Giới thiệu một số điểm bất lợi do côn trùng gây ra
Trên trái đất có khoảng một triệu loài côn trùng, trong số đó chỉ có 500 loài chuyên phá hoại hoa màu và cây ăn quả. Tại Mỹ, mỗi năm sâu bọ phá huỷ tới 33% tổng giá trị sản phẩm nông nghiệp, tương đương 14 tỷ USD. Ở Trung Quốc, mỗi năm sâu bọ gây tổn thất 10% sản lượng lương thực, 33% sản lượng rau xanh và 40% sản lượng các trái cây các loại. Côn trùng còn là vật trung gian truyền bệnh đáng lo ngại. Ví dụ như trên mình con gián sống trong nhà, người ta đã tìm thấy 14 loại vi khuẩn gây các bệnh hen, viêm mũi, phổi, viêm kết mạc mắt, viêm dạ dày-ruột,...Hoặc một số loài muỗi, ve, bọ chét có thể đốt người và truyền mầm bệnh sang như trong các bệnh sốt rét, sốt xuất huyết, giun chỉ bạch huyết, viêm não Nhật Bản, bệnh sốt vàng, bệnh West Nile, dịch hạch ....
Đặc biệt một số côn trùng có thể đốt, chích, và làm rơi vãi các bọt phấn trên cơ thể và gây các phản ứng dị ứng thông qua các dị nguyên hoặc các độc tố tiết ra từ chúng (bọ chét hoặc một số loài nhện). Khi các bọ chét đốt vào da, chúng sẽ đưa dịch nước bọt vào, gây nên dấu sưng phồng, ngứa và dạng bỏng rát. Vùng bị ảnh hưởng cũng có thể ngứa ran. Khi gặp các triệu chứng sau cần gọi cấp cứu hoặc đến cơ sở y tế gần nhất: chóng mặt, cơn co cứng, sưng phồng quá mức và diễn ra nhanh, bất tỉnh, khó thở.
Côn trùng cũng có giá trị dinh dưỡng như thịt, cá và có thể không độc hại. Người dân có thói quen bắt côn trùng như dế, ve, nhộng sâu, đuông dừa, bọ cạp... đem về rửa sạch rồi nướng, rang hoặc chiên lên ăn. Thế nhưng, nếu không cảnh giác sẽ ăn chất độc vào người vì hầu hết các trường hợp ngộ độc là do ăn phải côn trùng bị nhiễm nấm độc. Biểu hiện ngộ độc tùy theo lượng đã ăn và tùy theo cơ địa mỗi người, khi có triệu chứng thường biểu hiện của triệu chứng thần kinh. Trong đất luôn chứa các bào tử nấm, trong đó có vô số nấm độc, nếu gặp độ ẩm, nhiệt độ, môi trường sinh trưởng thích hợp, bào tử nấm độc sẽ nhiễm và phát triển mạnh trong phủ tạng, thân và giết chết côn trùng hay ấu trùng, tuy hình dạng của côn trùng thì không biến đổi. Vì vậy, nhìn vẻ bên ngoài hấp dẫn, nhiều người rất dễ lầm tưởng là côn trùng, ấu trùng còn sống nên ăn vào là bị nhiễm độc. Những côn trùng, ấu trùng bị nhiễm nấm độc thường có thân cứng, mắt màu trắng, cảm quan như bị chết, cần phải loại bỏ ngay, không được ăn... Chỉ chế biến để ăn những con còn sống, thân mềm, mắt màu đen, còn cử động, cảm quan không thấy có gì bất thường... |
Không phải đều bất lợi hoàn toàn....mà còn có ích trong cuộc sống chúng ta
Bên cạnh các điểm bất lợi của côn trùng thì các loài côn trùng khác cũng mang đến chúng ta nhiều điểm lợi trong nông nghiệp và thực phẩm hàng ngày, đặc biệt xu hướng ẩm thực hiện nay người dân thích thưởng thức các món lạ chế biến từ côn trùng.
·Làm sạch môi trường và vai trò thiên địch: rất nhiều loài côn trùng có ích cho con người, chúng tiêu diệt các loại côn trùng có hại, bảo vệ nông sản. Chúng được gọi là các loài thiên địch có sẵn trong tự nhiên. Nghĩa là các kẻ thù của sâu hại, nhờ chúng, cây trồng đã được bảo vệ. Trung Quốc đã thống kê được 700 loài thiên địch, trong đó có 200 loài thường gặp. Các loài côn trùng có ích tiêu diệt sâu hại bằng hai cách: bắt mồi và ký sinh. Côn trùng có tính bắt mồi như bọ rùa, chuồn cỏ, bọ ngựa... có thể ăn trứng, sâu non của nhiều loài sâu có hại. Một con bọ rùa chấm có thể ăn trên 130 con rệp muội mỗi ngày. Các loài ong kén, ong mắt đỏ... thuộc loại ong ký sinh. ong mắt đỏ đẻ trứng vào trứng sâu hại, ong kén đẻ trứng vào cơ thể sâu non và các loại ngài, bướm, ong non sau khi nở ra sẽ ăn luôn trứng và sâu hại. Con người từ lâu đã phát hiện ra khả năng quý báu của các loài thiên địch này và tìm cách gây giống, nuôi dưỡng, bảo vệ chúng. Sử dụng côn trùng để diệt sâu hại có lợi rất lớn, bởi vì:
!important; Thứ nhất, nó tiêu diệt có chọn lọc các loài sâu hại;
Thứ hai, nó góp phần hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu hoá học, do đó giảm được ô nhiễm môi trường và không ảnh hưởng xấu tới các loài côn trùng có lợi. Tuy nhiên, mỗi loài côn trùng có ích chỉ tiêu diệt được một vài loài sâu hại nhất định. Do đó cần phải có những hiểu biết sâu sắc về các loài côn trùng thì việc sử dụng phương pháp thiên địch để diệt trừ sâu hại mới đạt hiệu quả tốt. Một số loài côn trùng có khả năng làm sạch môi trường, như con bọ hung xấu xí chuyên ăn xỉ phân, như ở Úc, khi nhập bò và cừu về nuôi đã phải nhập kèm những con bọ hung như vậy từ Trung Quốc để dọn phân bò, cừu. Một số côn trùng có tác dụng cải tạo đất như giun, dế...
Giun đất ăn hỗn độn nhiều thứ đất, cát, xác động, thực vật. Các thức ăn này được nghiền nát và được phân huỷ một phần bởi các dịch tiêu hoá trong ruột giun. Một phần chất dinh dưỡng được giun hấp thụ. Phần còn lại sẽ thải ra ngoài dưới dạng các viên đất - viên phân. Các con giun còn liên tục đào xới đất, do đó chúng giúp cho đất luôn được tơi xốp, vừa dễ dàng cho cây phát triển, vừa giữ được nước làm đất luôn ẩm. Nói chung, trong số các côn trùng đang sống trên trái đất có rất nhiều loài có ích, giúp diệt trừ côn trùng có hại, cải tạo đất, bảo vệ môi trường và tạo cân bằng sinh thái. Con người phải biết bảo vệ chúng, tạo điều kiện cho chúng phát triển và phát huy được tác dụng tích cực ở mức cao nhất.
 !important; |
·Một số món đặc sản chế biến có côn trùng: dế, kiến, châu chấu, bò cạp... là thực đơn mới và tỏ ra có khả năng cạnh tranh cao với những món ăn đặc sản truyền thống. Liệu chúng có thể thay thế và cung cấp cho chúng ta những dưỡng chất cần thiết và có thể là nguồn thực phẩm chống đói như Tổ chức Lương Nông thế giới tuyên bố? Các chuyên gia của Tổ chức Lương Nông thế giới (FAO) cho rằng côn trùng có thể là một nguồn thực phẩm quý trong giai đoạn khủng hoảng (hạn hán, đói kém...). Theo một số báo cáo tại một Hội nghị diễn ra tại Chiang Mai (Thái Lan), có sự tham gia của gần 30 nhà khoa học đến từ 15 quốc gia, thì việc sử dụng côn trùng như nguồn thực phẩm cứu đói tỏ ra thuyết phục bởi lẽ có rất nhiều dân tộc từ hàng trăm năm trước có thực đơn côn trùng trong bữa ăn hàng ngày (Peru, Nam Phi, Thái Lan, Indonesia, Trung Quốc, Úc, Nhật, Mexico). Họ đặt các món côn trùng ngang hàng với thịt và phô mai. Không chỉ đơn thuần là nhu cầu mà còn vì ngon miệng nữa. Cũng theo họ có 4 lý do nên tiêu thụ côn trùng: [1] Nguồn dinh dưỡng dồi dào, [2] Góp phần giải quyết nạn côn trùng lan tràn phá hại mùa màng, [3] Không cầu kỳ trong chế biến, [4] Số lượng nhiều
Ở Việt Nam, dễ ăn và ăn nhiều nhất có lẽ là dế cơm dồn đậu phọng, đuông dừa nướng, châu chấu rang, bò cạp chiên dòn, nhộng tằm,... Thế nhưng không phải ai cũng thích thú với sâu bọ. Theo nhà sinh học Đức V.B Meyer-Rochow, các quốc gia gặp thiên tai hay nạn đói có thể tận dụng chính sự lan tràn của châu chấu (có thể hàng trăm tấn) bằng cách bẫy chúng; chế biến thành bột để bổ sung cho chế độ ăn nghèo vi chất. Đã có những nơi nuôi trùng đất, sâu bột mì, kiến... như một nguồn cung cấp protein dồi dào. Hiện tại, không phải là quá khó khăn để tìm được món ăn như “dế sốt mayonnaise”, “kem kiến” và “bọ cạp tẩm chocolate” tại một số nhà hàng...Côn trùng có thể nướng chín, xào bơ hay chiên dòn – tùy theo sự chọn lựa và khẩu vị từng người. Dế, kiến và trùng đất có nhiều protein, giàu các chất vi lượng, acid amin, còn bò cạp thì ngoài cảm giác ngon miệng, theo dân gian còn có khả năng trị liệu. Bọ cạp là một vị thuốc được dùng trong đông y với tên Toàn yết dùng làm thuốc trấn kinh, chữa trẻ em kinh phong, uốn ván, kích thích thần kinh, chữa bán thân bất toại, bị cảm mồm miệng méo xệch. Một số tài liệu còn cho rằng nọc bọ cạp là vị thuốc rất quý và giá cao hơn cả nọc rắn. Ẩm thực côn trùng tuy chưa rộng rãi nhưng đang trở thành một xu hướng ẩm thực. Và, đã bắt đầu xuất hiện một số sản phẩm chiết xuất tinh chất từ côn trùng tiện sử dụng (dưới dạng thực phẩm chức năng), giúp nâng cao sức khỏe...
·Giá trị dinh dưỡng của các loài côn trùng: Côn trùng là loài động vật có nhiều ở các vùng nông thôn và khi vào tới các nhà hàng thì chúng trở thành đặc sản bởi hương vị và tác dụng đối với sức khoẻ của con người. Nhà sinh vật học Jose Manuel Pino Moreno, thuộc viện sinh học Mexico khẳng định: so với các loại thức ăn thông thường thì côn trùng cung cấp một lượng vitamin rất có ý nghĩa, đó là những vitamine cần thiết cho quá trình chuyển hoá thức ăn thành năng lượng trong quá trình phát triển bình thường của cơ thể, ngăn chặn và làm giảm đi bệnh tật. Ông giải thích rằng, khi một người có chế độ ăn uống hợp lý và cân bằng giữa protein, các acid amin, khoáng chất và vitamin, thì sẽ có khả năng chống chịu bệnh tật tốt hơn. Đó là do nhiều loại bệnh gây ra bởi chế độ ăn uống thiếu dinh dưỡng và côn trùng chính là loại thức ăn giải pháp trong tình huống này.
Trongcuộc hội thảo “Giátrị dinh dưỡng của côn trùng” ở Mehico, nhà sinh học Moreno nhấn mạnh rằng nếu so sánh lượng vitamin có trong các đồ ăn thông thường và côn trùng, nhiều loài côn trùng có thể cung cấp lượng vitamin nhiều hơn so với gan và sữa. Ông cũng đề cập rằng trong khi ngô chứa khoảng 18% là proteine thì côn trùng chứa 35-40%. Ở châu chấu, tỷ lệ này lên tới 72 - 92%/100g. Nhiều loài côn trùng tuy có lượng protein thấp hơn cá nhưng lại cao hơn đậu đỗ, đậu lăng và đậu nành. Một trong những ưu điểm khác của côn trùng là dễ tiêu hoá, ví dụ, với 89,63% là protein thì 62,93% sẽ được cơ thể hấp thu. Đó là số liệu khi làm thí nghiệm trong ống nghiệm, trên thực tế con số này sẽ cao hơn vì còn có sự tham gia của các enzym tiêu hoá. Ông cũng chỉ ra rằng, côn trùng là loại thức ăn non, có nghĩa là chúng được ăn khi chưa trưởng thành, vìvậy giúp cho quá trình tiêu hóa dễ dàng.
Một số loài côn trùng khi sấy khô làm thực phẩm chứa gấp đôi lượng protein có trong thịt và cá, trong khi một số loài khác giàu chất béo không bão hòa và cung cấp nhiều loại vitamin và chất khoáng thiết yếu cho cơ thể. Các nhà khoa học tin rằng một ngày nào đó côn trùng sẽ trở thành lựa chọn số 1 thay cho những loại thực phẩm thông thường giàu chất béokhông bão hòa.Tại phần lớn các quốc gia ởchâu Âu, sâu bọ là món ăn không được hoan nghênh lắm. Song, có khoảng1.700 loài sâu bọ ăn được đã có mặt trên thực đơn của 113 quốc gia trên thế giới. Ở Đài Loan, món dế xào hay sâu áp chảo là món ăn được nhiều người ưa chuộng. Giá một đĩa sâu maguey (ấu trùng của một loài bướm khổng lồ) trong các nhà hàng hạng sang ở Mexico là khoảng 12.50 bảng Anh. Ấu trùng của cây cọ sago gói trong lá chuối là món ăn phổ biến ở Papua New Guinea, cũng như món chuồn chuồn nướng ở Bali. Tại nhiều quốc gia Đông Nam Á, côn trùng được cân bán theo kg. Trên bàn ăn của người Bắc Phi, châu chấu được đánh giá cao như tôm hùm ở châu Âu. Theo Patrick Durst ở Cơ quan Nông lương của Liên Hiệp Quốc (FAO), nếu được chế biến hợp khẩu vị và trình bày bắt mắt thì côn trùng sẽ trở thành món ăn hấp dẫn phổ biến trên toàn cầu.
Ở Thái Lan, thuốc trừ sâu không diệt nổi châu chấu nên chính quyền nước này đã thúc bách dân địa phương bắt chúng làm món ăn. Bếp trưởng Paul Cook, nhà cung cấp thực phẩm khác thường, trong đó đó châu chấu, thông qua hệ thống doanhnghiệp Osgow đặt trụ sở ở Bristol (Anh), nói: “Chúng ta nên bỏ qua cảm giác sợ hãi khi nhìn con châu chấu hay dế trên bàn ăn. Vì đó là món ănsạch và giàu dinh dưỡng”
·Côn trùng có thể thay thế chó nghiệp vụ:các nhà khoa học vừa cho biết những côn trùng đã được huấn luyện có thể thay thế chó nghiệp vụ để phát hiện ra chất ma túy, bom và xác người. Những côn trùng này không chích người và chí mất 5 phút để có thể huấn luyện cho chúng nhậnnhận dạng mùi thay vì mất 6 tháng để huấn luyện chó với chi phí lên đến 15.000 USD Kỹ sư nông nghiệp Glen Rains, thuộc trường đại học Georgia, Mỹ đã tiến hành một thí nghiệm trên những con côn trùng, ông cho những côn trùng đang đói ngửi mùi và sau đó cho chúng ăn nước đường trong 5 giây rồi nghỉ trong vòng một phút. Kết quả là chỉ trong 3 lần lặp lại, những côn trùng này đã nhận biết được mùi.
Những côn trùng nghiệp vụ được cài đặt một thiết bị cho phép các nhà khoa học có thể theo dõi chúng qua màn hình vi tính và biết được nếu chúng phát hiện mùi đặc trưng như những độc tố trên cây bắp và cây đậu phộng hoặc các hóa chất gây nổ. Khi chúng phát hiện ra mùi đặc trưng, chúng sẽ bay xung quanh vật thể và cho thấy trên màn hình vi tính một khối các chấm đen.
Những côn trùng có thể làm việc liên tục trong suốt 5 tiếng và sống trong thời gian đủ dài. Rain cho rằng những con côn trùng này óc thể thể giúp cho việc tìm kiếm chất nổ tại sân bay, các xác chết, chất độc và bệnh tật chẳng hạn như bệnh ung thư thông qua những mùi từ hơi thở con người mà không cần nhiều chi phí như việc huấn luyện chó. Rain tin rằng côn trùng nghiệp vụ sẽ được bán trên thị trường trong vòng 3 hay 5 năm tới.
Một nghiên cứu khác của giáo sư Jerry Bromenshenk, trường đại học Montana State, đã sử dụng những con ong để nghiên cứu các mỏ than và các hóa chất gây nổ. Ông nói những con ong phù hợp hơn cho tìm kiếm ngoài trời trong khi “côn trùng nghiệp vụ” sử dụng tốt hơn trong những tòa nhà vì chúng không chích người.
!important; |
·Côn trùng sử dụng cây làm điện thoại: nhà sinh thái học người Hà Lan, Roxina Soler và các đồng nghiệp đã phát hiện thấy rằng các côn trùng thực vật dưới lòng đất và trên mặt đất có thể liên lạc với nhau bằng cách sử dụng các cây thực vật làm chức năng như những chiếc điện thoại. Các côn trùng sống dưới lòng đất phát ra các tín hiệu cảnh báo hóa chất thông qua các lá cây. Bằng cách này, các côn trùng trên mặt đất được báo cho biết rằng cái cây này đã “có chủ”. Trên mặt đất, các côn trùng ăn lá ưa thích những cây chưa bị các côn trùng ăn rễ cây ở dưới lòng đất đã chiếm giữ. Các côn trùng dưới lòng đất phát ra những tín hiệu bằng hóa chất thông qua các lá cây báo cho những côn trùng trên mặt đắt về sự hiện diện của chúng. Thông điệp này cho phép các con trùng ở những không gian cách biệt nhau không phải tranh nhau cùng một cái cây. Trong những năm gần đây, các nhà nghiên cứu đã phát hiện thấy một điều là các côn trùng trên mặt đất phát triển chậm nếu chúng kiếm ăn trên cùng một cây cũng trú ngụ cả những côn trùng dưới lòng đất và ngược lại.Nó dường như cho thấy rằng có một cơ chế đã được phát triển thông qua chọn lọc tự nhiên, cho phép các côn trùng trên mặt đất và dưới lòng đất phát hiện ra nhau. Điều này tránh được những cạnh tranh không cần thiết. Thông qua ‘đường điện thoại xanh”, những côn trùng dưới lòng đất cũng có thể liên lạc với một bên thứ ba, cụ thể là kẻ thù tự nhiên của các loài sâu. Những con ong bò vẽ sống ký sinh đẻ trứng vào trong những côn trùng trên mặt đất. Những con ong này cũng có lợi từ những tín hiệu bay trong gió do lá cây phát ra, qua đó chúng có thể tìm được nơi tốt để gửi trứng của mình. Liên lạc giữa những côn trùng dưới lòng đất và trên mặt đất mới chỉ được nghiên cứu ở một số hệ thống. Mức độ phổ biến của hiện tượng này đến đâu hiện vẫn chưa được rõ.
Hiện nay, chứng rối loạn cương hay “trên bảo dưới không nghe” đang được cánh mày râu quan tâm đặc biệt. Thuốc chữa bệnh rất phong phú và đa dạng. Xin giới thiệu một số côn trùng trong y học cổ truyền và kinh nghiệm dân gian có tác dụng hỗ trợ điều trị căn bệnh này để tham khảo: Cà cuống.
!important; -Ngài tằm đực: dùng trong Đông y có tên là tàm nga, vị mặn, bùi, béo, mùi thơm, tính ấm, với tác dụng bổ thận, tráng dương, cường tinh rất tốt. Ngài tằm đực đã được xác định chứa chất methyl testosteron có hoạt tính sinh học cao và tác dụng làm tăng mạnh trọng lượng của túi tinh trên động vật thí nghiệm. Bộ phận dùng làm thuốc của ngài tằm đực là cả con, đem vặt cánh, bỏ đầu và chân, rồi phơi hoặc sấy khô. Khi dùng đem dược liệu sao vàng, có thể dùng tươi. Dược liệu ngài tằm đực được dùng theo những loại thuốc sau:
!important; +Dạng thuốc ăn – vị thuốc: ngài tằm đực từ 5 - 7 con, để tươi đã chế biến, nấu với gạo nếp thành cháo, ăn làm một lần trong ngày hoặc ngài tằm đực (liều lượng như trên) sao vàng giòn, tán nhỏ, say bột mịn; tôm he bóc vỏ 20g, giã nhuyễn. Hai thứ trộn đều với hai quả trứng gà. Đem tán hoặc hấp chín, ăn trong ngày.
!important; +Dạng rượu ngâm: ngài tằm đực 100g, dâm dương hoắc 60g, kim anh 50g, ba kích 50g, thục địa 40g, sơn thù 30g, ngưu tất 30g, kỷ tử 20g, lá hẹ 20g, đường kính 40g. Tất cả thái nhỏ, phơi khô, ngâm với 2 lít rượu 35 - 40 độ, càng lâu càng tốt. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 30ml, trước hai bữa ăn chính và khi đi ngủ.
!important; +Dạng bột: ngài tằm đực 3 - 5 con, sấy khô, tán bột mịn, luyện với mật ong làm viên bằng hạt đỗ xanh, uống làm hai lần trong ngày, dùng 10 - 30 ngày.
!important; -Cà cuống: cà cuống thuộc họ cà cuống (Belostomatidae), tên khác là sâu quế. Ở dưới ngực cà cuống đực có hai túi nhỏ và dài (gọi là bọng cà cuống) chứa một chất lỏng trong, mùi thơm mạnh, đó là tinh dầu, một vũ khí lợi hại để tấn công con mồi, xua đuổi địch thủ và dụ con cái đến giao phối. Bộ phận dùng làm thuốc của cà cuống là thịt, trứng và tinh dầu.
!important; +Thịt và trứng: Người ta bắt cà cuống vào tháng 4 đến tháng 9. Đem về vặt bỏ cánh và dùng tươi sống. Thịt và trứng cà cuống chứa protein với hàm lượng khá cao, lipid và các vitamin. Dược liệu có vị ngọt, cay, tính bình, không độc, có tác dụng bổ thận, tráng dương, lợi tiêu hóa. Từ xa xưa, cà cuống đã được coi là một loại thực phẩm quý thuộc hạng “sơn hào hải vị” và vật cống của các triều đại phong kiến Việt Nam. Trong dân gian, người ta dùng thịt và trứng cà cuống để ăn dưới dạng luộc hoặc rán sau khi đã lấy túi tinh dầu. Đây là món ăn - vị thuốc bổ dưỡng rất độc đáo được ưa chuộng ở nhiều địa phương. Có khi người ta để nguyên con, chỉ vặt bỏ cánh, hấp chín, rồi băm nhỏ dùng làm gia vị đặc biệt cho món nước chấm bánh cuốn và nước dùng bún thang.
!important; +Tinh dầu: được lấy từ con cà cuống đực bằng cách sau: Dùng đầu nhọn của que trehay mũi dao rạch một đường ngang ở vị trí giữa đôi chân thứ ba. Gấp bụng cà cuống xuống để bộ lộ hai túi tinh dầu. Dùng kẹp khẽ gắp túi và rút ra một cách nhẹ nhàng (tránh làm rách túi), rồi chích túi cho tinh dầu chảy vào lọ khô, sạch, đậy kín. Nếu đựng trong lọ có nút mài thì có thể bảo quản được rất lâu. Tinh dầu cà cuống là một chất lỏng trong vắt, chứa chất thơm, được xác định là một hexanol acetat và được sử dụng như thịt và trứng.
!important; -Sâu chít: sâu chít là ấu trùng của loài bướm Brihaspa astrostigmella. Sâu dài khoảng 35mm, màu vàng ngà, sống trong thân cây chít hay cây đót, cây le vào mùa đông, cắn đục thân cây làm cây ngừng sinh trưởng. Đến mùa lá, chồi cây mọc lại thành cây thảo (giống hiện tượng của vị thuốc đông trùng hạ thảo). Người ta thu hoạch sâu chít bằng cách tìm những cây chít bị cụt ngọn, cắt ngang thân ở phía trên khoảng 50 - 60cm, chẻ đôi, lấy sâu. Rửa sạch sâu bằng nước muối, rang hoặc sấy khô. Khi dùng, tẩm sâu với mật ong, rồi lại sấy khô. Dược liệu có vị ngọt, tính ôn, được dùng thay thế vị đông trùng hạ thảo của thuốc bắc với tác dụng bổ tinh tủy, ích phế thận, tráng dương khí, chữa suy nhược thần kinh, đau lưng do thận hư, liệt dương, mỏi gối. Liều dùng hằng ngày là 6 - 12g dưới dạng rượu ngâm. Rượu này ngâm lâu sẽ thấy lớp chất béo nổi lên trên nên khi dùng phải lắc đều. Có thể dùng dạng xào nấu với trứng hoặc hầm với thịt ăn hằng ngày.
!important; -Sùng đất: là ấu trùng của con bọ hung (Holotrichia morosa waterhouse). Đốt, da có nhiều nếp nhăn, mỗi đốt có 1 - 2 nếp (trừ 2 đốt cuối). Các đốt đều có lông dạng móc câu. Sống trong đất ở vùng đồng bằng. Vào tháng 5-8, đào lấy sâu, rửa sạch, ngâm vào nước sôi khoảng 15 - 20 phút, rồi vớt ra đem phơi hoặc sấy khô. Dược liệu có vị mặn, tính hơi ấm, có tác dụng bổ thận, tráng dương, ích khí chữa chứng yếu sinh lý, đau lưng, chân tay nhức mỏi. Liều dùng hằng ngày 8-16g, dưới dạng hoàn tán hoặc rượu ngâm.