Báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Hội nghị Ủy ban tình trạng khẩn cấp theo Điều lệ y tế quốc tế về bùng nổ dịch bệnh Ebola 2014 ở khu vực Tây Phi (WHO Statement on the Meeting of the international health regulations emergency committee regarding the 2014 ebola outbreak in West Africa).
Tóm tắt nội dung báo cáo tình trạng khẩn cấp toàn cầu của WHO về dịch bệnh Ebola
Ngày 8/8/2014, tại phiên họp đầu tiên của Ủy ban tình trạng khẩn cấp được triệu tập bởi Tổng Giám đốc WHO theo Điều lệ Y tế Quốc tế (2005) [International Health Regulations_IHR (2005)] về bùng nổ dịch bệnh do virus Ebola 2014 ở khu vực Tây Phi. Trước đó các thành viên và ban cố vấn của Ủy ban tình trạng khẩn cấp đã có cuộc họp trực tuyến trong 2 ngày 6/8/2014 (13:00 đến 17:30) và 7/8/014 (13:00 đến 18:30) theo giờ Geneva (CET). Theo Điều lệ y tế quốc tế IHR (2005), các quốc gia tham gia vào phiên họp thông tin của hội nghị vào ngày 6/8/2014 gồm Guinea, Liberia, Sierra Leone và Nigeria.
Trong suốt phiên họp, Ban thư ký của WHO đã cung cấp thông tin cập nhật và đánh giá tình hình dịch bệnh Ebola ở khu vực Tây Phi. Các quốc gia được đề cập trong hội nghị đã trình bày những tiến triển gần đây ở quốc gia của họ bao gồm các biện pháp nhằm thực hiện chiến lược kiểm soát dịch bệnh nhanh chóng, những tồn tại và thách thức trong đối phó với dịch bệnh.
Sau khi thảo luận về thông tin được cung cấp, Ủy ban đã đưa ra khuyến cáo bùng nổ dịch Ebola ở Tây Phi là một “sự kiện đặc biệt nghiêm trọng” (extraordinary event) và là một nguy cơ y tế cộng đồng đối với các nước khác; hậu quả có thể lây lan ra các quốc gia khác là đặc biệt nghiêm trọng do độc tính cực mạnh của virus Ebola, sự lây lan trong cộng đồng và các cơ sở y tế và hệ thống y tế yếu kém hiện nay tại các quốc gia bị ảnh hưởng và có nguy cơ lây nhiễm; một sự phối hợp quốc tế được cho là cần thiết để ngăn chặn và đẩy lùi sự lây lan của virus Ebola. Đó là quan điểm nhất trí của Ủy ban các điều kiện về tình hình khẩn cấp y tế cộng đồng của mối quan tâm quốc tế được đáp ứng.
Bùng nổ dịch bệnh Ebola bắt đầu tại Guinea vào tháng 12/2013 đến nay đã lây lan ở các quốc gia Guinea, Liberia, Nigeria và Sierra Leone. Tính đến thời điểm ngày 4/8/2014, các quốc gia báo cáo có 1,711 ca mắc (1,070 được xác nhận, 436 ca có thể nhiễm, 205 ca nghi ngờ), trong đó có 932 ca tử vong. Đây là vụ bùng nổ dịch bệnh Ebola lớn nhất được ghi nhận, để đối phó với dịch bệnh này các quốc gia không bị ảnh hưởng đã đưa ra các khuyến cáo về đi lại và giao thương quốc tế để người dân chủ động phòng chống lây nhiễm bệnh.
Trong phần trình bày của các quốc gia và sau đó là cuộc thảo luận của Ủy ban, những thách thức mà các quốc gia bị ảnh hưởng đang phải đối mặt là hệ thống y tế yếu kém, thiếu hụt nguồn nhân lực, tài chính và cơ sở vật chất, kết quả là giảm khả năng đưa ra biện pháp đối phó dịch bệnh Ebola phù hợp; thiếu kinh nghiệm trong việc đối phó với dịch bệnh, nhận thức sai lầm về căn bệnh, bao gồm thắc mắc như virus lây lan như thế nào, tình trạng này phổ biến và tiếp tục là thách thức lớn ở một số cộng đồng; sự đi lại của người dân cao và một số trường hợp bị mắc nhiễm virus qua lại biên giới; sự lây lan của virus xảy ra ở 3 thủ đô: Conakry (Guinea); Monrovia (Liberia) và Freetown (sierra Leone); tỷ lệ nhiễm cao nhất được xác định trong số nhân viên y tế, nhấn mạnh các biện pháp ngăn ngừa tình trạng lây la không phù hợp ở nhiều cơ sở y tế. Ủy ban đã đưa ra khuyến cáo đến Tổng giám đốc để xem xét và đối phó dịch bệnh Ebola theo Điều lệ y tế quốc tế IHR (2005)
 |
Tổng Giám đốc WHO-Tiến sĩ Magrit Chan |
Đối với các quốc gia đang có dịch bệnh Ebola
Người đứng đầu quốc gia nên tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia, cung cấp thông tin về tình hình cho mỗi quốc gia, từng bước thực hiện để xử lý ổ dịch bệnh và đóng vai trò quan trọng trong cộng đồng về đảm bảo sự kiểm soát dịch bệnh nhanh chóng; cung cấp cách tiếp cận trực tiếp về kinh phí khẩn cấp để bắt đầu và duy trì các biện pháp đối phó; và đảm bảo tất cả các biện pháp cần thiết để động viên và khen thưởng lực lượng nhân viên y tế.
Bộ trưởng Bộ Y tế và các lãnh đạo ngành y tế nên gánh vác vai trò lãnh đạo của mình trong việc phối hợp và thực hiện các biện pháp đối phó với dịch Ebola, điều cơ bản đó là nên đến xem xét các khu vực bị ảnh hưởng và đi đến các trung tâm điều trị.
Các quốc gia nên hoạt động cơ chế quản lý tình trạng khẩn cấp/thảm họa quốc gia và thiết lập trung tâm hoạt động khẩn cấp thuộc thẩm quyền của người lãnh đạo quốc gia, sự hỗ trợ phối hợp từ tất cả các đối tác và từ thông tin, an ninh, tài chính và các lĩnh vực liên quan, để đảm bảo việc thực hiện đạt hiệu quả và giám sát các biện phám phòng chống dịch Ebola. Các biện pháp phải bao gồm ngăn ngừa và kiểm soát dịch bệnh (infection prevention and control_IPC), nhận thức cộng đồng, giám sát, xét nghiệm chẩn đoán tại phòng thí nghiệm chính xác, quản lý ca bệnh và truyền thông giáo dục kịp thời và thông tin chính xác tại các quốc gia. Đối với các khu vực bị nhiễm bệnh và có nguy cơ cao, cơ chế tương tự nên được thiết lập tại địa phương để đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp.
Các quốc gia phải đảm bảo rằng có nỗ lực trên phạm vi lớn và được duy trì để tham gia hoàn toàn cộng đồng thông qua các lãnh đạo địa phương, lãnh đạo tôn giáo và các thầy lang – vì vậy cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong xác định ca bệnh, giáo dục về nguy cơ nhiễm bệnh; người dân nên nhận thức những lợi ích của việc điều trị sớm.
Điều cần thiết đó là nguồn cung cấp mạnh mẽ được thiết lập để đảm bảo những tiện nghi y tế đầy đủ, đặc biệt trang thiết bị bảo hộ cá nhân (personal protective equipment_PPE), có sẵn cho những người cần đến chúng, kể cả nhân viên y tế, kỹ thuật viên xét nghiệm, nhân viên vệ sinh, nhân viên mai táng và những thứ khác có thể tiếp xúc với người nhiễm bệnh và các vật dụng bị nhiễm virus.
Tại những khu vực lây lan mạnh (ví dụ: khu vực biên giới của Sierra Leone, Guinea, Liberia), việc cung cấp dịch vụ chăm sóc lâm sàng có chất lượng, và sự hỗ trợ về tâm lý xã hội và vật chất cho những khu vực dân cư bị ảnh hưởng nên được sử dụng như là nền tảng cơ sở nhằm giảm các hoạt động di tản của người dân, nhưng các biện pháp bổ sung đặc biệt như là cách ly cũng nên được sử dụng như là điều cần thiết.
Các quốc gia nên đảm bảo việc các nhân viên y tế được nhận: các biện pháp bảo hộ phù hợp cho việc bảo hộ và sự an toàn của họ; thanh toán lương đúng thời hạn và, khi phù hợp, phải trợ cấp độc hại; ngoài ra còn phải giáo dục và đào tạo phù hợp về phòng chống và ngăn ngừa lây nhiễm, bao gồm việc sử dụng hợp lý các trang thiết bị bảo hộ cá nhân.
Các quốc gia nên đảm bảo rằng: các trung tâm điều trị và các phòng thí nghiệm chẩn đoán tin cậy được đặt ở vị trí gần nhất với các vùng lây nhiễm có thể; và những cơ sở này cần phải có số lượng nhân viên thích hợp được đào tạo, và trang thiết bị hợp lý và các nguồn cung cấp liên quan đến tập thể những người thuộc phạm vi trách nhiệm của một bác sĩ; và tình trạng an ninh thích hợp được cung cấp nhằm đảm bảo cả an toàn cho tập thể nhân viên và tối thiếu hóa nguy cơ bệnh nhân rời khỏi các trung tâm điều trị khi chưa được cho phép; và tập thể nhân viên thường xuyên được nhắc nhở và giám sát để đảm bảo việc tuân thủ IPC.
Các quốc gia nên tiến hành việc giám sát ra vào tất cả mọi người tại các sân bay quốc tế, cảng biển và các nút giao thông chính trên đất liền, nhằm phát hiện những người sốt không rõ nguyên nhân khớp với nguy cơ nhiễm Ebola tiềm tàng. Việc giám sát ra vào nên bao gồm tối thiểu, một bảng câu hỏi, một phép đo thân nhiệt và, nếu có sốt, phải đánh giá nguy cơ có thể do Ebola gây ra. Bất kỳ người nào bị ốm khớp với bệnh Ebola không nên được phép đi tiếp trừ khi việc này nằm trong một đợt sơ tán y tế phù hợp.
Không được cho phép di chuyển đi quốc tế với các trường hợp mắc hoặc tiếp xúc Ebola, trừ khi việc này nằm trong một đợt sơ tán y tế phù hợp nhằm tối thiểu hóa nguy cơ lây lan Ebola quốc tế. Các ca đã được xác nhận phải được cách ly ngay lập tức để điều trị tại một Trung Tâm Điều Trị Ebola cùng với việc ngừng di chuyển đi quốc tế hoặc trong nước cho tới khi 2 đợt xét nghiệm chẩn đoán Ebola rõ ràng cho kết quả âm tính được tiến hành cách nhau ít nhất 48 giờ. Các trường hợp tiếp xúc (không bao gồm các nhân viên y tế đã mang đồ bảo hộ thích hợp và nhân viên phòng thí nghiệm chưa từng tiếp xúc nguồn bệnh mà không có đồ bảo hộ) phải được theo dõi hàng ngày, và phải được giới hạn di chuyển trong nước và không được di chuyển đi quốc tế trong vòng 21 ngày sau khi tiếp xúc với nguồn bệnh). Các ca có nhiều khả năng và nghi ngờ nhiễm phải được cách ly ngay lập tức và việc di chuyển phải được giới hạn phù hợp với phân loại của họ là ca đã xác nhận hoặc là ca đã tiếp xúc.
Các quốc gia nên đảm bảo các lễ tang và an táng phải được tiến hành bởi các nhân viên được đào tạo bài bản, với các hoạt động nhằm giúp tạo điều kiện cho sự có mặt của gia đình và các thông lệ văn hóa, và phải phù hợp với các quy định y tế quốc gia, nhằm giảm nguy cơ lây nhiễm Ebola. Hoạt động di chuyển xác người của người nghi ngờ đã chết qua biên giới, các ca có nhiều khả năng hoặc đã được xác nhận phải bị cấm trừ khi được cho phép trong trường hợp phù hợp với các điều khoản an toàn sinh học quốc tế đã được công nhận.
Các quốc gia phải đảm bảo các dịch vụ y tế phù hợp phải đầy đủ cho phi hành đoàn và các nhân viên hãng hàng không hoạt động trong nước, và làm việc với các hãng hàng không nhằm đơn giản hóa và cân đối việc liên lạc và quản lý các hành khách có triệu chứng theo IHR (2005), các cơ chế theo dõi người đã tiếp xúc nguồn bệnh nếu được yêu cầu và việc sử dụng các bản ghi bộ định vị hành khách ở nơi hợp lý.
Các bang có dịch Ebola lây nhiễm nên cân nhắc việc trì hoãn việc tụ tập đông đúc cho tới khi ngăn chặn được dịch Ebola lây nhiễm.
Đối với các quốc gia có ca nhiễm virus Ebola tiềm tàng hoặc đã xác nhận và các quốc gia chưa bị ảnh hưởng có biên giới chung với các quốc gia bị ảnh hưởng
Các quốc gia có đường biên giới tiếp giáp với các quốc có lây lan Ebola nên khẩn cấp thiết lập việc giám sát những nhóm sốt hoặc tử vong không rõ nguyên nhândo sốt; thành lập khả năng tiếp cận với phòng thí nghiệm chẩn đoán đủ điều kiện đối với bệnh Ebola; đảm bảo rằng các nhân viên y tế có nhận thức về bệnh và được đào tạo trong các quy trình IPC thích hợp; và thành lập các nhóm phản ứng nhanh với khả năng điều tra và quản lý các ca Ebola và những người đã tiếp xúc với họ.
Bất kỳ quốc gia nào mới phát hiện một ca Ebola hoặc người tiếp xúc nghi ngờ hoặc đã xác nhận, hoặc các nhóm tử vong không rõ nguyên nhân do bị sốt, nên đối phó với tình hình này như là một tình trạnh khẩn cấp y tế, trong vòng 24 giờ đầu tiên ngay lập tức tiến hành các bước nhằm đánh giá và ngăn chặn dịch ebola tiềm tàng bằng cách bắt đầu quản lý ca bệnh, thành lập một chẩn đoán đáng tin cậy, và tiến hành tìm người tiếp xúc và theo dõi.
Nếu xác nhận có sự lây lan Ebola trong nước, các khuyến nghị đầy đủ dành cho Các quốc gia có Lây Lan virus Ebola nên được tiến hành, trên mức độ hoặc cả quốc gia hoặc dưới tầm quốc gia, phụ thuộc vào bối cảnh nguy cơ và dịch tễ học
Tất cả các quốc gia
Không cần thiết phải cấm tất cả hoạt động giao thương và di chuyển quốc tế; các lệnh giới hạn được đưa ra trong những khuyến nghị này liên quan đế sự di chuyển của các ca Ebola và những người tiếp xúc phải được tiến hành.
Các quốc gia nên cung cấp cho những người di chuyển đến các khu vực chịu tác động của Ebola và có nguy cơ các thông tin thích hợp về các nguy cơ, các biện pháp nhằm tối thiểu hóa các nguy cơ trên, và các lời khuyên về việc kiểm soát nguy cơ phơi nhiễm tiềm tàng.
Các quốc gia nên chuẩn bị việc phát hiện, điều tra, và quản lý các ca Ebola; việc này nên bao gồm việc tiếp cận đảm bảo một phòng thí nghiệm chẩn đoán đủ điều kiện cho Ebola và, tại nơi thích hợp, năng lực quản lý người di chuyển bắt nguồn từ các khu vực bị nhiễm Ebola đã biết đi tới các sân bay quốc tế hoặc các nút giao thông đường bộ chính với triệu chứng bệnh sốt không rõ nguyên nhân.
Toàn bộ dân chúng nên được cung cấp thông tinh chính xác và thích hợp về dịch bệnh Ebola và các phương pháp làm giảm nguy cơ phơi nhiễm.
Các quốc gia nên được chuẩn bị đảm bảo việc sơ tán và trở về cho các công dân (vd các nhân viên y tế) đã từng phơi nhiễm với virus Ebola.
Ủy ban nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hỗ trợ không ngừng của WHO và các đối tác quốc gia và quốc tế khác đối với việc tiến hành và giám sát hiệu quả những khuyến nghị này. Dựa vào khuyến cáo này, các báo cáo thực hiện bởi các quốc gia bị ảnh hưởng của dịch bệnh và thông tin có sẵn hiện hành, Tổng giám đốc chấp nhận đánh giá tình hìn của Ủy ban và vào ngày 8/8/2014 đã tuyên bố dịch bệnh Ebola tại Tây Phi là một Tình trạng khẩn cấp về các quan ngại quốc tế trong y tế công cộng (Public Health Emergency of International Concern_PHEIC). Tổng giám đốc phê chuẩn khuyến cáo của Ủy ban và phát hành nó thành các khuyến cáo tạm thời theo IHR (2005) nhằm giảm sự lây lan toàn cầu của virus Ebola, có hiệu lực từ ngày 08 tháng 08 năm 2014. Tổng giám đốc cảm ơn các cố vấn và thành viên Ủy ban về những khuyến cáo của họ và yêu cầu việc đánh giá lại tình hình này trong vòng 3 tháng.
 |
Dịch bệnh, chết chóc bao trùm 4 nước Tây Phi |
Cập nhật thông tin dịch bệnh Ebola đến ngày 12/8/2014
Theo thông tin cập nhật đến ngày 9/8/2014 của WHO (IHR) tổng số trường hợp mắc dịch bệnh do virus Ebola tại 4 nước Tây Phi là 1.848 trường hợp, trong đó có 1.013 tử vong bao gồm Guinea (506 ca mắc/373 tử vong); Liberia (599 ca mắc/323 tử vong); Nigeria (13 ca mắc/2 tử vong) và Sierra Leone (730 mắc/315 tử vong). Đặc biệt trong 3 ngày (từ 7/8 đến 9/8/2014) có 69 ca mắc Ebola, trong đó có 52 tử vong tại 4 quốc gia nêu trên.
Sự bùng nổ dịch cùng sự gia tăng các ca mắc bệnh cũng như tử vong do virus Ebola kéo dài gần nửa năm trời đã phá vỡ năng lực ngăn chặn dịch, trong khi năng lực phát hiện sớm các triệu chứng của bệnh để điều trị kịp thời là điều kiện tiên quyết để ngăn ngừa sự lây lan dịch bệnh gần như bị tê liệt do các bệnh viện bị đóng cửa. Các thiết bị bảo hộ cá nhân, chất khử trùng, thuốc men đều bị thiếu hụt nghiêm trọng trong khi chưa có thuốc chủng ngừa cũng như phác đồ điều trị đặc hiệu là nguyên nhân cơ bản khiến dịch bệnh Ebola phát triển ngoài tầm kiểm soát của hệ thống y tế các quốc gia đang có lưu hành dịch bệnh này.