Trong năm 2009 Điểm nghiên cứu sốt rét Khánh Phú (Khánh Hòa) đã đạt được nhiều kết quả hoạt động trong các nghiên cứu về dịch tễ học, côn trùng học, ký sinh trùng học; đặc biệt là nghiên cứu phát hiện ký sinh trùng sốt rét ở khỉ (P.knowlesi) có khả năng nhiễm sang người, đưa ra những nhận định ban đầuvề sự gia tăng lan truyền bệnh có thể có sự góp mặt của nguồn bệnh hoang dã.
Điểm nghiên cứu sốt rét Khánh Phú (Khánh Hòa) do Ủy ban Y tế Hà Lan-Việt Nam tài trợvới sự tham gia của 3đơn vị Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Trung ương, Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn và Trung tâm Phòng chống sốt rét tỉnh Khánh Hòa bao gồm 5 cán bộ (4 trình độ đại học,sau đại học) và 1 cán bộ trung cấp kỹ thuật. Nhiệm vụ của Đội điểm nghiên cứu sốt rét trong năm 2009 là giám sát dịch tễ và vector truyền bệnh sốt rét, nghiên cứu sốt rét rừng sâu và biện pháp phòng chống, công bố các kết quả nghiên cứu đạt được. Từ những nhiệm vụ này kết quả hoạt động của Đội nghiên cứu sốt rét Khánh Phú trong năm 2009 được tóm tắt như sau:
Về Dịch tễ học đánh giá chỉ số nhiễm mới được tính toán trên cơ sở phát hiện tại Trạm Y tế xã cho thấy sự lan truyền bệnh sốt rét trong năm 2009 (17.5%) có sự tăng lên so với năm 2008 (11.5%); mật độ ký sinh trùng sốt rét cũng tăng cao hơn, đặc biệt là chủng P.falciparum vẫn chiếm ưu thế (75%) so với cơ cấu chủng loại ký sinh trùng. Năm 2009 Đội nghiên cứu sốt rét Khánh Phú đã triển khai các hoạt động phát hiện chủ động có mục tiêu nhằm phát hiện triệt để các tường hợp mang ký sinh trùng sốt rét trong khu vực nghiên cứu, trong đó các đối tượng phát hiện được lưu ý là những người đi rừng, ngủ rẫy, những người có tiền sử hay mắc sốt rét và những người hiện đang có sốt mà không đến Trạm Y tế xã; lấy lam cho 557 lượt người, phát hiện 15.4% ký sinh trùng sốt rét, số ca P.falciparum phát hiện chủ động cũng chiếm hơn 2/3 lượng ký sinh trùng chung, những người có mật độ ký sinh trùng thấp (PDI < 5 thường không có sốt) chủ yếu được phát hiện chủ động, phương pháp này còn cho phép phát hiện số giao bào cao hơn phát hiện thụ động (> 40% so với < 30%), chỉ số giao bào cao cũng là điều kiện để lan truyền bệnh sốt rétmạnh hơn; bằng chứng là gần 60% người sốt rét có triệu chứng được phát hiện tại Trạm Y tế xã, tuy nhiên số người được phát hiện ở nhà cao hơn những người thường xuyên đi rừng rẫy nên có thể còn một lượng ký sinh trùng sốt rét ở nhóm người này chưa được phát hiện.
Về côn trùng số lượng muỗi An.dirus cũng tăng cao hơn so với cùng kỳ năm trước và có mật độ cao quanh năm, mặc dù trong tháng 6-7 mật độ muỗi có giảm thấp hơn so với các tháng khác nhưng vẫn thấy co sự hiện diện của muỗi ở trong thôn buôn; sự tăng cao số lượng muỗi An.dirus là một trong những nguyen nhân quan trọng dẫn đến sự gia tăng lan truyền bệnh trong năm 2009; các dẫn liệu nghiên cứu cũng cho thấy muỗi An.dirus chủ yếu tập trung tại các khu vực rừng-rẫy là nơi cộng đồng Khánh Phú đến làm ăn thường xuyên.
Về các hoạt động khác trong năm 2009 Đội nghiên cứu sốt rét Khánh Phú tiếp tục nghiên cứu biện pháp phòng chống lây lan trong rừng-rẫy với một hoạt chất chiết xuất từ thảo mộc có tên tạm gọi là PG do Viện Hóa học thuộc Viện Khoa học & kỹ thuật Việt Nam cung cấp; theo nguồn tin của Viện Hóa học thì hoạt chất này có tác dụng tăng cường hoạt tính xua của Permethrine khi tẩm vào tấm đắp, kết quả theo dõi sau 5 tháng tấm đắp tẩm Permethrine + PG đã ngăn cản khoảng 50% An.dirus đốt người trong rừng; tuy nhiên khi phân tích chi tiết thấy giá trị ngăn cản muỗi đốt của hợp chất gần 50% chỉ ở 27 ngày đầu, sau đó hầu như hết tác dụng, với kết quả như vậy thì việc áp dụng hoạt chất PG phòng chống muỗi đốt ở cộng đồng chưa có tính khả thi.
Từ kết quả nghiên cứu năm 2009 đối chiếu với những kết quả nghiên cứu trước đây của Điểm nghiên cứu sốt rét Khánh Phú cho thấy không có sự nhất quán trong dịch tễ học bệnh sốt rét trong phạm vi nghiên cứu như tỷ lệ muỗi nhiễm thoa trùng (sporozoite) không hề giảm đi trong khi mức sốt rét trong cộng đồng dân địa phương đã giảm xuống hàng chục lần, một câu hỏi được đặt ra là muỗi đã nhận được ký sinh trùng sốt rét từ nguồn nào ? phải chăng có sự lan truyền của ký sinh trùng sốt rét nguồn gốc động vật hoang dã ? để trả lời câu hỏi này trong 5 năm (2004-2008) với sự hợp tác của các phòng thí nghiệm chuyên khoa của Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Trung ương cũng như các nước Malaysia, Hà Lan như vẫn chưa có câu trả lời rõ rằng chắc cần có sự tham gia của các nhà di truyền học. Tuy nhiên kết quả hợp tác bước đầu trong năm 2009 của Đội nghiên cứu Khánh Phú với Trường Đại học Nagasaki, Đại học Y Fujita (Nhật Bản) đã phát hiện được 1 muỗi An.dirus nhiễm ký sinh trùng sốt rét ở người phối hợp với ký sinh trùng sốt rét ở khỉ (P.knowlesi) trong 3 mẫu thử nghiệm; những nghiên cứu tiếp theo cho thấy An.dirus trong rừng Khánh Phú nhiễm P.knowlesi với tỷ lệ khá cao, đặc biệt là các nghiên cứu trên người cũng đã phát hiện được 4/100 người dân ở xã Khánh Phú có nhiễm P.knowlesi ở khỉ. Kết quả nghiên cứu này đã được đăng tải trên Tạp chí International Juarnal for parasitology với tiêu đề “Anopheles dirus co-infection with human and mokey malaria parasites in Vietnam”.
Với những kết quả nghiên cứu đạt được, đặc biệt là việc phát hiện sốt rét ở khỉ có khả năng nhiễm sang người, Điểm nghiên cứu sốt rét Khánh Phú đã xây dựng một kế hoạch nghiên cứu sâu về loài ký sinh trùng này trong tương lai.