Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân-Liệt sĩ-Bác sĩ Đặng Thùy Trâm có quê quán tại thành phố Huế, sinh ngày 26 tháng 11 năm 1942 trong một gia đình trí thức. Bố là bác sĩ ngoại khoa Đặng Ngọc Khuê, mẹ là dược sĩ Doãn Ngọc Trâm, nguyên giảng viên Trường Đại học Dược khoa Hà Nội.
Tốt nghiệp Trường Đại học Y khoa Hà Nội năm 1966, Thùy Trâm xung phong vào công tác ở chiến trường B. Sau ba tháng hành quân từ miền Bắc, tháng 3 năm 1967 chị vào đến Quảng Ngãi và được phân công về phụ trách bệnh viện huyện Đức Phổ, một bệnh viện dân y nhưng chủ yếu điều trị cho các thương bệnh binh. Chị được kết nạp vào Đảng ngày 27 tháng 9 năm 1968. Ngày 22 tháng 6 năm 1970, trong một chuyến công tác từ vùng núi Ba Tơ về đồng bằng, chị bị địch phục kích và hy sinh anh dũng lúc mới chưa đầy 28 tuổi đời, 2 năm tuổi Đảng và 3 năm tuổi nghề. Nhân dịp kỷ niệm ngày Thầy Thuốc Việt Nam 27/2, đọc lại quá trình phấn đấu vào Đảng của Liệt sĩ-Bác sĩ Đặng Thùy Trâm với nội dung đã được chị ghi chép lại trong nhật ký để thấy được lý tưởng cách mạng, tính kiên định, lập trường chính trị vững vàng của một người thầy thuốc trẻ, một người Đảng viên trẻ.
17.4.68
... Và buổi cuối cùng nằm trong cánh tay của chị Phượng, nghe những lời dặn lại mình yên lặng không nói, những giọt nước mắt âm ấm chảy trên mặt mình và rơi sang mặt chị. Chị ơi, đến hôm nay em vẫn chưa là Đảng viên, buồn đến vô cùng.
4.5.68
Mình cắt đứt câu chuyện bằng sự im lặng. Trong bóng tối mình vẫn nhận thấy sự băn khuăn của hai người bệnh nhân đang nói chuyện với mình. Hình như họ thấy được cái im lặng nặng nề đẩm nước mắt ấy của mình. Họ thương mình một cách chân thành thắm thiết, nhưng họ càng nói mình càng thấy khổ đau. Họ hỏi mình vì sao không đấu tranh cho quyền lợi chính trị, tại sao mình rất xứng đáng là một Đảng viên mà chi bộ không kết nạp. Vì sao, vì sao và vì sao ư ? Ai mà trả lời được hở hai bạn mến thương. Quả tình tôi không thể trả lời được. Cái im lặng nặng nề của tôi cũng nói được với các bạn nhiều về sự bế tắc đó. Hầu như tất cả mọi người đều nói: “Trâm rất xứng đáng là một người Cộng sản” vậy mà vẫn không được đứng trong hàng ngũ ấy. Nào phải mình không thiết tha nhưng càng thiết tha chỉ càng thấy khổ đau mà thôi. Mấy hôm nay rất buồn, ngày ngày những lá thư, những lời nói, những hành động tỏ lòng thương mến thiết tha vẫn đến với mình. Nhưng chính những tình thương ấy lại là những mồi lửa châm vào một đống củi đã khô từ lâu. Tại sao mọi người thương mến cảm phục mà Đảng lại khắt khe hẹp hòi đối với mình ?
6.5.68
Rất nhiều chuyện đau đầu hàng ngày vẫn xảy ra quanh mình. Thì đã tự nhủ rằng không thể tự đòi hỏi ở đâu chỉ có toàn người tốt kia mà, đã khẳng định “đời phải qua giông tố nhưng chớ có cúi đầu trước giông tố” mà. Thực ra giông tố đến với mình vẫn là những cơn giông của ngày cuối hè, nhẹ nhàng âm ỉ mà thôi. Hãy vui lên đi, vui lên với những nụ cuời trìu mến của những bệnh nhân đã dành cho mình. Vậy là được rồi, Th. ơi, đừng đòi hỏi nữa. Đảng ư ? Rồi Đảng sẽ phải thấy. Quanh mình nhiều người thương mến cảm phục hơn là số người thù ghét. Xét cho cùng, họ có ghét mình cũng vì lòng ghen tỵ mà thôi.
25.5.68
 |
Ảnh chụp tại chiến trường |
Những ngày u uất của tâm hồn. Có gì đè nặng trên tái tim ta ? Đâu phải chỉ có một nỗi buồn của vết thương rỉ máu của con tim đó đâu ? Mà còn có những gì nữa kia ? Những sự thiếu công bằng vẫn còn trong xã hội, vẫn diễn ra hàng ngày; vẫn có những con sâu, con mọt đang gậm dần danh dự của Đảng, những con sâu mọt ấy nếu không bị diệt đi nó sẽ đục khoét dần lòng tin yêu với Đảng. Rất buồn mình chưa đứng trong hàng ngũ của Đảng để đấu tranh cho đến cùng. Có lẽ vì thế mà những người đó vẫn chần chừ không dám kết nạp mình mặc dù tất cả Đảng viên trong chi bộ và rất nhiều người có trách nhiệm trong huyện, trong tỉnh này đã đôn đốc, thúc giục việc giải quyết quyền lợi chính trị cho mình. Càng nghĩ càng buồn. Muốn tâm sự với những người thân về nỗi bực tức ấy nhưng rồi mình lại lặng thinh. Nói ra liệu có ai hiểu hết cho mình hay không ? Sống giữa yêu thương mà không hề thấy hạnh phúc, bởi vì luôn luôn có người ghen ghét trước lòng yêu thương mà nhiều người đã dành cho mình. Đã đành rằng vào đời bao giờ cũng có hai mặt tốt và xấu, không bao giờ có toàn bộ mặt tốt, vậy mà sao Thùy cứ xót xa cay đắng mãi hở Thùy ?
29.5.68
Ngày từng ngày vẫn trôi qua nặng nề. Công việc bận rộn làm mình quên đi những chuyện bực bội nhưng rồi nó vẫn lại đâm nhói vào suy nghĩ như những cây gai nhức nhối. Tại vậy sao hở tất cả mọi người ? Tại sao trong tay ta đã có vũ khí phê và tự phê mà không sử dụng để cho những ung nhọt của tư tưởng cũ mọc dần trong một số cái đầu óc ? Tại sao khi ta là kẻ đúng, khi ta là số đông mà không đấu tranh được với một số nhỏ, để số người đó gây khó khăn trở ngại cho tập thể ? Đành rằng ở đâu cũng có kẻ xấu người tốt, đành rằng sự mâu thuẩn là quy luật tất nhiên của xã hội nhưng không thể vì thế mà đầu hàng. Nhiệm vụ của ta là phải đấu tranh cho lẽ phải. Mà đấu tranh thì phải bỏ sức lực, phải suy nghĩ và phải hy sinh quyền lợi cá nhân, có khi là cả cuộc đời mình, cho lẽ phải chiến thắng. Vậy đó Thùy ơi ! Khi đã giác ngộ quyền lợi của giai cấp của Đảng thì suốt đời Thùy sẽ gắn bó với sự nghiệp ấy ! Th. sẽ đau xót khi sự nghiệp ấy bị tổn thương, Th. sẽ sướng vui khi sự nghiệp ấy lớn mạnh – Có gì đâu nữa hở Th. ?
6.7.68
... Mình chưa được đứng trong một tập thể tiên phong nhất. Trái tim mình thiếu ngọn lửa của Đảng và của tình yêu sưởi ấm. Mình đã đến với Đảng bằng cả con tim chân thành tha thiết, nhưng hình như sự đáp lại lại không hề như vậy ...
20.8.68
Viết đơn vào Đảng, niềm vui thì ít mà bực dọc thì nhiều. Tại sao con đường đi của một đứa tiểu tư sản bao giờ cũng nhiều chông gai đến vậy ? Đành rằng vì tính chất giai cấp, nhưng mình vẫn thấy rất rõ một điều ngoài cái lẽ dĩ nhiên ấy. Có một cái gì đó bắt bẻ, gọi là bắt bí của một vài cá nhân có trách nhiệm. Chẳng biết nói sao, đời nó là như vậy đó. Dù thành tích anh có cố gắng bao nhiêu cũng không bằng một anh khác ở thành phần cơ bản chỉ vừa mới giác ngộ bước đầu. Hường hồi còn sống thường động viên mình rằng đó là chỗ hơn của một người tiểu tư sản !!! Hơn gì ? Hơn khó khăn, hơn cực nhọc hở Hường ? Mình như một đứa con không gia đình lâu ngày tìm về mẹ nhưng người mẹ ghẻ còn bận nâng niu những đứa con riêng nên thờ ơ lạnh nhạt với đứa con chồng. Muôn người đã tạo nên một người mẹ hiền vĩ đại là Đảng, nhưng trong muôn người mẹ ấy có một người mẹ (và chắc không phải một người đâu) y hệt một bà mẹ ghẻ trong câu chuyện cổ tích !
1.9.68
... Có ai hiểu được lòng tôi không ? Lòng một cô gái giàu yêu thương, rộng lượng trong tình cảm, đồng thời cũng rất khắc khe và đầy tự ái trong vần đề đó. Mẫu chuyện nhỏ hôm nay nói với mình những gì ? Đó là bài học ư ? Không, làm gì có bài học cay đắng và vô nghĩa ấy, đó chỉ là lòng ghen tị hầu như tất yếu của người đời. Đã gọi là tất yếu thì sao Th. còn thấy buồn đến xót xa thấm thía hở Th. ? Đây là cơ quan, một môi trường mà khó khăn gian khổ đang từng giờ từng phút thử thách với một cô gái tiểu tư sản như mình. Có gì đâu, nếu Th. đã sướng nhiều rồi thì bây giờ hãy nếm mùi chông gai cay đắng của cuộc đời. Biết sống sao đây, tốt hơn hết là Th. hãy ngẩng cao đầu mà sống, sống với tình cảm trong sáng , với lý tưởng cao đẹp của mình. “Hãy giữ vững tinh thần của người cộng sản, tinh thần trong suốt như pha lê, cứng rắn như kim cương và chói lọi muôn nghìn hào quang của lòng tin tưởng ...” ...
27.9.68
Kết nạp Đảng.
Cảm giác rõ nét nhất của ngày hôm nay là: Phải phấn đấu để sống xứng đáng với cái tên “một người cộng sản”. Còn niềm vui, sao nhỏ quá so với ý nghĩa của ngày vui. Vì sao vậy hở Thùy ? Phải chăng như hôm nào Thùy đã nói: như một đứa con khát sữa mẹ, khóc đã mệt rồi, miếng sữa nuốt vào không còn nguyên hương vị thơm ngon và cái thú vị của nó nữa. Và trong giờ mặc niệm những người đã hy sinh vì sự nghiệp của Đảng, mình đau xót nhớ thương những người thân yêu trên đất Đức Phổ đã ngã xuống trong cuộc đấu tranh sinh tử này.
Con đường phấn đấu vào Đảng của Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân-Liệt sĩ-Bác sĩ Đặng Thùy Trâm đã rất bền bỉ, kiên định lập trường tư tưởng chính trị và lý tưởng cách mạng mặc dù có những khó khăn, vất vả như trong cuốn nhật ký của chị đã ghi lại. Một người thầy thuốc trẻ, một người Đảng viên trẻ đã vươn lên để đạt được nguyện vọng và lý tưởng cao đẹp của mình trong thời đất nước còn chiến tranh. Chị đã thể hiện ý chí vững vàng của một người thanh niên “Không có việc gì khó, chỉ sợ lòng không bền, đào núi và lấp biển, quyết chí sẽ làm nên” mà Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu đã dạy bảo. Chị đã anh dũng hy sinh trong khi tuổi đời còn rất trẻ, tuổi nghề đang phát triển và tuổi Đảng còn non yếu nhưng những gì chị để lại qua cuốn nhật ký đã giúp cho thế hệ trẻ ngày hôm nay, một thế hệ sinh ra và lớn lên trong hòa bình, không còn chiến tranh, cần soi rọi để phấn đấu vươn lên xây dựng đất nước vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh”.
Nhân dịp kỷ niệm Ngày Thầy thuốc Việt Nam 27/2, kính xin thắp một nén hương thơm và dâng một bó hoa tươi thắm nhất cho chị để tưởng nhớ đến những gì chị đã để lại cho thế hệ sau qua cuốn nhật ký Đặng Thùy Trâm mà rất nhiều người đã được đọc.