Cúm A (H1N1) đang là điểm nóng và mối quan tâm của cộng đồng, những thông tin cập nhật về bệnh này cũng như cảnh báo dịch và hướng dẫn chẩn đoán, điều trị, đề phòng lây nhiễm của Bộ Y tế sẽ giúp mỗi người hiểu được mối nguy hại của bệnh nhưng vẫn đảm bảo cuộc sống, sinh hoạt bình thường.
Cập nhật thông tin cúm A (H1N1)
Theo thông báo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đến ngày 5 tháng 5 năm 2009 có 21 nước, chính thức báo cáo 1490 trường hợp nhiễm cúm A (H1N1).
Mexico báo cáo 822 ca nhiễm ở người được xác định chẩn đoán bởi xét nghiệm (laboratory confirmed human cases) , có 29 chết. Hoa kỳ có 403 ca ở người xác định chẩn đoán bởi xét nghiệm, 1 ca tử vong.
Các nước sau đây có số ca được xác định bởi xét nghiệm nhưng không có tử vong: Áo (1), Canada (140), Hong Kong (1), Costa Rica (1), Colombia (1), Đan Mạch (1), El Salvador (2), Pháp (4), Đức (9), Ireland (1), Israel (4), Italy (5), Netherlands (1), New Zealand (6), Bồ Đào Nha (1), Hàn Quốc (2), Tây Ban Nha (57), Thuỵ Sĩ (1) và Anh Quốc (27).
WHO khuyến cáo các nước mặc dù không hạn chế các tua du lịch cũng như đóng cửa khu vực biên giới nhưng cần thận trọng đối với khách du lịch nước ngoài, đặc biệt là những người do mệt mỏi phải trì hoãn tua du lịch hoặc có các triệu chứng rõ rệt cần đến chăm sóc y tế.
 |
Phần lớn các địa phương than thiếu máy đo thân nhiệt
- Ảnh: Thanh Tùng (nguồn ảnh:thanhnien.com.vn) |
Theo báo cáo ngày 2/5/2009 của Canada thì họ đã phát hiện ra virut cúm A (H1N1) ở một đàn lợn tại Alberta. Rất có thể những con lợn này đó bị phơi nhiễm với virut từ một người Canada, người này là công nhân của trang trại, vừa trở về từ Mexico, trước đó có tiếp xúc với lợn và sau đó có biểu hiện giống như triệu chứng cúm.
Theo các nhà chuyên môn thì không có nguy cơ lây nhiễm nếu chúng ta ăn thịt lợn đó được nấu kỹ hoặc các sản phẩm được chế biến từ thịt lợn. Tuy nhiên, mỗi chúng ta cần nhớ phải luôn rửa tay sạch sẽ bằng xà phũng và nước sạch và nên tìm đến cơ sở y tế nếu thấy có những triệu chứng giống như cúm.
Cảnh báo dịch cúm A (H1N1) hiện nay là cấp 5
Vi rút cúm đã gây nhiều vụ dịch lớn trên thế giới với tỉ lệ tử vong cao. Có 3 tuýp vi rút cúm là A, B và C, trong đó vi rút cúm A hay gây đại dịch. Các chủng vi rút có thể thay đổi hàng năm.
Bệnh cúm lợn A (H1N1) lây truyền từ người sang người, diễn biến lâm sàng đa dạng, có nhiều trường hợp nặng, tiến triển nhanh, dễ dẫn tới tử vong. Việc chẩn đoán và điều trị còn gặp nhiều khó khăn.
Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị cúm A (H1N1) ở ngườicủa Bộ Y tế
Ngày 29/4/2009 Bộ Y tế đã Ban hành kèm theo Quyết định số 1440/QĐ-BYT Hướng dẫn Chẩn đoán, điều trị và phòng lây nhiễm cúm A (H1N1) ở người
Chẩn đoán: dựa trên các yếu tố và triệu chứng sau:
1. Yếu tố dịch tễ:sống hoặc đến từ vùng có dịch cúm lợn A (H1N1), tiếp xúc gần với người bệnh, nguồn bệnh: nghi ngờ, có thể hoặc đã xác định mắc cúm lợn A (H1N1).
2. Lâm sàng:bệnh diễn biến cấp tính và có một số biểu hiện sốt (thường trên 38oC); các triệu chứng về hô hấp như viêm long đường hô hấp, đau họng, ho khan hoặc có đờm; các triệu chứng khácđau đầu, đau cơ, mệt mỏi, nôn, tiêu chảy.Nhiều trường hợp có biểu hiện viêm phổi nặng, thậm chí có suy hô hấp cấp và suy đa tạng.
3. Cận lâm sàng: xét nghiệm chẩn đoán căn nguyên:
- RT-PCR là xét nghiệm xác định vi rút cúm lợn A (H1N1), bệnh phẩm là dịch ngoáy họng, dịch tỵ hầu, dịch phế quản (lấy càng sớm càng tốt)
- Huyết thanh học: lấy máu tĩnh mạch vào ngày thứ 3 trở đi và làm lần 2 sau 1 tuần, làm phản ứng ức chế ngưng kết hồng cầu.
- Nuôi cấy vi rút: thực hiện ở những nơi có điều kiện.
- X quang: có biểu hiện của viêm phổi không điển hình.
4. Tiêu chuẩn chẩn đoán:
- Trường hợp nghi ngờ có yếu tố dịch tễ và sốt.
- Trường hợp có khả năng đã mắc bệnh có tiếp xúc với nguồn bệnh đã được xác định; biểu hiện lâm sàng phù hợp hoặc tử vong do bệnh hô hấp cấp tính không rõ nguyên nhân; xét nghiệm dương tính với cúm A nhưng không xác định được thứ týp.
- Trường hợp xác định đã mắc bệnh có biểu hiện lâm sàng cúm; xét nghiệm dương tính khẳng định nhiễm vi rút cúm lợn A (H1N1).
- Người lành mang vi rút không có biểu hiện lâm sàng nhưng xét nghiệm có cúm lợn A (H1N1). Những trường hợp này cũng phải được báo cáo.
 |
(ảnh sưu tầm) |
Điều trị
1. Nguyên tắc chung:
- Bệnh nhân phải được cách ly và thông báo kịp thời cho cơ quan y tế dự phòng.
- Dùng thuốc kháng vi rút đơn độc hoặc kết hợp (oseltamivir, zanamivir) càng sớm càng tốt, kể cả các trường hợp nghi ngờ. Không sử dụng các thuốc đã bị kháng như amantadine và rimantadine.
- Điều trị hỗ trợ trong những trường hợp nặng.
- Điều trị tại chỗ ở những cơ sở thích hợp và yêu cầu tuyến trên giúp đỡ đối vớinhững trường hợp nặng.
2. Điều trị thuốc kháng vi rút:
- Thuốc kháng vi rút:
+ Oseltamivir (Tamiflu):
Trẻ em từ 1-13 tuổi: dùng dung dịch uống tuỳ theo trọng lượng cơ thể
+ <15 kg: 30 mg x 2 lần/ngày ´ 7 ngày.
+ 16-23 kg: 45 mg x 2 lần/ngày ´ 7 ngày.
+ 24-40 kg: 60 mg x 2 lần/ngày ´ 7 ngày.
Người lớn và trẻ em trên 13 tuổi: 75mg ´ 2 lần/ngày ´ 7 ngày.
+ Zanamivir:
Người lớn: 5mg x 2 lần/ngày, dùng dạng hít hoặc khí dung.
Trường hợp nặng có thể kết hợp thuốc và thời gian điều trị có thể kéo dài đến 10 ngày.
- Cần theo dõi chức năng gan, thận để điều chỉnh liều lượng cho phù hợp.
3. Điều trị hỗ trợ
a)Hạ sốt.
Chỉ dùng paracetamol khi nhiệt độ trên 39oC (không dùng thuốc hạ sốt nhóm salicylate như aspirin).
b) Bảo đảm chế độ dinh dưỡng và chăm sóc.
- Dinh dưỡng:
+ Người bệnh nhẹ: cho ăn bằng đường miệng.
+ Người bệnh nặng: cho ăn sữa và bột dinh dưỡng qua ống thông dạ dày.
+ Nếu người bệnh không ăn được phải kết hợp nuôi dưỡng bằng đường tĩnh mạch.
- Chăm sóc hô hấp: giúp người bệnh ho, khạc; vỗ rung vùng ngực; hút đờm.
c) Sử dụng kháng sinh thích hợp khi có bội nhiễm vi khuẩn
d) Hỗ trợ hô hấp khi có suy hô hấp:
- Nằm đầu cao 300.
- Cho người bệnh thở oxy với lưu lượng thích hợp.
- Những trường hợp không đáp ứng với thở oxy cần hỗ trợ hô hấp bằng máy thở không xâm nhập hoặc xâm nhập.
e) Phát hiện và điều trị suy đa phủ tạng.
f) Những trường hợp nặng điều trị giống như cúm A H5N1 nặng đã được Bộ Y tế ban hành.
4. Tiêu chuẩn ra viện:
- Hết sốt 5 ngày.
- Tình trạng lâm sàng ổn định.
- Xét nghiệm RT-PCR vi rút cúm A H1N1 âm tính.
Phòng lây nhiễm
1. Nguyên tắc:
Thực hiện các biện pháp cách ly và chống nhiễm khuẩn nghiêm ngặt. Khi phát hiện người bệnh nghi ngờ mắc cúm lợn A (H1N1) phải khám, phân loại và cách ly kịp thời.
2. Tổ chức khu vực cách ly trong bệnh viện:
- Tổ chức các khu vực cách ly như đối với các bệnh truyền nhiễm gây dịch nguy hiểm khác.
+ Bố trí phòng khám sàng lọc phát hiện người bệnh nghi nhiễm cúm ở khu vực khám bệnh.
+ Bố trí buồng bệnh riêng cho các trường hợp nghi ngờ và mắc bệnh tại khoa truyền nhiễm và các khu điều trị riêng.
- Hạn chế và kiểm soát người ra vào khu vực cách ly.
3. Phòng ngừa cho người bệnh và khách đến thăm:
- Tất cả người bệnh, người nghi ngờ mắc bệnh phải mang khẩu trang ngoại khoa khi ở trong buồng bệnh cũng như khi đi ra ngoài buồng bệnh. Người bệnh cần được hướng dẫn vệ sinh đường hô hấp.
- Khi vận chuyển người bệnh cần báo trước cho nơi tiếp đón. Người bệnh và người chuyển người bệnh cần mang đầy đủ phương tiện phòng hộ cá nhân. Khử khuẩn các phương tiện vận chuyển sau khi dùng.
- Trường hợp người nhà chăm sóc người bệnh hoặc tiếp xúc với người bệnh phải được hướng dẫn, đăng ký và áp dụng các biện pháp phòng lây nhiễm như nhân viên y tế.
 |
Máy đo thân nhiệt tại Sân bay Tân Sơn Nhất
- Ảnh: H.H (nguồn ảnh:thanhnien.com.vn) |
4. Phòng ngừa cho nhân viên y tế:
- Rửa tay thường quy trước và sau khi thăm khám người bệnh bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn nhanh.
- Phương tiện phòng hộ gồm: Khẩu trang ngoại khoa, khẩu trang N95, kính bảo hộ, mặt nạ che mặt, áo choàng giấy dùng một lần, găng tay, mũ, bao giầy hoặc ủng. Phương tiện phòng hộ phải luôn có sẵn ở khu vực cách ly, được sử dụng đúng cách và khi cần thiết. Sau khi dùng được xử lý theo quy định của Bộ Y tế.
- Bệnh phẩm xét nghiệm: Phải đặt trong túi nilon hoặc hộp vận chuyển đóng kín theo quy định đến phòng xét nghiệm.
- Giám sát: lập danh sách nhân viên y tế trực tiếp chăm sóc, điều trị cho người bệnh, nhân viên làm việc tại khoa có người bệnh và nhân viên phòng xét nghiệm xử lý bệnh phẩm. Những nhân viên này cần được theo dõi thân nhiệt và các biểu hiện lâm sàng hàng ngày.
- Những nhân viên mang thai, mắc bệnh tim phổi mạn tính tránh tiếp xúc với người bệnh.
5. Xử lý dụng cụ y tế, đồ vải và dụng cụ dùng cho người bệnh:
- Lau và khử khuẩn bề mặt buồng bệnh hai lần mỗi ngày bằng dung dịch khử khuẩn.
- Dụng cụ y tế: Những dụng cụ dùng lại phải khử khuẩn ngay tại khu vực cách ly, sau đó chuyển về khu vực quy định để cọ rửa và tiệt khuẩn.
- Phương tiện dùng cho người bệnh: phải tẩy uế và cọ rửa bằng xà phòng và hoá chất khử khuẩn. Người bệnh dùng dụng cụ phục vụ vệ sinh và dinh dưỡng riêng.
- Đồ vải: Áp dụng phương pháp vận chuyển và xử lý như đồ vải nhiễm khuẩn nguy hiểm (thu gom đồ vải trong túi nilon màu vàng trước khi vận chuyển xuống nhà giặt. Không ngâm đồ vải tại khu vực cách ly. Giặt đồ vải trong các dung dịch khử khuẩn. Trong trường hợp phải giặt bằng tay thì trước khi giặt đồ vải phải ngâm khử khuẩn).
6. Xử lý người bệnh tử vong:
- Người bệnh tử vong phải được khâm liệm theo quy định phòng chống dịch, phải khử khuẩn bằng dung dịch khử khuẩn.
- Chuyển tử thi đến nơi chôn cất hoặc hoả táng bằng xe riêng và đảm bảo đúng quy định phòng lây nhiễm.
- Tử thi phải được chôn cất hoặc hoả táng trong vòng 24 giờ.
7. Các biện pháp phòng bệnh chung:
- Trong vùng có dịch phải đeo khẩu trang.
- Tăng cường rửa tay.
- Vệ sinh cá nhân, súc miệng - họng bằng các thuốc sát khuẩn.
- Tránh tập trung đông người khi có dịch xảy ra.
8. Dự phòng bằng thuốc kháng vi rút:
Đối tượng: Nhân viên y tế và những người trực tiếp chăm sóc người bệnhnhiễm cúm lợn A (H1N1).
Liều dùng: oseltamivir 75 mg, 1 viên/ngày x 7 ngày.
9. Vắc xin phòng bệnh đặc hiệu:
Hiện nay chưa có vắc xin đặc hiệu với vi rút cúm lợn A (H1N1).
Tài liệu tham khảo
1.Tin cập nhật về tình hình cúm A (H1N1) trên thế giới http://bachmai.gov.vn/
2.WHO.Influenza A(H1N1) - update15- http://www.who.int/csr/don/2009_05_05/en/
3.Bộ Y tế. http://moh.gov.vn/