Ngày 17/5/2017. Tổ chức Y tế thế giới (WHO)-Hành động gấp đôi nhiệm vụ chấm dứt suy dinh dưỡng trong vòng một thập kỷ (Double-duty actions for ending malnutrition within a a decade). Suy dinh dưỡng có nhiều thể. Suy dinh dưỡng trẻ em có thể nhìn thấy cơ thể gầy còm so với chiều cao (thể còi cọc) hoặc tăng trưởng hạn chế (thể thấp còi). Ăn không đủ các chất dinh dưỡng quan trọng có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch, làm giảm sự phát triển của não và làm trầm trọng thêm nguy cơ của các bệnh như thiếu máu và mù lòa.
Chế độ ăn uống giàu calovượt quá nhu cầu trao đổi chất của cơ thể mang lại gánh nặng do thừa cân và béo phì, trong khi dư thừa dinh dưỡng chất béo đường và muối có thể làm tăng nguy cơ của các bệnh không lây nhiễm (NCDs).
Francesco Branco, Khoa dinh dưỡng cho sức khỏe và phát triển
(Department of Nutrition for Health and Development) của WHO.
Ước tính mới trên toàn thế giới cho thấy thể thấp còi ở trẻ em dưới 5 tuổi giảm từ 198 triệu xuống còn 155 triệu trong giai đoạn 2000-2016 (1). Theo Báo cáo dinh dưỡng toàn cầu (2), nhiều quốc gia đang đi đúng hướng để đạt được mục tiêu toàn cầu về giảm thể thấp còi và thể còi cọc ở trẻ em dưới 5 tuổi vào năm 2025. Trong nam giới trưởng thành, tỷ lệ toàn cầu chuẩn hóa theo tuổi của chỉ số khối cơ thể (BMI) thấp giảm từ 13,8% năm 1975 còn 8,8% vào năm 2014; mức tương ứng đối với phụ nữ là 14,6% và 9,7% (3). Tuy nhiên, sự tiến bộ về việc chấm dứt mọi thể suy dinh dưỡng vẫn còn hạn chế và không đầy đủ, và nó vẫn còn là một mối quan ngại nghiêm trọng đối với hầu hết các khu vực và quốc gia. Khoảng 52 triệu trẻ em vẫn còn còi cọc, hơn hai phần ba trong số đó sống ở châu Á (1). Là một nhóm, các nước có thu nhập thấp có trẻ em bị thấp còi hiện nay cao hơn so với năm 2000 (1). Nam Á có tỷ lệ cao BMI thấp ở người lớn (23,4% ở nam giới và 24,0% ở phụ nữ vào năm 2014) và tỷ lệ này cũng rất cao ở Trung và Đông Phi (1). Thiếu hụt vi chất dinh dưỡng vẫn còn cao dai dẳng với khoảng 264 triệu phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ bị ảnh hưởng thiếu máu do thiếu sắt(4).
Alessandro R Demaio, Khoa Dinh dưỡng vì sức khỏe và phát triển của WHO
Đồng thời, thừa cân, béo phì và NCDs liên quan đến chế độ ăn uống đang gia tăng đều đặn. Các ước tính gần đây cho thấy rằng 1,9 tỷ người lớn (38% dân số người lớn toàn cầu) và 41 triệu trẻ em dưới 5 tuổi bị thừa cân, trong khi bệnh tim và đột quỵ có liên quan là các nguyên nhân gây tử vong hàng đầu và thứ hai trên toàn thế giới, tương ứng (1), (3) và (5). Kết quả nhiều nước đang phải đối mặt với một "gánh nặng kép về suy dinh dưỡng" (double burden of malnutrition) một sự cùng tồn tại của suy dinh dưỡng và thừa cân, béo phì, hoặc các bệnh không lây nhiễm (6). Trong năm 2016, 57 trong 129 nước được khảo sát có mức độ nghiêm trọng của thấp còi hay thiếu máu cộng với thừa cân ở người lớn (được định nghĩa là tỷ lệ thấp còi hay thiếu máu (3) 20% và chỉ số BMI cao (3) 35% (2). Ngoài ra, còn có các kết nối sinh học giữa các thể suy dinh dưỡng khác nhau, ví dụ một đứa trẻ thấp còi có nhiều khả năng hơn một đứa trẻ có chiều cao bình thường bị thừa cân hoặc bị ảnh hưởng bởi các bệnh không lây nhiễm khi thành một người lớn, sự kết hợp của suy dinh dưỡng cũng xảy ra trong các hộ gia đình, thậm chí trong các cá nhân (6). Gánh nặng kép của suy dinh dưỡng là một thách thức sức khỏe khẩn cấp cho cộng đồng toàn cầu nhưng thông qua trình chia sẻ các thể suy dinh dưỡng đối nghịch nhau, những cơ hội mới và hiệu quả cho sự can thiệp xuất hiện. Đây là tiềm năng của "Hành động hai nhiệm vụ"( double-duty actions)-các can thiệp, chương trình và chính sách có khả năng đồng thời giảm nguy cơ hoặc gánh nặng của cả suy dinh dưỡng và thừa cân, béo phì, hoặc các bệnh không lây nhiễm liên quan đến chế độ ăn uống (7). Hành động hai nhiệm vụ cung cấp một cách tiếp cận lồng ghép để giải quyết vấn đề suy dinh dưỡng. WHO đề xuất ba cấp độ để tăng hiệu quả của các hành động dinh dưỡng thông qua một cách tiếp cận hai nhiệm vụ (6).
Corinna Hawkes, Trung tâm chính sách lương thực,
Trường Nghệ thuật và Khoa học Xã hội
(Centre for Food Policy, School of Arts and Social Sciences),
Đại học LondonCorinna
Thứ nhất, thông qua việc đảm bảo rằng các can thiệp, chính sách và các chương trình hiện thời được thiết kế để giải quyết một thể suy dinh dưỡng không vô tình làm tăng nguy cơ thể khác. Cách tiếp cận "không gây hại" (do not harm) này xuất hiện từ sự chú ý của ngành nông nghiệp trong quákhứ nhằm vào việc giải quyết suy dinh dưỡng. Khi đầu tư công và tư nhân ngày càng đổ vào tăng năng suất của một phạm vi nhỏ của các mặt hàng chủ lực, sự chú ý hạn chế đã được trả tiền để tác động trên nhiều vi chất dinh dưỡng phong phú, cây bản địa hoặc, quả thật vậy, nguy cơ tiêu thụ quá nhiều các loại thực phẩm không đúng (8). Mục đích đáng khen ngợi của cuộc cách mạng này trong năng suất cây trồng là đảm bảo lương thực đầy đủ-nhưng điều đó có thể đã vô tình tạo ra những thách thức dinh dưỡng khác. Trong tương lai, đảm bảo rằng các chương trình hiện nay được thiết kế để giải quyết một thể suy dinh dưỡng không gây nguy cơ dài hạn được tạo ra bởi các thể khác sẽ là chìa khóa. Thứ hai, có một nhu cầu để thúc đẩy các hoạt động hiện có được thiết kế để giải quyết một tloại suy dinh dưỡng đồng thời giảm bớt các loại khác. Nếu không có phương pháp "trang bị thêm" (retrofit) này thì các nhà hoạch định chính sách sẽ bỏ lỡ cơ hội hiệu quả hơn, hành động lồng ghép, bằng chứng là kinh nghiệm của Mỹ Latinh. Ở đó, dù với xu hướng đa dạng, đã có một sự suy giảm đáng kể tổng thể thấp còi-kèm theo một sự gia tăng nhanh chóng bệnh béo phì (9). Các khoản đầu tư chứng minh là có hiệu quả trong việc giảm thấp còi, chẳng hạn như các chương trình chuyển giao tiền mặt, vệ sinh môi trường tốt hơn, giáo dục của phụ nữ, và tiếp cận với dịch vụ chăm sóc sức khỏe, không được thừa hưởng để khuyến khích và cho phép các chế độ ăn lành mạnh,giàu dinh dưỡng. Ví dụ, chương trình chuyển tiền có thể đã được thiết kế đóng một vai trò lớn hơn trong việc tăng cường chế độ dinh dưỡng lành mạnh để giảm nguy cơ béo phì (10). Tương tự như vậy, các chương trình bữa ăn học đường tập trung vào việc làm giảm mất an ninh lương thực có thể đã được thừa hưởng bao gồm giáo dục dinh dưỡng nhiều hơn (9) và đảm bảo rằng đồ uống có đường và đồ ăn nhẹ được đưa ra khỏi trường học. Trong tương lai, các hành động lồng ghép giải quyết tất cả các thể suy dinh dưỡng thông qua các chương trình hiện có này có thể gặt hái lợi nhuận tăng gấp đôi. Thứ ba, xác định các yếu tố chia sẻ giữa các thể khác nhau của suy dinh dưỡng để xác định chủ động các hành động một lần nữa nhằm giảm thiểu tất cả các dạng suy dinh dưỡng. Trong khi nhiều yếu tố khác nhau nhu tiêu chảygây suy dinh dưỡng nhưng không gây béo phì ở một mức độ sâu hơn người ta có thể xác định hệ thống thực phẩm và môi trường thực phẩm liên quan, các chuẩn mực xã hội sâu đậm, tình trạng kinh tế xã hội, và sinh học như là các nguyên nhân chung và do đó chia sẻ cơ hội cho hành động. Dinh dưỡng là một yếu tố quyết định xuyên suốt đối với nhiều thách thức về sức khỏe và phát triển, với khả năng xúc tác việc đạt được các chỉ tiêu và mục tiêu toàn cầu quan trọng. Trong bối cảnh rộng hơn nhằm chấm dứt suy dinh dưỡng dưới mọi hình thức của nó,sự giao nhau của các hình thức dường như tương phản và thường gây nhiễu suy dinh dưỡng cung cấp một điểm quan trọng đối với tập trung đổi mới, cũng như các can thiệp chính sách và chương trình. Như đã nhấn mạnh trong hai bản tóm tắt chính sách mới được công bố bởi WHO trong tuần này (6), (7) giải quyết gánh nặng kép suy dinh dưỡng thông qua những hành động hai nhiệm vụ sẽ là cực kỳ quan trọng trong việc đạt được hai tham vọng của thập kỷ hành động về dinh dưỡng và Mục tiêu Phát triển bền vững của Liên Hiệp Quốc (UN).
Tài liệu tham khảo (References)
(1) Joint child malnutrition estimates: key findings of the 2017 edition. UNICEF/WHO/World Bank Group, 2017.
(2) Global Nutrition Report 2016. Washington DC: IFPRI, 2016.
(3) NCD Risk Factor Collaboration. Trends in adult body-mass index in 200 countries from 1975 to 2014: a pooled analysis of 1698 population-based measurement studies with 19.2 million participants. Lancet ; 387: 1377–96.
(4) WHO. The global prevalence of anaemia in 2011. http://www.who.int/nutrition/publications/micronutrients/global_prevalence_anaemia_2011/en/
(5) WHO. The top 10 causes of death (fact sheet).http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs310/en/
(6) WHO. The double burden of malnutrition. Policy brief. http://www.who.int/nutrition/publications/doubleburdenmalnutrition-policybrief/en/
(7) WHO. Double-duty actions. Policy brief.http://www.who.int/nutrition/publications/double-duty-actions-nutrition-policybrief/en/
(8) Global Panel on Agriculture and Food Systems for Nutrition. Food systems and diets: facing the challenges of the 21st century. London: Global Panel on Agriculture and Food Systems for Nutrition, 2016.
(9) FAO Latin America Office. Panorama alimentaria y nutricional.Santiago: FAO, 2017. http://www.fao.org/3/a-i6747s.pdf (accessed May 15, 2017).
(10) Fernald LC, Gertler PJ, Hou X. Cash component of conditional cash transfer program is associated with higher body mass index and blood pressure in adults. J Nutr 2008; 138: 2250–57.