Bệnh tay chân miệng bùng phát dữ dội
Chín tuần đầu năm 2012, 60 tỉnh thành có trên 12.400 ca mắc bệnh tay chân miệng, 11 ca tử vong. So với cùng kỳ 2011, số ca mắc tăng 7,4 lần. Chưa vào mùa dịch nhưng số mắc và tử vong do bệnh tăng chóng mặt. Theo thống kê của Cục Y tế dự phòng Bộ Y tế, sáu tuần đầu năm 2012 có trên 6.300 ca mắc bệnh tay chân miệng và chín ca tử vong, so với cùng kỳ năm 2011 số ca mắc tăng 7,1 lần. Chỉ ba tuần sau đó, số ca mắc đã tăng gấp đôi (so với sáu tuần trước đó) và so sánh với cùng kỳ 2011, số lượng bệnh nhân tay chân miệng đã tăng 7,4 lần, càng chống bệnh càng tăng theo cấp số nhân.
“Khó khăn hiện nay của ngành y tế là không có thuốc đặc trị, không có văcxin phòng ngừa. Mặt khác, nguồn lây bệnh cũng có từ người lớn mang mầm bệnh khiến việc cắt đứt nguồn lây này rất khó. Vì vậy, ý thức của người dân về hành vi rửa sạch tay chân cho trẻ, giữ gìn vệ sinh trong sinh hoạt, ăn uống là cực kỳ quan trọng" (Theo bác sĩ Ngô Thị Kim Yến-phó giám đốc sở y tế Đà Nẵng)
Khó ngăn dịch
Một trong những yếu tố khiến bệnh tay chân miệng đang lây lan nhanh là tỉ lệ người lành mang trùng rất cao, lên đến 71% tại các khu vực có bệnh, thời gian thải trùng lên đến sáu tuần. Trong khi đó, tỉ lệ người dân thực hiện đúng các hành vi phòng bệnh hiệu quả như thường xuyên rửa tay sạch cho trẻ và người chăm sóc trẻ, nhất là nhóm trẻ dưới 5 tuổi, rất thấp.
Sở Y tế Hải Phòng (tỉnh chiếm hơn 60% trong tổng số ca của 29 tỉnh, TP phía Bắc) cho biết bệnh tay chân miệng đã xuất hiện tại hầu hết quận huyện trong TP và đang bùng phát, lây lan nhanh. Từ đầu năm đến nay, Hải Phòng có hơn 1.400 ca. Theo thống kê của Sở Y tế Hải Phòng, trong tháng 2 dịch tăng hơn 1,4 lần so với tháng 1. Ông Phan Trọng Khánh, giám đốc Sở Y tế Hải Phòng, cho biết dù chưa công bố dịch nhưng trước tình hình bệnh tay chân miệng bùng phát, UBND TP Hải Phòng đã thành lập ban chỉ đạo, yêu cầu các quận huyện tăng cường các biện pháp chống dịch.
Trao đổi với Tuổi Trẻ, cục trưởng Cục Y tế dự phòng Nguyễn Văn Bình cho hay khu vực miền Nam cũng đang là vùng trọng điểm của bệnh với tỉ lệ mắc/100.000 dân lên đến 19,1, trong khi mức chung cả nước khoảng 13,1/100.000 dân, đặc biệt tại các tỉnh như Đồng Tháp, Hậu Giang, Cà Mau... TP.HCM do số dân cao nên chưa bị xếp vào nhóm này, nhưng số ca mắc trong những tuần gần đây luôn ở mức 120-150 ca mắc/tuần, được xếp vào nhóm có số mắc hàng tuần lớn nhất (cùng với Hải Phòng và một số tỉnh thành khác).
Bác sĩ Nguyễn Đắc Thọ, phó giám đốc Trung tâm Y tế dự phòng TP.HCM, cho hay trong tháng 2-2012, TP.HCM có 498 ca tay chân miệng, tăng hơn ba lần so với cùng kỳ năm trước. Tại TP đã có 211 phường, xã (chiếm 65% các phường, xã) có ca bệnh tay chân miệng. Số ca mắc bệnh ở TP hiện đã chạm mức 180 ca/tuần, là mức cảnh báo bệnh lan rộng.
Bác sĩ Hà Anh Tuấn, trưởng khoa hồi sức tích cực và chống độc Bệnh viện Nhi đồng TP Cần Thơ, cho biết do năm nay bệnh diễn biến bất thường, nhiều ca chuyển độ quá nhanh từ độ 1 đến độ 3, 4 nên nhiều lúc bác sĩ không kịp trở tay.
Dấu hỏi nhức nhối về hiệu quả chống dịch
Ngày 2-3, Bộ Y tế đã phát động chiến dịch quốc gia phòng chống dịch tay chân miệng. Trong tháng 3 sẽ có ba đoàn công tác liên ngành do ba lãnh đạo Bộ Y tế chủ trì đi kiểm tra hoạt động chống dịch tại các địa phương. Ngoài ra, bộ trưởng Bộ Y tế đã phân công 12 đoàn công tác hỗ trợ 63 địa phương trong suốt năm, thay cho việc cử đoàn theo đợt, hết đợt lại cử đoàn mới không có điều kiện theo dõi sát sao như năm 2011.
Tại hội nghị của Bộ Y tế với các Viện Pasteur, Viện Vệ sinh dịch tễ hơn mười ngày trước đây, nhiều ý kiến đã đề xuất công bố dịch thành hai mức: mức có dịch và mức công bố dịch, nhằm huy động sự phối hợp của toàn hệ thống chính trị tại địa phương. Nếu không như tình hình hiện nay, chưa công bố dịch thì việc chống dịch chỉ do ngành y tế đảm nhiệm, chưa kể không công bố dịch khó có nguồn tài chính cho chống dịch. Ngay năm 2011, có địa phương chỉ dành 150 triệu đồng cho chống dịch tay chân miệng và kết quả tỉnh này đã có số tử vong/số mắc tay chân miệng cao nhất nước.
Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long, nghị quyết của Quốc hội đã yêu cầu dành 30% ngân sách y tế cho y tế dự phòng, nhưng phần lớn địa phương không phân bổ ngân sách đúng yêu cầu này mà thường là có dịch mới bố trí nên rất bị động cho tổ chức phòng chống.
Theo dự đoán của viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ T.Ư Nguyễn Trần Hiển, bệnh tay chân miệng nóng bỏng từ đầu năm, nóng hơn cả năm 2011 là năm có số mắc và tử vong do tay chân miệng cao nhất từ trước đến nay với 112.000 ca mắc, 169 ca tử vong, cho thấy số mắc tay chân miệng năm nay có thể tương đương năm 2011, thậm chí “lập kỷ lục” cao hơn, chỉ hi vọng số tử vong thấp hơn. Tay chân miệng là bệnh phần lớn có thể tự khỏi, nhưng trên 160 em bé tử vong trong năm 2011 và 11 em bé nữa tử vong trong chín tuần đầu năm 2012 để lại một dấu hỏi nhức nhối về hiệu quả chống dịch.
Chủ yếu mắc bệnh tại cộng đồng Theo thống kê năm 2011, 76,9% trường hợp mắc bệnh tay chân miệng tại cộng đồng, 23,1% mắc tại trường học, có căn nguyên từ tình trạng tỉ lệ người lành mang trùng rất cao trong vùng dịch, lên tới 71%. Trên 80% ca tử vong nhiễm virút EV 71, độc lực cao nhất trong nhóm virút gây bệnh đường ruột. Chín tuần đầu năm 2012, 100% ca tử vong dương tính với virút EV 71. |
Liên tục kê thêm giường, mở rộng khu điều trị
Ngồi chăm con mắc bệnh tay chân miệng tại hành lang khoa nhiễm Bệnh viện Nhi Đồng 1 sáng 10-3, anh P.V.T. (28 tuổi, ở Cai Lậy, Tiền Giang) kể con trai anh, bé P.Q.T., 14 tháng tuổi, mới nhập viện tại đây ngày 9-3. Con anh được xếp vào phòng 109 nhưng trong phòng mỗi giường đều có 3-4 bệnh nhi. Vì đông quá anh phải tìm một chỗ cho con nằm ở hành lang. Trời nắng, anh phải mua hai chiếc chiếu, một cái trải dưới đất cho con nằm, một cái cột vào thành tường hành lang để nắng khỏi chiếu vào con.
Trong phòng 109, chị L.T.T.S. (25 tuổi, ở Vũng Tàu) kể tối qua sau ba ngày điều trị tại đây, con gái chị mới được nằm thoải mái một chút với hai bé/ giường, chứ ngày thường mỗi giường đều từ 3-4 bé. Nhiều bà mẹ cho biết cứ đến chiều thứ sáu, bác sĩ cho một loạt bệnh nhi xuất viện để chuẩn bị tiếp nhận một loạt bệnh nhi mới nhập viện vào sáng thứ hai.
Bác sĩ Nguyễn Thanh Hùng, phó giám đốc Bệnh viện Nhi Đồng 1 TP.HCM, cho biết hiện mỗi ngày bệnh viện tiếp nhận 20-25 ca mắc bệnh tay chân miệng mới nhập viện. Còn tại Bệnh viện Nhi Đồng 2 TP.HCM, một bác sĩ điều trị tại khoa nhiễm cho biết mỗi ngày tiếp nhận 10-15 trẻ mắc bệnh tay chân miệng mới nhập viện. So với cùng kỳ năm trước, số trẻ mắc bệnh tay chân miệng nhập viện tăng hơn nhiều. Số trẻ nằm điều trị tại khoa trong ngày lên đến 60 trẻ, trong đó 1/3 số trẻ mắc bệnh nặng, đã có biến chứng.
Trong khi đó, sáng 10-3, tại Trung tâm Phụ sản - nhi Đà Nẵng - nơi điều trị bệnh tay chân miệng lớn nhất miền Trung, tình trạng quá tải cũng rất nghiêm trọng. Giường bệnh, ghế nằm, chiếu... trải la liệt dọc hành lang, dưới chân cầu thang để bệnh nhi nằm điều trị.
Bác sĩ Ngô Thị Kim Yến - phó giám đốc Sở Y tế Đà Nẵng - cho biết sở đã chỉ đạo Trung tâm Phụ sản - nhi Đà Nẵng tận dụng khu nhà lưu trữ hồ sơ để kê thêm 60 giường bệnh. Tuy nhiên, do bệnh nhi nhập viện nhiều nên phải nâng công suất khu nhà này lên 80 giường. Trung tâm này còn lấy luôn phòng của điều dưỡng để làm phòng điều trị cho bệnh nhi. Khoa y học nhiệt đới có 50 giường bệnh nhưng cũng phải kê thêm gần cả trăm giường.
Tại Trung tâm Phụ sản - nhi Đà Nẵng ngày 10-3 vẫn đang điều trị cho 259 ca tay chân miệng. Tuần qua tại đây tiếp nhận khám và điều trị cho gần 330 trường hợp. Không chỉ bệnh nhi ở Đà Nẵng mà nhiều tỉnh như Quảng Nam, Quảng Ngãi... cũng có bệnh nhân điều trị tại đây khiến tình hình bệnh càng phức tạp, khả năng lây nhiễm bệnh chéo rất cao. Trong khi tâm lý người dân hoang mang khi thấy con cái có biểu hiện giống tay chân miệng thì đưa ngay vào viện khiến bệnh viện càng quá tải hơn. Sở Y tế Đà Nẵng phải thành lập tổ tư vấn tay chân miệng đặt ngay tại Trung tâm Phụ sản - nhi để tư vấn cho các bậc phụ huynh yên tâm hơn.
Đồng Tháp: tăng gấp 6 lần Giám đốc Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Đồng Tháp Nguyễn Ngọc Ấn cho biết hai tháng đầu năm 2012, toàn tỉnh đã có hơn 600 ca mắc bệnh tay chân miệng, tăng gấp 6 lần so với cùng kỳ năm 2011. Hiện mỗi tuần các bệnh viện trong tỉnh phải điều trị cho hơn 70 ca. Đến nay đã chi hơn 1 tỉ đồng để tổ chức phun xịt, khử trùng ở 3.000 điểm có người bệnh hoặc ổ dịch nhưng vẫn chưa chặn được bệnh. Hậu Giang: năm ngoái 2 ca, năm nay 300 ca Đó là số liệu thống kê ca tay chân miệng của tỉnh Hậu Giang vào thời điểm này. Bác sĩ Nguyễn Văn Mười - phó giám đốc Sở Y tế Hậu Giang, cho biết hiện tỉnh đang khẩn trương đề ra nhiều biện pháp để phòng chống và ngăn chặn bệnh lây lan, trong đó biện pháp then chốt vẫn là công tác tuyên truyền các hộ gia đình, đặc biệt là các hộ có con dưới 5 tuổi, về vệ sinh cá nhân, vệ sinh ăn uống... Khánh Hòa: tỉnh có số ca bệnh nhiều nhất miền Trung TS Viên Quang Mai, phó viện trưởng Viện Pasteur Nha Trang, cho biết Khánh Hòa là tỉnh có số ca mắc bệnh nhiều nhất 11 tỉnh, thành từ Quảng Bình đến Bình Thuận. Ông Bùi Xuân Minh, phó giám đốc Sở Y tế Khánh Hòa, cho biết hiện toàn tỉnh có gần 300 ca mắc bệnh, trong đó mỗi tuần có 30-40 ca mắc bệnh mới. Số ca mắc bệnh tay chân miệng trên địa bàn tỉnh tăng khoảng 50% so với cùng kỳ năm ngoái. |
Tác nhân gây tử vong trong bệnh tay chân miệng
Theo kết quả xét nghiệm của Viện Pasteur Nha Trang, 96% trường hợp mặc tay chân miệng là do tác nhân EV71 - tác nhân rất nguy hiểm, có thể gây tử vong. So với cùng kỳ năm ngoái, dịch tay chân miệng ở 11 tỉnh Miền Trung đã tăng gấp 140 lần.
Bệnh chân tay miệng lan nhanh trong 6 tuần đầu năm
Chiều 20/2, tại buổi họp Ban chỉ đạo Phòng, chống dịch chân tay miệng, Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế cho biết, tích lũy trong 6 tuần đầu năm 2012, cả nước đã ghi nhận 6.328 trường hợp mắc tay chân miệng tại 6 địa phương. Có 9 trường hợp tử vong tại 7 tỉnh, thành phố là: An Giang (3 trường hợp), Thành phố Hồ Chí Minh (1), Đồng Tháp (1), Cần Thơ (1), Đồng Nai (1), Vĩnh Long (1) và Đà Nẵng (1). Các trường hợp tử vong do tay chân miệng từ đầu năm 2012 đến nay đều có kết quả xét nghiệm dương tính với virus EV71.
Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long khẳng định, số người mắc bệnh tay chân miệng trong 6 tuần đầu năm 2012 so với cùng kỳ năm 2011 gia tăng rất nhanh (tăng gấp 7 lần). Nhưng so với tháng trước thì số bệnh nhân mắc bệnh này lại có chiều hướng giảm. Tuy nhiên, do điều kiện thời tiết và nhiều nguyên nhân khác, thời gian tới, bệnh tay chân miệng vẫn có khả năng diễn biến trên diện rộng và số người mắc bệnh sẽ tăng nhiều hơn. Cũng theo Thứ trưởng Nguyễn Thanh Long, ngành y tế cần tập trung vào công tác phòng, chống dịch tay chân miệng. Nguyên nhân là do tình hình dịch bệnh tay chân miệng trên thế giới trong những năm gần đây có diễn biến phức tạp, xu hướng tăng cao tại nhiều nước, đặc biệt tại Trung Quốc, Nhật Bản và Singapore. Bệnh do virus đường ruột, lây theo đường tiêu hóa và tiếp xúc trực tiếp. Hiện nay không có vắcxin phòng bệnh, không có thuốc điều trị đặc hiệu và các biện pháp phòng chống dịch không đặc hiệu. Đặc biệt, có nhiều tuýp virus gây bệnh, tỷ lệ virus EV71 lưu hành cao, đối tượng cảm nhiễm lớn, chưa đánh giá được miễn dịch của cộng đồng; tỷ lệ người lành mang trùng cao tới 71% trong các ổ dịch, thời gian thải trùng kéo dài tới 6 tuần; tỷ lệ người chăm sóc trẻ áp dụng biện pháp rửa tay phòng bệnh còn thấp. Bên cạnh đó, một số nơi các cấp chính quyền và ban, ngành, đoàn thể chưa quan tâm đúng mức; công tác phòng chống dịch chưa triệt để; công tác truyền thông giáo dục sức khỏe tại cộng đồng chưa sâu rộng.
Trước tình hình đó, Cục Y tế Dự phòng đã có Công điện gửi Giám đốc Sở Y tế 9 tỉnh có số người mắc tăng cao trong 3 tuần gần đây là: Bạc Liêu, Hà Giang, Sóc Trăng, Cần Thơ, Hải Phòng, An Giang, Đắk Lắk, Bình Định, Thành phố Hồ Chí Minh, yêu cầu tăng cường công tác phòng chống bệnh tay chân miệng; đồng thời tiếp tục theo dõi, giám sát bệnh tay chân miệng hàng ngày trên phạm vi cả nước, đặc biệt tập trung vào các tỉnh có số trường hợp mắc bệnh tay chân miệng cao; phối hợp với Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương và các chuyên gia sửa đổi, bổ sung "Hướng dẫn giám sát và phòng chống bệnh tay chân miệng. "Bên cạnh đó, các đoàn chống dịch của Cục Y tế dự phòng, các viện vệ sinh dịch tễ, Pasteur, triển khai công tác chống dịch tại Cần Thơ, Sóc Trăng, Đắk Lắk và Nam Định...
Để chủ động phòng chống bệnh tay chân miệng, thời gian tới, ngành y tế tiếp tục thành lập các đoàn kiểm tra trực tiếp về các biện pháp phòng bệnh, đến từng hộ gia đình; xây dựng kế hoạch phân tuyến điều trị phù hợp với thực tế tại địa phương; cũng như thiết lập đơn vị hồi sức nhi khoa tại bệnh viện đa khoa hoặc chuyên khoa tuyến tỉnh có đủ trang thiết bị, nhân lực để điều trị bệnh nhân tay chân miệng nặng, hạn chế vận chuyển bệnh nhân; thành lập các Trung tâm huấn luyện điều trị bệnh nhân tay chân miệng tại Bệnh viện Nhi đồng 1, Nhi đồng 2 - Thành phố Hồ Chí Minh, Bệnh viện Nhiệt đới Thành phố Hồ Chí Minh, Bệnh viện Nhi Trung ương và Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương để huấn luyện chuyên môn về điều trị, chăm sóc bệnh nhân tay chân miệng cho các bệnh viện tuyến dưới.
Đồng thời, ngành y tế đẩy mạnh công tác truyền thông với 4 nội dung chính là: đối tượng có nguy cơ mắc bệnh tay chân miệng là trẻ em dưới 5 tuổi, bệnh lây truyền theo đường tiêu hóa, không có thuốc điều trị đặc hiệu, không có vắc xin phòng bệnh. Theo đó thực hiện 3 biện pháp phòng bệnh là: ăn sạch, ở sạch và giữ đồ chơi của trẻ sạch đến các bà mẹ, hộ gia đình có trẻ dưới 5 tuổi, giáo viên các trường học, nhà trẻ, mẫu giáo, nhóm trẻ gia đình và chính quyền địa phương. Bên cạnh đó, các Viện vệ sinh dịch tễ, Pasteur phối hợp với Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh, thành phố hỗ trợ, tổ chức thực hiện giám sát, xử lý ổ dịch, không để dịch lan rộng kéo dài; phân tích đặc điểm dịch tễ học các trường hợp mắc bệnh tay chân miệng để nêu rõ các yếu tố nguy cơ (thời tiết, khí hậu, hành vi...).
Số người mắc bệnh tay chân miệng tăng nhanh: Cần theo dõi chặt
Khác với năm ngoái, bệnh tay chân miệng (TCM) ở miền Bắc năm nay xuất hiện sớm và đang phát triển khá mạnh với số bệnh nhân tăng nhanh. Cũng vì thế, không ít phụ huynh tỏ ra khá lo lắng khi thấy con em mình có những biểu hiện giống với triệu chứng bệnh TCM và chủ động yêu cầu bác sĩ cho được làm xét nghiệm.
Lo ngại vì số mắc tăng nhanh
Theo thống kê tại Hà Nội, ngay từ đầu tháng 1 đã có 113 trẻ mắc TCM, đến tháng 2 số ca mắc tăng gấp 3 lần và chỉ trong 9 ngày đầu tháng 3 đã có thêm 160 trẻ mắc bệnh. Chỉ tính riêng tại BV Nhi Trung ương, từ Tết Nguyên đán đến nay, mỗi ngày trung bình Khoa Truyền nhiễm của BV tiếp nhận 10 - 15 bệnh nhân TCM, cộng dồn đến thời điểm này đã có khoảng 320 trường hợp nhập viện. Bệnh nhân đến rải rác từ Hà Nội và các tỉnh/thành lân cận như Vĩnh Phúc, Hải Dương, Hà Nam, Nam Định, Hưng Yên… PGS.TS Lê Thanh Hải, Phó Giám đốc BV Nhi Trung ương cho biết, cứ 10 ca đến khám TCM mới có 1 trường hợp phải nhập viện. Điều đó cho thấy diễn biến của dịch khá phức tạp và số mắc trên thực tế có thể còn cao hơn nhiều.
Đáng chú ý, khoảng 90% bệnh nhân TCM có thể tự khỏi do diễn biến nhẹ, có sự chăm sóc, dinh dưỡng hợp lý. Các bác sĩ cho rằng, khi trẻ mắc TCM ở thể nhẹ, mới có sốt, xuất hiện nốt phỏng ở TCM, các bà mẹ chưa nên đưa cháu nhập viện ngay mà cần theo dõi chặt chẽ chiều hướng diễn tiến của bệnh. Tuy nhiên, việc phân biệt được bệnh TCM thể nhẹ với thể nặng, hay phân biệt giữa TCM với các bệnh lý có triệu chứng tương tự là không hề dễ dàng, thậm chí nhiều trường hợp các bác sĩ cũng rất khó xác định sớm được. Điều đó khiến các bậc phụ huynh đều rất lo lắng mỗi khi con có biểu hiện sốt và xuất hiện các nốt phỏng trên cơ thể.
Theo TS. Lê Thanh Hải, hiện nay đang có tình trạng các bà mẹ đưa con đến BV xin được xét nghiệm xem con họ có mắc TCM hay không. Điều này gây một phần khó khăn cho BV bởi có những trường hợp không thực sự cần thiết phải xét nghiệm nhưng nếu từ chối yêu cầu thì lại gây ra một phản ứng không tốt. TS. Hải nhấn mạnh, việc xét nghiệm này là không cần thiết, bởi test xét nghiệm tìm virus EV 71 không đặc hiệu, nghĩa là test này đều dương tính với 3 loại virus khác nhau, trong đó có EV 71. Do đó, có thể kết quả là không chính xác. Hơn nữa, khi cháu bé đã được xác định là mắc TCM thì đều cần được cha mẹ để ý, chăm sóc ngay từ đầu, chứ không phải đợi bệnh nặng mới chú ý.
Theo dõi chặt diễn biến bệnh
TS. Trần Thanh Dương, Phó Cục trưởng Cục Y tế dự phòng - Bộ Y tế cho biết, hiện Việt Nam đứng thứ 4 trong khu vực về số ca mắc TCM tính theo tỷ lệ mắc trên 100.000 dân. Tính từ đầu năm 2012 đến nay, các quốc gia trong khu vực cũng xuất hiện nhiều số ca mắc TCM, còn tại nước ta số ca mắc đã tăng gấp 7,46 lần so với cùng kỳ năm ngoái. Các tỉnh, thành có tỷ lệ cao nhất là Hải Phòng (9 tuần đầu năm có 1.461 ca mắc), Đồng Tháp (763 ca), Đắk Lắk (457 ca)… Trước diễn biến phức tạp của dịch nên ngay từ đầu năm nay Bộ Y tế đã xây dựng kế hoạch phòng chống dịch và phát động chiến dịch phòng chống bệnh này tại các địa phương có số mắc tăng cao. Bộ cũng đã thành lập 12 đoàn đi giám sát, kiểm tra tình hình phòng chống dịch TCM tại các địa phương, nay đã đi được 20 địa phương…
Các dự báo đều cho rằng dịch TCM còn tiếp tục tăng mạnh trong thời gian tới. Tuy nhiên, TS. Trần Thanh Dương cho rằng, diễn biến dịch phụ thuộc vào khách quan nhiều hơn bởi đây là bệnh do virus đường ruột, chưa có vaccine phòng và không có thuốc điều trị đặc hiệu, tỷ lệ người lành mang trùng lớn... Trên thực tế, chỉ có khoảng 25-27% bệnh nhi mắc TCM là có tiếp xúc với nguồn bệnh trước đó, hơn 70% còn lại không tiếp xúc trực tiếp với nguồn bệnh.
TS. Lê Thanh Hải khuyến cáo, nếu trẻ mắc TCM, bệnh sẽ có nguy cơ diễn tiến nặng và nhanh hơn nên các bậc phụ huynh cần hết sức quan tâm diễn tiến bệnh của trẻ. Nếu trẻ sốt nhưng vẫn ăn, chơi ngoan thì không nên quá lo lắng, bởi như vậy cháu bé có sức đề kháng, bệnh nhẹ sẽ tự khỏi. Nhưng nếu bé sốt cao liên tục trên 390C, dùng thuốc hạ sốt nhưng không đỡ; hay giật mình; mệt, chậm chạp thì cha mẹ cần đưa đến BV ngay. Đó có thể là những dấu hiệu bệnh diễn biến nặng, cần được điều trị và chăm sóc y tế cẩn thận.
Nguy hiểm khi trẻ bị biến chứng thần kinh
Không có dấu hiệu đặc trưng như phát ban thường thấy trên lòng bàn tay, bàn chân và bên trong miệng, nhưng bệnh nhi Tạ Hải Thanh, 3 tuổi, ngụ tại 360/42 Bình Giã (TP.Vũng Tàu) lại phải nhập viện cấp cứu với chẩn đoán tay chân miệng độ 2B nhóm I.
Chị Trần Thị Hương, mẹ của bé Tạ Hải Thanh cho biết, trước đó 3 ngày, bé có biểu hiện sốt, hơi đau miệng và khó nuốt. Mẹ bé cho rằng do trời nắng nóng nên bé bị nhiệt miệng. Đến ngày 12 – 3, bé có biểu hiện sốt cao, co giật kèm nôn ói nên được đưa vào nhập viện cấp cứu lúc 4 giờ sáng. Bé Hải Thanh được chẩn đoán mắc bệnh tay chân miệng độ 2B nhóm I với biến chứng thần kinh. Do được xử trí cấp cứu kịp thời nên không gây biến chứng nặng, bệnh nhi hồi phục nhanh sau đó.
Bác sĩ Lê Kim Xuyến, Phó Trưởng Khoa Nhi, Bệnh viện Lê Lợi cho biết, trường hợp như bé Hải Thanh hiện không hiếm gặp. Khác với trước đây, bệnh tay chân miệng hiện đã xuất hiện nhiều trường hợp không điển hình, không có dấu hiệu đặc thù như nổi ban ở lòng bàn tay, bàn chân hay trong miệng. Do vậy, khi thăm khám, bác sĩ phải có kinh nghiệm và theo dõi sát các dấu hiệu lâm sàng, khai thác bệnh sử thật kỹ mới chẩn đoán chính xác, không để sót bệnh. Tại Khoa Nhi, Bệnh viện Lê Lợi đã ghi nhận nhiều trường hợp dù không có dấu hiệu đặc trưng của tay chân miệng nhưng lại có biến chứng thần kinh với những triệu chứng co giật khác thường. Bác sĩ Xuyến nhấn mạnh, khi thấy trẻ sốt cao liên tục trên 39 độ C; Giật mình lúc ngủ hay thức; Hoảng hốt chới với hay ngủ li bì; Run tay chân, run người, ngồi không vững, đi loạng choạng, yếu chi, liệt mặt; Đảo mắt, lé mắt, nhìn xa xăm; Thở bất thường như: Khò khè, thở rít, thở nông, thở bụng, rút lõm ngực; Tay chân lạnh hay lạnh không đều, vã mồ hôi thì phải đưa vào bệnh viện để khám ngay. Cho dù trẻ không có bất kỳ dấu hiệu nào của tay chân miệng nhưng những dấu hiệu trên cho thấy trẻ đã bị tổn thương thần kinh nếu không được cấp cứu kịp thời có thể nguy hiểm đến tính mạng.
Dù chưa phải mùa cao điểm của dịch, nhưng từ đầu năm đến ngày 15-3, toàn tỉnh đã ghi nhận 291 ca mắc tay chân miệng, trong đó TP.Vũng Tàu chiếm 70%.
Dịch tay chân miệng phát triển bất thường
Một tuần trở lại đây, số trẻ nhập viện do mắc bệnh Tay chân miệng (TCM) tại Bệnh viện Nhi T.Ư tăng cao hơn thông lệ. Mỗi ngày có khoảng 20 ca bệnh. Các bác sĩ cảnh báo điều bất thường ở những bệnh nhi này là biểu hiện bệnh không điển hình nhưng diễn biến bệnh nhanh.
Bé Nguyễn Hải Minh, 11 tháng tuổi (Hà Nội) bị sốt có biểu hiện giật mình từ ngày 9-3 nhưng đến tối ngày 12 mới được gia đình đưa đi Bệnh viện Nhi T.Ư. Các bác sĩ kiểm tra thấy các nốt phỏng nước trên tay, chân và miệng bé. Đáng chú ý là não của bệnh nhi này đã bị ảnh hưởng của virus TCM. Đây được các bác sĩ coi là trường hợp bệnh TCM nhưng không có triệu chứng điển hình bị phát hiện muộn khi đã bị biến chứng não.
Bác sĩ Đỗ Thiện Hải, Phó trưởng khoa Truyền nhiễm cho biết, người lớn cần theo dõi các biểu hiện trên cơ thể con để có hướng xử lý tốt nhất. Trường hợp trẻ sốt, xuất hiện nốt phỏng ở TCM cần theo dõi chặt chẽ để nắm được diễn tiến của bệnh chứ chưa nhất thiết phải đưa bé đi viện ngay. 90% số ca bệnh TCM sẽ tự khỏi nên nếu trẻ sốt nhưng vẫn tỉnh táo, ăn và chơi ngoan thì không quá lo lắng, vì cơ thể bé sẽ có sức đề kháng chống lại bệnh. Tuy nhiên, nếu thấy trẻ sốt từ 39 độ C trở lên dù được dùng thuốc hạ sốt vẫn không giảm nhiệt độ, bé hay giật mình, lờ đờ thì cần đưa đến cơ sở y tế ngay. Đây là những dấu hiệu bệnh của bé diễn biến nặng, cần được điều trị tích cực.
Tại Khoa Truyền nhiễm (Bệnh viện Nhi T.Ư) đến nay, đã có hơn 320 ca bệnh TCM nhập viện. Đáng nói là so với mọi năm, phải tháng 5 hay 6 mới có nhiều bệnh nhi nhập viện, nhưng năm nay bệnh này đến sớm hơn. Trong đó nhiều trường hợp bệnh nhi dưới 1 tuổi và đang mang một căn bệnh mãn tính nào đó như tim bẩm sinh, ung thư, bệnh thận. Những bệnh nhi này, sức đề kháng còn chưa tốt nếu mắc TCM, bệnh sẽ có nguy cơ diễn tiến nặng và nhanh hơn. Bác sĩ Đỗ Thiện Hải cho biết, cứ 10 bệnh nhi mắc TCM thì chỉ có 1 cháu nhập viện. Bệnh nhân đến từ các tỉnh thành phía Bắc như Hà Nội, Hải Phòng, Vĩnh Phúc, Nam Định, Hà Nam, Bắc Ninh…
Thống kê của Bệnh viện Nhi T.Ư cho thấy khoảng 25 – 27% bệnh nhi TCM có tiếp xúc với nguồn bệnh trước đó tại trường học hoặc nhà hàng xóm. Hơn 70% trường hợp còn lại không tiếp xúc trực tiếp với nguồn lây bệnh, các bác sĩ nhận định chính người lớn là trung gian lây bệnh từ trẻ này sang trẻ khác. Để hạn chế đường lây bệnh TCM các bác sĩ khẳng định cách tốt nhất là rửa tay bằng xà phòng sau khi đi vệ sinh, trước khi ăn, sau khi trở về từ bệnh viện, đường phố về.
Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến vừa yêu cầu có biện pháp mạnh để giảm tử vong cho bệnh nhân bị bệnh do TCM.
Bộ Y tế gợi ý cho địa phương tự công bố dịch TS.Trần Thanh Dương, Phó Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) cho biết việc công bố dịch đã có quy định cụ thể nên các địa phương cần chủ động đánh giá về mức độ dịch để kịp thời triển khai dập dịch. Việc công bố dịch đúng thời điểm sẽ giúp huy động nguồn lực, nhân lực, hỗ trợ chuyên môn để kiểm soát dịch tốt hơn. |
Dịch tay chân miệng đến sớm, nhiều hơn mọi năm
Ngay từ đầu năm dịch tay chân miệng đã xuất hiện ở miền Bắc. Cứ trung bình 10 bệnh nhân đến khám thì có 1 bệnh nhân nhiễm TCM. Bệnh nhân nhập viện ở các tỉnh, thành như Hà Nội, Vĩnh Phúc, Hải Dương, Hải Phòng, Hà Nam, Nam Định, Hưng Yên…Có thể khẳng định, từ Tết nguyên đán tới nay, thời tiết miền Bắc diễn biến khá thất thường. Chính từ việc thời tiết thường xuyên thay đổi đột ngột dẫn tới việc ảnh hưởng không tốt tới sức khỏe của trẻ em. Đặc biệt, bệnh tay chân miêng (TCM) có dấu hiệu phát triển nhanh hơn mọi năm.
Theo thống kê, những năm trước, bệnh TCM ở miền Bắc thường tập trung vào tháng hè, từ tháng 5 – 6 trở đi. Nhưng năm nay, từ Tết nguyên đán tới nay, tình hình bệnh này tăng mạnh. Năm 2011 chỉ có 1.200 bệnh nhân nhiễm bệnh thì tính từ đầu năm 2012 tới nay đã có hơn 320 bệnh nhân nhập viện. Cứ trung bình 10 bệnh nhân đến khám thì có 1 bệnh nhân nhiễm TCM. Bệnh nhân nhập viện ở các tỉnh, thành như Hà Nội, Vĩnh Phúc, Hải Dương, Hải Phòng, Hà Nam, Nam Định, Hưng Yên…
Bác sĩ, Thạc sĩ Đỗ Thiện Hải, Phó trưởng khoa truyền nhiễm – Bệnh viện Nhi trung ương cho biết, 90% bệnh nhân TCM đều có thể tự khỏi nếu có diễn biến nhẹ và được chăm sóc, dinh dưỡng hợp lý. Theo Bác sĩ Hải, nếu cháu bé có sốt, xuất hiện nốt phỏng ở TCM, các bà mẹ cũng không nên lo lắng quá, chưa cần đưa cháu nhập viện ngay mà cần theo dõi chặt chẽ để nắm được chiều hướng diễn tiến của bệnh. Cháu bé bị sốt nhưng vẫn ăn, chơi ngoan thì không nên quá lo lắng, bởi như vậy cháu bé có sức đề kháng, bệnh nhẹ sẽ tự khỏi. Nhưng nếu bé sốt cao liên tục trên 39oC, dùng thuốc hạ sốt nhưng không đỡ, hay giật mình, mệt, chậm chạp thì cha mẹ cần đưa đến bệnh viện ngay để được chăm sóc y tế cẩn thận.
Thế nhưng, hiện nay, nhiều cháu bé bị mắc TCM lại có biểu hiện không điển hình. Theo Bác sĩ Hải, mới đây, cháu Minh (11 tháng tuổi, ở quận Thanh Xuân, Hà Nội) bị sốt 3 ngày. Tối 12/3, cháu được đưa vào viện. Khi đó, trên tay, chân, miệng cháu mới có những nốt phỏng, nhưng đã kèm theo biểu hiện biến chứng ở não.
Chỉ có khoảng 25 – 27% bệnh nhi mắc TCM là có tiếp xúc với nguồn bệnh trước đó, ví dụ như có người nhà, trẻ cùng trường học, lớp học bị bệnh. Còn hơn 70% bệnh nhi mắc TCM không tiếp xúc trực tiếp với nguồn bệnh. Như vậy, nguồn bệnh chính là người lớn đã làm trung gian truyền bệnh từ trẻ này sang trẻ khác. Do đó, rửa tay bằng xà phòng không chỉ là việc khuyến cáo với trẻ em mà còn đối với cả người lớn, sau khi đi vệ sinh, trước khi ăn, và cả sau khi trở về từ bệnh viện, đi đường về.
Trước tinh hình dịch bệnh TCM ngày một phức tạp, các bà mẹ cần lưu ý, hằng ngày, cần giữ gìn vệ sinh cá nhân cho con trẻ, và cả người lớn. Đồng thời, cha mẹ cần theo dõi sức khỏe của con hằng ngày để có biện pháp xử lý khi con có biểu hiện sốt, bỏ ăn, ngủ không ngon giấc, khóc quấy…
Tính đến ngày 9/3, cả nước đã ghi nhận gần 12.500 trẻ mắc bệnh, tăng 7,46 lần so với cùng kỳ năm ngoái, trong đó 11 ca tử vong. 10 tỉnh thành cố tỷ lệ mắc trên 100.000 dân cao nhất là Hải Phòng (9 tuần đầu năm có 1461 ca mắc), sau đó là Đồng Tháp (763), Đăk Lăk (457)… |
Hướng dẫn vệ sinh, khử khuẩn phòng bệnh tay chân miệng
·Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm do nhiều loại virút đường ruột gây ra, bệnh chủ yếu xảy ra ở trẻ nhỏ dưới 5, trong đó 2 phần 3 là trẻ dưới 3 tuổi.
·Bệnh có thể có những biến chứng nặng, dẫn đến tử vong nhanh chóng nếu do entero virút 71 gây ra. Ngoài thể bệnh có biểu hiện lâm sàng rõ ràng (bóng nước ở miệng, lòng bàn tay, lòng bàn chân) còn có những trường hợp mắc bệnh ở thể ẩn - người nhiễm virút không có biểu hiện bên ngoài nhưng vẫn có khả năng lây lan cho người khác.
·Bệnh lây lan qua tiếp xúc
+Trực tiếp qua bóng nước ở lòng bàn tay, bàn chân hoặc dịch tiết hầu họng của trẻ bệnh;
+Gián tiếp từ chính bàn tay do việc cầm, nắm, chạm vào đồ vật, đồ chơi, sàn nhà … nhiễm vi rút từ chất tiết, chất thải của bệnh nhân;
·Bệnh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cũng như vắc xin phòng ngừa, tuy nhiên mọi người có thể chủ động phòng bệnh và thực hiện các biện pháp vệ sinh cá nhân và khử khuẩn vật dụng, đồ chơi, nhà cửa.
1. Phòng bệnh chân tay miệng
·Vệ sinh cá nhân: trẻ em và người chăm sóc trẻ phải thường xuyên rửa tay bằng nước và xà phòng trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh hoặc khi bàn tay bị dấy bẩn.
oKhông để trẻ khỏe mạnh tiếp xúc, chơi cùng trẻ bệmh. Người chăm sóc trẻ bệnh cần phải vệ sinh cá nhân nghiêm ngặt - rửa tay ngay bằng nước xà phòng sau khi chăm sóc và tốt nhất là không cùng chăm sóc với trẻ khỏe mạnh
·Vệ sinh đồ chơi, vật dụng và nhà cửa hàng ngày bằng nước và xà phòng hoặc các chất lau nhà thông dụng có bán trên thị trường. Đặc biệt lưu ý lau chùi làm vệ sinh nơi trẻ thường sinh hoạt, vui chơi hàng ngày.
·Khử khuẩn đồ chơi, nhà cửa hàng tuần bằng bột Cloramin B do trạm y tế cung cấp có nồng độ clor gốc 25% hoặc nước Javel bán trên thị trường có nồng độ clor gốc dao động trong khoảng 3-5% (nồng độ gốc clor hoạt tính phải được ghi trên nhản).
2. Khử khuẩn vật dụng-đồ đạt, đồ chơi, sàn nhà khi gia đình không có bệnh nhân
·Tần suất : mỗi tuần 1 lần, kết hợp làm sạch mỗi ngày
·Nồng độ clor hoạt tính dùng cho khử khuẩn : 0.1%
·Cách pha dung dịch khử khuẩn : nồng độ clor hoạt tính 0.1%
+Cần phải biết nồng độ clor gốc của hóa chất khử khuẩn
+Nếu là bột Cloramine 25%: pha 1 muỗng cà phê Cloramin B trong 1 lít nước
+Nếu là nước javel 5%: pha 20ml nước Javel trong 1 lít nước.
Có thể sử dụng bình sữa cũ của em bé hoặc các loại ca nhựa có chia thể tích để đong nước javel, những vật dụng này phải để cùng một chỗ với chai hóa chất và các dụng cụ khử khuẩn – không để lẫn với ly, chén của gia đình vì sẽ gây ngộ độc.
·Trong trường hợp nước Javel trên nhản ghi nồng độ clor hoạt tính 3 - 5 %, thì tính theo nồng độ thấp (3%), khi đó pha 30ml nước Javel trong 1 lít nước
3. Cách khử khuẩn sàn nhà và các bề mặt vật dụng trẻ thường tiếp xúc
·Lau hoặc rửa sạch bụi và các chất bẩn trên sàn nhà, mặt bàn, kệ đồ chơi v.v… bằng nước và xà phòng trước, sau đó mới lau bằng dung dịch khử khuẩn đã pha. Để trong 10 - 20 phút, sau đó lau lại bằng nước sạch và lau khô
·Sử dụng 2 xô (thau) trong khi lau bằng dung dịch khử khuẩn
+01 xô chứa dung dịch khử khuẩn ;
+01 xô nước để xả khăn lau,
·Cách lau bằng dung dịch sát khuẩn
+Nhúng khăn lau vào xô chứa dung dịch khử khuần : lau ướt sàn nhà, các bề mặt
+Khi khăn lau hơi khô hoặc dính bẩn: xả khăn vào xô nước cho sạch. Tiếp tục nhúng khăn vào xô chứa dung dịch khử khuẩn và lau như vậy đến khi lau xong.
+Cần thay dung dịch khử khuần và nước trong cả 2 xô khi thấy bắt đầu đục hoặc ngả màu.
4. Khử khuẩn đồ chơi của trẻ
·Rửa sạch đồ chơi bằng nước và xà phòng
·Ngâm đồ chơi trong dụng dịch khử khuẩn đã pha 10 - 20 phút
·Sau đó rửa lại bằng nước sạch, phơi khô
Lưu ý: pha riêng dung dịch khử khuẩn cho mỗi mục đích sử dụng, không tận dụng dung dịch đã ngâm đồ chơi để khử khuẩn sàn nhà vì sau khi đã ngâm đồ chơi 30 phút, nồng độ chất khử khuẩn trong dung dịch không còn đủ để khử khuẩn sàn nhà
4. Khử khuẩn vật dụng-đồ đạt, đồ chơi, sàn nhà khi gia đình có bệnh nhân
·Tần suất : khử khuẩn - kết hợp vệ sinh nhà cửa, vật dụng, đồ chơi … mỗi ngày
·Nồng độ clor hoạt tính dùng cho khử khuẩn : 0.5% (tăng gấp 5 lần so với bình thường - nếu là nước javel 5%: pha 100ml nước Javel trong 1 lít nước), khử khuẩn nơi có chất tiết hầu họng nhiễm bẩn các bề mặt đồ đạt-vật dụng-sàn nhà, nơi người bệnh sinh hoạt, nghỉ-ngũ, …
5. Những điều lưu ý trong sử dụng hóa chất khử khuẩn
·Mang găng tay cao su dày khi thực hiện vệ sinh khử khuẩn, nhất là trong các trường hợp có máu/chất tiết/chất nôn hoặc phân; bàn tay bị trầy sướt, gia đình có người bệnh AIDS, viêm gan B hoặc những bệnh lây truyền qua đường máu.
·Mang khẩu trang và mặt tạp dề. Trong nhiều trường hợp phải đeo kính bảo vệ mắt nhất là khi pha dung dịch khử khuẩn
·Trong sử dụng hóa chất khử khuẩn
+Khu vực pha dung dịch và nơi cần khử khuẩn môi trường phải thông thoáng
+Không pha dung dịch khử trùng với nước nóng
+Dung dịch khử khuẩn đã pha chỉ dùng trong ngày
·Trong thực hành khử khuẩn
+Thực hiện nguyên tắc 2 xô (thau)
+1 xô chứa dung dịch khử khuẩn đã pha để đẩm ướt các dụng cụ lau chùi (khăn, cây lau nhà, bàn chải …)
+1 xô chứa nước để xả bẩn
+Dụng cụ lau chùi (khăn, cây lau nhà, bàn chải …) được xả bẩn khi nhận thấy hơi khô hoặc ngã màu và đục dần
+Thay dung dịch khử khuẩn và nước trong 2 xô kể trên một khi thấy ngã màu và đục dần
+Các dụng cụ (khăn lau, cây lau nhà, găng cao su dày, tạp dề …) sau khi khử khuẩn xong được khử khuẩn để sử dụng cho lần sau (ngâm vào dung dịch khử khuẩn 0.1% trong 30 phút)
+Cất giữ dụng cụ khử khuẩn xa tầm với của trẻ em
+Rửa tay lại bằng nước và xà phòng khi việc khử khuẩn hoàn tất
6. Những điều lưu ý khi mua nước Javel dùng cho khử khuẩn
·Nước Javel có tên hóa học là Hypoclorit Natri - khi pha với nước sẽ giải phóng clor dưới dạng tự do có tác dụng diệt khuẩn
·Hypoclorit Natri (nước Jave) được nhiều nơi trên thế giởi dùng cho mục đích khử khuẩn
·Trên thị trường hiện nay có bán các loại nước Javel do nhiều hảng sản xuất khác nhau. Khi mua, cần đặt biệt lưu ý :
+Nồng độ gốc clor hoạt tính của sản phẩm có ghi trên nhản (biết để pha dung dịch khử khuẩn chính xác)
+Loại nước Javel được thêm hương liệu để có mùi thơm (dễ chịu và giảm mùi nồng đặc trưng của nước javel)
+Sản phẩm do công ty/nhà máy sản xuất (để đảm bảo chất lượng sản phẩm)
·Lưu ý :
+Nhiều sản phẩm Javel trên thị trường được ghi nồng độ clor gốc từ 3-5%, khi đó nên tính theo mức nồng độ thấp (3%)
+Sản phẩm Javel trên thị trường có ghi hướng dẫn cách sử dụng khử khuẩn trên nhản, tuy nhiên qua khảo sát cho thấy đó là hướng dẫn pha dung dịch dùng trong vệ sinh làm sạch (nồng độ dung dịch khử khuẩn tương đương 0.05% - mức chỉ để thay thế xà phòng trong làm sạch làm giảm mầm bệnh không đủ khử khuẩn trong môi trường khi có ca bệnh)
Vì sức khỏe con em chúng ta, mỗi gia đình hãy tích cực thực hiện các biện pháp vệ sinh cá nhân, vệ sinh khử khuẩn nhà của thường xuyên.