Ngay từ đầu năm 2016, nhiều quốc gia trên thế giới trong đó có Việt Nam đã phải đối mặt với tình trạng hạn hán nghiêm trọng do hậu quả của hiện tượng thời tiết cực đoan La Nina. Nhiều giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu đã được đưa ra, trong đó việc tìm kiếm nguồn năng lượng tái tạo thay thế cho các nguồn năng lượng truyền thống ngày càng cạn kiệt được xem là hướng đi phù hợp trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu hiện nay, điều đó cũng có nghĩa là sức khỏe của con người sẽ được tốt hơn trong một môi trường trong sạch hơn.
Năng lượng tái tạo từ các nguồn tài nguyên thiên nhiên không thể cạn kiệt như năng lượng mặt trời, thủy điện, gió, địa nhiệt, đại dương và sinh học được coi là nguồn năng lượng sạch, không gây ô nhiễm không khí, không làm tăng thêm sự nóng lên của khí hậu toàn cầu hay hiệu ứng nhà kính. Tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của tại Paris (COP21), Liên Hợp Quốc (UN) và các quốc gia thành viên đều thống nhất rằng việc sử dụng năng lượng tái tạo là vô cùng cần thiết trước thực tế biến đổi khí hậu trên toàn cầu như hiện nay. Theo Ủy ban Liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC), nhiệt độ bề mặt của Trái Đất đã tăng trung bình 0,85 độ C kể từ năm 1880 và dự báo sẽ tăng 0,3-4,8 độ C từ nay cho đến năm 2100. Theo Cơ quan giám sát Đại dương và Khí quyển Mỹ (NOAA), năm 2015 đã trở thành năm nóng nhất trong lịch sử khi ở Đức kỷ lục nhiệt độ đã được ghi nhận vào ngày 5/7 (40,30C) là đợt nắng nóng kỷ lục trong vòng 30 năm qua với nền nhiệt cao hơn 50C so với nền nhiệt trung bình, miền nam Ấn Độ hàng năm chỉ có 5 ngày nắng nóng nhưng dự báo trong tương lai số ngày nắng nóng lên tới 40 ngày gióng hồi chuông báo động về một trái đất ngày càng nóng lên cùng với biến đổi khí hậu bất thường hơn đe dọa cuộc sống cũng như sức khỏe của toàn nhân loại.
Liên Hiệp Quốc (UN): 2015 là năm kỷ lục hướng tới đầu tư năng lượng tái tạo toàn cầu
Ngày 24/03/2016. BBC News. Liên Hiệp Quốc: 2015 là năm kỷ lục hướng tới đầu tư năng lượng tái tạo toàn cầu (UN: 2015 record year for global renewables investment). Một nghiên cứu của UN cho biết đầu tư toàn cầu trong năng lượng tái tạo đạt mốc kỷ lục 285,9 tỷ đô la trong năm 2015, phá vỡ kỷ lục trước đây là 278,5 tỷ đô la trong năm 2011.
Ngành công nghiệp năng lượng mặt trời và gió vẫn còn động lực đằng sau sự phát triển trong đầu tư trong lĩnh vực năng lượng tái tạo toàn cầu
Xu hướng toàn cầu trong đầu tư năng lượng tái tạo lần thứ 10 (The 10th Global Trends in Renewable Energy Investment) cho thấy việc đầu tư tại các quốc gia đang phát triển đã vượt mức so với các quốc gia phát triển, mặt khác khả năng tái tạo mới nhiều hơn kỷ nguyên nhiên liệu hóa thạch trong năm 2015 nhưng nó cảnh báo rằng nhiều việc hơn cần được thực hiện để tránh biến đổi khí hậu nguy hiểm. Bài đánh giá được thực hiện bởi Frankfurt School-Unep Trung tâm hợp tác về khí hậu và tài chính năng lượng bền vững và tài chính năng lượng mới Bloomberg (Centre for Climate and Sustainable Energy Finance and Bloomberg New Energy Finance) chỉ ra rằng các quốc gia đang phát triển cam kết 156 tỷ đô la (tăng 19% so với mức của 2014) trong năng lượng tái tạo (ngoại trừ hydro lớn) trong khi các quốc gia phát triển đầu tư 130 tỷ đô la (giảm 8% từ các mức của năm 2014). Báo cáo cho biết: “Một nhân tố lớn trong sự thay đổi này là Trung Quốc, quốc gia này đã nâng vốn đầu tư của nó lên 17% đến 102,9 tỷ đô la, hoặc chiếm 36% trong tổng số cả thế giới”, tuy nhiên các quốc gia đang phát triển khác cũng góp phần bởi vì 6 trong tổng số 10 quốc gia đầu tư là các quốc gia đang phát triển.
Trong lời phát biểu, Tổng thư ký UN Ban Ki-moon cho biết các phát hiện của báo cáo tăng sự tự tin đó là một thế giới lượng cac-bon thấp có thể đạt được: “Chúng ta bước vào kỷ nguyên mới của sự phát triển năng lượng sạch mà có thể cung cấp nhiên liệu cho một tương lai của cơ hội và sự thịnh vượng tốt hơn cho mỗi người trên hành tinh này”. Tuy nhiên, ông cảnh báo: “để tránh biến đổi khí hậu nguy hiểm đòi hỏi một sự thay đổi ngay lập tức từ các nhiên liệu hóa thạch” (in order to avoid dangerous climate change required an "immediate shift away from fossil fuels).
Tại cuộc đàm phán khí hậu Paris (COP21), các quốc gia đồng ý giảm lượng cacbon trong nền kinh tế toàn cầu đến cuối thể kỷ 21
Sáng kiến Tài chính chương trình môi trường Liên Hiệp Quốc (UN Environment Programme Finance Initiative) của Eric Usher, một trong những đồng tác giả của bài đánh giá cho biết kết quả tổng thể là tích cực và dường như cho thấy rằng sự thay đổi đang diễn ra. Ông nhận xét “Đầu tư năng lượng tái tạo là ở tầm cao mới và việc đầu tư đang thay đổi theo địa lý với các quốc gia đang phát triển đầu tư nhiều hơn các quốc gia phát triển trong giai đoạn đầu (55%/45%)”. Tuy nhiên, ông cho biết thêm có các khu vực gây ra mối quan tâm khi điều quan trọng thay đổi ở các cấp độ khu vực hay quốc gia và ông phát biểu trên BBC News: “Vẫn có nhiều điều chưa chắc chắn, đặc biệt ở châu Âu, với sự đồng ý chính sách tùy ý hoặc giảm sự hỗ trợ cho nền công nghiệp năng lượng tái tạo”. Đồng tác giả Ulf Moslener, trưởng khoa nghiên cứu ở Trung tâm Frankfurt School-Unep cho rằng những con số mới nhất chứng tỏ những thay đổi theo quan điểm cũng như cấu trúc đang diễn ra: “Mức độ đầu tư này có nghĩa là hơn một nửa khả năng bổ sung vào hỗn hợp năng lượng toàn cầu là dựa trên tái tạo”. Giáo sư Moslener cho biết thêm rằng kỷ nguyên năng lượng tái tạo sẽ vẫn bị lấn át bởi các nguồn dựa trên nhiên liệu hóa thạch và chỉ lên đến 10% hỗn hợp năng lượng toàn cầu. Ông phát biểu trên BBC: “Điều này cho chúng ta thấy rằng chúng ta còn khá xa với việc có một hệ thống dựa trên năng lượng tái tạo”.
Angus McCrone, Trưởng biên tập của Bloomberg New Energy Finance cho rằng mặc dù giá dầu trên thế giới giảm mạnh gần đây, giá trị của điện phát sinh thông qua năng lượng tái tạo cũng giảm đáng kể nhưng cũng có những nhân tố khác làm cho nền công nghiệp này thu hút các nhà đầu tư. Ông giải thích: “Một lợi thế mà năng lượng tái tạo có được là nó có thể được tạo ra rất nhanh, nếu quốc gia của bạn là một thị trường mới nổi thèm khát quyền lực tại châu Phi hay Nam Mỹ, ví dụ bạn có thể xây dựng một trang trại gió trong 6 - 9 tháng hoặc một nhà máy năng lượng mặt trời trong 3 - 6 tháng nhưng nếu quốc gia bạn muốn xây dựng một nhà máy điện đốt than đá, nó sẽ mất 3 - 4 năm, một nhà máy điện hạt nhân sẽ mất nhiều thời gian hơn so với những nhà máy điện khác”. Mặc dù mức kỷ lục đầu tư vào kỷ nguyên năng lượng tái tạo, hoạt động lâu dài của các nhà máy đốt than đá và khí gas có nghĩa rằng lượng khí thải cacbon lớn bị hãm lại trong hỗn hợp năng lượng toàn cầu trong những thập kỷ qua mỗi khi một nhà máy thủy điện mới xuất hiện trực tuyến, nếu không giữ được lượng cacbon và công nghệ lưu trữ trở thành một thực tế thương mại. Giáo sư Moslener cho biết: “Đó là những thách thức đúng trong những thập kỷ tới, nếu bạn thực sự muốn lượng khí thải giảm, không đủ chỉ để nói đến năng lượng tái tạo nhưng ở một số khu vực bạn phải ngừng sử dụng các nhà máy điện đốt than đá và khí đốt. Đây là một thách thức mà các nhà hoạch định chính sách sẽ phải có vai trò tích cực”.
Để ngăn chặn sự biến đổi khí hậu nguy hiểm, tất cả các lĩnh vực bao gồm giao thông và nông nghiệp sẽ cần giảm lượng khí thải cacbon.
Tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của UN tại Paris (COP21), các quốc gia đồng ý với mục tiêu giảm lượng khí thải về số 0 đến cuối thế kỷ 21 nhưng cho đến nay thời đại năng lượng điện từ các nguồn năng lượng tái tạo đã ngăn chặn ước tính 1,5 gigatomes của cacbon được thải vào bầu khí quyển. Tuy nhiên, một đánh giá của UNEP, được xuất bản tại cuộc đàm phán khí hậu Paris cho biết rằng các nỗ lực hiện nay đang giảm so với những gì nó cần để ngăn chăn biến đổi khí hậu nguy hiểm, theo đó lượng khí thải cacbon cần được cắt giảm xuống 10 gigatonnes mỗi năm để hạn chế sự nóng lên đến 20C trên các mức độ tiền công nghiệp. Eric Usher cho biết: “Những gì mà chúng ta chứng kiến thông qua năng lượng tái tạo là nền công nghiệp cacbon thấp đầu tiên mà trở thành một quy mô mà các nhà hoạch định chính sách có thể thấy rằng đó là một phần đang kể của giải pháp. “Nó có đủ không? Vâng, rõ ràng là không. Do đó sẽ phải tăng cường khá đáng kể năng lượng tái tạo mà còn trong hiệu quả năng lượng, nông nghiệp, giao thông vận tải…”. Ông Usher cho rằng phạm vi của thách thứ giảm lượng cacbon nền kinh tế toàn cầu đế cuối thế kỷ có nghĩa là mỗi lĩnh vực phải có vai trò của nó: “Mối quan tâm lớn nhất là khi bạn cần để bắt đầu đạt tới đỉnh cao để hướng tới không còn lượng cacbon, chúng ta phải bắt đầu đạt tới đỉnh cao khá sớm nhưng sau đó bạn nhận được các vấn đề của các nhà máy than đá này là ‘chấm dứt cuộc sống bất cứ lúc nào’ (end-of-life' any time soon).
Tăng quy mô của năng lượng tái tạo lên đến 36% trong tổng cơ cấu năng lượng toàn cầu vào năm 2030 sẽ cắt giảm một nửa lượng khí CO2 thải ra
Chuyển đổi sang năng lượng tái tạo để đạt được mục tiêu COP21 đề ra
Các nước có thể giữ lời hứa của mình trong thỏa thuận lịch sử Paris về chống biến đổi khí hậu bằng cách nhanh chóng gia tăng sản lượng năng lượng gió và mặt trời lên đến 36% trong tổng cơ cấu năng lượng toàn cầu, Cơ quan Năng lượng tái tạo quốc tế (International Renewable Energy Agency_IRENA) tổ chức phiên họp đầu tiên tại thành phố Abu Dhabi kể từ sau hội nghị COP21 diễn ra tại Paris được xem là một thử nghiệm quan trọng để đánh giá xem các quốc gia sẵn sàng như thế nào trong việc thực hiện kế hoạch chống biến đổi khí hậu. Trong các cuộc đàm phán về khí hậu diễn ra tại Paris vào cuối năm 2015, gần 200 quốc gia đã đồng ý hạn chế mức tăng nhiệt độ toàn cầu dưới 20C và 187 quốc gia đã đặt mục tiêu cắt giảm lượng khí thải nhà kính. Các quan chức chính phủ thực hiện lời hứa của mình bằng đưa các chỉ tiêu về cắt giảm lượng khí thải nhà kính vào chính sách và thúc đẩy sự phát triển của công nghệ năng lượng sạch, IRENA cho rằng các mục tiêu này đều nằm trong tầm tay nếu các quốc gia đẩy nhanh tiến độ của mình. Tăng quy mô của năng lượng tái tạo lên đến 36% trong tổng cơ cấu năng lượng toàn cầu vào năm 2030 sẽ cắt giảm một nửa lượng khí CO2 thải ra để hạn chế mức tăng nhiệt độ toàn cầu dưới 20C, theo đó hiệu suất năng lượng sẽ giải quyết 50% lượng khí thải còn lại. Ông Adnan Amin, Tổng giám đốc của IRENA cho biết: "Thỏa thuận Paris đưa ra tầm nhìn xa về việc cắt giảm lượng khí thải nhà kính và tầm quan trọng của việc phát triển ngành năng lượng cacbon thấp, bây giờ IRENA phải thực hiện các bước tiếp theo và lập kế hoạch hoàn thành mục tiêu chống biến đổi khí hậu và định hướng thế giới đến năng lượng bền vững trong tương lai". Để thúc đẩy hành động của các quốc gia, IRENA đưa ra một báo cáo nói rằng việc thị phần của năng lượng tái tạo tăng gấp đôi vào năm 2030 làm GDP toàn cầu tăng lên 1.1% hay 1.3 tỷ đôla và tạo ra hơn 24 triệu việc làm trong lĩnh vực năng lượng tái tạo.
Bà Christiana Figueres-Giám đốc khí hậu của UN phát biểu nhiều lần rằng bà mong chờ Thỏa thuận Paris đưa ra một tín hiệu rõ ràng cho cộng đồng doanh nghiệp để họ quyết tâm chuyển đổi từ nền kinh tế phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch và một trong số những thay đổi đã được thực hiện. Theo báo cáo của công ty Bloomberg New Energy Finance, năm ngoái năng lượng tái tạo trên toàn cầu được đầu tư 329 tỷ đôla cao nhất từ trước đến nay, cũng theo báo cáo này dù giá dầu giảm mạnh nhưng đầu tư vào năng lượng sạch vẫn tăng lên. Bà Angela Kallhauge, một quan chức của IRENA mong rằng Thỏa thuận Paris về chống biến đổi khí hậu sẽ tạo đà cho sự chuyển đổi này, bà nói: "Chúng tôi không coi biến đối khí hậu là một tổn thất mà bắt đầu coi nó là một cơ hội".
WHO và các đối tác đánh giá cao kết quả của Hội nghị biến đổi khí hậu (COP21)
Ngày 2/3/2016. MANILA. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và các đối tác đánh giá cao kết quả của Hội nghị các bên tham gia về biến đổi khí hậu (COP21). Từ ngày 30/11 đến 11/12/2015, các nhà lãnh đạo thế giới, các chuyên gia về biến đổi khí hậu, các đại diện đến từ khu vực tư nhân và các tổ chức xã hội dân sự đã nhóm họp tại Paris để thiết lập một tiêu chuẩn mới nhằm đối phó với các vấn đề toàn cầu phức tạp do biến đổi khí hậu gây ra. Kết thúc hội nghị, 195 quốc gia đã cam kết hạn chế sự gia tăng nhiệt độ ở mức thấp hơn dưới 20C thắp lên “một ngọn lửa đầy hy vọng ” (a huge flame of hope). Tuy nhiên, vượt qua những thách thức do một môi trường luôn thay đổi gây ra đối với sức khỏe tiếp tục mang một ý nghĩa rất lớn. Biến đổi khí hậu, suy giảm tầng ô-zôn trong tầng bình lưu, mất đa dạng sinh học, những thay đổi trong hệ thống thủy văn và các nguồn cung cấp nước ngọt, suy thoái đất, đô thị hóa và căng thẳng trên các hệ thống sản xuất lương thực, thực phẩm gây ra bao nỗi đau và mất mát không kể xiết cho nhân loại trên khắp toàn cầu.
Chính trong bối cảnh này, ông Kaveh Zahedi-Giám đốc khu vực của UNEP và Đại diện khu vực châu Á và Thái Bình Dương; ông Emmanuel de Guzman, Bí thư, Phó chủ tịch Uỷ ban biến đổi khí hậu của Philippines và Tiến sĩ Wilfried Kreisel, nguyên Giám đốc điều hành nhóm Sức khỏe và môi trường (Health and Environment Executive Director) tại tổng hành dinh WHO đã thảo luận về kết quả của COP 21 và tác động đối với khu vực này trong một diễn đàn tại Văn phòng khu vực vào ngày 4/2/2016. Trong khi hoan nghênh các diễn giả khách mời đến diễn đàn, Tiến sĩ Shin Young-soo, Giám đốc WHO khu vực Tây Thái Bình Dương cho biết: “Trong tháng 12/2015, thế giới đã cùng nhóm họp tại Paris để thảo luận và tranh luận về tương lai của hành tinh chúng ta, sau nhiều năm trì hoãn chúng tôi hoan nghênh thỏa thuận này và hoan nghênh các chính phủ trên thế giới vì thành tựu mang tính lịch sử này. Sự liên kết giữa sức khỏe và môi trường rất phức tạp và rộng lớn, các yếu tố môi trường rủi ro như nước không an toàn, vệ sinh kém, chất lượng không khí thấp, sự phơi nhiễm đối với chất thải nguy hại chỉ là một vài trong vô số những mối đe dọa sức khỏe nghiêm trọng nhất mà chúng ta đang phải đối mặt hiện nay và theo đó biến đổi khí hậu sẽ chỉ làm cho các mối đe dọa này trở nên trầm trọng hơn”.
Theo các diễn giả, Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu bao gồm sáu nội dung chính: (1) thỏa thuận để hạn chế sự gia tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu dưới 20C và cố gắng để hạn chế xuống 1,50C (agreement to limit global average temperature increase to below 2 degrees and to strive to limit to 1.5 degrees); (2) cứ 5 năm một lần, các nước phải tăng cường các hành động về khí hậu (every 5 years, countries must strengthen climate actions); (3) tăng cường tính minh bạch để đảm bảo các cam kết được thực hiện (enhanced transparency to ensure commitments are met); (4) cung cấp nguồn tài chính dành cho khí hậu để hỗ trợ các nước đang phát triển (climate financing to support developing countries); (5) mục tiêu lâu dài để đạt được mục đích không phát thải khí (long-term goal to achieve net zero emissions); (6) thích ứng để trợ giúp những đối tượng dễ bị tổn thương nhất trên thế giới (adapting to help the world's most vulnerable). Ông Zahedi cho rằng sự thay đổi khí hậu là một tác nhân nguy cơ lớn về sức khỏe với các ảnh hưởng hiện thờiđược cho là sẽ ngày càng tác động mạnh hơn tới sức khỏe con người bao gồm suy thoái đất, mất đa dạng sinh học, giảm khả năng tiếp cận với nước ngọt tần suất ngày càng gia tăng và ảnh hưởng ngày càng lớn hơn của thiên tai (land degradation, biodiversity loss, reduced access to freshwater, and the increasing frequency and higher impact of natural disasters). “Kinh nghiệm của châu Á Thái Bình Dương trong 4 thập kỷ qua cho thấy một sự kết nối mạnh mẽ giữa biến đổi khí hậu và các tần số và cường độ của bão lụt, hạn hán và nắng nóng”, ông Zahedi cho biết: “Trong khi các thiên tai đang gia tăng trên toàn thế giới, khu vực Châu Á Thái Bình Dương đã trải qua một số trong những thảm họa gây tổn hại nhất trong những thập kỷ gần đây với những hậu quả báo động đối với phúc lợi của con người”. 8 trong số 10 quốc gia hàng đầu bị ảnh hưởng của thiên tai trong thập kỷ qua là từ khu vực châu Á Thái Bình Dương: Afghanistan, Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia, Nhật Bản, Pakistan, Philippines và Việt Nam. Tổng thiệt hại ước tính khoảng 1,4 nghìn tỷ USD, ảnh hưởng đến 1,7 tỉ người và khiến 700.000 người chết trong thập kỷ qua. Ông Zahedi cho rằng đó là do thay đổi khí hậu và tính linh động cao hơn của dân số: “các vectơ và các bệnh truyền nhiễm sẽ lan rộng” (vectors and infectious diseases will spread). Ông de Guzman nói rằng chìa khóa để thực hiện COP 21 đang thay đổi cách mọi người làm việc và tìm ra phương cách để chuyển giao các hợp phần của hiệp định tới các cấp cơ sở, ông cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải làm cho người dân hiểu được rằng người dân cần phải thay đổi hành vi nhằm đối phó với những rủi ro mà biến đổi khí hậu gây ra và kêu gọi tất cả mọi người cần phải hành động một cách nhanh chóng, cùng nhau làm việc để khử sạch khí các-bon trên toàn thế giới và đạt được mục tiêu hạn chế sự thay đổi nhiệt độ xuống 1,50C.
Năng lượng tái tạo sẽ đem lại bầu không khí trong lành và sức khỏe cho mọi người
Tiến sĩ Kreisel cho biết biến đổi khí hậu luôn được ưu tiên trong chương trình nghị sự của WHO, năm 2007 Tổng Giám đốc WHO-Tiến sĩ Margaret Chan xác định biến đổi khí hậu là một mối ưu tiên hàng đầu của tổ chức này. Năm 2008, WHO chọn biến đổi khí hậu là chủ đề của Ngày sức khỏe thế giới (World Health Day) và thừa nhận rằng biến đổi khí hậu đang đặt ra mối đe dọa ngày càng tăng đối với an ninh y tế công cộng toàn cầu. Năm 2015, kế hoạch công tác mới về biến đổi khí hậu đã được công bố với nội dung bao gồm các mối hợp tác (partnerships), nâng cao nhận thức (awareness-raising), thu thập bằng chứng (evidence-gathering) và lãnh đạo công tác ứng phó sức khỏe cộng đồng (leading the public health response). Vào tháng 10 năm nay, văn phòng khu vực Tây Thái Bình Dương và văn phòng khu vực Đông Nam Á của WHO cùng với Chương trình Môi trường UN (UNEP) sẽ một lần nữa triệu tập Diễn đàn khu vực về môi trường và sức khoẻ ở khu vực các nước Đông Nam và Đông Á (Regional Forum on Environment and Health in Southeast and East Asian Countries). Từ năm 2005, diễn đàn này đã là nơi các bộ trưởng y tế và môi trường từ 14 nước Đông Nam và Đông Á gặp gỡ và thảo luận về vấn đề cấp bách về môi trường có ảnh hưởng đến sức khỏe (environmental issues that impact on health); đồng thời là cơ hội để chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm, thúc đẩy hợp tác và thiết lập quan hệ đối tác để giải quyết rất nhiều vấn đề như chất lượng không khí, nước sạch, vệ sinh môi trường và vệ sinh cá nhân, chất thải rắn và nguy hại, hóa chất độc hại và các chất nguy hại, chuẩn bị đối phó tình trạng khẩn cấp, đánh giá tác động sức khỏe và biến đổi khí hậu. Các nhóm công tác theo chuyên đề của diễn đàn sẽ kiểm tra sự kết nối giữa biến đổi khí hậu và sức khỏe thông qua việc sử dụng các công cụ như đánh giá môi trường và sức khỏe tích hợp (Integrated Environment and Health Assessment), cuộc họp cũng diễn ra vào thời điểm sơ khai của các Mục tiêu Phát triển bền vững (SDGs) trong đó bao gồm một số mục tiêu và các chỉ số trực tiếp liên quan đến môi trường.