Diễn tiến dịch cúm A (H1N1 và H5N1) trên thế giới
Thông tin cập nhật gần đây nhất về cúm A/H1N1
Các quốc gia và các lãnh thỗ trên thế giới vừa mới đây báo cáo các ca bệnh được xác định kể từ số cập nhật trước (No. 91) và dưới đây là số cập nhật vào ngày 12 tháng 3 năm 2010. Mạng lưới giám sát cúm toàn cầu (Global Influenza Surveillance Network_GISN)tiếp tục giám sát sự lưu hành cúm của virus cúm trong phạm vi toàn cầu, bao gồm giám sát dịch, cúm mùa và nhiễm các virus cúm khác hoặc tiềm năng nhiễm trên người. Để biết thêm thông tin về giám sát virus hoặc kháng thuốc virus, chúng ta có thể xem thông tin các bản cập nhật hàng tuần về virus (Virological surveillance data) và các thông tin khác liên quan đến cúm A/H1N1, có thể truy cập các trang tin:
Vùng | Số tử vong |
WHO Regional Office for Africa (AFRO) | 167 |
WHO Regional Office for the Americas (AMRO) | Ít nhất 7622 |
WHO Regional Office for the Eastern Mediterranean (EMRO) | 1019 |
WHO Regional Office for Europe (EURO) | Í nhất 4596 |
WHO Regional Office for South-East Asia (SEARO) | 1691 |
WHO Regional Office for the Western Pacific (WPRO) | 1718 |
Tổng số | Ít nhất: 16.813 |
- Weekly update on oseltamivir resistance to pandemic influenza A (H1N1) 2009 viruses;
- WHO Clinical Management Guidelines for Human infection with Pandemic (H1N1), 2009;
- WHO Guidelines for Pharmacological Management of Pandemic (H1N1) 2009 Influenza and other Influenza Viruses;
- Human infection with pandemic (H1N1) 2009 virus: updated interim WHO guidance on global surveillance
- Map of influenza activity and virus subtypes;
- http://www.who.int/csr/disease/swineflu/transmission_zones/
Tác động của cúm A/H1N1 với kinh tế thế giới
Phân tích khả năng tác động của đại dịch cúm A/H1N1 lên nền kinh tế thế giới hiện nay, ông Nicolas Bouzou, Giám đốc cơ quan nghiên cứu Asterès của Pháp, cho rằng đại dịch này nếu kéo dài có thể sẽ để lại những hậu quả lâu dài cho nền kinh tế, song không đến nỗi bi quan như dự đoán.Khách du lịch đeo khẩu trang phòng cúm tại Thái Lan. Theo ông Bouzou, một năm sau khi ngân hàng Mỹ Lehman Brothers phá sản và vài ngày trước thềm Hội nghị thượng đỉnh G20 tại Pittsburgh (Mỹ), người ta đề cập về sự điều tiết và tính thanh khoản toàn cầu không nhiều như ảnh hưởng của cúm A/H1N1 đối với thị trường chứng khoán và tình hình kinh tế hiện nay. Một số người còn lo ngại rằng dịch bệnh này có thể sẽ "bóp chết" từ trong trứng nước hy vọng phục hồi kinh tế mà ai cũng tin rằng đã nhìn thấy từ sau cơn bão suy thoái nghiêm trọng kéo dài 12 tháng qua.
Đối với các nước, chắc chắn một khi dịch bệnh lây lan rộng, các phân đoạn của nền kinh tế sẽ bị phá vỡ. Các nhà máy, trường học sẽ đóng cửa, cha mẹ phải trông giữ con em mình ở nhà, các công ty sẽ hủy bỏ những chuyến công du ra nước ngoài để làm ăn...Tuy nhiên, ông Bouzou cho rằng cũng không nên quá bi quan về những triển vọng này vì để thích ứng với tình hình, các cơ quan, doanh nghiệp sẽ phải tìm kiếm những phương thức làm việc mới. Đại dịch cúm A thậm chí có thể mở ra cơ hội để áp dụng phương thức làm việc từ xa, hoặc làm việc theo thời gian thích hợp (để tránh tình trạng tập trung nhiều người trong văn phòng cùng một lúc).
Ngoài ra, những "lỗ hổng" trong hoạt động của doanh nghiệp sẽ chỉ là tạm thời, do đó hậu quả kinh tế cũng chỉ tương đương với các cuộc đình công. Thời gian bị mất do công nhân nghỉ việc trong tháng 9 và tháng 10 sẽ được lấy lại sau đó và đây là những gì đã được trải nghiệm ở châu Á trong thời điểm bệnh SARS hoành hành năm 2003. Theo tính toán của các chuyên gia kinh tế thuộc Ngân hàng Thế giới (WB), sự phát triển của đại dịch cúm sẽ tác động lên GDP. Tuy nhiên, từ một thế kỷ qua, khoa học cũng như công tác phòng chống dịch bệnh đã phát triển không ngừng nên cũng góp phần hạn chế những tác động của bệnh dịch đối với nền kinh tế toàn cầu.
Ổ dịch cúm Hongkong năm 1968-1969 đã giết chết một triệu người, và khiến GDP toàn cầu giảm 0,7%. Trong khi trước đó, dịch cúm châu Á năm 1957 làm cho kinh tế thế giới giảm khoảng 2%. Thậm chí, đại dịch năm 1918 đã khiến thế giới phải trả giá bằng 5% GDP và khoảng 50 triệu người chết.
Dịch cúm A(H1N1) chưa chấm dứt
Theo Trung tâm châu Âu về Kiểm soát và Ngăn chặn bệnh dịch (ECDC), vi-rút cúm A (H1N1) có thể lan rộng ở mức độ thấp trong mùa xuân và mùa hè năm nay nhưng vẫn là loại vi-rút đe dọa mùa cúm vào mùa đông tới tại châu Âu. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khẳng định, đến nay đã có 16.226 người chết vì cúm A (H1N1). Tuy nhiên, số người chết do vi-rút này gây ra có thể cao hơn và phải mất ít nhất một năm mới xác định được do nhiều bệnh nhân chưa được chẩn đoán và xét nghiệm. WHO cho biết, còn quá sớm để nói rằng dịch cúm A (H1N1) đã đạt đỉnh và WHO sẽ xem xét lại quyết định có nên tuyên bố một giai đoạn "sau đỉnh" hay không trong vài tuần.
Theo ECDC, đến nay chưa có bằng chứng cho thấy có những biến thể lớn nào của vi-rút H1N1 và tỷ lệ tử vong do cúm A (H1N1) vẫn cao trong mùa đông 2010-2011 nhưng số trường hợp nhiễm vi-rút này giảm do đã được tiêm vắc-xin. ECDC khuyến cáo người dân châu Âu tiếp tục tiêm vắc-xin chống cúm khi được yêu cầu. WHO cho biết, có hơn 300 triệu người đã được tiêm vắc-xin chống cúm và từ 70 đến 75% trong số này có hiệu quả.
Số người chết do H1N1 của Trung Quốc cao hơn số liệu chính thức 160 lần
Theo tác giả Shan Zhenren Các bệnh nhân đang chờ điều trị H1N1 trong một bệnh viện ở tỉnh An Huy, Trung Quốc vào ngày 8 tháng 1 năm 2010 (STR/AFP/Getty Images). Ngay sau khi bản báo cáo điều tra về dịch bệnh H1N1 được công bố ở Quảng Châu, thủ phủ miền nam Trung Quốc, trang web H1N1China.org đã đăng tải một báo cáo khảo sát khác về dịch bệnh này trên khắp Trung Quốc, trong đó chỉ ra rằng chế độ Cộng sản Trung Quốc đang che giấu đại dịch này. Website kể trên đã thực hiện khảo sát từ tháng 12 năm 2009 đến cuối tháng 1 năm 2010. Tổng cộng 4.800 người đã được phỏng vấn qua điện thoại, và 95 ca tử vong do H1N1 đã được ghi nhận.Cuộc khảo sát đã được thực hiện bằng cách phỏng vấn ngẫu nhiên qua điện thoại trên khắp Trung Quốc.
Nhằm ước tính dân số cơ sở, những người được phỏng vấn đã được hỏi về các mối liên hệ xã hội của họ. Kết quả cho thấy rằng, bình quân cứ một người lại có mối liên hệ xã hội với 200 người khác. Căn cứ vào những số liệu trên, kết quả của cuộc khảo sát trên 4.800 người này có thể đại diện cho một cuộc khảo sát trên một dân số cơ sở gồm 1.000.000 người, hoặc tương đương với lấy mẫu ngẫu nhiên 1.000.000 người. 95 ca tử vong do H1N1 đã được xác nhận tương ứng với tỉ lệ tử vong là 95 trên 1.000.000, hay 0.000095. Với dân số Trung Quốc là 1,3 tỉ, cho đến cuối tháng 1 năm 2010 thì những ca tử vong do H1N1 ước tính trên toàn Trung Quốc theo kết quả khảo sát là 124.000. Con số tử vong được ước tính này cao hơn 160 lần con số chính thức là 775 cho đến cuối tháng 1 năm 2010. Hiện tại, phương tiện truyền thông nhà nước Trung Quốc rất hiếm khi đưa tin về đại dịch H1N1. Các chuyên gia đã kêu gọi người dân Trung Quốc không được lơ là cảnh giác và thực hiện những biện pháp tích cực để tránh bị lây nhiễm hoặc phát tán bệnh cúm.
Các kết quả khảo sát tương đương với tỉ lệ mắc bệnh
Tháng trước, một cuộc khảo sát cũng được thực hiện bởi website trên về tình trạng H1N1 từ ngày 10 đến ngày 16 tháng 12 năm 2009 tại thành phố Quảng Châu đã chỉ ra rằng tỉ lệ mắc bệnh cúm là khoảng 26% dân số, tương đương với tỉ lệ được dự đoán bởi Sở Y tế tỉnh Quảng Đông từ 15 đến 20%. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỉ lệ tử vong giữa các bệnh nhân H1N1 có thể là khoảng 0,048%. Nghĩa là, một bệnh nhân có thể tử vong trong mỗi 2.000 người nhiễm bệnh. Nếu trong tháng 12 năm 2009, tỉ lệ mắc bệnh ở Trung Quốc đạt 20%, thì số ca tử vong trên toàn quốc sẽ là 104.000. Kết quả dự đoán này cũng gần đúng với các kết quả khảo sát. Tuy nhiên, xét đến các điều kiện y tế yếu kém và dân số khổng lồ, số ca tử vong tại Trung Quốc có thể cao hơn nhiều.
Dữ liệu được thu thập từ các lò thiêu trùng khớp với kết quả khảo sát
Dữ liệu thu được từ các lò thiêu cũng trùng khớp với các kết quả khảo sát. Theo dữ liệu mà trang web H1N1China.org có được, giữa tháng 7 năm 2009 và tháng 12 năm 2009, đã có 178 ca được xác nhận là chết do H1N1 được gửi đến Lò hỏa táng Pingxiang ở Bình Xuyên, thành phố Bạch Ngân, tỉnh Cam Túc thuộc miền tây bắc Trung Quốc. Theo dữ liệu chính thức, dân số thành phố Bạch Ngân là khoảng 1,75 triệu, với tỉ lệ tử vong là 0.0001. Lấy toàn bộ dân số Trung Quốc là 1,3 tỉ, đến cuối tháng 12 năm 2009, số ca tử vong trên toàn quốc ước tính sẽ là 132.000. Bản báo cáo khảo sát nhấn mạnh rằng con số trên có thể là một giá trị bị đánh giá quá thấp, bởi vì có nhiều lò hỏa táng khác ở thành phố Bạch Ngân.
Kể từ khi H1N1 bùng phát, chế độ Trung Quốc chưa từng công bố tỉ lệ mắc bệnh và tỉ lệ tử vong, mà chỉ công bố số ca tử vong, và cho thấy một tỉ lệ tử vong thấp hơn nhiều so với các quốc gia khác trên thế giới. Theo báo cáo của Các Trung tâm Hoa Kỳ về Phòng chống và Kiểm soát Dịch bệnh (CDC), các trung tâm này ước tính rằng giữa tháng 4 năm 2009 và ngày 16 tháng 1 năm 2010, khoảng 400.000 đến 800.000 người tại Hoa Kỳ đã bị bị nhiễm virus H1N1, và từ 180.000 đến 380.000 bệnh nhân như thế được nhập viện, và số ca tử vong theo ước tính là từ 8.330 đến 17.160. Xét đến các điều kiện y tế tại Trung Quốc Đại Lục kém hơn nhiều so với Hoa Kỳ và nhóm điều tra độc lập đã nhận được nhiều báo cáo từ Trung Quốc Đại Lục rằng các bệnh nhân H1N1 đã tử vong do thiếu sự chăm sóc y tế kịp thời, có thể là tỉ lệ thương vong do H1N1 ở Trung Quốc cao hơn ở Hoa Kỳ. Trong số 17 ca tử vong do H1N1 được liệt kê trong báo cáo điều tra về H1N1, bốn người trong số đó đã bị chết do thiếu sự điều trị y tế kịp thời. Bốn nạn nhân này đến từ quận Feitai thuộc Bắc Kinh, thành phố Cáp Nhĩ Tân thuộc tỉnh Hắc Long Giang miền đông bắc Trung Quốc, thành phố Trương Gia Giới thuộc tỉnh Hồ Nam miền trung Trung Quốc, và thành phố Quanzhou thuộc tỉnh Phúc Kiến miền nam Trung Quốc. Trong bốn người này, sự điều trị của nạn nhân đến từ Bắc Kinh đã bị trì hoãn mười ngày và nạn nhân từ tỉnh Phúc Kiến bị trì hoãn một tháng.
Cũng hợp lý khi suy luận rằng sẽ có nhiều vụ việc hơn được phanh phui nếu một cuộc tổng điều tra được phép tiến hành. Tuy nhiên, số ca tử vong do chế độ Trung Quốc công bố thấp hơn nhiều các nước khác, chẳng hạn như Hoa Kỳ, và chế độ vẫn chưa đưa ra một lời giải thích hợp lý nào về sự bất đồng ấy.
Sự che giấu của chế độ bị cả chuyên gia Trung Quốc lẫn nước ngoài chỉ trích
Trong một cuộc phỏng vấn của Đài phát thanh Hy Vọng, tiến sĩ Yan Jiaxin, một chuyên gia về y tế dự phòng đến từ Viện Sản phẩm Sinh học Vũ Hán cho biết tỉ lệ tử vong chính thức đã “được đánh giá hoàn toàn thấp.” Ông Yan nói rằng việc che giấu này đã làm người dân Trung Quốc nhầm tưởng rằng họ có sự miễn dịch tốt hơn người dân các quốc gia khác. Chuyên gia virus học, tiến sĩ Hu Zongyi đến từ Viện Y tế Quốc gia (NIH), Hoa Kỳ, trước đó đã trả lời trong một cuộc phỏng vấn với Thời báo Đại Kỷ Nguyên rằng: “Thật đáng lo ngại-sự che giấu dịch bệnh sẽ làm giảm nhận thức của người dân về việc phòng bệnh. Điều đó rất nguy hiểm.”
Vào đầu tháng 11 năm 2009, giáo sư nổi tiếng Trung Quốc, ông Zhong Nanshan, người đến từ Học viện Kỹ sư Trung Quốc đã công khai tuyên bố rằng: “Đối với số ca tử vong do H1N1 được báo cáo ở Trung Quốc, tôi hoàn toàn không tin nó!” Ông Zhong cũng là Viện trưởng Viện Bệnh đường hô hấp, thuộc Bệnh viện số 1 của Đại học Y Quảng Châu. Tiến sĩ Zhong cũng nhấn mạnh rằng virus H1N1 có thể biến đổi hoặc tái hợp với virus H5N1, và một biến thể mới có sẽ gây ra tỉ lệ lây nhiễm và tử vong cao hơn. Do đó, điều then chốt là theo dõi tỉ lệ tử vong trên toàn thế giới nhằm phát hiện xem virus đã biển đổi hay chưa. Điều này yêu cầu sự minh bạch và trung thực trong việc giám sát và báo cáo tỉ lệ tử vong do H1N1.
Số ca tử vong vì cúm A/H1N1 tăng lên 149 tại Ai Cập
Ai Cập hôm chủ nhật báo cáo có thêm 4 trường hợp tử vong vì cúm A/H1N1, nâng số người tử vong trên toàn quốc lên 149, Bộ Y tế cho biết trong một tuyên bố. Những trường hợp tử vong ở các thủ phủ Cairo, Minya, Qalyubiya, và Al Wadi Al-Jadid. Đến nay, Ai Cập báo cáo hơn 11.800 trường hợp mắc bệnh cúm, theo Bộ Y tế. Ai Cập xác nhận trường hợp tử vong đầu tiên vì cúm A/H1N1 ngày 19/7 là một phụ nữ 28 tuổi trở về từ Saudi Arabia.
Tại Trung Quốc, Bộ Y tế nước này ngày 2/1 cho biết tính đến ngày 31/12/2009, nước này chi nhận 648 trường hợp tử vong vì cúm A/H1N1. Theo thông báo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tính đến ngày cuối cùng của năm 2009, toàn thế giới ghi nhận hơn 12.220 trường hợp tử vong vì cúm A/H1N1 kể từ khi dịch cúm xuất hiện lần đầu tiên hồi tháng 4/2009.
Dịch cúm A (H1N1 và H5N1) trên thế giới
Phát hiện biến thể virus cúm A/H1N1 kháng thuốc
Bộ Y tế Mexico ngày 3/3 đã chính thức xác nhận xuất hiện biến thể virus cúm A/H1N1 có khả năng kháng thuốc Tamiflu trong cơ thể một bé gái 10 tháng tuổi ở nước này.
Theo báo El Universal của Mexico, Bộ trưởng Y tế Mexico Jose Angel Cordova Villalobos ngày 3-3 đã chính thức xác nhận sự hiện diện của biến thể virus gây cúm A/H1N1 có khả năng kháng thuốc Tamiflu trong cơ thể một bé gái 10 tháng tuổi ở nước này và có khả năng kháng thuốc Tamiflu trong cơ thể một bé gái 10 tháng tuổi ở nước này. trong một thông cáo, bộ trên cho rằng đây có thể là chủng H274Y của virus cúm A/H1N1 từng hoành hành Mexico và nhiều quốc gia khác trên thế giới. Bé gái trên đã được điều trị tại Viện Nhi La Villa sau khi có triệu chứng khó thở và viêm phổi nhẹ. Xuất viện 10 ngày, bé gái phải vào viện lần hai do có triệu chứng viêm phổi cấp tính và sức khỏe bé đã ổn định sau quá trình điều trị tích cực. Giới chuyên môn Mexico đánh giá vào thời điểm hiện nay, chưa có bằng chứng thuyết phục về sự xuất hiện biến thể mới của cúm A/H1N1 và ngành y tế chưa nên thay đổi phác đồ điều trị bệnh nhân cúm. Cho đến nay trong số 420 chuỗi xét nghiệm thì H274Y là chủng virus duy nhất kháng thuốc Tamiflu. Theo số liệu chính thức của Bộ Y tế Mexico, trong năm 2009, tại nước này có 68.123 ca nhiễm cúm A/H1N, 823 trường hợp tử vong, hơn 70% số bệnh nhân thuộc độ tuổi từ 20-54. Các triệu chứng ban đầu là sốt và ho nhẹ
Trải qua phản ứng chuỗi trùng hợp PCR (còn được gọi là phản ứng khuếch đại gen), các bác sĩ kết luận được chủng duy nhất kháng thuốc là H274Y. Bệnh nhân nhỏ tuổi nhập viện tại Viện Nhi La Villa có triệu chứng khỏ thở, viêm phổi nhẹ. Sau khi được điều trị tích cực, bé gái được xuất viện, nhưng 10 ngày sau đó lại phải vào viện khi có biểu hiện viêm phổi cấp tính. Do được cấp cứu kịp thời và được các bác sĩ theo dõi sát sao, bé gái này đã trở về nhà và hiện tại sức khỏe đang ổn định. Theo giới chuyên môn Mexico, hiện tại sự xuất hiện biến thể mới của cúm A/H1N1 chưa đủ sức thuyết phục để ngành Y tế thay đổi phác đồ điều trị bệnh nhân cúm. Trường hợp nhiễm A/H1N1 đầu tiên trên thế giới được phát hiện ở một bé trai 4 tuổi, bang Veracruz, Mexico vào tháng 5-2009. Cho đến nay, theo thống kê mới nhất của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công bố ngày 26-2, dịch cúm A/H1N1 đã lan đến 213 quốc gia, vùng lãnh thổ và khiến ít nhất 16.220 người thiệt mạng. Theo số liệu do Bộ Y tế Mexico đưa ra, trong năm 2009, nước này có 68.123 ca nhiễm cúm A/H1N1 trên toàn quốc, trong đó 823 ca tử vong, hơn 70% số bệnh nhân nằm trong độ tuổi từ 20-54.
Cô gái bị mù sau khi uống thuốc Tamiflu
Samantha Millard, 19 tuổi, người Anh đã bị mù sau khi uống thuốc Tamiflu và cô thậm chí không hề bị cúm. Cô bị dị ứng nặng với loại thuốc này. Cứ nghĩ mình bị cúm, Samantha đã uống Tamiflu. Nhưng chỉ trong 72 giờ sau khi uống 3 viên thuốc, cô phải cần đến sự giúp đỡ của bác sĩ. Mới đầu, da cô nổi ban đỏ, vài giờ sau thì cả người cô bị phồng rộp đau đớn.
Theo Dailymail, cô đã phải ở trong bệnh viện một tháng vì bị một hội chứng được gọi là Stevens Johnson (một hội chứng miễn dịch phức hợp quá mẫn), khiến da của cô bị bóc ra từng mảng và sau đó thị lực của cô bị giảm sút. Hội chứng Stevens Johnson chỉ tác động đến 3 trong số một triệu người và thường càng nặng hơn do phản ứng phụ của thuốc.
|
Samantha Millard dị ứng nghiêm trọng với Tamiflu, khiến cô bị mù.
Ảnh: Dailymail. |
Tuy nhiên, kết quả kiểm tra của bệnh viện lại cho thấy cô chưa bao giờ bị nhiễm virus cúm H1N1. Mẹ của của cô, bà Debbie Van Horenbeeck thì cho rằng thuốc Tamiflu chưa được kiểm tra tính an toàn một cách chặt chẽ. Giờ đây, bà phải dành cả ngày để chăm sóc cho cô. "Đáng nhẽ khi khuyên con tôi dùng thuốc, họ phải nói cho nó biết những phản ứng phụ nào có thể có", bà Debbie nói. Theo các bác sĩ, thì Samantha cần ít nhất 2 năm nữa để hồi phục và không biết liệu thị lực của cô có thể hồi phục hay không. "Thật là khó khăn, tôi không thể tự tắm, mặc quần áo, xem phim và không thể đọc sách. Tôi chỉ ngồi trong phòng đeo kính, rèm cửa kéo lại và tivi thì bật để tôi có thể nghe. Tôi không biết đến bao giờ thì mắt mình mới có thể hồi phục. Tôi không thể khóc vì không có nước mắt", Samantha chia sẻ. Giờ đây mỗi ngày cô đều phải nhỏ thuốc mắt, đeo kính và đội mũ bất cứ khi nào ra ngoài.
WHO sẽ cử chuyên gia hỗ trợ Việt Nam nếu có tai biến nặng
Liên quan đến vắc xin ngừa cúm A/H1N1, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khẳng định với Bộ Y tế Việt Nam, mọi vắc-xin đều có tỉ lệ nhất định phản ứng phụ sau tiêm. So với vắc xin cúm thông thường, vắc xin cúm A/H1N1 có tỉ lệ phản ứng cao hơn. Tại cuộc họp Ban Chỉ đạo Quốc gia phòng chống đại dịch cúm ở người, ông Nguyễn Mạnh Cường - Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ Y tế) cho biết, mới đây, WHO đã có thư trả lời những câu hỏi của Bộ Y tế Việt Nam liên quan đến vắc xin ngừa cúm A/H1N1.
Theo WHO, mọi vắc xin đều có phản ứng sau tiêm. Tuy nhiên, vắc xin ngừa cúm A/H1N1 có tỉ lệ phản ứng cao hơn vắc xin cúm mùa. Theo đó, Bộ Y tế đề nghị WHO cung cấp các loại vắc xin phòng cúm A/H1N1 nằm trong danh mục được WHO cấp phép sử dụng mà chưa có báo cáo về phản ứng phụ sau tiêm vắc xin. Về vấn đề này, WHO cho biết không có vắc xin nào là không có phản ứng sau tiêm chủng. Ví như vắc xin cúm mùa thường gây phản ứng nhẹ (sốt, đau đỏ tại chỗ) cho khoảng 10% trường hợp tiêm, tỉ lệ dị ứng ở mức 0,1 - 1/100.000 liều. Như vậy, tất cả các loại vắc xin đều gây ra phản ứng. Còn loại vắc xin Arepanrix của GSK mà WHO viện trợ cho Việt Nam cũng như nhiều quốc gia khác là có bổ sung thêm một số chất bổ trợ để tăng đáp ứng cá nhân. Việc này đồng thời cũng làm tăng phản ứng nóng, đỏ, đau sau tiêm vắc xin. Về loại vắc xin này, WHO cho biết thêm, mới đây, Canada cũng đã tổ chức chiến lược tiêm phòng quốc gia và đã có 23,4 triệu liều vắc xin đã được sử dụng và hiện nay, vắc xin đang được chuyển tới 9 quốc gia trên thế giới. Tính tới nay đã có 20 quốc gia ký thư chấp thuận viện trợ vắc xin, trên tổng số 80 quốc gia có quan tâm tiếp nhận vắc xin.
WHO cũng cho biết, trong trường hợp Việt Nam ký chấp thuận và nhận được vắc xin tài trợ thì Việt Nam cần chủ động trong kế hoạch tiêm chủng, chủ động ứng phó khi có tai biến. Còn trong trường hợp xảy ra tai biến nặng khi tiêm vắc xin này, WHO sẽ cử chuyên gia hỗ trợ Việt Nam xử lý.
Protein ở người có thể giúp ngừa cúm A/H1N1
Các nhà khoa học Mỹ đã phát hiện một loại protein tự nhiên mới ở người có thể giúp phòng ngừa cúm A/H1N1 và những loại virus khác như virus Tây Sông Nile và sốt xuất huyết.
Theo công trình được công bố trên tạp chí Cell ngày 17/12, trong quá trình nghiên cứu các tế bào người được nuôi cấy, các nhà khoa học thuộc Học viện Y Howard Hughes (Mỹ) đã phát hiện rằng loại protein này (tên khoa học là IFITM 3) có khả năng kháng virus mạnh thông qua ngăn chặn quá trình sinh sản của chúng.
Nghiên cứu cho thấy gia tăng số lượng protein trên trong cơ thể con người có thể phong tỏa hoàn toàn quá trình sinh sản của các virus. Để tồn tại, các virus cúm và gây bệnh nói chung cần tới lượng protein trong các tế bào, và tác dụng của IFITM 3 là ngăn virus xâm nhập các tế bào này. Phát hiện mới này mở ra một hướng nghiên cứu sản xuất vắcxin ngừa bệnh mới. Tuy nhiên, các nhà khoa học Mỹ khuyến cáo cần phải tiến hành thêm những nghiên cứu khác để tìm hiểu liệu IFITM 3 có thể dùng làm cơ sở cho những liệu pháp kháng virus trong tương lai và việc tăng số lượng loại protein này có gây tác hại về lâu dài hay không.
Virut cúm A/H1N1 2009 và câu chuyện kháng thuốc
Chỉ trong một thời gian không dài, 3 ca bệnh nhiễm cúm A/H1N1/2009 ở 3 quốc gia, vùng lãnh thổ (Đan Mạch, Nhật Bản và Hồng Kông) đuợc xác định là kháng thuốc tamiflu đã dấy lên mối lo ngại về nguy cơ virut cúm kháng thuốc.
Sự bí hiểm và nguy hiểm của virut cúm A/H1N1/2009
Virut cúm A/H1N1/2009 thông thường nhất là gây nên một bệnh cúm lành tính, với những dấu hiệu nhẹ, sốt vừa phải, ho. Không ít ca mắc bệnh đã tự khỏi mà người ta không nhận biết được. Tuy nhiên, nếu cúm mùa (grippe saisonnière) gây ra tỷ lệ tử vong 1/1.000 và nhóm tuổi bệnh nặng chủ yếu là người lớn tuổi và những người có bệnh lý mạn tính thì hiện nay, cúm A/H1N1/2009 gây tỷ lệ tử vong là 2 - 3/1.000 người hoặc nhiều hơn. Mặc dù chưa đầy đủ thông tin để kết luận, nhưng cúm A/H1N1/2009 dường như hơi dè chừng với những người già (có ý kiến cho rằng nguyên nhân là người già đã được miễn dịch trước đây bởi các bệnh cúm đã bị mắc phải). Ngược lại, lứa tuổi 20-30 dường như nhạy cảm hơn. Một điểm khác biệt nữa là thực tế lâm sàng cho thấy các tổn thương phổi thường có trong cúm mùa chủ yếu có nguyên nhân nhiễm khuẩn vì lý do bội nhiễm nhưng ở những thể nặng của cúm A/H1N1/2009, các nhà khoa học nhận thấy sự liên hệ trực tiếp các tổn thương này với virut cúm A/H1N1/2009.
Còn nhớ trận cúm Tây Ban Nha năm 1918, đại dịch cũng được xác định là do cúm A/H1N1 đã làm cho hàng triệu người chết nhưng chủ yếu là bởi vì hồi đó chưa có các thuốc kháng sinh. Các nhà khoa học cho rằng, virut cúm khi đó gây kích thích phế quản, tạo điều kiện thuận lợi cho một số bệnh phổi tiềm tàng phát triển làm tổn thương phổi và gây tử vong. Trong vài trường hợp đặc biệt, virut cũng có thể gây nên một bệnh phổi đột mạnh do virut, đưa đến một tình trạng suy hô hấp cấp tính chết người. Nhưng điều đó khác với sự tàn phá của virut cúm A/H1N/2009 hiện nay. Chính vì thế, cơ chế tàn phá thực sự của virut cúm A/H1N1/2009 hiện nay là gì thì chưa có lời giải nào thuyết phục.
Mặt khác, kết quả xét nghiệm nhiều ca ở Mỹ cho thấy, một số lượng rất lớn người được cho là khoẻ mạnh, không có biểu hiện cúm, thậm chí không dương tính với xét nghiệm phát hiện virut cúm A/H1N1/2009 vẫn xuất hiện kháng thể chống virut cúm A/H1N1/2009. Các nhà nghiên cứu đã tính toán rằng, khi 500 trường hợp dương tính đã được ghi nhận, thì trên thực tế hẳn phải có từ 20.000 - 40.000 người bệnh. Những điều đó càng làm cho virut cúm A/H1N1/2009 "bí hiểm" và nguy hiểm.
Virut cúm kháng tamiflu - chuyện có thật
Tháng 7, Công ty dược phẩm Roche, Thụy Sĩ lần đầu tiên xác nhận trường hợp kháng thuốc tamiflu. Mặc dù các bệnh nhân này đã được điều trị khỏi bằng thuốc chống virut cúm có tên Relenza của Công ty dược phẩm GlaxoSmithKline (GSK). Tuy vậy, phát ngôn viên của Roche (Thụy Sĩ) khẳng định hiện tượng kháng thuốc này là rất "bình thường": "Đây là một điều hết sức bình thường. Khoảng 0,4% nguời lớn có hiện tượng kháng thuốc khi dùng tamiflu". Và điều này không có ý nghĩa rằng tamiflu sẽ "mất" khả năng chống cúm A/H1N1/20009.
(Ảnh minh họa: cpv.org.vn) |
Virut mà đặc biệt là virut cúm luôn luôn thay đổi hình dạng để có khả năng thích ứng với các tác động bên ngoài trong đó có thuốc. Nguyên nhân của hiện tượng này là vì bản thân nó không có cơ chế chỉnh sửa các sai sót trong quá trình sao chép vì thế mà cấu trúc gen ở những virut mới sinh ra có nhiều biến đổi so với nguyên bản ban đầu. Điều này làm xuất hiện các phân týp virut mới với những kháng nguyên mới. Đến nay, người ta liệt kê virut cúm A đã thay đổi đến 15 kháng nguyên hemagglutinine (đánh số H1 - H15) và 9 kháng nguyên neuraminidase (đánh số từ N1 đến N9). Hơn thế nữa, virut cúm còn có thể trao đổi, trộn lẫn chất liệu gen để chuyển từ loài này sang loài khác và sản sinh ra virut lai - chính là một phân týp virut mới. Do đó có thể vào lúc này, virut là "đích tác dụng" của một số thuốc kháng virut, nhưng vào lúc khác, nó lại thay đổi và không còn là "đích tác dụng" của các thuốc đó nữa.
Các nghiên cứu về sự kháng tamiflu của virut cúm A cho thấy có sự đột biến cụ thể trong phân tử neuraminidase nằm ở lớp vỏ virut nhưng do neuraminidase phục vụ một mục đích thiết yếu, những đột biến cho phép virut vẫn sống sót và các enzym vẫn hoạt động. Những đột biến này được phát hiện ở các acid amin E276, R224, R292K, N294S, E119Vvà H274Y và vì thế kết quả là phân tử oseltamivir không bám được vào màng tế bào. Nhưng những đột biến này lại không cản trở sự liên kết của zanamivir. Điều đó giải thích vì sao virut cúm A kháng osetamivir nhưng lại không kháng zanamivir.
Các phương pháp phòng ngừa
Khi dịch cúm A/H5N1 xuất hiện, Cơ quan Quản lý Thuốc và Thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã cấp phép cho dùng tamiflu và relenza để điều trị. Đầu năm nay, sau khi dịch cúm A/H1N1/2009 xuất hiện ở Mexico, hai dược phẩm này vẫn được phép sử dụng để điều trị. Hiện relenza được phép dùng để điều trị cúm thông thường, không có biến chứng, cho bệnh nhân (người lớn và trẻ em trên 7 tuổi) bị cúm. Những bệnh nhân có triệu chứng cúm không quá 2 ngày có thể dùng relenza phòng ngừa cúm cho bệnh nhân người lớn và trẻ em từ 5 tuổi trở lên. Còn tamiflu được coi là chủ lực trong điều trị cúm A/H1N1/2009 nhưng chỉ dùng ngay trong vòng 72 giờ kể từ khi có triệu chứng đầu tiên. Ngoài hai dược phẩm này, còn có amantadine và rimantadine.
Trước mắt, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), châu Mỹ là lục địa bị dịch nặng nhất sẽ có đủ thuốc tamiflu để đối phó với dịch bệnh trong thời gian tới và lượng thuốc sẽ được bổ sung thêm 420.000 liều tamiflu do Chính phủ Mỹ tặng cho các nước châu Mỹ Latinh và vùng Caribê. Hãng dược phẩm Roche đã hứa cung cấp 5,6 triệu liều thuốc để WHO phân phát cho các quốc gia nghèo nhất tại lục địa này. Tuy nhiên, để đảm bảo cho một tương lai lâu dài, vấn đề cần đặt ra là chuyển giao công nghệ cho các nước phía nghèo để các nước này có thể tự sản xuất thuốc kháng virut và vaccin.
WHO cho biết, hiện virut này vẫn nhạy cảm với tamiflu, relenza, nhưng đã kháng với amantadine. Vì thế, việc phát hiện sớm, điều trị sớm là vô cùng quan trọng, tránh hiện tuợng kháng thuốc. Hơn nữa, việc sử dụng đúng tamiflu và điều quyết định trong các hoạt động điều trị cúm A nói chung và cúm A/H1N1/2009 nói riêng. WHO khẳng định rằng sử dụng tamiflu nhất thiết phải theo chỉ dẫn của bác sĩ và phải đúng thời điểm. Việc dùng tamiflu quá trễ hoặc quá sớm (với mong muốn phòng ngừa) hay tự ý dùng bừa bãi sẽ dẫn đến hiểm họa loài người sẽ bất lực trước sự tàn phá của con virut bí hiểm này.
Trong khi đó, mặc dù liên tục có các thông báo khả quan về kết quả nghiên cứu, thử nghiệm, thậm chí là sản xuất các vaccin ngừa cúm được nhiều quốc gia, nhiều hãng dược phẩm trên thế giới đưa ra, nhưng cho đến nay, một vaccin thực sự hiệu quả với cúm A/H1N1/2009 vẫn chưa được Tổ chức Y tế Thế giới khẳng định. Sở dĩ như vậy là vì, mỗi viện bào chế sản xuất vaccin theo những cơ chế và quy trình khác nhau hơn nữa chưa có được các kết quả thử nghiệm trên lâm sàng.
12. Chính khách nước Đức và vụ bê bối về vaccine cúm A/H1N1
50 triệu liều vắcxin ngừa cúm A/H1N1 đến nước Đức vào ngày 19/10 và sau đó có tin đồn giới chính khách nước này sẽ được tiêm loại vắcxin tốt hơn, an toàn hơn loại vắcxin dành cho dân thường. Nhưng lập tức các chính khách hàng đầu nước Đức đã lên tiếng bác bỏ thông tin vô căn cứ này. Theo tin đồn thì Thủ tướng Angela Merkel, các bộ trưởng và quan chức chính phủ khác của bà sẽ được tiêm loại vắcxin do Hãng Baxter sản xuất - cùng loại với vắcxin mà quân đội Đức lựa chọn. Tờ Bild của Đức ngày 19/10 cũng nhấn mạnh với độc giả rằng "các chuyên gia đang buộc tội chính phủ" cung cấp "y khoa hạng 2" cho dân thường nước này.
Cuộc tranh cãi gây xôn xao dư luận Đức tập trung vào một chất phụ thêm vào vắcxin do Công ty dược khổng lồ GlaxoSmithKline chế tạo. Chất phụ thêm này bao gồm một giống virus cúm nguyên vẹn thay vì những đoạn virus. Những người chỉ trích nói chất phụ thêm này có thể làm tăng nguy cơ phản ứng phụ từ vắcxin cúm như sốt và nhức đầu. Những người ủng hộ thì cho rằng, chất phụ thêm là an toàn và việc sử dụng nó cho phép công ty dược nhanh chóng sản xuất nhiều liều vắcxin hơn. Riêng tờ Spiegel thì nói rằng vắcxin của GlaxoSmithKline, có chất phụ thêm, đã trải qua nhiều thử nghiệm hơn loại vắcxin của Baxter.
Người phát ngôn của Bộ Nội vụ Đức nói với tờ Spiegel rằng, vắcxin của Baxter được đặt mua để cung cấp cho tất cả các bộ trưởng và các cơ quan khác cũng như đội ngũ nhân viên của Viện Paul Ehrlich (PEI), cộng đồng có trách nhiệm phê duyệt vắcxin. Ulrich Wilhelm, người phát ngôn của Thủ tướng Merkel đã lên tiếng bác bỏ thông tin cho rằng bà Merkel sử dụng loại vắcxin tốt hơn vắcxin chỉ định cho thường dân Đức.
Các bác sĩ hàng đầu của nước Đức cũng kêu ca về kế hoạch chủng ngừa của nhà nước. Martin Exner, lãnh đạo Viện Vệ sinh và Y tế công cộng của Đại học Bonn, nói: "Sự việc các chính khách và quan chức cấp cao được tiêm ngừa vắcxin loại tốt hơn vắcxin dành cho dân thường là một điều không thể chấp nhận". Nhà virus học Alexander Kekule Hall nói sự việc "các thành viên của chính phủ liên bang và các cấp chính quyền được tiếp cận với loại vắcxin khác đúng là một vụ bê bối". Tuy nhiên, Wolfgang Schauble, nữ phát ngôn của Bộ Nội vụ, cho biết sự khác biệt giữa hai loại vắcxin của Baxter (được chính phủ đặt làm) và GlaxoSmithKline là không đáng kể. Trong khi đó Viện PEI luôn ủng hộ quyết định cung cấp cho dân chúng Đức loại vắcxin có tên gọi Pandemrix của Công ty dược GlaxoSmithKline. Nước Anh cũng đã đặt mua 60 triệu liều vắcxin Pandemrix. Mới đây Cơ quan Y khoa châu Âu (EMA) cũng đã chuẩn y vắcxin Pandemrix cho người dân trước nguy cơ dịch bệnh sẽ trở nên dữ dội hơn khi mùa đông đến.
Ulla Schmidt, Bộ trưởng Y tế Đức, nói: "Tôi cũng sẽ được tiêm ngừa vắcxin cùng loại tiêm cho dân thường". Wolf-Dieter Ludwig, Chủ tịch của Ủy ban Thuốc của Hiệp hội Y khoa Đức, gọi chiến dịch tiêm ngừa có kế hoạch của Đức là một "vụ bê bối" và nói rằng các công ty dược chỉ đơn giản muốn kiếm lời từ dịch cúm A/H1N1. Trong cuộc chiến với dịch bệnh, đương nhiên phía chiến thắng vẫn luôn là ngành công nghiệp dược phẩm. Quả có thế, các công ty dược luôn am hiểu chính sách thúc giục khách hàng của mình - và không nơi nào trơ tráo hơn Tập đoàn Dược Novartis ở Thụy Sĩ. Vào ngày 12/5 năm nay, Tập đoàn này đã gửi cho Bộ Y tế Đức các bản hợp đồng trong đó bao gồm một hợp đồng phụ vốn không được thỏa thuận trước.
Theo hợp đồng phụ, hợp đồng chính sẽ không có hiệu lực nếu các liều vắcxin không được đặt mua trong vòng 14 ngày. Các chính quyền liên bang chỉ ký hợp đồng chính và do đó phải đồng ý giá cả cao hơn mức giá của GlaxoSmithKline đến 40%. Trong khi GlaxoSmithKline định giá 8,33 euro một liều vắcxin cúm A/H1N1 thì Novartis muốn 11,90 euro, tùy theo khối lượng đơn hàng. Nhưng dù sao Novartis cũng chỉ là nhà cung cấp thứ hai bởi vì GlaxoSmithKline sẽ cung cấp lô vắcxin đầu tiên cho Đức. Vào cuối tháng 7 vừa qua, Đức đã đặt mua các liều vắcxin từ GlaxoSmithKline dành cho 30% dân số với giá 410 triệu euro. Vào thời điểm đó không ai biết dịch cúm A/H1N1 sẽ lan rộng đến mức nào nên số lượng đặt mua chỉ là biện pháp đảm bảo an toàn. Nhưng bây giờ trước sự lan rộng của dịch bệnh, Viện PEI muốn tiêm ngừa cho toàn bộ dân số thay vì chỉ ưu đãi cho những nhóm có nguy cơ lây nhiễm cao.
Đối với các tập đoàn dược phẩm khổng lồ, dịch cúm A/H1N1 đem lại lợi nhuận hàng tỉ euro cho họ. Hệ thống ngân hàng khổng lồ của Thụy Sĩ USB đánh giá việc đặt mua hàng loạt vắcxin cúm sẽ mang lại cho Novartis 1,1 tỉ euro và GlaxoSmithKline là 1,5 tỉ euro. Và bảo hiểm y tế sẽ phải thanh toán hóa đơn. Nhưng ngược lại, giá vắcxin ở Thụy Sĩ sẽ là 16 euro, còn ở Đức đến 28 euro. Những nghiên cứu sơ bộ về vắcxin của Novartis cho thấy chỉ một mũi tiêm duy nhất đã có thể cung cấp sự bảo vệ đầy đủ. Nhưng hiện tại các quan chức y tế lại cho rằng mỗi người cần được tiêm chủng 2 lần. Do đó, với 50 triệu liều vắcxin được đặt mua thì 25 triệu người Đức có thể được miễn dịch với cúm A/H1N1. Tuy nhiên, các cơ quan y tế cảnh báo rằng, dịch bệnh sẽ trở nên nguy hiểm hơn vào mùa đông sắp đến. Theo công bố mới nhất của Viện Robert Koch, nghiên cứu 10.000 ca nhiễm cúm đầu tiên ở Đức cho thấy đối tượng dễ bị tấn công nhất là từ độ tuổi 15-25. Còn theo nghiên cứu của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) thì đối tượng gặp nguy cơ cao nhất là những người mắc bệnh mạn tính. Ủy ban Chủng ngừa thường xuyên (STIKO) của Viện Robert Koch cũng ngả theo ý kiến cho rằng cần mở rộng chương trình chủng ngừa trong dân chúng.