Sau khi dịch bệnh cúm gia cầm phát triển gây nhiều thiệt hại đến đời sống kinh tế của nông dân và đe dọa đến sức khỏe, tính mạng của con người. Hiện nay bệnh cúm lợn cũng đã phát triển ở Mexico, Mỹ, Canada, New Zealand, Brazil ... và có khả năng lây lan đến các nước khác trên thế giới, trở thành đại dịch nghiêm trọng làm cho nhiều người bị mắc bệnh và tử vong vì bệnh có thể lây truyền từ người sang người. Tại sao bệnh cúm gia cầm gọi là cúm A(H5N1) và cúm lợn gọi là cúm A (H1N1) ?
Các loại virus gây bệnh cúm
Cúm là một bệnh truyền nhiễm cấp tính ở đường hô hấp do virus cúm gây ra. Virus cúm có 3 type là A, B và C. Virus dễ bị tiêu diệt ở nhiệt độ thường nhưng có sức sống khá dai dẳng ở nhiệt độ thấp. Cũng chính vì lý do này nên bệnh cúm thường nổi rộ lên vào mùa Đông-Xuân và khi thời tiết chuyển mùa nóng sang mùa lạnh.
Tên của mỗi loại virus cúm được viết tắt bằng các chữ “H” và “N”. “H” là chữ viết tắt của Hemagglutinine và “N” là chữ viết tắt của Neuraminidase, đây là hai loại proteine bề mặt đặc trưng trong các virus cúm. Ở người, những virus đã từng gây bệnh cúm có ký hiệu từ H1 đến H3 (tất cả có 15 loại virus H); còn với virus N thì chỉ có N1 và N2 là có thể gây bệnh cho người. Như vậy bệnh cúm gia cầm gọi là cúm A(H5N1) có nghĩa là loại bệnh cúm type A, mang 2 loại proteine bề mặt là Hemagglutinine H5 và Neuraminidase N1. Còn bệnh cúm lợn gọi là cúm A(H1N1) có nghĩa là loại bệnh cúm type A, mang 2 loại protein bề mặt là Hemagglutinine H1 và Neuraminidase N1.
Do đặc điểm của từng loại virus gây bệnh, trước đây các chủng loại virus cúm gia cầm chỉ hoành hành trong đàn gia cầm nuôi nhưng hiện nay nó có thể truyền sang cho con người, gây bệnh nghiêm trọng làm tử vong. Người bị mắc bệnh cúm gia cầm A(H5N1) do tiếp xúc với gia cầm bị bệnh và cho đến nay chưa xác định được virus cúm này có khả năng truyền bệnh từ người sang người. Người bị mắc bệnh cúm lợn A(H1N1) do tiếp xúc với lợn bị bệnh và loại virus này có khả năng truyền bệnh từ người sang người nên tốc độ lây lan nhanh, làm cho nhiều người bị mắc bệnh, gây dịch và có tỷ lệ tử vong cao.
Trong thời gian qua, con người chỉ mới quan tâm đến loại virus cúm gia cầm A(H5N1) nhưng trên thực tế trong các bệnh từ động vật truyền sang người có rất nhiều loại virus khác thuộc loại virus cúm type A cũng gây bệnh cho người như H3N2, H1N1 ... Hiện nay dịch bệnh cúm lợn A(H1N1) đang bùng phát tại Mexico, Mỹ, Canada, New Zealand, Brazil ... và có khả năng lây lan nhanh chóng cho nhiều quốc gia khác trên toàn cầu do sự giao lưu, hội nhập quốc tế, có thể thành đại dịch gây nhiều thiệt hại nghiêm trọng.
Các đại dịch cúm lớn trên thế giới
Trong hơn 100 năm qua, trên thế giới đã từng xảy ra 4 vụ đại dịch cúm lớn vào các năm 1889, 1918, 1957 và 1968. Dịch cúm thường do các loại virus đã từng tồn tại trên toàn cầu hàng thập kỷ qua và mỗi năm chỉ thay đổi một ít để phát triển gây ra dịch bệnh.
 |
Ảnh sưu tầm |
- Cúm Tây Ban Nha xảy ra vào năm 1918-1919, gây nên bởi loại virus cúm gia cầm phân type H1N1. Dịch bệnh đã làm tổn thất nặng nề ở hầu hết các nước trên thế giới. Ước tính trong trận dịch cúm Tây Ban Nha năm 1918-1919 đã có ít nhất gần 50 triệu người đã bị chết trong khi dân số thế giới vào thời điểm bấy giờ chỉ khoảng 1,9 tỷ người, bằng khoảng 1/3 mức dân số hiện nay. Số tử vong cao nhất ở đối tượng những người trẻ, khỏe mạnh và trong lứa tuổi từ 25 đến 35.
- Cúm châu Á xảy vào năm 1957-1958, đại dịch này gây ra bởi loại virus phân type H2N2 có độc lực thấp hơn đại dịch năm 1918-1919 và các nước trên thế giới đã có sự chuẩn bị tốt hơn để can thiệp các biện pháp không chế bệnh. Tỷ lệ tử vong thấp, chiếm khoảng 1/2.000 đến 1/10.000. Virus này gây tử vong chủ yếu ở trẻ sơ sinh và người cao tuổi.
- Cúm Hồng Kông xảy ra vào năm 1968-1969, xuất hiện từ tháng 7/1968 do một loại virus phân type cúm H3N2. Do cấu trúc gene tương tự giữa virus H3N2 và H2N2 nên một số các quần thể chống lại virus cúm hoặc đề kháng với thể bệnh nặng; vì vậy tỷ lệ tử vong do cúm type H3N2 tập trung chủ yếu ở người lớn trên 65 tuổi.
Cả hai trận đại dịch cúm châu Á năm 1957-1958 và cúm Hồng Kông năm 1968-1969 đã làm 4,5 triệu người bị tử vong.
Biện pháp cơ bản phòng bệnh cúm từ động vật truyền sang người
Các bệnh từ động vật truyền sang người đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các quốc gia trên toàn cầu chú ý quan tâm, đặc biệt là bệnh cúm gia cầm A(H5N1) xảy ra trong thời gian qua và cúm lợn A(H1N1) đang phát triển, có khả năng lây lan mạnh hiện nay. Cúm gia cầm lây truyền sang người do con người tiếp xúc với gia cầm và sử dụng gia cầm bị bệnh, chưa khẳng định được loại virus cúm này có khả năng lây truyền từ người sang người. Cúm lợn cũng tương tự như vậy, nó lây truyền sang người do con người tiếp xúc với lợn hoặc sử dụng thịt lợn bị bệnh không bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm; đặc biệt loại virus cúm lợn có khả năng lây truyền từ người bệnh sang người lành nên dịch bệnh có thể phát tán nhanh và rộng. Vì vậy cộng đồng người dân cần biết các biện pháp cơ bản để phòng chống dịch cúm gia cầm và dịch cúm lợn lây sang người nhằm chủ động bảo vệ sức khỏe, tránh hậu quả tử vong.
Để phòng chống dịch cúm gia cầm A(H5N1) lây sang người, cần thực hiện 4 biện pháp cơ bản là: Các hộ gia đình cần phát hiện sớm hiện tượng gia cầm chết hàng loạt và thông báo ngay cho chính quyền địa phương để kịp thời ngăn chận dịch lây lan. Tuyệt đối không được giết mổ và sử dụng gia cầm nghi ngờ bị bệnh cúm. Khi có người bị sốt cao có liên quan đến gia cầm bị bệnh phải đến ngay cơ quan y tế để điều trị kịp thời. Dùng chloramin B và các chất khử khuẩn mạnh để diệt khuẩn và tẩy uế chuồng trại thường xuyên trong các hộ gia đình và các khu vực có dịch cúm gia cầm.
Để phòng chống dịch cúm lợn A(H1N1) lây sang người, cần thực hiện 4 biện pháp cơ bản là: Không tiếp xúc với lợn và người bị bệnh, dùng khẩu trang để bảo vệ cá nhân vì bệnh cúm thể lây lan qua đường hô hấp do hắt hơn, nhảy mũi, ho khạc ... Cần thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, vệ sinh cá nhân, súc miệng bằng dung dịch nước sát khuẩn. Nếu có triệu chứng ho, sốt cao, đau đầu, mệt mỏi và đi từ vùng có dịch ở nước ngoài về phải khai báo cho cơ quan y tế để khám, theo dõi, cách ly, phát hiện bệnh và điều trị sớm. Khi có dịch lây truyền, nên hạn chế việc đi lại, hội họp đông người.
Đối mặt với tình hình dịch cúm gia cầm A(H5N1) xảy ra trong thời gian vừa qua và dịch cúm lợn A(H1N1) đang có khả năng phát triển, lây lan mạnh hiện nay. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã cảnh báo cho tất cả các nước trên toàn cầu cần có sự quan tâm và Bộ Y tế Việt Nam đang tăng cường các biện pháp kiểm soátđể chủ động ngăn chặn dịch bệnh cúm lợn có thể xâm nhập, lây lan tại Việt Nam.