“Bệnh lạ Ba Điền” hay còn gọi là Hội chứng viêm dày sừng da bàn tay, bàn chân ở huyện Ba tơ, tỉnh Quảng Ngãi xuất hiện từ hơn một năm qua khiến người dân lo lắng, các nhà khoa học có nhiều ý kiến trái chiều và tốn không ít giấy mực của các cơ quan thông tin đại chúng. Để tìm lời giải đáp về căn bệnh này và đề ra các giải pháp can thiệp, từ ngày 25/4 đến 28/4/2012, Đoàn công tác của Bộ Y tế do PGS.TS. Nguyễn Thị Kim Tiến dẫn đầu cùng với 40 chuyên gia y tế hàng đầu Việt Nam đã đến điều tra, khảo sát và đã có kết luận bước đầu tương đối thỏa đáng về căn bệnh này.
Hội chứng viêm dày sừng da bàn tay, bàn chân xuất hiện chủ yếu tại xã Ba Điền, và rải rác tại một số xã khác thuộc huyện Ba Tơ, tỉnh Quảng Ngãi từ 19/4/2011 đến 25/4/2012 ghi nhận 176 người mắc bệnh và 19 trường hợp tử vong liên quan đến bệnh này.
Theo báo cáo của UBND tỉnh Quảng Ngãi, xã Ba Điền có số bệnh nhân mắc cao nhất (166 trường hợp/84 hộ gia dình), còn lại ở các xã Ba ngạc (6 trường hợp), xã Ba Xa (2 trường hợp), xã Ba Vinh và Ba Tô mỗi xã 1 trường hợp. Riêng trong các tháng đầu năm 2012, phát hiện 76 trường hợp bệnh nhân mắc mới và 29 trường hợp tái phát cũng tập trung chủ yếu ở Ba Điền. Người bị mắc hội chứng này bắt đầu xuất hiện một vết thâm trên da, sau đó dày lên và lan rộng ra toàn bộ bàn chân, bàn tay rồi các lớp da sừng hóa bong vẩy nham nhở; người bệnh không sốt, không đau, đi lại bình thường và không có dấu hiệu lây lan từ người sang người. Tuy nhiên điều đáng lưu ý là 19 trường hợp tử vong trong số 176 người mắc bệnh có biểu hiện suy gan, suy thận, xuất huyết tiêu hóa và men gan tăng rõ rệt giống hội chứng nhiễm độc; trong đó các nhà chuyên môn chỉ xác nhận có 8 trường hợp tử vong là do bệnh viêm dày sừng da bàn tay, bàn chân, còn 11 trường hợp tử vong tại cộng đồng có dấu hiệu bệnh tương tự. Tính từ khi bệnh bệnh bắt đầu xuất hiện đến nay đã kéo dài hơn 1 năm, số trường hợp mắc bệnh liên tục tăng, nhiều trường hợp tử vong liên tiếp trong thời gian gần đây đã gây tâm trạng hoang mang lo lắng cho đồng bào, 9 hộ gia đình tại xã Ba Điền đã bỏ làng đi nơi khác, 85/165 học sinh bỏ học, học sinh đến trường ở xã khác để học không được tiếp nhận vì sợ lây bệnh. Nhiều hộ gia đình lúa đến thời điểm gặt nhưng không thu hoạch được do cả nhà nằm viện và chăm sóc cho người thân.
Đoàn công tác của Bộ Y tế do PGS.TS. Nguyễn Thị Kim Tiến dẫn đầu cùng với 40 chuyên gia y tế
hàng đầu Việt Nam điều tra và khảo sát Hội chứng viêm dày sừng da bàn tay, bàn chân
tại xã Ba Điền, huyện Ba Tơ, tỉnh Quảng Ngãi |
Trong các tháng đầu năm 2012, phát hiện 76 trường hợp bệnh nhân mắc mới và 29 trường hợp tái phát
tập trung chủ yếu ở Ba Điền |
Để giải quyết bệnh này trong thời gian qua phần lớn bệnh nhân được chuyển vào điều trị tại Bệnh viện Phong-Da liễu Trung ương Quy Hòa (theo chỉ đạo của Bộ Y tế), Bệnh viện huyện Ba Tơ, một số ít bệnh nhân không chịu đến bệnh viện hoặc không muốn chuyển lên tuyến trên khi có biểu hiện nặng. UBND tỉnh đã có 3 văn bản gửi Bộ Y tế đề nghị hỗ trợ địa phương điều tra khảo sát tìm nguyên nhân gây bệnh và đề xuất các biện pháp phòng tránh sự lây lan của dịch bệnh; đồng thời chỉ đạo ngành y tế Quảng Ngãi tích cực tiến hành điều tra dịch tễ tại thực địa, tình hình bệnh gia súc, gia cầm, nguồn nước sinh hoạt, vệ sinh môi trường, vệ sinh cá nhân, an toàn thực phẩm, điều tra côn trùng để tìm hiểu nguồn gây bệnh. Tăng cường cán bộ y tế luân phiên về xã Ba Điền hỗ trợ Trạm y tế xã giám sát ca bệnh, truyền thông giáo dục sức khỏe và hướng dẫn đồng bào thực hiện vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường. Tổ chức chiến dịch vệ sinh môi trường, phun hóa chất Chloramin B khử khuẩn trên phạm vi toàn xã Ba Điền và phát hiện bệnh nhân điều trị. Hỗ trợ an sinh xã hội cho đồng bào như tiền ăn cho bệnh nhân 30.000đ/ngày, chi trả 5% phí khám chữa bệnh bảo hiểm y tế, kinh phí hỗ trợ cán bộ y tế tham gia hoạt động phòng chống dịch và vận chuyển bệnh nhân lên tuyến trên.
 |
Hội chứng bệnh viêm dày sừng da bàn tay, bàn chân của một bệnh nhân ở xã Ba Điền |
|
Các bệnh nhân mắc Hội chứng viêm da dày sừng bàn tay, bàn chân
tại xã Ba Điền, huyện Ba Tơ, Quảng Ngãi |
Về phía Bộ Y tế khi nhận được thông tin về căn bênh này đã tổ chức 3 đợt công tác bao gồm các đoàn của các Cục, Vụ, Viện, bệnh viện trung ương tiến hành khảo sát điều tra tìm nguyên nhân gây bệnh và xây dựng phác đồ điều trị cũng như các giải pháp phòng chống. Trong đó Đoàn công tác do đích thân Bộ trưởng dẫn đầu với 40 chuyên gia đầu ngành triển khai thực hiện các hoạt động điều tra quy mô lớn về dịch tễ học, lâm sàng, xác định nguồn nhiễm độc (nguồn nước, nguồn đất, thực phẩm, các loại hóa chất đang sử dụng, lông, tóc, móng tay chân bệnh nhân) và vai trò gây bệnh của côn trùng, ngoại ký sinh.
 |
Đoàn công tác Bộ y tế lấy mẫu tóc của bệnh nhân tại xã Ba Điền, huyện Ba Tơ |
 |
Điều tra nguồn thực phẩm tại xã Ba Điền, huyện Ba Tơ, Quảng Ngãi |
 |
Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến cùng Đoàn công tác của Bộ Y tế khảo sát nguồn nước sinh hoạt
tại xã Ba Điền, huyện Ba Tơ, Quảng Ngãi. |
Kết thúc đợt điều tra, Đoàn công tác Bộ Y tế đã làm việc với UBND tỉnh Quảng Ngãi để thông báo sơ bộ kết quả và đề xuất một số phương án giải quyết trước mắt để hạn chế số ca mắc bệnh và tử vong. Theo đánh giá của đoàn công tác thì Hội chứng viêm da dày sừng bàn tay, bàn chân không liên quan đến nhiễm trùng mà liên quan nhiều đến nguyên nhân do nhiễm độc có thể qua đường ăn uống hoặc tiếp xúc trực tiếp với nguồn nhiễm độc. Trước khi có kết quả xét nghiệm các mẫu vật thu thập để trả lời về nguyên nhân nhiễm độc, Bộ trưởng Bộ Y tế chỉ đạo thực hiện một số giải pháp can thiệp trước mắt như sau:
1) !important; Giải pháp giảm tử vong: chuyển ngay bệnh nhân nặng từ bệnh viện huyện lên tuyến trên (trước mắt là 2 ca đang nằm tại Bệnh viện huyện Ba Tơ) để đảm bảo chế độ điều trị và cấp cứu hồi sức bệnh nhân. Bộ Y tế sẽ ban hành phác đồ điều trị mới thay vì phác đồ cũ đã được điều chỉnh bổ sung, tập trung vào điều trị các thương tổn trên da cùng với hồi sức chống độc. Phân tuyến điều trị: bệnh nhân nhẹ điều trị tại Bệnh viện huyện Ba Tơ, bệnh nhân nặng sẽ được chuyển về Bệnh viện đa khoa tỉnh Quảng Ngãi hoặc Bệnh viện C Đà Nẵng (không chuyển bệnh nhân về Bệnh viện Phong-da liễu Trung ương Quy Hòa hoặc Bệnh viện tỉnh Bình Định vì đường quá xa ảnh hưởng tới bệnh nhân). Trang bị xe ô tô cấp cứu cho Bệnh viện huyện Ba Tơ, máy siêu lọc và một số trang thiết bị cấp cứu khác cho ngành y tế địa phương. Tăng cường cán bộ luân phiên theo Đề án 1816 hỗ trợ Bệnh viện Quảng Ngãi và Bệnh viện Ba Tơ điều trị bệnh nhân viêm dày sừng da bàn tay, bàn chân có hiệu quả.
 |
Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến thị sát, thăm hỏi gia đình các bệnh nhân mắc Hội chứng
viêm da dày sừng bàn tay, bàn chân ở xã Ba Điền, huyện miền núi Ba Tơ (Quảng Ngãi).
( Ảnh: Trí Tín) |
2) !important; Giải pháp giảm mắc: Tổ chức triển khai chiến dịch vệ sinh môi trường và phun hóa chất diệt côn trùng (ve, mò mạt, bọ chét), kể cả phun Chloramin B khử khuẩn môi trường. Huy động lực lượng cán bộ y tế tham gia hỗ trợ huyện Ba Tơ, kể cả các huyện khác thực hiện công tác y tế, tuyên truyền người dân đến bệnh viện để điều trị sớm khi xuất hiện bệnh và có ý thức vệ sinh tránh nguồn nhiễm độc. UBND tỉnh Quảng Ngãi và UBND huyện Ba Tơ cấp gạo trắng hỗ trợ các hộ gia đình thay gạo ủ, đồng thời kêu gọi tài trợ thuốc, vitamin, khoáng chất cho cộng đồng.
3) !important; Phân công trách nhiệm:
- Bộ Y tế: Cục Y tế dự phòng chịu trách nhiệm cấp hóa chất phun tồn lưu và khử khuẩn, Vụ Kế hoạch tài chính làm thủ tục cấp xe ô tô, bình lọc máu và các nguồn kinh phí hoạt động; Cục Quản lý khám chữa bệnh bổ sung điều chỉnh trình Bộ trưởng ký ban hành phác đồ điều trị mới. Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn chịu trách nhiệm chỉ đạo kỹ thuật và tổ chức triển khai chiến dịch phun hóa chất và vệ sinh môi trường, kết hợp với Trung tâm Y tế dự phòng, Trung tâm Phòng chống sốt rét tỉnh và Trung tâm Y tế huyện Ba tơ.
- UBND tỉnh Quảng Ngãi: chỉ đạo Sở y tế cấp thuốc, vận động nhân dân đến nằm viện (không nằm ở nhà), cấp gạo và hỗ trợ an sinh xã hội cho cộng đồng vùng bị nhiễm bệnh, đặc biệt là xã Ba Điền.
- Đề tài nghiên cứu khoa học: thực hiện đề tài chỉ định cấp Bộ về các lĩnh vực lâm sàng cà điều trị (Viện da liễu Trung ương); đề tài môi trường, vi ký sinh trùng và dịch tễ học (Cục y tế dự phòng làm đầu mối, các Viện thực hiện đề tài nhánh) để xác định nguyên nhân và giải pháp ngăn chặn bệnh viêm dày sừng da bàn tay, bàn chân tại Quảng Ngãi.
 |
Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến phát biểu tại buổi làm việc với tỉnh Quảng Ngãi.
(Ảnh: TG) |
 |
Đoàn công tác của Bộ Y tế cùng với các chuyên gia y tế tại buổi làm việc với tỉnh Quảng Ngãi. |
Về đề nghị mời đại diện của WHO, CDC và các tổ chức quốc tế khác vào xác định bệnh tại tỉnh Quảng Ngãi, Bộ Y tế thấy chưa cần thiết vì phương pháp tiếp cận và thu mẫu cũng không có gì khác biệt, hơn nữa các nhà khoa học Việt Nam cũng có nhiều kinh nghiệm cũng như năng lực xác định nguyên nhân bệnh tại cộng đồng.