Dự án chìa khóa trao tay về Trung tâm Gia tốc Quốc gia ứng dụng trong y học và các ngành kinh tế kỹ thuật đang được triển khai tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108. Theo dự kiến, trung tâm sẽ bắt đầu sản xuất đồng vị phóng xạ F-18 FDG, C-11, Ga-67 và Tl-201 trong năm 2009. Hiện tại, 2 trung tâm gia tốc khác cũng sắp được triển khai tại Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh và dự kiến ở nhiều tỉnh thành khác.
Theo Tiến sỹ Lê Ngọc Hà, Phó Chủ nhiệm khoa Y học hạt nhân - Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, y học hạt nhân hiện đại có thể ứng dụng trong nhiều chuyên khoa khác nhau như tim mạch, nội tiết, tiêu hóa, xương - khớp, tâm - thần kinh... và đặc biệt là ung thư.
Thống kê của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) cho thấy, trên thế giới có khoảng 1/3 số bệnh nhân vào viện được sử dụng các kỹ thuật y học hạt nhân để chẩn đoán. Tại Việt Nam, ước tính mỗi năm có khoảng 150 nghìn người mắc ung thư, trong đó có khoảng 75 nghìn bệnh nhân trong tình trạng nguy kịch.
Trong khi đó, việc ứng dụng các kỹ thuật hạt nhân vào chẩn đoán và điều trị ung thư còn rất hạn chế do thiếu máy móc, nguồn nhân lực được đào tạo, cộng đồng bệnh nhân, thậm chí không ít bác sỹ còn chưa thực sự hiểu biết đầy đủ về các ứng dụng của y học hạt nhân. Hiện tại, nguồn phóng xạ được sử dụng trong y học của Việt Nam chủ yếu được nhập từ nước ngoài với giá thành khá cao do nhiều yếu tố, đặc biệt là sự hao hụt do phân rã của các chất phóng xạ trong thời gian vận chuyển. Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt là đơn vị đầu tiên và đến nay vẫn là duy nhất thực hiện nghiên cứu và điều chế các chất phóng xạ. Trung bình mỗi năm, lò hạt nhân Đà Lạt sản xuất khoảng 150 Ci chất phóng xạ, chỉ đáp ứng được 40 - 50% nhu cầu về chủng loại và số lượng các chủng loại do công suất thấp và do số hốc chiếu hạn chế. Lò hạt nhân này đã hoạt động được hơn 1/4 thế kỷ, một số bộ phận của lò đã có tuổi trên 40 năm và sẽ hết hạn sử dụng trong 10 năm tới. Trong khi chưa có lò hạt nhân mới đa năng và công suất lớn hơn thì sản xuất đồng vị phóng xạ trên máy gia tốc cyclotron là một trong những giải pháp hữu hiệu để đáp ứng một phần nhu cầu chẩn đoán và điều trị bệnh bằng các kỹ thuật y học hạt nhân.
Dự án xây dựng Trung tâm Gia tốc Quốc gia với một máy gia tốc cyclotron IBA 30 MeV được ký kết từ năm 2004 có sự tham gia của 5 đơn vị gồm Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam (VAEC), Viện Vật lý Việt Nam, trường ĐH Bách khoa Hà Nội và ĐH Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội). Tiến sỹ Vũ Thanh Quang, Trưởng phòng Hóa phóng xạ, Viện công nghệ xạ hiếm thuộc Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam cho biết: Theo tiến độ, cyclotron 30 MeV sẽ được vận hành vào tháng 4-2009. Công suất 1 ca máy là 2 - 5 Ci đồng vị F-18 FDG/ngày (khoảng 100 - 250 liều), Ga-67 và Tl-201 vào khoảng 2 Ci/ngày(500 liều), tạm thời đáp ứng nhu cầu sử dụng các chất phóng xạ này ở các tỉnh phía Bắc. Không chỉ giảm chi phí trong chẩn đoán và điều trị bệnh, khi Trung tâm Gia tốc Quốc gia đi vào hoạt động, lần đầu tiên phương pháp chụp cắt lớp positron (Positron Emission Tomography: PET) - một công nghệ chẩn đoán y học hạt nhân hiện đại, có giá trị cao trong chẩn đoán bệnh ung thư sẽ được ứng dụng tại Việt Nam.
 |
Công nghệ chụp PET/CT(ảnh sưu tầm) |
Hiện nay, trong khi công nghệ PET đã được ứng dụng khá phổ biến trên thế giới, sử dụng đồng vị phóng xạ F-18 FDG trong chụp hình PET vẫn chưa được ứng dụng tại Việt Nam. Tiến sỹ Lê Ngọc Hà cho biết thêm, F-18 FDG là đồng vị phóng xạ có thời gian bán rã chỉ 110 phút nên Việt Nam không thể nhập khẩu mà chỉ có thể sử dụng dược chất phóng xạ này từ nguồn sản xuất tại chỗ, có nghĩa là chỉ khi Trung tâm Gia tốc đi vào hoạt động thì công nghệ PET mới được triển khai ứng dụng ở nước ta. Một vấn đề cấp thiết đặt ra khi Trung tâm Gia tốc Quốc gia đi vào hoạt động là nguồn nhân lực qua đào tạo chuyên sâu và có kinh nghiệm sản xuất đồng vị trên máy gia tốc cyclotron. Hiện nay, Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam đã có đội ngũ kỹ sư, kỹ thuật viên nhiều kinh nghiệm và đã được đào tạo chuyên sâu trong lĩnh vực sản xuất đồng vị trên lò hạt nhân. Tuy nhiên, do đồng vị phóng xạ được sản xuất trên máy gia tốc thường có thời gian sống ngắn hơn, vì vậy, tốc độ của các khâu trong quá trình sản xuất cũng đòi hỏi nhanh hơn, đặc biệt là các công đoạn xử lý hóa học bia sau chiếu và thủ tục QC cần phải thao tác rất nhanh và chuẩn xác. Vì vậy, việc trang bị những kiến thức, kỹ năng cần thiết cho các kỹ sư, kỹ thuật viên… sẽ làm việc tại trung tâm đang được Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam hết sức quan tâm. Sau cyclotron 30 MeV, dự kiến mạng lưới Trung tâm Y học hạt nhân và xạ trị sẽ được hình thành ở nhiều tỉnh thành khác, đáp ứng tốt hơn nhu cầu chẩn đoán và điều trị của người bệnh.