Dịch bệnh Ebola dập tắt các nỗ lực phòng chống sốt rét (Ebola outbreak shuts down malaria-control efforts). WHO và các đối tác đồng ý về một cách tiếp cận phổ biến nhằm tăng cường khả năng sẵn sàng với Ebola ở các nước không bị ảnh hưởng
Thông tin cập nhật về dịch bệnh Ebola
Theo thông tin cập nhật của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đến ngày 16/10/2014 đã có 9.066 ca mắc, trong đó 4.542 tử vong do Ebola (EVD) ở 6 quốc gia châu Phi; 435 trường hợp là cán bộ y tế mắc bệnh, trong đó có 244 trường hợp tử vong. Điều đáng chú ý là dịch bệnh do EVD đã lây lan tới các quốc gia ngoài châu Phi là Mỹ (3 ca) và Tây Ban Nha (1 ca), khi những người là nhân viên y tế mặc dù được trang bị bảo hộ đầy đủ và thực hiện đúng quy trình cách ly khi tiếp xúc với bệnh nhân nhưng vẫn bị nhiễm bệnh.
Đặc biệt tại 3 nước Tây Phi trong vòng 3 tuần qua số mắc và tử vong tăng gấp đôi so với trước đó như Guinea (1.472 ca mắc, 843 tử vong); Liberia (4.249 ca mắc, 2.458 tử vong); Sierra Leone (3.252 ca mắc, 1.183 tử vong); Nigeria (20 ca mắc, 8 tử vong); Senegal (1 ca mắc, 0 tử vong); Congo (68 ca mắc, 49 tử vong); Hợp chủng quốc Hoa Kỳ (USA) (3 ca mắc, 1 tử vong) và Tây Ban Nha (1 ca mắc, 0 tử vong).
Không tuân thủ quy trình cách ly y tế
Theo bản tin CNN ngày 15/10/2014. Bệnh nhân nhiễm virus Ebola thứ 3 tại Mỹ đã không tuân thủ quy trình mà vẫn lên máy bay chở 132 người khác trước khi nhập viện điều trị cách ly. Các quan chức y tế Mỹ công bố danh tính bệnh nhân nhiễm virus Ebola thứ 3 tại nước này là cô Amber Vinson, 29 tuổi. Vinson chính là đồng nghiệp của nữ y tá gốc Việt Nina Pham, trong nhóm điều trị cho Eric Duncan, bệnh nhân Ebola đầu tiên tại Mỹ. Giám đốc Trung tâm kiểm soát và phòng chống dịch bệnh Hoa Kỳ (USCDC), ông Tom Frieden cho biết Vinson và các nhân viên trong nhóm điều trị cho Duncan thuộc diện phải theo dõi triệu chứng Ebola do đó họ không được phép đáp bất kỳ một chuyến bay thương mại nào với những hành khách khác. Tuy nhiên Vinson vẫn đáp chuyến bay đi Ohio vào ngày 14/10/2014 trước khi biết tin đồng nghiệp Nina Pham nhiễm virus Ebola. Điều đáng nói là Vinson cũng không khai báo với nhân viên sàng lọc về cơn sốt nhẹ khi làm thủ tục lên máy bay, trong khi nhiệt độ cơ thể của cô là 37,50C. Giới chức y tế đã buộc phải truy tìm nguồn gốc 132 người cùng trên chuyến bay với Vinson, đồng thời trấn an dư luận về khả năng lây nhiễm rất thấp. Theo giải thích của ông Frieden thì cô Vinson chưa có dấu hiệu rõ rệt về việc nhiễm Ebola suốt giai đoạn trên máy bay, trong khi virus không lây lan nếu như các triệu chứng chưa phát ra ngoài.
 |
Nữ y tá Vinson không tuân thủ quy trình cách ly y tế khi bay chung
với 132 người khác |
Dịch bệnh Ebola dập tắt các nỗ lực phòng chống Sốt rét
Ngày 3/10/2014. VOA News -Các chuyên gia y tế công cộng cộng lo ngại rằng một đại dịch có thể lấy mất đi nỗ lực phòng chống dịch bệnh khác ở Tây Phi. Khi số người chết do Ebola gia tăng lên con số hàng ngàn ở Tây Phi thì vụ dịch có thể có một tác động lây lan trên cả khu vực do căn bệnh nguy hiểm nhất, vụ dịch hầu nhưđã dập tắt các nỗ lực phòng chống bệnh sốt rét ở Liberia, Guinea và Sierra Leone làm dấy lên lo ngại rằng số ca nhiễm bệnh do muỗi truyền có thể bắt đầu tăng-nếu như các quốc gia này không sẵn sàng.
Cho đến nay, ước tính trên 4.000 người đã chết vì Ebola ở Guinea, Sierra Leone và Liberia trong vụ dịch hiện nay, mặc dù Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thừa nhận rằng con số chính thức đánh giá thấp tổng số. Ngược lại, bệnh sốt rét đã giết chết hơn 6.300 người tại các quốc gia này trong năm 2012, hầu hết là trẻ nhỏ. Nhìn chung, số trường hợp tử vong sốt rét đã giảm khoảng 30% ở châu Phi kể từ năm 2000 nhờ vào chương trình quốc gia được sự hỗ trợ của các cơ quan tài trợ quốc tế như Quỹ Toàn cầu phòng chống AIDS, Lao và Sốt rét (Global Fund to Fight AIDS, Tuberculosis and Malaria), Cơ quan Phát triển Quốc tế của Hoa Kỳ (US Agency for International Development) và sáng kiến Đẩy lùi sốt rét (Roll Back Malaria) của WHO. Kế hoạch phân phát màn ngủ miễn phí để bảo vệ trẻ em tránh bị muỗi đốt, đào tạo nhân viên y tế để phát hiện các trường hợp mắc bệnh sốt rét và cung cấp các xét nghiệm và thuốc điều trị sốt rét miễn phí cho bệnh nhân.
 |
Chăm sóc sức khỏe thường kỳ bị sụp đổ trong vu dịch
vì cả bệnh nhân và các nhà cung cấpđều xa lánh
các phòng khám vì sợ bị lây nhiễm. |
Tuy nhiên, vụ dịch Ebola đã mang những nỗ lực phòng chống sốt rét này đi vào bế tắc tại 3 quốc gia bị ảnh hưởng. "Không ai làm một điều" (Nobody is doing a thing), Thomas Teuscher-Quyền giám đốc điều hành Đối tác đẩy lùi bệnh sốt rét (Roll Back Malaria Partnership) có trụ sở tại Geneva, Thụy Sĩ cho rằng các loại thuốc sốt rét đang ở trong nhà kho của chính phủ, đặc biệt ở Liberia và Guinea, nơi các xe tải chở các vật tư y tế đã bị tấn công bởi những người tức giận với việc xử lý của chính phủ về vụ dịch Ebola. Liberia đã lên kế hoạch một chiến dịch quốc gia nhằm phân phát màn ngủ trong năm nay nhưng Teuscher nói rằng điều đó có thể khó khăn để khởi động nó bây giờ.
Chăm sóc sức khỏe thường xuyên đã bị sụp đổ trong vụ dịch bởi vì cả bệnh nhân và các nhà cung cấp đã xa lánh các phòng khám vì sợ lây nhiễm, kết quả là hàng chục ngàn người có thể chết vì những nguyên nhân có thể điều trị, Estrella Lasry, một chuyên gia y học nhiệt đới cho tổ chức từ thiện y tế bác sĩ không biên giới (MSF) tại New York cho biết. Điều này bao gồm những biến chứng của việc sinh đẻ, chấn thương và các tình trạng bệnh lý cấp tính khác đòi hỏi phải phẫu thuật và các nguyên nhân như bệnh tiêu chảy, virus đường hô hấp, đặc biệt là bệnh sốt rét. Với bệnh sốt rét điều trị thích hợp thường có thể được chữa khỏi hoàn toàn nhưng nếu không được điều trị nó có thể phát triển thành một thể nghiêm trọng và thường gây tử vong. "Đó là một thảm họa trong tất cả các cách có thể," Lasry nói. "Tác động y tế công cộng sẽ rất lớn".
Tính đến tháng 8/2014, WHO đã không nhìn thấy một sự gia tăng năm theo năm ở những người có triệu chứng sốt rét báo cáo tại các phòng khám ở Guinea, quốc gia duy nhất bị bị ảnh hưởng bởi Ebola với các mà dữ liệu có sẵn. Trong thực tế, số trường hợp tử vong sốt rét tại các phòng khám Guinea giảm trong nửa đầu năm nay so với năm 2013 nhưng điều đó không nhất thiết phải là tin tốt, Teuscher nói. Điều này có nghĩa rằng những người bị ốm nặng ở cách xa bệnh viện, sợ hãi bởi vụ dịch Ebola và cái chết của họ đã không được ai chú ý. Hơn nữa, các triệu chứng của bệnh sốt rét hơi giống Ebola, vì thế rất nhiều người có thể có sốt rét tránh đi đến các phòng khám vì sợ biết được điều tồi tệ nhất, Alice Johnson, một y tá và cố vấn lâm sàng cho Last Mile Health, một tổ chức ở Boston, Massachusetts,chuyên về đào tạo nhân viên y tế ở nông thôn Liberia cho biết.
Tác động của Ebola đối với các chương trình sốt rét có thể kéo dài sau khi dịch kết thúc chẳng hạn như ở Guinea, chính quyền chôn nạn nhân Ebola với màn ngủ của họ để ngăn chặn sự lây nhiễm đã làm gia tăng mối nghi ngờ rằng các màn ngủ có thể có một số kết nối cố hữu tới Ebola. Các nhân viên y tế sợ làm xét nghiệm máu để xác định bệnh sốt rét vì Ebola lây lan qua máu và chất dịch cơ thể khác có thể dẫn đến những người không bị bệnh sốt rét được cho thuốc chống sốt rét và điều này có thể đóng góp vào sự phát triển kháng thuốc ở các ký sinh trùng gây ra bệnh sốt rét.
Điều quan trọng là cần có là các chương trình phòng chống sốt rét trở lại theo như cũ vì theo Teuscher đó là một phần có thể giúp chống lại Ebola. Ví dụ tạiSierra Leone khoảng 2.000 nhân viên y tế cộng đồng đã được đào tạo đi vào các ngôi làng nhằm phát hiện và điều trị bệnh sốt rét, họ cũng có thể được huấn luyện để phát hiện Ebola và giúp đỡ những người bị nhiễm bệnh nhận được sự chăm sóc, ông nói: "Có khả năng, chúng tôi có một đội quân của những người có sẵn tại các quốc gia này những người có kinh nghiệm cung cấp các thuốc điều trị bệnh sốt rét, họ vẫn còn đó, họ chỉ cần được giúp đỡ để làm một công việc tốt".
Cách tiếp cận của WHO với Ebola ở các quốc gia không bị ảnh hưởng
Cập nhật ngày 10/10/2014. WHO và các đối tác đồng ý về một cách tiếp cận phổ biến nhằm tăng cường khả năng sẵn sàng với Ebola ở các nước không bị ảnh hưởng (WHO and Partners agree on a common approach to strengthen Ebola preparedness in unaffected countries). WHO và các tổ chức đối tác gặp nhau tại Brazzaville đã nhất trí về một loạt các hành động cốt lõi nhằm hỗ trợ các nước không bị ảnh hưởng bởi Ebola trong việc tăng cường sự sẵn sàng của họ trong trường hợp có một vụ dịch bùng phát, xây dựng dựa trên những nỗ lực chuẩn bị hiện có của quốc gia và quốc tế, một bộ công cụ đang được phát triển để giúp bất cứ nước nào nhằm tăng cường và thúc đẩy sự sẵn sàng của quốc gia.
Một trong những công cụ này là một bảng kiểm tra toàn diện (comprehensive checklist) về các nguyên tắc cốt lõi, tiêu chuẩn, năng lực và thực hành mà tất cả các nước cần phải có hoặc đáp ứng. Bảng kiểm tra có thể được sử dụng bởi các quốc gia để đánh giá mức độ sẵn sàng ứng phó, hướng dẫn nỗ lực của họ nhằm tăng cường khả năng của chính quốc gia đó và yêu cầu sự trợ giúp. Các mục trên bảng kiểm tra bao gồm việc kiểm soát nhiễm khuẩn (infection prevention control), truy tìm nguồn tiếp xúc (contact tracing), quản lý ca bệnh giám sát (case management surveillance), năng lực phòng xét nghiệm (laboratory capacity), chôn cất an toàn (safe burial), nâng cao nhận thức và sự tham gia của cộng đồng, luật pháp quốc gia và các quy định để hỗ trợ sự sẵn sàng của quốc gia (public awareness and community engagement and national legislation and regulation to support country readiness).
"Trong khi chúng ta tập trung một cách đúng đắn vào việc ngăn chặn vụ dịch ở các nước bị ảnh hưởng thì chúng ta không nên quên rằng tất cả các nước khác cũng có nguy cơ, mặc dù ở mức độ khác nhau", Giám đốc WHO tại khu vực châu Phi, Tiến sĩ Luis Sambo nói: "Cuộc họp này đã phục vụ mục đích của chúng ta nhằm có kế hoạch hỗ trợ cho các quốc gia không bị ảnh hưởng, đặc biệt là cácquốc gia ưu tiên, được chuẩn bị và sẵn sàng để phát hiện và đối phó với bất kỳ với bệnh virus do Ebola nếu nó xảy ra".
Trọng tâm hỗ trợ ban đầu của WHO và các đối tác sẽ là "các quốc gia ưu tiên cao nhất” (highest priority countries) như Cote d'Ivoire, Guinea-Bissau, Mali và Senegal”- tiếp theo là "quốc gia ưu tiên cao"( high priority countries) như Benin, Cameroon, Cộng hòa Trung Phi, Cộng hòa Dân chủ Congo, Gambia, Ghana, Mauritania, Nigeria, Nam Sudan, và Togo. Các tiêu chí được sử dụng để ưu tiên cho các nước này bao gồm địa lý gần với các quốc gia bị ảnh hưởng, mô hình thương mại và di cư và sức mạnh của hệ thống y tế. Cócác dịch bệnh khác đang diễn ra của bệnh do virus Ebola tại Cộng hòa Dân chủ Congo và bệnh gây sốt xuất huyết do Marburg ở Uganda. Với lịch sử của dịch bệnh ở khu vực Tây Phi, thì các nước có chung đường biên giới với những nước này cần được hỗ trợ để tăng cường sự sẵn sàng của họ.
Trong bài phát biểu của mình, trợ lý Tổng giám đốc của WHO về Y tế và an ninh, Tiến sĩ Keiji Fukuda, nói về cảm giác cấp bách về những đặc trưng này và tất cả các cuộc họp cấp cao khác về Ebola mà ông đã tham dự trong thời gian qua. “ở tất cả các mức" (At all levels), ông nói: "sự cần thiết hoặc lời kêu gọi hành động từ tất cả các bên liên quan, hành động nhiều hơn để ngăn chặn sự lây lan của căn bệnh này. Kết quả của cuộc họp này sẽ cho phép chúng tôi củng cố và hài hòa sự hỗ trợ của chúng tôi, cho phép các hành động nhắm mục tiêu và ngay lập tức ở cácnước không bị ảnh hưởng, trong khi duy trì một cách tiếp cận tiêu chuẩn kỹ thuật cao với sức khỏe cộng đồng". Ngoài ra cuộc họp cũng phát triển một khuôn khổ để đo lường các cột mốc quan trọng và trách nhiệm chung cho việc đánh giá bởi các đối tác quốc tế và quốc gia, các công cụ đang được xem xét bởi các chuyên gia và sẽ được công bố công khai trong thời gian ngắn.
Những người tham gia cuộc họp đồng ý rằng bước tiếp theo ngay lập tức là tổ chức của quốc gia thực hiện các chuyến viếng thăm nhằm tăng cường sự hỗ trợ bổ sung khẩn cấp. Cuộc họp diễn ra từ ngày 8 đến 10/10/2014 với sự tham gia của một loạt các đối tác phát triển quốc tế liên quan vào các nỗ lực ứng phó Ebola.