Ngày 28/7/2014 - Theo các hãng tin quốc tế dịch bệnh Ebola đã giết chết hơn 1.000 người trên khắp Guinea, Liberia và Sierra Leone từ một ổ dịch bắt đầu vào tháng 2/2014. Theo các quan chức y tế thì sự lây lan nhanh chóng của dịch bệnh Ebola ở Tây Phi là “vụ dịch đẫm máu” nhất (deadliest) hơn bao giờ hết, WHO đã phải có những ứng phó khẩn cấp với dịch bệnh này.
Dịch bệnh Ebola-nỗi kinh hoàng bao phủ khu vực Tây Phi
Dịch bệnh đẫm máu
Guinea, Sierra Leone, và Liberia đã báo cáo có hàng trăm ca nhiễm kể từ tháng 3 năm nay và hơn 1.000 ca tử vong. Nigeria đang ở trong tình trạng báo động cao sau khi ca bệnh đầu tiên được biết đến đã được báo cáo ở Lagos. Theo WHO, ít nhất 660 trong số này đã tử vong.Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết virus Ebola rất dễ lây, đến 24/7/2014 có khoảng 1.093 người trong khu vực đã bị nhiễm và giết chết ít nhất 672 người tại bốn quốc gia châu Phi trong năm nay: Guinea (314 ca tử vong, 415 ca nhiễm), Liberia (127 ca tử vong, 224 ca nhiễm), Sierra Leone (219 ca tử vong, 454 ca nhiễm).
 |
Số ca Ebola ở Guinea, Sierra Leone và Liberia tính đến ngày 24/7 /2014 |
Ở Sierra Leone, các quan chức y tế cho rằng một bệnh nhân Ebola có người thân trong gia đình là một thợ săn quốc gia gây ra khi họ buộc cô ấy phải rời một trung tâm điều trị và đưa cô đến một thầy lang, đã chết trong một xe cứu thương trên đường đến bệnh viện. Theo các quan chức y tế sự sợ hãi và ngờ vực đối với các nhân viên y tế ở Sierra Leone, nơi nhiều người có niềm tin hơn về y học cổ truyền, đang làm tổn thương những nỗ lực nhằm kiềm chế dịch bệnh Ebola. Theo WHO vụ dịch được ghi nhận là lớn nhất cũng đã giết chết 319 người ở Guinea và 224 người ở Sierra Leone. Trong khi đó, Nigeria đang tăng cường giám sát tại các cảng và biên giới của mình, theo sau ca chết đầu tiên được xác nhận là do virus Ebola.
 |
Vụ dịch do Ebola đẫm máu |
Cán bộ y tế đang giám sát các sân bay, cảng biển và biên giới đất liền cho những người đến-những người có thể có dấu hiệu của virus. Các quan chức khẳng định vào hôm thứ sáu rằng một người đàn ông đã chết sau khi đến Lagos trên một chuyến bay từ Liberia đã được xét nghiệm dương tính với Ebola.Các nhà điều tra đang cố gắng truy tìm các hành khách khác, những người đang trên chuyến bay gần ba giờ từ Monrovia. Không có thuốc chữa hoặc thuốc chủng ngừa cho Ebola, căn bệnh gây ra các triệu chứng bao gồm sốt, nôn mửa, tiêu chảy và chảy máu.Các nhân viên y tế có nguy cơ mắc bệnh cao, căn bệnh lây lan qua tiếp xúc với dịch cơ thể.
 |
WHO: West Africa Ebola outbreak figures as of 24 July |
Ebola virus disease (EVD)
Bệnh do virus Ebola (EVD) bao gồm các triệu chứng sốt cao, chảy máu và tổn thương hệ thống thần kinh trung ương; tỷ lệ tử vong có thể lên tới 90%; thời gian ủ bệnh là từ 2 đến 21 ngày; không có thuốc chủng ngừa hoặc thuốc chữa bệnh đặc hiệu; chăm sóc hỗ trợ như bồi phụ nướccho bệnh nhân bị tiêu chảy và nôn mửa có thể giúp phục hồi; dơi ăn quả được xem là vật chủ tự nhiên của virus. Các chuyên gia y tế đã được triển khai tại tất cả các điểm nhập cảnh vào nước này, người bị nhiễm, lây lan qua tiếp xúc với dịch cơ thể người bệnh, tuy nhiên bệnh nhân có cơ hội tốt hơn về sự sống sót nếu họ được điều trị sớm.
Nguồn gốc virus (Virus origins)
Các ca Ebola được ghi nhận đầu tiên vào năm 1976 ở Sudan và Zaire-nay là Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC). Con người bị nhiễm Ebola do tiếp xúc với máu, dịch tiết, cơ quan hoặc các chất dịch cơ thể khác của động vật bị nhiễm bệnh. Con dơi ăn quả được cho là các ổ chứa tự nhiên của virus nghĩa là chúng mang vi khuẩn nhưng không bị nhiễm bện, Ebola cũng đã được tìm thấy trong một số con khỉ châu Phi, tinh tinh và các loài linh trưởng khác trong khu vực được gọi là "thịt thú rừng" (bush meat) là một phần của chế độ ăn uống. Tổ chức Lương nông của Liên Hiệp Quốc (United Nations Food and Agriculture Organization_FAO) và WHO đang làm việc với nhau để giúp đỡ giáo dục người dân nông thôn về những nguy cơ trong việc săn bắn động vật hoang dã. "Chúng tôi không cho rằng mọi người ngừng săn bắn hoàn toàn, điều đó là không thực tế", Giám đốc vaen phòng thú y của FAO-Juan Lubroth cho biết trong một tuyên bố gần đây: "Tuy nhiên cộng đồng cần tư vấn rõ ràng về sự cần thiết không chạm vào động vật chết hoặc bán hoặc ăn thịt của động vật mà họ tìm thấy đã chết, họ cũng nên tránh săn bắn động vật bị bệnh hoặc có hành vi kỳ lạ vì đây là một báo hiệu đỏ khác".
 |
| Một phụ nữ bán thịt rừng khô gần một con đường cao tốc Yamoussoukro, ngày 29/3/2014 |
Ebola cũng có thể bị gây nhiễm do tiếp xúc với các chất dịch cơ thể của bệnh nhân, đó là lý do tại sao các nhân viên y tế, các thầy lang và các thành viên gia đình có nguy cơ cao. Nạn nhân của căn bệnh này vẫn còn rất dễ lây sau khi chết và nhân viên y tế đang cảnh báo các gia đình nhằm chống lại tục lệ mai táng truyền thống như rửa cơ thể hoặc chạm vào cơ thể trước khi chôn cất. Theo WHO, bệnh nhân là nguồn lây nhiễm chỉ sau khi họ bắt đầu có triệu chứng, nhân viên y tế sẽ xác nhận chẩn đoán ebola thông qua xét nghiệm máu để đo lường các tế bào bạch cầu, số lượng tiểu cầu và men gan.
Quan chức cũng có thể chết vì dịch bệnh Ebola
Bác sĩ người Liberia chết vì Ebola
Ngày 27/7/2014. VOA News - Một bác sĩ cao cấp (senior doctor) làm việc tại bệnh viện lớn nhất của Liberia đã chết vì Ebola.Bộ Y tế Liberia cho biết Tiến sĩ Samuel Brisbane đã chết vào hôm thứ bảy tại một trung tâm điều trị Ebola ở vùng ngoại ô của thủ đô, Monrovia.Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), ông là bác sĩ Liberia đầu tiên bị chết trong một vụ dịch đã giết chết 129 người tại quốc gia này.
 |
| Bức ảnh được tổ chức viện trợ Purse Samaritan cung cấp năm 2014, Tiến sĩ Kent Brantly (trái) đang điều trị cho một bệnh nhân tại Trung tâm điều trị Ebola ở Monrovia, Liberia. |
Theo nhóm viện trợ Samaritan’s Purse có trụ sở ở Mỹ vào hôm thứ bảy một bác sĩ người Mỹ làm việc tại Liberia cũng bị bệnh, một phát ngôn viên của nhóm cho biết Tiến sĩ Kent Brantly đang được điều trị y tế chuyên sâu, các bệnh nhân có cơ hội tốt hơn về sự sống sót nếu họ được điều trị ngay lập tức sau khi bị nhiễm bệnh như Brantly đã làm.
Nigeria đặt báo động đỏ vì ca chết do Ebola
Ngày 26/7/2014. BBC News - Nigeria cho biết họ đã đặt tất cả các cửa ngõ đi vào trong nước ở mức báo động đỏ (placed on red alert) sau khi xác nhận cái chết của một người đàn ông Liberia mang virus Ebola. Người đàn ông chết sau khi đến sân bay Lagos vào hôm thứ ba và đây là trường hợp Ebola đầu tiên ở quốc gia đông dân nhất châu Phi.Giám sát đã được tăng cường ở tất cả các "sân bay, cảng biển và biên giới đất liền" (airports, seaports and land borders), Bộ trưởng Y tế onyebuchi Chukwu cho biết.
 |
Virus Ebola đã lây lan từ Guinea đến Liberia và Sierra Leone |
“Tránh tiếp xúc” (Contact avoided)
Người đàn ông Liberia suy sụp khi đến Lagos vào hôm chủ nhật tuần trước, ông ta được đưa từ sân bay đến bệnh viện và tại đây ông được đưa vào phòng cách ly. Các quan chức xác định người đàn ông 40 tuổi là một nhân viên của chính phủ Liberia.
 |
Ebola rất dễ lây,vàlây lan qua chất dịch cơ thể, bao gồm cả mồ hôi |
Báo động đỏ ở Nigeria đến khi Sierra Leone thông báo một thợ săn tìm kiếm một người phụ nữ bị nhiễm Ebola, người đã buộc phải rời bỏ bệnh viện bởi người thân của cô. Người bị nhiễm 32 tuổi, là trường hợp Ebola được ghi nhận đầu tiên tại thủ đô Freetown, được mô tả bởi đài phát thanh quốc gia như là một "nguy cơ cho tất cả" (risk to all).
 |
Các quốc gia Tây Phi thiếu các nguồn lực để giải quyết vụ dịch Ebola tồi tệ nhất trên thế giới |
Các ca Ebola ở Sierra Leone tập trung ở các huyện phía đông của đất nước là Kenema và Kailahun, cách không xa bên kia vùng biên giới ở khu vực Guekedou của Guinea, nơi dịch bệnh bùng phát bắt đầu. Cảnh sát cho biết hàng ngàn người tham gia một cuộc biểu tình đường phố ở Kenema vào hôm thứ sáu nhằm phản đối cách xử lý vụ dịch của chính phủ. Đầu tuần này, chính phủ công bố rằng bác sĩ lãnh đạo cuộc chiến chống lại dịch bệnh Ebola ở Sierra Leone đang được điều trị do bị nhiễm virus. Theo WHO đến nay đã có 219 người chết vì Ebola ở Sierra Leone.
Nỗ lực khống chế dịch bệnh
Tây Phi tiến hành các biện pháp khống chế vụ dịch Ebola tồi tệ nhất từ trước tới nay
Quốc gia đông dân nhất châu Phi, Nigeria đang dốc sức phòng chống dịch bệnh sau khi một người đàn ông Liberia nhập viện bị nhiễm Ebola ở Lagos tử vong tuần trước. Liberia đóng cửa hầu hết các biên giới của mình.
 |
Nhân viên y tế lấy một mẫu máu từ một bệnh nhân nghi ngờ nhiễm Ebola tại bệnh viện chính phủ ở Kenema, ngày 10/7/2014. |
Chính phủ Nigeria hiện đang tiến hành các hoạt động để xác định mọi người cótiếp xúc với Patrick Sawyer trong cuộc hành trình từ Liberia đến Nigeria vào đầu tuần trước. Sawyer, 40 tuổi là một nhà tư vấn cho Bộ Tài chính và ông đã ngay lập tức bị cách ly ở Lagos khi đến nơi. Tuy nhiên, Jide Idris-một thành viên Ủy ban y tế Nhà nước cho biết nhiều người hơn có thể đã tiếp xúc với Sawyer so với con số hiện đang được biết đến. Theo Idris, chiếc máy bay đầu tiên mà Sawyer đi du lịch dừng lại một thời gian ngắn ở Ghana trước khi đi vào Togo, nơi ông chuyển sang máy bay. Ông cho biết hãng hàng không đã không cung cấp một bản kê khai trong hai chuyến bay đầu tiên. CảBộ Y tế và Cục hàng không Nigeria vẫn đang tìm kiếm, nhưng cho đến nay, Idris cho rằng họ không biết về bất kỳ về các trường hợp Ebola tiềm năng khác: "Chúng tôi kêu gọi tất cả người dân Nigeria phải bình tĩnh và không hoảng hốt và đảm bảo với họ rằng cả nhà nước và chính phủ liên bang đang làm mọi việc để đảm bảo rằng virus không thoát ra và không có người Nigeria bị nhiễm virus này".
Bác sĩ bị nhiễm virus (Doctor infected)
"Ebola là một, căn bệnh chết người vô cùng nguy hiểm", Melissa Strickland lưu ý. Samaritan Purse - phát ngôn viên của nhóm cứu trợ quốc tế có một trong những bác sĩ bị bệnh trong khi chăm sóc bệnh nhân tại một cơ sở ở Liberia cho biết: "Chỉ cần một thời gian ngắn trước đây, tình trạng của Tiến sĩ Kent Brantly là ổn định. Ông ta đang sốt dao động, đau nhức cơ thể và có các triệu chứng điển hình Ebola. Ông đang được chăm sóc y tế chuyên sâu từ nhóm của chúng tôi và hy vọng sự phục hồi". Kent Brantly, 33 tuổi bị nhiễm bệnh mặc dù đã dùng mọi biện pháp phòng ngừa chống lại nó. "Nhân viên y tế của chúng tôi tuân thủ quy định rất nghiêm ngặt được đưa ra bởi CDC Hoa Kỳ và WHO", Strickland nói: "Khi điều trị bệnh nhân, họ được bao phủ hoàn toàn bởi thiết bị bảo hộ cá nhân”.
Bảo vệ chống lại Ebola (Guarding against Ebola)
"Không có thuốc chữa bệnh, không có thuốc mà bạn có thể cung cấp để thực sự đối phó với virus", Strickland nói: "nhưng những gì chúng ta có thể làm là giữ cho bệnh nhân ngậm nước, thoải mái dễ chịu nhất có thể và hỗ trợ y tế tốt nhất có thể để cung cấp cho họ cơ hội chiến đấu tốt nhất chống lại căn bệnh này". Ebola gây tử vong tới 90% các trường hợp, mặc dù cơ hội làm tăng sự sống còn khi được chẩn đoán sớm. Vì không có thuốc điều trị đặc hiệu hay vaccine, nên tránh ô nhiễm là cách tốt nhất để ngăn chặn sự lây lan của bệnh bao gồm tránh động vật bị bệnh hoặc chết, đặc biệt là các loài linh trưởng, rửa tay thường xuyên và báo cho nhân viên y tế nếu nghi ngờ bị nhiễm bệnh. Tổng thống Ellen Johnson Sirleaf ra lệnh đóng cửa hầu hết các biên giới Liberia vào hôm chủ nhật, trong một nỗ lực để ngăn chặn sự lây lan của Ebola và tất cả các cuộc tụ họp công cộng đã bị cấm ở quốc gia. Các sân bay tại thủ đô Monrovia và ba cửa khẩu chính Liberia cũng sàng lọc du khách. CDC đã ban hành việc không hạn chế đi lại cho hành khách đến Tây Phi nhưng khuyến cáo du khách quốc tế thực hành vệ sinh cẩn thận, tránh tiếp xúc với máu và/hoặc chất dịch cơ thể của người bị bệnh nặng, tránh động vật và tìm kiếm chăm sóc y tế nếu họ bị sốt hoặc có các triệu chứng khác giống cúm.
Đẩy mạnh ứng phó khẩn cấp của WHO với dịch bệnh Ebola: Truy tìm nguồn lây nhiễm
Cập nhật tháng 7/2014. WHO - Thời tiết ẩm ướt, lầy lội và mưa khi nhân viên WHO tiếp cận một cộng đồng đông dân cư ở New Kru Town, bên ngoài Monrovia, Liberia để tìm kiếm những người đã tiếp xúc với người nhiễm Ebola.Một chuyên gia cố vấn kỹ thuật của WHO từ Rwanda được gửi đến để giúp đỡ điều phối viên khu vực đã nói chuyện với một người phụ nữ chăm sóc cho một bệnh nhân Ebola. Cô hiểu sự cần thiết phải được theo dõi bệnh nhưng một người đàn ông khác mà nhóm chuyên gia y tế nói chuyện đã từ chối nói chuyện về việc biết bất cứ ai bị nhiễm Ebola và từ chối tiếp tục liên lạc với đội chuyên gia y tế vì các ca nhiễm mới của bệnh do virus Ebola tiếp tục được báo cáo bởi Bộ Y tế Guinea, Liberia và Sierra Leone nên đáp ứng của WHO đang gia tăng trong các khu vực quan trọng nhằm kiểm soát dịch bệnh.
 |
WHO/C. Banluta |
Những người tiếp xúc gần với bệnh nhân Ebola (People in close contact with Ebola patients)
Một trong những điều quan trọng nhất của các khu vực này là truy tìm nguồn gốc tiếp xúc hoặc tìm kiếm những người có tiếp xúc gần với người bị nhiễm Ebola, giám sát họ để tìm xem họ có bị lây nhiễm không nhằm cung cấp cho họ sự giáo dục và hỗ trợ.Đáp ứng của WHO và các đối tác nhằm ngăn chặn sự lây truyền của virus Ebola đang gia tăng bằng cách tăng cường các biện pháp kiểm soát dịch bệnh hiệu quả và ngăn chặn sự lây lan của nó, như lời kêu gọi của Bộ trưởng Y tế từ 11 quốc gia Tây Phi trong một chiến lược mới đã được chấp thuận trong tháng 7/2014. Cơ quan y tế quan ngại vì Ebola tiếp tục lây lan trong cộng đồng và trong các cơ sở y tế và nó đã xuất hiện ở các thành phố cũng như các khu vực nông thôn và biên giới.
WHO, mạng lưới đáp ứng và báo động toàn cầu báo (Global Alert and Response Network_GOARN) và các đối tác đang cung cấp hướng dẫn và hỗ trợ và đã triển khai các đội chuyên gia đến các nước Tây Phi gồm các nhà dịch tễ học cùng làm việc với các nước trong việc giám sát và theo dõi dịch bệnh và các chuyên gia phòng xét nghiệm để hỗ trợ các phòng thí nghiệm lưu động tại thực địa để xác nhận sớm các trường hợp Ebola. WHO cũng triển khai những chuyên gia điều trị lâm sàng để giúp các cơ sở y tế điều trị các bệnh nhân bị ảnh hưởng, các chuyên gia phòng chống lây nhiễm để giúp các nước ngăn chặn sự lây lan virus trong cộng đồng và các cơ sở chăm sóc sức khỏe và tiếp vận gửi các thiết bị và vật liệu cần thiết.
Cung cấp các thông điệp phù hợp (Delivering appropriate messages)
Ngoài ra, có các đội huy động xã hội và truyền thông nguy cơ đang làm việc tại 3 quốc gia này giúp cán bộ y tế cung cấp các thông điệp phù hợp về cách báo cáo, xử lý và điều trị các ca Ebola. Một minh chứng về các hoạt động tăng tốc này là theo dõi qúa trình tiếp xúc ở Monrovia và New Kru Town, thuộc quận Montserrado, Liberia, nơi 107 tình nguyện viên cộng đồng đang làm việc như các cán bộ theo dõi nguồn lây nhiễm, các đội này có 33 giám sát viên và một điều phối viên để truy tìm những người có thể đã có tiếp xúc với người bị nhiễm. Cố vấn kỹ thuật của WHO-Tiến sĩ Andre Rusanganwa và điều phối viên khu vực về giám sát Ebola, Emmanuel Lassana gia nhập vào đội ngũ những người truy tìm nguồn gốc đến thăm cáckhu vực ở Monrovia để tìm kiếm những cá nhân đã có tiếp xúc với bệnh nhân dương tính với virus Ebola. Ở New Kru Town, các cá nhân có tiếp xúc với bệnh nhânđược xác định và được hỗ trợ dựa trên nhận thức họ có thể đã bị phơi nhiễm và phải được theo dõi.