúng bệnh, tránh những diễn tiến bệnh nặng đáng tiếc.
Độc lực kiến khoang gấp 12 lần nọc rắn mang bành
BS Nguyễn Trường Lâm - Trưởng khoa Khám bệnh, Bệnh viện Da liễu TP.HCM khuyến cáo, vào mùa mưa, người dân phía Nam nên cẩn thận với loài kiến khoang, có nơi còn gọi là kiến ba khoang đuôi nhọn, có tên khoa học là Paederus spp. Màu đen của đầu, cặp cánh cứng và hai đốt bụng cuối tạo thành những khoang sậm màu nổi bật trên nền màu cam của cơ thể. Đây là loại côn trùng dài khoảng 10mm, có cánh ngắn, sống chủ yếu ở môi trường ẩm ướt như nơi cỏ rác mục, vùng đầm lầy thuộc ngoại ô TP.HCM. Bệnh viện Da liễu TP.HCM thời gian qua đã tiếp nhận không ít bệnh nhân bị viêm da dị ứng do loài côn trùng này gây ra, lúc cao điểm có khi đến gần 20 ca mỗi ngày.
BS Nhữ Thị Hoa – Bộ môn Ký sinh và vi nấm học, Trường ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch TP.HCM, cảnh báo dịch tiết của kiến khoang gây dị ứng, lan đến đâu hình thành tổn thương đến đó, với độc lực mạnh gấp 12 lần nọc rắn mang bành nên chỉ cần một liều rất nhỏ, khoảng 0,001mg, cũng đủ gây ra viêm da hoại tử.
Kiến khoang là loại ăn sâu bọ, côn trùng nhỏ ký sinh trên cây trồng nên có ích cho nông nghiệp. Chúng thường bay vào nhà khiến số trường hợp mắc bệnh tăng cao, nhất là mùa mưa. Do đó, cần phải vệ sinh nhà cửa, môi trường xung quanh sạch sẽ để hạn chế kiến khoang bay vào nhà. Khi bị dính dịch tiết kiến khoang, người bệnh phải dùng tăm bông rửa sạch vết thương, rồi rửa sạch vết thương bằng vòi nước lạnh để trôi các dịch tiết độc hại.
Bác sỹ Phan Xuân Trung, Trung tâm Medic TP. Hồ Chí Minh cho biết, côn trùng có rất nhiều loại, với tính chất và mức độ độc tính khác nhau. Tùy theo việc bị loài côn trùng nào cắn mà cần có biện pháp xử lý phù hợp. “Nếu bị những loài nguy hiểm như ong vò vẽ, bọ cạp… đốt thì nên đưa nạn nhân đến cơ sở y tế để các bác sỹ có giải pháp chống độc và ngăn ngừa sốc phản vệ thích hợp. Đối với những loài kém nguy hiểm hơn như kiến lửa, ong mật thì chỉ cần những biện pháp sơ cứu đơn giản, uống thêm thuốc chống dị ứng, chống viêm là được”, bác sỹ Trung nhận định. Sau đây là một số loài côn trùng nguy hiểm ở Việt Nam, những tổn thương và biện pháp sơ cứu cần thực hiện ngay khi bị chúng đốt, theo khuyến cáo của các chuyên gia y tế:
Ong
Đa phần các loài ong đều có nọc độc, tùy theo loài mà sẽ độc ít hay nhiều. Có loại gây chết người chỉ với trên 10 vết chích như ong vò vẽ, ong đất, nhưng cũng có loại không nguy hiểm nhiều đến sức khỏe như ong mật. Nọc ong có thành phần chính là protein kèm theo men xâm nhập, men tiêu huyết, tiêu tế bào, các chất gây dị ứng và acetylcholine...
Trong trường hợp bị ong đốt quá nặng, nạn nhân sẽ bị tím tái, sốc, trụy tim mạch..., có thể tử vong nếu không được cứu chữa tận tình.
Khi bị ong đốt, việc cần làm đầu tiên là khều kim chích khỏi vùng bị đốt bằng vật nhọn như mũi dao, đầu kim... Không dùng tay nặn để lấy kim, vì sẽ tạo điều kiện cho nọc độc thấm sâu hơn vào cơ thể. Sau đó, rửa sạch vết chích bằng xà phòng hoặc dung dịch sát trùng, rồi đắp khăn lạnh hay túi chườm nước đá vào vùng bị sưng trong khoảng 15-20 phút để làm giảm đau (không đắp trực tiếp lên chỗ ong đốt).
Kiến lửa
Vết đốt của kiến lửa không gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng cảm giác nhói buốt dai dẳng thật sự là một điều rất kinh khủng. Nọc của một số loài kiến lửa có thể gây ra những triệu chứng như chóng mặt, hoa mắt, thở gấp hay sốc..., phụ thuộc vào hệ miễn dịch của người bị đốt.
Khi bị kiến lửa đốt nên làm dịu vết cắn với xà phòng và nước, rồi dùng một cục đá chườm trong khoảng 10 phút. Nếu vết cắn bị rộp thì không được chọc vỡ mà phải lấy miếng gạc đặt nhẹ lên vì nếu vết rộp vỡ có thể dẫn tới nhiễm trùng.
Sâu róm
Sâu róm là ấu trùng của bướm. Chúng không đốt người, nhưng lông gai của hầu hết các loài sâu róm tiết ra chất làm ngứa rát da khi con người chạm phải.
Lông gai của một số loài có thể gây đau nhức dữ dội ở vùng da tiếp xúc, đi kèm với việc mề đay mẩn ngứa do dị ứng. Các nốt xuất huyết có thể xuất hiện trong vòng 2–3 giờ và trong nhiều ngày. Những triệu chứng khác gồm sưng hạch, nhức đầu, sốt, hạ huyết áp và co giật, diễn tiến nặng có thể tử vong.
Khi bị sâu róm bám vào da cần cẩn thận dùng que để lấy sâu ra, phủi sạch các lông gai thấy được. Sau đó rửa sạch da bằng nước xà phòng và đắp lạnh để làm giảm sưng và giảm đau.
Tránh gãi nhiều lên vết ngứa vì điều này có thể làm lông và gai đâm sâu vào trong da gây triệu chứng kéo dài.
Bọ chét, rận, ve chó
Có kích thước rất nhỏ, các loài côn trùng này có thể sống trong bụi rậm hoặc trên cơ thể nhiều loài vật nuôi như chó, mèo. Những vết đốt của chúng không chỉ gây đau nhói, sưng hay dị ứng mà còn có thể gây cho người bệnh sốt mẩn đỏ. Bọ chét chuột còn là vật trung gian truyền bệnh hạch, từng gây nên dịch làm chết hàng chục triệu người ở châu Âu.
Khi bị các loài côn trùng này cắn, nên kéo chúng thật từ từ, hoặc dùng lửa hơ, bôi cồn, dầu để chúng tự rơi ra, tránh để hàm răng của chúng dính lại da thịt, có thể gây nhiễm trùng. Sau đó rửa chỗ bị cắn bằng xà phòng, rồi bôi cồn hoặc dầu sát trùng vào chỗ bị cắn.
Nhện
Các loài nhện ở Việt Nam không độc như nhiều đồng loại của chúng ở châu Phi hay Nam Mỹ. Vết đốt của nhện thường làm da phồng lên, đỏ và nhức. Đôi khi gây chóng mặt, sốt nhưng không quá nguy hiểm. Khi bị nhện đốt cần rửa sạch chỗ bị đốt bằng xà phòng và chườm nước đá. Nếu cần thiết có thể uống aspirin theo chỉ định của bác sĩ.
Bọ cạp
Bọ cạp không phải côn trùng mà là loài động vật thuộc lớp hình nhện. Ở Việt Nam có hai loài bọ cap phổ biến là bọ cạp đen và bọ cạp nâu.
Những vết đốt bằng ngòi chích ở đuôi của các loài bọ cạp này giống như vết ong đốt, gây sưng phồng, đỏ và đau nhức, đôi khi còn bị bầm tím. Có khi nạn nhân chỉ cảm thấy hơi bị ngứa rát ở chỗ bị chích nhưng liền sau đó bị chóng mặt, đổ mồ hôi chảy nước mắt, nước mũi, buồn nôn, cứng chân tay. Một số trường hợp hạn hữu, nọc bọ cạp có thể gây sốc phản vệ, nguy hiểm đến tính mạng.
Trong trường hợp bị bọ cạp đốt, người bị đốt cần chườm nước đá rồi phun thuốc chống đau lên vết đốt hoặc uống thuốc giảm đau loại thành phần có paracetamol. Đối với trẻ em và người dễ có phản ứng với vết đốt, nhất là bị đốt ở mặt, cần đưa đi cấp cứu ngay để được chích thuốc giải độc.
Rết
Rết là loài động vật thuộc lớp nhiều chân, thường sống ở những nơi tối tăm ẩm thấp như gầm giường, gầm tủ, lá khô mục... kể cả trong quần áo. Chúng có thể tiết chất độc khi cắn bằng hàm răng phía trước, làm đối tượng sưng tấy. Nọc độc của rết không gây chết người, nhưng khiến người bị cắn cực kỳ đau đớn. Những triệu chứng đi kèm là nôn mửa và sốt.
Khi bị rết cắn cần nặn cho nọc độc theo máu ra ngoài bớt. Sau đó rửa sạch vết cắn bằng xà phòng, chườm lạnh tại chổ giúp giảm đau và giảm sưng. Nên sử dụng thêm thuốc giảm đau và kháng viêm.
Muỗi
Có lẽ, chẳng có ai trên đời này lại chưa từng bị muỗi đốt. Tưởng như vô hại, nhưng muỗi đốt cũng là nguyên nhân làm nhiễm trùng da, gây sốt.
Trong các loài muỗi, muỗi anophen có thể truyền bệnh sốt rét. Những kí sinh trùng này sống và sinh sôi trong tế bào máu của con người và gây ra những triệu chứng như buồn nôn, cúm, sốt và những cơn lạnh. Trong trường hợp nguy hiểm, căn bệnh này khiến người bệnh hôn mê rồi tử vong.
Nên rửa những vết muỗi đốt bằng xà phòng có tính a xít hay nước giấm loãng.
Ruồi trâu
Ruồi trâu là một loại ruồi lớn thường đốt và và hút máu gia súc. Chúng cũng không tha cho cả con người. Vết đốt của ruồi trâu gây đau nhức dai dẳng, có thể kéo dài nhiều ngày và sinh ra những biến chứng khác như sốt cao, co giật, hôn mê.
Khi bị ruồi trâu đốt, cách xử trí cũng như vết đốt của các loài khác là rửa bằng xà phòng và chườm đá.
Bọ xít
Ở Việt Nam, việc phát hiện ra loài bọ xít hút máu người đang được dư luận đặc biệt quan tâm. Theo những nghiên cứu đã được thực hiện trên thế giới, bọ xít hút máu người có thể truyền ký sinh trùng nội bào Trypanosoma cruzi vào cơ thể người qua những vết đốt, gây nên bệnh ngủ chaga. Mắc căn bệnh nguy hiểm này, nạn nhân sẽ rơi vào tình trạng mệt mỏi, buồn ngủ và mất khả năng miễn dịch. Khi trở thành mãn tính, bệnh có thể gây nghẽn mạch máu dẫn đến tử vong.
Theo ghi nhận tại Việt Nam, sau khi bị bọ xít đốt, trên da người bệnh chỉ thấy một nốt nhỏ màu đỏ, khoảng 1 - 2 mm, không sưng tấy. Hiện tại, những nghiên cứu về loài côn trùng này ở Việt Nam chưa đầy đủ.
Viêm da do độc tố của kiến khoang
Kiến khoang là loại kiến có kích thước nhỏ hơn hạt thóc có cánh bay, bụng thon nhọn có một khoang màu đỏ trên nền đen, tối lại rất hay bay vào bóng đèn bám trên các bức tường, giường, màn và bò cả lên người. Kiến này đốt rất đau và trong bụng chứa một chất độc giống như chất piridin ở sâu ban miêu. Chất này khi tiếp xúc vào da tạo nên viêm da, thối thịt giống như bị tạt axít. Một số người không biết đã lấy tay giết kiến sau đó vô tình sờ lên mặt hoặc gãi lên da đã tạo thành những vết tổn thương dài, hoặc thương tổn ở cẳng tay khi ngủ vắt tay lên trán làm tổn thương lan sang trán, thương tổn ở bắp chân lây sang mặt sau đùi khi ngồi xổm, những thương tổn dạng như trên được gọi là thương tổn hôn nhau (kissing lesson) là dấu hiệu đặc thù chỉ có trong viêm da tiếp xúc do côn trùng.
Tính chất của thương tổn là những ban đỏ, mụn nước, mụn mủ, trợt loét nông trên da cũng giống như viêm da do ấu trùng bướm nhưng ở cấp độ nặng hơn, có thể bị nhiều tổn thương trên da.
Điều trị viêm da tiếp xúc do côn trùng
Phải loại bỏ căn nguyên càng sớm càng tốt bằng cách tắm rửa, thay quần áo. Tại chỗ bị tổn thương bôi các thuốc như hồ nước, hoặc thuốc kháng sinh có corticoid như: supricor-N, fusicort, fobancort. Uống thuốc kháng sinh, kháng viêm, kháng histamin trong 5 ngày bệnh sẽ khỏi.
Phòng bệnh
Hạn chế côn trùng vào nhà bằng cách đóng kín cửa kính, cửa chớp, tắt điện hoặc treo bóng điện ở ngoài sân, vườn để dụ côn trùng không vào nhà. Khi giặt, phơi quần áo không lộn trái, trước khi rửa mặt kiểm tra khăn mặt xem có sâu bọ bám trên khăn không? Khi nhìn thấy côn trùng bò trên người phải tìm cách xua, phủi côn trùng đi, không được giết côn trùng trực tiếp trên da.
Bệnh viêm da tiếp xúc do côn trùng tăng đột biến ở Hà Nội
Gần đây, số bệnh nhân bị viêm da tiếp xúc do côn trùng đến Bệnh viện Da Liễu Hà Nội khám tăng nhanh. Trước đây, trung bình mỗi ngày có 70 – 80 bệnh nhân thì nay mỗi ngày có đến 100 – 120 ca. Bác sĩ Nguyễn Minh Quang, Phó giám đốc Bệnh viện Da liễu Hà Nội cho biết, đây là hiện tượng viêm da cấp tính do chất tiết của côn trùng chạm vào da. Bệnh có các triệu chứng như rát bỏng ở vùng da tiếp xúc, một số trường hợp đau nhức nhiều (đặc biệt ở các vùng da mỏng), thường gặp ở vùng da mặt, cổ, tay chân và xuất hiện vào buổi sáng sau khi ngủ dậy (trên 60%).
Nguyên nhân gây bệnh do khi côn trùng bay vào nhà, nhiều người dân không cẩn thận để độc tố của côn trùng chạm vào da và gây kích ứng. Vùng da tiếp xúc với độc tố sẽ bị bỏng rát và đỏ Theo bác sĩ Quang, bệnh xuất hiện rải rác vào các tháng trong năm, nhưng đến thời điểm giao mùa thu – đông thì số ca bệnh tăng đáng kể. Lý do là vì thời điểm này trùng với vụ gặt nên côn trùng ngoài đồng ruộng hết chỗ trú, theo ánh sáng bay vào nhà. Việc điều trị sớm bệnh sẽ rất đơn giản, có thể dùng các thuốc bôi làm dịu da, chống viêm. Nhưng, nếu để bội nhiễm sẽ phải uống kháng sinh và có thể để lại sẹo.
Tuy nhiên, bác sĩ Quang cũng cho biết, thực tế có rất nhiều người dân nhầm bệnh này với bệnh Zona (bệnh do virus gây ra) và tự điều trị, khiến bệnh càng nặng hơn. Trường hợp của anh anh Hùng (Gia Lâm, Hà Nội) là một ví dụ. Hai ngày nay anh thấy ở mặt xuất hiện một vệt nhỏ bị sưng lên, bỏng rát. Nghĩ mình bị bệnh Zona, anh lấy gạo nếp nhai, đắp lên vùng da bị đỏ, nhưng không đỡ anh liền mua thuốc Acylovir. Nhưng hai ngày sau, vết thương không khỏi mà còn lan ra khắp mặt. Đến lúc này anh mới chịu đi khám thì biết mình chỉ bị viêm da tiếp xúc do côn trùng.
Bác sĩ Quang cho biết, nhiều bệnh nhân trước khi đến khám đã tự ý điều trị bằng Acylovir giống như anh Hùng, kết quả là không chỉ gây tốn kém mà bệnh càng nặng hơn, gây phù nề hoặc để lại sẹo. Ngoài ra, thuốc còn có thể gây ra tác dụng phụ, ảnh hưởng đến các chức năng khác.
Khi xuất hiện vùng da bị đỏ, bỏng rát, người dân có thể dùng nước sạch hoặc nước muối 0,9% rửa nhiều lần để làm sạch tối đa chất gây viêm da. Sau đó, dùng nước muối 0,9% đắp vào chỗ tổn thương 5-10 phút, ngày 3-4 lần. Ở giai đoạn này, người bệnh có thể dùng các thuốc bôi làm dịu da, giảm kích ứng da. Nhưng khi da bị tổn thương nặng hơn phải đến bệnh viện để điều trị.
Bác sĩ Quang khuyến cáo, côn trùng gây bệnh bị thu hút bởi ánh sáng, nhất là ánh sáng đèn điện. Vì vậy vào buổi tối, khi bật sáng điện sẽ thu hút côn trùng bay vào nhà, bám vào những đồ dùng trong nhà, tiếp xúc với da người và tiết độc gây viêm nhiễm da ở vùng tiếp xúc (thường là vùng da hở).
Để phòng bệnh, người dân nên đóng kín hết các cửa hoặc buông rèm nếu bật đèn để côn trùng không bay vào nhà. Tuyệt đối không đập chết côn trùng bằng tay mà dùng tấm giẻ to, ẩm chụp vào côn trùng, sau đó lấy một tấm giẻ ướt khác lau hết những bụi phấn, nhựa còn sót lại.
Bên cạnh đó, khi đã bị bệnh, để tránh lây lan bệnh ra vùng da khác, người bệnh không nên sờ tay vào chỗ phù nề rồi lại chạm vào vùng da khác. Vì khi đó, chất độc từ côn trùng ở phần da viêm nhiễm sẽ bám vào phần da mới tiếp xúc và gây bệnh.
Côn trùng làm hàng trăm người trọng thương
Hàng trăm người dân tại Thừa Thiên - Huế bị thương nghiêm trọng do một loại côn trùng tấn công thời gian gần đây. Người dân rất hoang mang, sức khỏe bị ảnh hưởng và cuộc sống đảo lộn.
Hàng loạt người bị thương
Ba tháng nay, người dân ở 5 dãy nhà 4 tầng của tổ 15 và 16 khu tái định cư Hương Sơ (phường Hương Sơ, TP. Huế, Thừa Thiên - Huế) khốn khổ bởi sự xuất hiện bất thường của một loại côn trùng lạ. Hàng loạt người bị bệnh ngoài da do côn trùng với các triệu chứng: nổi ngứa, mẩn đỏ, đau rát, vết thương bị phồng rộp, mưng mủ, lở loét... Con vật này thân màu đỏ nhạt có ba khoang đen xen kẽ, dài khoảng 10mm, râu dài hình sợi chỉ, đuôi có hai móc như bọ cạp. Ông Nguyễn Văn Hòa, một người dân, cho biết: “Con vật này xuất hiện từ khoảng ba tháng nay. Nó thường đến từ lúc trời vừa tối, nhất là khi vừa bật điện lên. Nó không cắn mà bò lên da làm ngứa, nóng rát rất khó chịu”.
Theo nhiều người dân, có thể con vật này bay vào nhà, tiếp xúc với giường chiếu, chăn màn, quần áo, khăn rửa mặt và bám lên cơ thể người, gây nóng rát, phồng rộp. Một số người lớn và trẻ nhỏ bị sốt nặng. Bà Nguyễn Thị Tý (55 tuổi) tỏ vẻ mệt mỏi, rên rỉ vì đau nhức do vết thương côn trùng tấn công ngày 5-9. Khuôn mặt của bà biến dạng nghiêm trọng. Đặc biệt, quanh đôi mắt của bà Tý đầy các vết bầm tím, thâm loét, bọng nước. Trong nhà bà Tý cũng có ba người khác bị thương do côn trùng tấn công, bị ngứa, da sưng rộp, đau nhức, nổi bọng nước.
Ông Lê Công, Tổ trưởng tổ dân phố 15, xác nhận có hơn 50% người dân của 216 hộ dân bị phồng rộp da, đau nhức, nhiều người có vết sẹo do bị côn trùng tấn công.
Thủ phạm là kiến ba khoang
Sự xuất hiện bất thường của con vật lạ gây bệnh ngoài da hàng loạt đã làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, công việc của người dân. Nhiều học sinh đã phải nghỉ học vì vết thương quá nặng... Bà con rất hoang mang, lo lắng. Nhiều người ban đêm không dám ngủ vì sợ bị côn trùng tấn công. Trước tình trạng trên, các ngành chức năng đã vào cuộc tìm hiểu.
Viêm da tiếp xúc do côn trùng dễ nhầm với zona
Khoảng một tháng nay trên địa bàn các tỉnh phía Bắc, số bệnh nhân đến khám tại các phòng khám da liễu và Viện Da liễu Quốc gia rất đông, nhiều bệnh nhân có các biểu hiện đau rát tấy đỏ từng đám, từng vết dài trên da vùng mặt, cổ, chân và tay mà căn nguyên chính là do độc tố của côn trùng gây nên. Nhiều người hoang mang cho là dịch zona thần kinh, tự mua thuốc chữa zona làm cho bệnh trầm trọng hơn.
Bệnh rải rác trong cả năm. Tuy nhiên thời điểm này là mùa côn trùng phát triển, nông dân mới thu hoạch mùa làm mất nơi cư trú của côn trùng, cộng với mưa lũ làm cho côn trùng theo ánh sáng đèn vào nhà trong số đó có những côn trùng rất độc gây bệnh cho người. Thực tế cho thấy có hai loại côn trùng gây bệnh chủ yếu là ấu trùng bướm hay còn gọi là bướm đêm và kiến khoang.
Viêm da do ấu trùng bướm (carterpillar dermatitis)
Carterpillar là ấu trùng của bướm hoặc bướm đêm. Ấu trùng này có lông ngắn, chính lông đó có thể kích thích da gây viêm da. Viêm da do ấu trùng bướm xuất hiện theo mùa trong thời gian ngắn sau khi ấu trùng non xuất hiện. Do tiếp xúc trực tiếp với lông bướm hay lông phát tán trong gió. Tuy nhiên phản ứng ngứa của da sau khi tiếp xúc là thứ phát do kích thích cơ học, nhiễm chất giãn mạch hoặc phản ứng tăng mẫn cảm vẫn còn chưa rõ. Ấu trùng bướm đuôi nâu và ấu trùng bướm lông đã được tìm thấy ở nhiều nơi trên thế giới, các nhà khoa học đã phát hiện được trên lông ấu trùng bướm tiết ra một chất giống như histamin là căn nguyên chính gây nên ngứa. Ấu trùng có thể bò trực tiếp trên da hoặc gián tiếp do gió thổi đưa lông dính vào quần áo khi mặc vào sẽ bị bệnh.
Thương tổn hay thấy ở vị trí hở như mặt, cổ, tay, chân, đôi khi có viêm kết mạc mắt do đi đường bị ấu trùng bướm bay thẳng vào mắt, hoặc đêm ngủ ấu trùng bò lên vùng mắt. Thương tổn do ấu trùng bướm thường là những ban đỏ phù nề, sẩn và mụn nước, mụn mủ, nóng, đau rát.
Viêm da do độc tố của kiến khoang
Kiến khoang là loại kiến có kích thước nhỏ hơn hạt thóc có cánh bay, bụng thon nhọn có một khoang màu đỏ trên nền đen, tối lại rất hay bay vào bóng đèn bám trên các bức tường, giường, màn và bò cả lên người. Kiến này đốt rất đau và trong bụng chứa một chất độc giống như chất piridin ở sâu ban miêu. Chất này khi tiếp xúc vào da tạo nên viêm da, thối thịt giống như bị tạt axít. Một số người không biết đã lấy tay giết kiến sau đó vô tình sờ lên mặt hoặc gãi lên da đã tạo thành những vết tổn thương dài, hoặc thương tổn ở cẳng tay khi ngủ vắt tay lên trán làm tổn thương lan sang trán, thương tổn ở bắp chân lây sang mặt sau đùi khi ngồi xổm, những thương tổn dạng như trên được gọi là thương tổn hôn nhau (kissing lesson) là dấu hiệu đặc thù chỉ có trong viêm da tiếp xúc do côn trùng.
Tính chất của thương tổn là những ban đỏ, mụn nước, mụn mủ, trợt loét nông trên da cũng giống như viêm da do ấu trùng bướm nhưng ở cấp độ nặng hơn, có thể bị nhiều tổn thương trên da. Đau rát nhiều làm bệnh nhân lầm tưởng là bệnh zona.
Sự khác biệt của bệnh zona
Bệnh zona thực chất là do virut có ái tính với thần kinh gây nên: virut nhân lên trong các hạch thần kinh và theo các sợi thần kinh ra ngoài gây nên bệnh ngoài da, nên tổn thương chỉ bị một khúc bì do thần kinh đó chi phối và chỉ bị một bên rất hiếm khi bị 2 nơi hoặc đối xứng, hai bên. Còn viêm da do côn trùng thì tại vị trí tiếp xúc có thể bị nhiều nơi trên cơ thể.
Thương tổn của zona là những mụn nước, bọng nước thành chùm thành nhóm như chùm nho, đau xuất hiện trước khi mọc mụn nước 1-2 ngày và thường có hạch vùng lân cận. Đặc biệt là không có thương tổn hôn nhau như ở viêm da tiếp xúc, chỉ bị zona sau khi đã bị thủy đậu, hiếm khi lây lan nên không thể nói là dịch zona và đời người cũng chỉ bị zona một lần, nếu ai đó bị zona lần thứ 2 thì nên kiểm tra tình trạng bệnh kỹ lưỡng xem có mắc bệnh khác không.
Tính chất đau của zona là đau như điện giật, đau từng cơn, khi tổn thương đã khỏi nhưng đau vẫn còn tồn tại khá lâu. Còn viêm da tiếp xúc thì chủ yếu là rát và ngứa âm ỉ không thành cơn và khi tổn thương thuyên giảm thì hết đau hoàn toàn.
Điều trị viêm da tiếp xúc do côn trùng
Phải loại bỏ căn nguyên càng sớm càng tốt bằng cách tắm rửa, thay quần áo. Tại chỗ bị tổn thương bôi các thuốc như hồ nước, hoặc thuốc kháng sinh có corticoid như: supricor-N, fusicort, fobancort. Uống thuốc kháng sinh, kháng viêm, kháng histamin trong 5 ngày bệnh sẽ khỏi.
Phòng bệnh
Hạn chế côn trùng vào nhà bằng cách đóng kín cửa kính, cửa chớp, tắt điện hoặc treo bóng điện ở ngoài sân, vườn để dụ côn trùng không vào nhà. Khi giặt, phơi quần áo không lộn trái, trước khi rửa mặt kiểm tra khăn mặt xem có sâu bọ bám trên khăn không? Khi nhìn thấy côn trùng bò trên người phải tìm cách xua, phủi côn trùng đi, không được giết côn trùng trực tiếp trên da.
Khi có tổn thương ở vùng mắt, phần da nhạy cảm, nếu không được chữa trị kịp thời và đúng cách, lâu dần có thể dẫn đến sẹo giác mạc, ảnh hưởng đến thị lực. Nặng hơn, có thể bị tăng nhãn áp trong quãng đời về sau, dẫn đến mù loà - Phó Giám đốc BV Da liễu Hà Nội Nguyễn Minh Quang cho biết.
Hoang mang không biết bệnh gì
Mặc dù là những ngày nghỉ, nhưng Viện Da liễu Quốc gia và BV Da liễu Hà Nội tiếp nhận rất nhiều bệnh nhân bị viêm da do tiếp xúc với côn trùng.(Ảnh)
Trong ngày thứ Bảy, Viện Da liễu Quốc gia có tới 60 bệnh nhân đến khám liên quan tới viêm da do tiếp xúc côn trùng, trong đó nhiều ca là trẻ em... Chị Thuý Hằng ở (Vạn Bảo, Ba Đình, Hà Nội) vào viện do da ở cổ bị sưng tấy. Chị không rõ nguyên nhân tại sao, vì chị không nhìn thấy côn trùng cắn, chỉ có cảm giác ngứa ngáy khó chịu, bỏng rát. Mua thuốc bôi không có dấu hiệu khỏi, nên phải tới bệnh viện khám.
Anh Tuấn Minh (Đông Ngạc, Từ Liêm, Hà Nội) bị viêm da cách đây 2 tuần. Do công việc bận rộn, nên cuối tuần anh mới tranh thủ đi khám. Anh Minh cho biết: “Năm nào đến thời điểm chuyển mùa tôi cũng bị ngứa và nổi bọng nước ở bả vai, gần nách. Cảm giác bỏng rát, khó chịu. Khi chườm nước nóng thì đỡ ngứa hơn, nhưng sau đó vùng da lại bị trầy xước và loang ra, rất đau đớn. Nên năm nào tôi cũng phải vào viện để khám và mua thuốc theo đơn. Nếu không đến bệnh viện thì viêm da sẽ kéo dài, ảnh hưởng tới sức khoẻ và công việc”.
Trong những ngày vừa qua, số lượng bệnh nhân mắc bệnh viêm da tiếp xúc do côn trùng ngày một tăng, trung bình mỗi ngày có khoảng 70-80 bệnh nhân tới khám. Theo số liệu của BV Da liễu Hà Nội, tuần qua số bệnh nhân viêm da tiếp xúc do côn trùng chiếm gần 20% số ca bệnh đến khám. Tại Phòng khám bệnh - BV Da liễu Hà Nội, chiều muộn vẫn còn đông người. Nhiều bà mẹ đưa con đến khám và các trẻ chung một triệu chứng nổi những mụn đỏ ở chân, tay, ngứa và rỉ nước, loang rộng trên bề mặt da, tự bôi thuốc lâu ngày nhưng không khỏi.
Chị Thu Minh (Gia Lâm, Hà Nội) vừa vạch chân con trai 6 tuổi lên vừa kể: “Cháu bị thế này từ nửa tháng nay. Tôi không nhìn thấy con côn trùng cắn cháu, chỉ phát hiện khi cháu gãi nhiều về đêm. Các vết cứ loang ra, có lúc khô nhưng khi cháu gãi lại lở loét, gây đau đớn”. Chị Thanh Hoa trú tại phố Hoàng Mai trong lúc chờ đến lượt, chị kể: “Trẻ con chạy nhảy nghịch ngợm, lúc đầu thấy mọc mụn nước cả đám ở tay, chân, nhưng tôi cũng không đoán ra được bệnh gì. Nhiều người bảo đấy là do “giời leo”, mua thuốc mỡ về bôi nhưng không khỏi. Đưa con tới bệnh viện thấy có nhiều người có triệu chứng như thế, khám xong bác sĩ kết luận bị viêm da do tiếp xúc côn trùng”.
Bị thủy đậu dễ nhiễm zona
Theo BS Minh Quang, viêm da tiếp xúc kích ứng do côn trùng là hiện tượng viêm da cấp tính, do chất tiết của côn trùng khi tiếp xúc trực tiếp với da. Đây là những loại côn trùng ở vùng nhiệt đới, loại côn trùng này thường ẩn náu ở ruộng, bãi rác... Thời điểm mùa gặt, mưa, côn trùng này không có nơi cư trú nên bay vào nhà bám vào người và đồ dùng như giường, chiếu... gây bệnh.
Côn trùng này thường bám trên người gây rát bỏng ở những vùng da bị tiếp xúc, đặc biệt là ở những vùng da mỏng. BS Minh Quang cho biết, bệnh nhân tới khám thường có những tổn thương trên các vùng da hở như cổ, tay, chân hay tại các nếp gấp trên cơ thể. Các tổn thương gây đỏ đám da. Sau một giờ hoặc vài ngày thì xuất hiện những mụn nước, phỏng nước ở giữa những đám da đỏ. Những vùng da mỏng dễ tổn thương xung quanh mắt, nách, bẹn... có những tổn thương đỏ, phù nề nhiều. Có những trường hợp bị nhiễm trùng gây phát sốt.
Theo tên gọi khoa học, zona do một dạng vi khuẩn Herpes gây ra. Người mắc bệnh zona sẽ phải chịu đựng cảm giác đau rát ở vùng phát ban. Nếu bệnh nhân đã từng mắc chứng thuỷ đậu (bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ), đây là điều kiện thuận lợi để bệnh zona hình thành và phát triển. Bởi lẽ khi mắc thuỷ đậu (mặc dù đã được điều trị), cơ thể sẽ tồn tại một loại virus “ẩn nấp” trong các tế bào thần kinh. Khi hệ thống miễn dịch bị suy yếu, đó chính là lúc loại virus này “lộ diện” và gây nên căn bệnh Zona. Đối tượng thường mắc căn bệnh này là những người trên 50 tuổi hoặc có hệ thống miễn dịch suy kém.
Bệnh thường gây cảm giác đau rát, cảm giác đau đớn thường xuất hiện trong vài ngày trước khi chứng phát ban xuất hiện. Chứng phát ban xuất hiện với những vết sưng, mẩn đỏ. Trong một vài ngày, các vết sưng trở nên phồng rộp. Các vết sưng đỏ có thể bao trùm khắp lưng, ngực, hoặc có thể mọc ở một bên mặt. Các vết da rộp thường có vảy cứng và sẽ mất đi sau 7- 10 ngày.
Căn bệnh này tuy không lây lan, nhưng mọi người xung quanh bạn có nguy cơ cao bị mắc thuỷ đậu nếu họ chưa bao giờ bị thuỷ đậu hoặc chưa tiêm phòng. Virus thuỷ đậu có thể sống trong những chỗ phồng rộp và có thể lan rộng cho đến khi chỗ phồng rộp hoàn toàn lành lại. Nếu bạn mắc bệnh zona, tốt nhất nên tránh xa trẻ nhỏ dưới 12 tháng tuổi và phụ nữ mang thai.
Zona hay “giời leo” là một bệnh
Trong dân gian Zona thường gọi là bệnh “giời leo”, nhưng thực tế bệnh Zona do virus varicella Zoster gây ra. BS Minh Quang khuyến cáo, ngay sau khi xuất hiện mụn nước, cần phải rửa sạch bằng nước sạch hoặc nước muối 0,9% để làm sạch chất gây viêm da từ côn trùng. Sau đó dùng nước muối đắp chỗ tổn thương 5-10 phút một lần, từ 3-4 lần/ngày. Sử dụng dung dịch Jarish, hồ nước. Khi tổn thương đỏ dùng kem kẽm oxy, kem corticoid bôi ngày 2 lần sáng tối. Khi tổn thương khô đóng vảy, bôi mỡ kháng sinh như bactroban, fusidic acid. Bệnh Zona ở mắt cần được điều trị kết hợp với thuốc chống virus và xteoit. Bên cạnh đó, có thểdùng các loại thuốc như Acetaminophen hay Ibuprofen để giảm đau đối với các vết sưng phồng.
Cẩn thận mạt trong chăn gối có thể gây sốt vius
Loài mạt làm tổ trong nhà khá nhiều nhưng chưa được người dân chú ý. Thậm chí có chủ nhà cho rằng mạt không gây bệnh hay cắn chết người nên không quan tâm. Theo TS Phạm Thị Khoa, Trưởng khoa Hóa thực nghiệm, Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng TƯ, mạt có thể mang vi-rút và truyền từ người này sang người khác. Một số trường hợp sốt do vi-rút được xác định nguyên nhân là do loài mạt.
Mạt có cả trong gối, chăn
Phóng viên đã có chuyến đi thực tế cùng TS Phạm Thị Khoa, Trưởng khoa Hóa thực nghiệm, Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng T.Ư để xem xét về loài mạt làm tổ trong nhà dân trên khu vực phường Thanh Xuân Bắc (quận Thanh Xuân, Hà Nội). Số nhà được khảo sát là 10 nhà, trong đó có 5 phòng là nhà trọ sinh viên và hộ gia đình, 3 nhà dân gần chợ, 2 nhà dân thuộc diện khang trang. Kết quả cho thấy, 100%, tức 5/10 phòng trọ đều có sự xuất hiện của loài mạt. Mạt xuất hiện ở chiếu, giát giường, bàn học, khu nấu ăn... của sinh viên và hộ gia đình. Đặc biệt, có phòng dành cho sinh viên, chiếc chiếu bị mốc chứa rất nhiều tổ mạt. Khi đưa chiếu lên, mạt chạy tứ tung.
Khảo sát 3 nhà dân thuộc diện bình dân gần chợ Thanh Xuân Bắc thì cả 3 nhà đều có chứa con mạt. Điểm nổi bật của khu nhà này chính là sự ẩm ướt, gần chợ nên mức ô nhiễm cao. Đặc biệt, trong gia đình nuôi gà, chó, mèo, sự xuất hiện của loài mạt nhiều hơn. Trong số 3 nhà trên có 1 nhà TS Phạm Thị Khoa phát hiện mạt không chỉ có dưới chiếu mà còn có trong gối, chăn.
Còn 2 nhà dân thuộc diện khang trang, có 1 nhà có sự xuất hiện của loài mạt, còn 1 nhà dù xem ở giường, tủ bếp, nhà vệ sinh... đều không thấy mạt. Điểm khác nhau của 2 căn nhà này là nhà không có mạt được vệ sinh sạch sẽ, gọn gàng, giường chiếu được phơi nắng và giặt thường xuyên.
Theo TS Phạm Thị Khoa, cuộc khảo sát nhỏ này cho thấy loài mạt làm tổ trong nhà khá nhiều nhưng chưa được người dân chú ý. Đặc biệt là các căn phòng trọ của sinh viên và nhà dân có mức sống bình dân thì mọi người rất chủ quan, thậm chí có chủ nhà cho rằng mạt không gây bệnh hay cắn chết người nên không quan tâm!.
Mạt gây sốt vi-rút
Theo thống kê của các nhà côn trùng học, trên thế giới có khoảng 2.000 loài mạt, riêng Việt Nam phát hiện khoảng 72 loài. Các loài như mạt bụi, mạt gà vịt, gia cầm... thì ghẻ cũng là một loài mạt. Mạt thường sống ở khu vực ẩm thấp, ô nhiễm. Vì thế, điều kiện miền Bắc mưa nhiều, cuối hè đầu thu là thời điểm mạt sinh sôi rất nhiều. Tương tự, thời tiết nồm cũng khiến loài này phát triển. Mạt thường đẻ trứng, nở thành thiếu trùng và trưởng thành qua 2 - 3 lần lột xác. Mạt hút máu, ăn xác tế bào chết... Khi ở góc nhà chúng có thể hút máu chuột, gia cầm nuôi. Khi không có chuột hay gia cầm chúng có xu hướng tìm máu người để đốt.
Còn mạt bụi nhà, thường xuất hiện trong phòng ngủ, có kích thước nhỏ khoảng 0,3mm. Chúng có thể sống ở trên giường, gối, thảm... Thức ăn của loài mạt nhà là những mảnh vụn hữu cơ như vảy da, mảnh gàu tóc.
Theo các chuyên gia, khi hít phải bụi nhà với nhiều mạt ăn da, phân của mạt và nấm khiến nhiều người có phản ứng dị ứng như suyễn, viêm niêm mạc mũi. Đặc biệt khi quét dọn số lượng sản phẩm gây dị ứng bởi mạt càng cao có trong không khí. Vì thế, người có tiền sử viêm mũi phải cảnh giác để đeo khẩu trang. "Ngoài ra, mạt còn mang vi-rút và truyền từ người này sang người khác. Một số trường hợp sốt do vi-rút được xác định nguyên nhân là do loài mạt. Vi-rút này không thể diệt mà chỉ ức chế. Vì thế, khi bị sốt vi-rút cần tăng sức đề kháng bằng cách uống vitamin, ăn hoa quả thì 3 - 5 ngày sẽ hết sốt", TS Phạm Thị Khoa nhấn mạnh.
Theo PGS.TS Đái Duy Ban, Viện Công nghệ sinh học, có thể phòng chống mạt và quần thể nấm bằng cách giảm độ ẩm trong phòng, cải thiện môi trường sống và làm giảm bớt bụi. Phòng ngủ nên có điều hòa nhiệt độ hoặc máy chống ẩm.
Thay giặt ga, gối, chăn thường xuyên để giảm thức ăn của loài mạt để giảm số lượng mạt. Hoặc hàng tuần nên phơi chăn, ga, gối ra nắng. Ánh nắng chứa tia cực tím sẽ tiêu diệt mạt. Tại các góc nhà, thảm cần vệ sinh sạch sẽ, có thể sử dụng dung dịch vệ sinh nhà cửa có chứa benzyl benzoat để diệt mạt...
Bệnh hoại tử da kinh hoàng do côn trùng
Một căn bệnh có tiến triển và triệu chứng chẳng khác gì một bộ phim kinh dị đã giết chết ít nhất 20 người Uganda và gây bệnh cho hơn 20.000 người chỉ trong 2 tháng.
Cả nhà thiệt mạng vì Jigger
Con côn trùng nhỏ có tên địa phương là Jigger (tên khoa học là Tunga penetrans), giống như bọ chét, là thủ phạm của dịch gây hoại tử các bộ phận của cơ thể nơi chúng xâm nhập. Chúng thường xâm nhập vào cơ thể thông qua bàn chân. Một khi vào bên trong cơ thể, chúng sẽ hút máu, phát triển và sinh sản nhanh chóng (lên tới hàng trăm con). Bất kỳ vùng nào trên cơ thể bị chúng xâm nhập đều cũng bị hoại tử.
James Kakooza, Bộ trưởng Sức khỏe Uganda cho biết những con jigger nhỏ bé có thể dễ dàng cướp đi tính mạng trẻ nhỏ và gây tử vong sớm ở người lớn nếu đang mang bệnh khác trong người chỉ bằng cách hút máu. Hầu hết những người bị nhiễm bệnh, đặc biệt là người già, không thể đi đứng hay làm việc.
“Người ta thường tìm thấy những nhóm mộ của cả gia đình bị chết do Jiggers”, ông Simon Wanjala, một quan chức Bộ Y tế ở miền đông Uganda, cho biết.
Xuất hiện ở châu Phi cách đây cả thế kỷ
Một số quan điểm cho rằng Jigges đã xâm nhập Uganda và các nước phía đông châu Phi khác từ những người Ấn, họ đã xây dựng tuyến đường sắt từ Mombasa (cảng biển Kenya) đến Kampala trong thế kỷ 19. Một số quan điểm khác cho rằng chúng đến châu Phi trên một chiếc tàu của Anh khởi hành từ Brazil. Một nghiên cứu một vài năm trước đây tại Nigeria đã kết luận rằng chăn nuôi lợn, những ngôi nhà có hoặc đất sét ở các tầng bên trong nhà làm tăng nguy cơ bị jigger tấn công.
Ghi nhận sớm nhất là cách đây gần 1 thế kỷ và được gọi là “tai họa đáng sợ nhất đã từng bị ảnh hưởng các dân tộcĐông Phi” sau khi thấy những người bị bệnh trên sườn núi Kilimanjaro chỉ bò quanh bằng bốn chân và luôn rên rỉ đau đớn.
Bệnh hoành hành ở những nơi kém vệ sinh
Chính quyền thuộc địa lúc đó đã kiểm soát được dịch này và bệnh chỉ tái xuất hiện ở những nơi vệ sinh kém. Loài côn trùng này phát triển mạnh trong môi trường bụi bặm, bẩn thỉu với cơ chế hoạt động là chỉ có con cái “đào hang trong da”.
Cách xử lý là dùng xà phòng thuốc để tắm, bôi xăng và dầu hỏa vào những vùng jigger tấn công để tiêu diệt chúng. Cách phòng vệ là đi giày kín và sử dụng thuốc trừ sâu trong nhà giúp ngăn ngừa phá hoại. Chính phủ Uganda đã chi 1 triệu đô la Mỹ để chống lại dịch bệnh. "Đó là một bệnh dịch mà chúng ta đang phải chống lại và tôi chắc chắn chúng ta sẽ tiêu diệt được loài côn trùng jigger trong tương lai”, Bộ trưởng Kakooza nói. Hiện nó có mặt ở nhiều vùng của châu Mỹ La tinh, vùng Caribê và ngoài châu Phi, cận Sahara.
Những người đã từng bị côn trùng đốt thì sau này sẽ không bị mắc phải vi rút truyền nhiễm từ ký sinh trùng. Một phát hiện mới từ các nhà khoa học Mỹ... Những người trước đây đã từng bị côn trùng đốt thì sau này sẽ không bị mắc phải vi rút truyền nhiễm từ ký sinh trùng trong côn trùng nữa. Một nghiên cứu mới đây của Mỹ cho thấy da của da của người bị côn trùng cắn sau khi tiếp xúc với nước bọt của chúng có thể có sức miễn dịch nhất định đối với virus. Nếu có thể chiết xuất các thành phần trong nước bọt của côn trùng thì trong tương lai, việc triển khai vaccine bệnh sốt rét và các căn bệnh chết người khác sẽ có được những đột phá rất lớn.
Chuyên gia ký sinh trùng miễn dịch Mary Ann McDowell của Đại học Mary và Phòng nghiên cứu bệnh truyền nhiễm và dị ứng nhà nước (National Institute of Allergy and Infectious Diseases_NIAID) thuộc Viện nghiên cứu Y tế quốc gia Mỹ (NIH) đã cùng nghiên cứu về khả năng đề kháng bệnh sốt rét. Nhóm nghiên cứu đã nhốt những con chuột trong môi trường có muỗi mang bệnh sốt rét, trong số đó có những con chuột đã từng bị muỗi không mang bệnh sốt rét đốt.
Một thời gian sau, kết quả lâm sàng cho thấy, trong máu và gan của những con chuột bị muỗi đốt có rất ít ký sinh trùng. Vì nước bọt của muỗi còn lưu lại trên chuột có thể kích thích hệ thống miễn dịch của chuột, có thể sinh ra gien tế bào hoá học mang tín hiệu viêm miễn dịch là các cytokines. Để khẳng định nước bọt của côn trùng có thể sinh ra sức miễn dịch với bệnh sốt rét hay không, các nhà nghiên còn phải thực hiện thêm nhiều thí nghiệm nữa, họ còn cố gắng tìm kiếm một loại Protein đặc biệt trong nước bọt để có thể làm cho hệ thống miễn dịch của loài người chuyển biến thành tế bào miễn dịch Th1, như vậy sẽ có thể đo được các Protein tương đồng có thể phát huy sức đề kháng tương tự với loài người hay không.
Nhà sinh vật học Jesu Valenzuela thuộc NIH cho biết, họ đã chứng thực được Protein trong nước bọt của muỗi tép có thể phát huy tác dụng miễn dịch của Th1 đối với bệnh Leishmaniasis. Hiện họ đang làm thí nghiệm lâm sàng với chó và chuột để đo hiệu quả của loại Protein này.
Valenzuel còn phát hiện ra ở Brazil, những đứa trẻ có sự miễn dịch tự nhiên đối với bệnh Leishmaniasis đều có phản ứng rất mạnh đối với nước bọt của muỗi tép, còn những đứa trẻ khác thì không có phản ứng gì. Tương tự như vậy đối với các binh sĩ ở I-rắc, cơ thể những người đã từng bị muỗi tép đốt mà chưa bị mắc bệnh Leishmaniasis đều sinh ra rất nhiều tế bào miễn dịch Th1.
Leishmaniasis là một loại bệnh truyền nhiễm. Đây là loại bệnh do trùng Leishmania có gốc từ trùng roi gây nên, chúng lây nhiễm lên cơ thể người hoặc động vật qua muỗi tép. Trong thời gian chiến tranh I-rắc, loại bệnh ngoài da này đã lây nhiễm cho rất nhiều binh sĩ Mỹ.
Trên thế giới, khu vực Châu Phi và Trung Đông được coi là những khu vực có tỷ lệ mắc bệnh truyền nhiễm cao, nhưng sức đề kháng của người dân ở đây lại rất tốt. Trước đây đã từng có nhà khoa học đưa ra giả thiết rằng loại khả năng miễn dịch này có được là do người dân hay bị côn trùng đốt trong thời gian dài.
Ngày nay, các nghiên cứu viên đã thí nghiệm trên chuột và thấy rằng, nước bọt của muỗi có thể kháng sự truyền nhiễm của bệnh sốt rét.
Sơ cứu khi bị côn trùng, động vật cắn
Sơ cứu khi bị côn trùng, động vật cắn
Những hoạt động ngoài trời như làm việc, vui chơi, giải trí, du ngoạn ở trong một số hoàn cảnh , khí hậu , và thời tiết . Khí hậu nóng và lạnh đều có thể gây ra những hệ quả đối lập và những sinh vậtsống bên ngoài thỉnh thoảng gây dị ứng (ngứa ngáy khó chịu) hoặc tổn thương . Cơ thể bị thiếu nước hoặc ở cao độ (thí dụ lên đỉnh núi) và ở trong một số điều kiện ngoài trời khác cũng có thể làm bạn cảm thấy suy yếu đi.
Cho dù không có vấn đề gì khi bạn hoạt động ngoài trời, nhưng thật quan trọng bạn biết làm gì để chăm sóc hoặc trợ giúp những người bị chấn thương, bị bệnh tật bất ngờ.
Bị côn trùng, loài vật hoặc người cắn
Nhiều loại côn trùng và các sinh vật khác, bao gồm cả con người, gây ra các vết cắn và vết châm chích có thể cho cảm giác không thoải mái hoặc đe dọa tính mạng từ nhẹ nhẹ đến trung bình. Điều quan trọng là biết làm gì, làm thế nào để trị liệu, và khi nào thì cần tìm kiếm đến trợ giúp từ chuyên gia y tế để trị liệu bất kỳ thương tổn tàng ẩn bên trong.
Bò cạp cắn
Bò cạp là loại côn trùng nhiều chân có hình dạng giống tôm hùm nằm trong xếp loại côn trùng có nọc độc (arcahnid class, cùng loài nhền nhện = spider class), có một ngòi / kim xoăn ở phần cuối nơi đuôi, và chúng thường được tìm thấy ở vùng sa mạc phía Tây Nam của Mexico. Những vết chích / đốt của bọ cạp dường như không có khả năng gây tử vong và dễ dàng điều trị, nhưng lại nguy hiểm cho trẻ nhỏ và người già hơn . Những triệu chứng bao gồm đau nhức ngay lập tức, nóng rát, sưng tấy đôi chút và cảm giác tê (numb) hoặc ngứa ran.
Những buớc sau đây cần nên thực hiện để trị liệu vết bò cạp cắn:
-Rửa vùng bị bò cạp cắn bằng xà phòng / xà bông và nước
-Dùng túi trườm lạnh đặt lên vùng bị bò cạp cắn trong vòng 10 phút , nếu cần thiết thì lập đi lập lại việc trườm lạnh vùng bị cắn với khoảng cách giữa các lần trườm lạnh là 10 phút .
-Gọi điện thoại đến trung tâm kiểm soát chất độc, hay đi bệnh viện khi có bất kỳ triệu chứng nghiêm trọng gì
Bọ ve cắn
Những người sống vùng rừng cây hay đồng cỏ, hay những người dành thời gian vui chơi giải trí ở những khu vực này thì dễ bị bọ ve cắn . Loài côn trùng nho nhỏ này sống bằng cách hút máu các loài động vật có vú, thí dụ như hươu nai, loài gậm nhấm, thỏ và có thể truyền bệnh từ động vật sang người. Việc sơ cứu những vết bọ ve cắn bao gồm loại bỏ con bọ ve đang bu bám ngay lập tức để tránh những phản ứng từ vết cắn và giảm thiểu tối đa các loại bệnh nhiễm trùng do bọ ve gây ra thí dụ bệnh Lyme, bệnh nóng sốt Colorado bọ ve (Colorado tick fever), bệnh nóng sốt được phát hiện ở núi đá (Rocky Mountain Spotted fever)
Để tháo bỏ con bọ ve bu bám trên người, hãy làm như sau:
-Dùng cây nhíp (tweezers) hay cây kẹp nhỏ nhỏ cong cong hay thẳng thẳng (small curl or flat forcepts) kẹp lấy đầu con bọ ve và càng cận sát nơi da đang bị con bọ ve cắn càng tốt, rồi nhẹ nhàng kéo ra, đừng bóp nát hay xoay vặn con bọ ve
-Rửa vùng bị bọ ve cắn bằng xà phòng / xà bông và nước.
-Bôi thuốc Antihistamine hoặc loại 1% hydrocortisone cream (loại kem chứa 1% chất hydrocortisone).
Cần phải có sự chăm sóc y tế chuyên nghiệp , nếu con bọ ve cắn quá sâu và bạn không thể tháo gỡ nó ra được, hoặc bạn đang ở trong khu vực được thông báo là có nhiều nguy cơ bị bệnh lyme, hoặc bạn có triệu chứng nóng sốt hay triệu chứng cảm cúm , hoặc bạn có trải nghiệm bắp thịt trở lên suy nhược, tê liệt (paralysis) , hoặc nổi vết tròn đỏ trên da gọi là "phát ban mắt bò" (the bull's eye rash) là đặc chưng của bệnh Lyme.
Cảnh báo!
Đừng bao giờ bôi petroleum jelly (vaseline), rượu cồn ( alcohol ) hay ammonia lên con bọ ve - chúng sẽ cắn chặt sâu vào da hơn. Nếu bạn đang ở trong vùng cảnh báo có nhiều nguy cơ bệnh Lyme mà bị bọ ve cắn, bạn nhất định phải phone báo bác sĩ để được tư vấn và ngay lập tức được chăm sóc và điều tri bao gồm việc sử dụng thuốc kháng sinh