Ngày 15/7/2014. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tiếp tục theo dõi chặt chẽ dịch bệnh do virus Ebola (Ebola virus disease_EVD) bùng phát ở Guinea, Liberia và Sierra Leone. Hiện nay chiều hướng dịch tễ ở Sierra Leone và Liberia vẫn nghiêm trọng với số lượng lớn các ca nhiễm mới và tử vong được báo cáo.
Dịch tễ học và giám sát (Epidemiology and surveillance)
Theo WHO, từ ngày 8 - 12/7/2014 có 79 ca nhiễm mới và 65 ca tử vong được báo cáo từ Liberia và Sierra. Ở Liberia có 30 ca nhiễm mới và 13 ca tử vong, còn ở Sierra Leone có 49 ca nhiễm mới và 52 ca tử vong đã được báo cáo bao gồm các ca nghi ngờ (suspected cases), các ca có thể xảy ra (probable cases) và các ca xác định bằng kết quả xét nghiệm (laboratory confirmed cases). Xu hướng này cho thấy một mức độ lây truyền cao của virus Ebola tiếp tục diễn ra trong cộng đồng. Tình hình dịch bệnh ở Guinea đang được giám sát chặt chẽ với 6 trường hợp nhiễm mới và 3 trường hợp tử vong từ ngày 8 - 12/7/2014. Các Bộ Y tế đang làm việc với WHO và các đối tác nhằm đẩy mạnh các biện pháp ngăn chặn EVD.
Đáp ứng của ngành y tế (Health sector response)
Cáchành độngtheo sau cuộc họp khẩn cấp của các Bộ trưởng tại Accra, Giám đốc Khu vực châu Phi của WHO đã đưa ra một quyết định tái triển khai các nhân viên, hỗ trợ và kỹ thuật cao cấp cho các trung tâm điều phối tiểu khu vực đang được thành lập ở Conakry, Guinea. Các nhân viên lại được giao bao gồm Giám đốc, Cố vấn khu vực, chuyên gia dịch tễ học, các chuyên gia truyền thông, các chuyên gia xã hội hóa, các nhà quản lý dữ liệu, nhân viên hành chính và các nhân viên hỗ trợ khác. Chuẩn bị việc thành lập trung tâm điều phối đang được hoàn tất với các hoạt động của trung tâm dự kiến sẽ được kích hoạt vào ngày 15/7/2014. Trung tâm này sẽ hoạt động như một cơ sở điều hành sự phối hợp, củng cố và điều hòa các hỗ trợ kỹ thuật cho các nước Tây Phi bao gồm cả việc hỗ trợ việc huy độngnguồn lực.Ba nước bị ảnh hưởng với sự hỗ trợ của WHO đã bắt đầu quá trình xem xét và cập nhật các kế hoạch ứng phó cấp độ quốc gia hiện nay với EVD, công việc này sẽ dẫn đến sự phát triển các kế hoạch hoạt động quốc gia ưu tiên, phù hợp với chiến lược giữa các quốc gia đã được thông qua bởi các Bộ trưởng Y tế ở Accra. Kế hoạch hoạt động sẽ làm nổi bật rõ ràng các can thiệp ưu tiên và vạch ra các nguồn lực cần thiết (nhân lực, tài chính và hậu cần) để thực hiện có hiệu quả các biện pháp ngăn chặn dịch bệnh, ngoài ra các tài liệu này sẽ rất quan trọng để huy động các nguồn lực bổ sung.
WHO hiện đang hỗ trợ các nước bị ảnh hưởng nhằm tăng cường truy tìm nguồn gốc lây nhiễm như là một trong những biện pháp ngăn chặn dịch hiệu quả nhất. Phát hiện sớm và cách ly kịp thời các trường hợp EVD mới là điều kiện tiên quyết cho việc làm gián đoạnsự lây truyền virus Ebola thứ phát ra trong cộng đồng, vì vậy WHO hỗ trợ Bộ Y tế và Phúc lợi xã hội (Ministry of Health and Social Welfare_MoHSW) của Liberia xác định và đào tạo cho 107 tình nguyện viên cộng đồng và 33 giám sát viên. Ở Sierra Leone, tổng cộng 296 tình nguyện viên cộng đồng đã được đào tạo. Các tình nguyện viên được đào tạo đã được triển khai trong các cộng đồng bị ảnh hưởng để thực hiện qúa trình truy tìm nguồn lây nhiễm và đảm bảo sơ tán ngay lập tức các ca EVD nghi ngờ ra khỏi cộng đồng. Để đáp ứng với yêu cầu của MOHSW ở Liberia, WHO với sự hỗ trợ của Chính phủ Hoa Kỳ đã cung cấp thiết bị bảo hộ cá nhân (personal protective equipment_PPE) và vật tư y tế khác cho Liberia để đảm bảo sự an toàn của nhân viên y tế trong nỗ lực ứng phó của họ. Sự tài trợ này đã được bàn giao cho MOHSW của Liberia vào ngày 26/6 và 3/7/2014 bao gồm PPE thích hợp để sử dụng cho cả cán bộ y tế chăm sóc lâm sàng và các đội mai táng. Ngày 14/7/2014, nguồn cung cấp bổ sung, bao gồm bình xịt đeo sau lưng và bình xịt tay để khử trùng cũng như túi xử lý đối với chất thải sinh học nguy hiểm, đã được chuyển giao cho quốc gia này. WHO không khuyến cáo bất kỳ sự hạn chế kinh doanh hoặc đi lại nào được áp dụng cho Guinea, Liberia, Sierra Leone dựa trên các thông tin hiện có sẵn cho sự kiện này.
Cập nhật tình hình dịch bệnh (Disease update)
Số ca nhiễm mới và tử vong do EVD tiếp tục được báo cáo của Bộ Y tế tại 3 quốc gia Tây Phi là Guinea, Liberia và Sierra Leone. Từ 8 đến 12/7/2014 có 85 ca nhiễm mới EVD, trong đó 68 trường hợp tử vong mới đã được báo cáo từ Guinea (6 ca mới và 3 tử vong); Liberia (30 ca mới với 13 tử vong) và Sierra Leone (49 ca mới và 52 tử vong); những con số này bao gồm số ca xác định, ca có thể và ca nghi ngờ và số ca tử vong do EVD. Tính đến ngày 12/7/2014 số lượng ca tích lũy do EVD trong 3 nước đứng ở mức 964, trong đó có 603 tử vong. Phân bốvà phân loại các ca bệnh như sau: Guinea: 406 ca (297ca xác định, 92 ca có thể, 17 nghi ngờ) và 304 tử vong (198 ca xác định, 92 ca có thể, 14 ca nghi ngờ); Liberia: 172 ca (70 ca xác định, 41 ca có thể, 61ca nghi ngờ) và 105 tử vong (48 ca xác định, 33 ca có thể, 24 ca nghi ngờ); Sierra Leone: 386 ca (339 ca xác định, 37ca có thể, 10 ca nghi ngờ) và 194 tử vong (151 ca xác định, 38 ca có thể, 5 nghi ngờ).
|
Số ca xác định, ca có thể, ca nghi ngờ và tử vong do EVD ở Guinea, Liberia và Sierra Leone, tính đến ngày 12/7/2014
| New (1) | Confirmed | Probable | Suspect | Totals by country | | | Guinea | | | | | | | Cases | 6 | 297 | 92 | 17 | 406 | | Deaths | 3 | 198 | 92 | 14 | 304 | | Liberia | | | | | | | Cases | 30 | 70 | 41 | 61 | 172 | | Deaths | 13 | 48 | 33 | 24 | 105 | | Sierra Leone | | | | | | | Cases | 49 | 339 | 37 | 10 | 386 | | Deaths | 52 | 151 | 38 | 5 | 194 | | Totals | | | | | | | Cases | 85 | 706 | 170 | 88 | 964 | | Deaths | 68 | 397 | 163 | 43 | 603 | | | | | | | | |
|
| (1) Các trường hợp mới được báo cáo từ ngày 8 đến 12/7/2014. Tổng số ca bệnh có thể thay đổi do phân loại lại (reclassification), điều tra hồi cứu (retrospective investigation), hợp nhất về dữ liệu ca bệnh và kết quả xét nghiệm (consolidation of cases and laboratory data) và tăng cường giám sát (enhanced surveillance). Số liệu báo có trong bản tin về dịch bệnh là dựa trên thông tin sẵn có tốt nhất được báo cáo bởi các Bộ Y tế. |
“Một bức tranh hỗn hợp” (A mixed picture)
Theo WHO tình hình dịch bệnh do EVD ở khu vực Tây phi có thể được gọi là môt bức tranh hỗn hợp vì số ca nhiễm cập nhật nêu trên chứng tỏ vẫn còn sự lan truyền vi rút chủ động tiếp tục trong cộng đồng. Người phát ngôn của WHO Fadela Chaib cho rằng hai mô hình lan truyền chính là người chăm sóc người thân bị ốm ở nhà và những người tham dự lễ tang của các nạn nhân: “Nếu chúng ta không làm ngừng sự lan truyền tại một số điểm nóng trong 3 quốc gia này thì sẽ không thể nói rằng đã kiểm soát được vụ dịch”. Phóng viên Tulip Mazumdar của đài BBC thì cho rằng các chuyên gia tin chìa khóa làm ngừng sự lây lan của virus là đảm bảo các cộng đồng bị ảnh hưởng có sự hiểu biết tốt hơn. Tuần trước, Bộ trưởng y tế của 11 quốc gia Tây Phi đã đồng ý một chiến lược chung trong phòng chống dịch bệnh. Theo chiến lược mới, WHO sẽ mở một trung tâm kiểm soát tiểu vùng ở Guinea nhằm điều phối sự hỗ trợ kỹ thuật.
 |
Xử lý bệnh nhân tử vong do EVD tại Tây phi |
Cần đáp ứng mạnh hơn đối với khủng hoảng do EVD
Ngày 9/7/2014. DAKAR, SENEGAL - Ý kiến các chuyên gia: Đáp ứng mạnh hơn là cần thiết đối với cuộc khủng hoảng do dịch bệnh Ebola (Stronger Response Needed to Ebola Crisis). Theo WHO đã có ít nhất 50 ca nhiễm Eboal mới ở Liberia và Sierra Leone kể từ ngày 3/7/2014 với những gì được gọi là vụ dịch tồi tệ nhất trong lịch sử, nhóm viện trợPlan International cho biết vụ dịch có thể trở thành một cuộc khủng hoảng y tế toàn cầu nếu không có một sự phối hợp đáp ứng tốt hơn trong khu vực và hỗ trợ nhiều hơn từ cộng đồng quốc tế. Tiến sĩ Unni Krishnan, người đứng đầu sự sẵn sàng và ứng phó với thảm họa của Plan International cho biết tình hình là "rất đáng lo ngại" (extremely worrying): "Đây là một vụ dịch nghiêm trọng với mức độ nghiêm trọng trong khu vực hiện nay, vụ dịch không phải là một cuộc khủng hoảng y tế toàn cầu trong giai đoạn này nhưng nó có thể trở thành nguy cơ nếu chúng ta không kiềm chế nó và vụ dịch có thể vượt ra ngoài tầm kiểm soát, thậm chí lan đến nhiều nơi khác, vì vậy vụ dịch này cần tất cả sự hỗ trợ từ các phần còn lại của thế giới để chúng ta có thể ngăn chặn sự lây lan của nó, cứu nhiều mạng sống, giúp đỡ mọi người và cộng đồng bị ảnh hưởng bởi vụ dịch này".
 |
Các nhân viên y tế của chính phủ thực hiện xét nghiệm máu kiểm tra virus Ebola ở Kenema, Sierra Leone, ngày 25/6/2014 |
Phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý (Prevention, containment, treatment)
Tổ chức Plan International cùng với các tổ chức khác như bác sĩ không biên giới (MSF), Quỹ nhi đồng Liên Hiệp quốc (UNICEF) và Liên đoàn Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế (International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies) đang giúp đỡ các quan chức địa phương với những nỗ lực ngăn chặn và phòng ngừa cũng như điều trị cho người bệnh và cung cấp nhân lực và nguồn lực. Tuy nhiên Krishnan cho biết điều đó không đủ: "Bạn đang nói về các quốc gia có hạ tầng và cơ sở hệ thống y tế yếu nhất và cứ mỗi ngày trôi qua nhu cầu về các tổ chức thực hiện các hoạt độngngày càng tăng, chúng tôi đã mở hết khả năng hiện tại, vì vậy vụ dịch này cần một đáp ứng phối hợp nhiều hơn ở cấp độ toàn cầu từ các nước phát triển và các tổ chức có thể đủ khả năng cả nguồn nhân lực, các chuyên gia kỹ thuật và cơ sở hạ tầng và máy móc để kiềm chế vụ dịch này". Theo ông các quan chức y tế cần phải cải thiện cơ chế giám sát tại các cộng đồng bị ảnh hưởng cũng như kiểm soát vùng biên giới và sân bay. Ông cũng cho biết nhiều thông điệp hơn cần phải được phổ biến về thực hành y tế và vệ sinh đúng cách và giáo dục tốt hơn cho người dân về cách làm thế nào tránh khỏi một căn bệnh thường gây tử vong lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với máu hoặc chất dịch cơ thể khác từ một người bị nhiễm bệnh. Sau một cuộc họp khẩn cấp của các bộ trưởng y tế trong vùng ở Ghana vào tuần trước, WHO công bố kế hoạch mở một trung tâm ở Guinea nhằm điều phối tốt hơn các nỗ lực ứng phó nhưng tổ chức này cho rằng vụ dịch có thể tiếp tục kéo dài ít nhất thêm vài tháng nữa.
Hỗ trợ giáo dục cộng đồng (supports health community education)
Lãnh đạo cộng đồng trong ba hạt ở Liberia là Montserrado, Margibi, và Lofa đang nhận được buổi thông tin về Ebola như là một phần của các nỗ lực nhằm kiềm chế dịch bệnh. WHO đang hỗ trợ Bộ Y tế và Phúc lợi xã hội tiến hành những buổi truyền thông về những điều cơ của bệnh, làm thế nào bệnh lây lan và những gì mọi người có thể làm để giúp cơ quan chức năng kiềm chế dịch bệnh. Trong các buổi định hướng, các tài liệu in được phân phối và cảnh quay được hiển thị trên các chủ đề như điều trị và đưa đến nằm ở trung tâm y tế, chôn cất người chết và những thông tin khác.
Các buổi truyền thông về Ebola cũng được tiến hành đối với các nhà lãnh đạo tôn giáo trên khắp đất nước, tại một buổi truyền thông vào ngày 9/7//2014 tại New Kru thị trấn Monrovia, ông Ukam Oyene-Cố vấn kỹ thuật cao cấp (Senior Technical Adviser) của WHO thông báo đến 27 nhà lãnh đạo cộng đồng về cách bảo vệ gia đình và cộng đồng của họ tránh nhiễm virus Ebola. Đào tạo cho các nhà lãnh đạo này là quan trọng bởi vì niềm tin và ảnh hưởng mà họ có trong cộng đồng. Họ có thể thuyết phục người dân địa phương thay đổi hành vi như trong việc tìm kiếm điều trị Ebola hoặc mai táng an toàn của các thành viên gia đình, do đó Ebola được kiềm chế tốt hơn.
Tóm tắt (Background)
Bệnh do virus Ebola là nguyên nhân xuất huyết nặng đã giết chết khoảng 60% số người bị nhiễm, thường lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với máu và chất dịch cơ thể của động vật hoặc người bị nhiễm bệnh. Những người có nguy cơ nhiễm bệnh cao là các thành viên trong gia đình, những người có tiếp xúc gần với người bệnh, những người đã chết và nhân viên y tế mà không có thiết bị bảo hộ thích hợp. Dịch bệnh bùng phát do virus Ebola có thể tàn phá các gia đình và cộng đồng nhưng sự lây nhiễm có thể được kiểm soát thông qua việc sử dụng các biện pháp bảo vệ được khuyến cáo tại các phòng khám và bệnh viện, tại các cuộc tụ họp cộng đồng hoặc ở nhà.
Kể từ tháng 3/2014, gần 1.000 ca nhiễm mới Ebola và hơn 600 trường hợp tử vong đã được báo cáo ở Guinea, Liberia và Sierra Leone. Vụ dịch đã tạo ra một động lực mạnh mẽ nhằm kiềm chế dịch bệnh do các Bộ Y tế với sự hỗ trợ của WHO và các đối tác. Đây không chỉ là vụ dịch do Ebola bùng phát lớn nhất cho đến nay mà còn gây ra sự quan ngại các quan chức y tế bởi vì căn bệnh chết người này đang được lây truyền trong cộng đồng, trong cơ sở y tế và nó đã xuất hiện ở các thành phố cũng như các khu vực nông thôn và biên giới.