Ngày 30/6/2015. | GENEVA | WASHINGTON –Tổ chức Y tế thế giới (WHO) xác nhận việc loại trừ sự lây truyền HIV và giang mai từ mẹ sang conở Cuba (WHO validates elimination of mother-to-child transmission of HIV and syphilis in Cuba). Ngày hôm nay Cuba đã trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới nhận được sự xác nhận từ WHO rằng Cu ba đã loại trừ được sự lây truyền HIV và giang mai từ mẹ sang con.
"Loại trừ sự lây truyền của virus là một trong những thành tựu y tế công cộng lớn nhất có thể", Tiến sĩ Margaret Chan, Tổng Giám đốc WHO cho biết: "Đây là một chiến thắng lớn trong cuộc chiến lâu dài của chúng ta nhằm chống lại HIV và các bệnh lây truyền qua đường tình dục và là một bước quan trọng hướng tới việc có một thế hệ không có AIDS", bà nói thêm. Michel Sidibé, Giám đốc điều hành của UNAIDS: "Đây là một sự tán dương dành cho Cuba và một thành tựu cho trẻ em và các gia đình ở khắp mọi nơi. Điều đó cho thấy rằng việc chấm dứt đại dịch AIDS là có thể và chúng tôi hy vọng Cuba là quốc gia đầu tiên của nhiều quốc gia đang tiến về phía trước để tìm kiếm sự xác nhận rằng họ kết thúc đại dịch với trẻ em của họ".
Thách thức (The challenge)
Mỗi năm, toàn cầu ước tính khoảng 1,4 triệu phụ nữ sống chung với HIV mang thai. Nếu không điều trị, họ có cơ hội 15-45% truyền virus cho con cái trong thời gian mang thai, sinh đẻ hoặc cho con bú. Tuy nhiên, nguy cơ giảm xuống chỉ hơn 1% nếu các thuốc kháng virus được cho cả bà mẹ và trẻ em trong suốt các giai đoạn khi lây nhiễm có thể xảy ra. Số trẻ em sinh ra hàng năm cóHIV đã giảm một nửa từ 2009-giảm từ 400.000 ca (2009) xuống còn 240.000 ca (2013). Tuy nhiên, các nỗ lực được tăng cường sẽ được đòi hỏi nhằm đạt được mục tiêu toàn cầu là có ít hơn 40.000 số ca trẻ nhiễm mới mỗi năm vào 2015. Gần 1 triệu phụ nữ mang thai trên toàn thế giới bị nhiễm giang mai hàng năm có thể dẫn đến việc sẩy thai sớm và thai chết lưu, tử vong sơ sinh, trẻ sơ sinh nhẹ cân và nhiễm trùng sơ sinh nghiêm trọng, tuy nhiên sự sàng lọc chi phí hiệu quả và đơn giản; sự lựa chọn điều trị trong khi mang thai như penicillin có thể loại bỏ hầu hết các biến chứng này.
Thành tựu của Cuba (Cuba’s achievement)
WHO/PAHO đã làm việc với các đối tác ở Cuba và các nước khác của châu Mỹ từ năm 2010 nhằm thực hiện một sáng kiến khu vực trong việc loại trừ sự lây truyền HIV và giang mai từ mẹ sang con. Là một phần của sáng kiến này, Cu ba đã làm việc để đảm bảo việc tiếp cận sớm với dịch vụ chăm sóc trước khi sinh,xét nghiệm HIV và xét nghiệm bệnh giang mai cho cả phụ nữ mang thai và các đối tác của họ, điều trị cho phụ nữ có xét nghiệm dương tính và con của họ, mỏ lấy thai và chất thay thế sửa mẹ, những dịch vụ này được cung cấp như một phần của hệ thống y tế công bằng, có thể tiếp cận và hệ thống y tế phổ quát trong đó các chương trình sức khỏe bà mẹ và trẻ em được lồng ghép với các chương trình HIV và các bệnh lây truyền qua đường tình dục. "Thành công của Cuba cho thấy rằng việc tiếp cận phổ cập và bảo hiểm y tế toàn có tính khả thi và thực sự là chìa khóa thành công, thậm chí chống lại những thách thức khó khăn như HIV", Giám đốc PAHO, Tiến sĩ Carissa F. Etienne nói: "Thành tựu mà Cuba có được hôm nay cung cấp nguồn cảm hứng cho các nước khác nhằm tiến tới việc loại trừ sự lây truyền HIV và giang mai từ mẹ sang con".
Các nỗ lực toàn cầu nhằm ngăn chặn sự lây truyền HIV và giang mai từ mẹ sang con (Global efforts to stop mother-to-child transmission of HIV and syphilis)
Đã có những nỗ lực lớn trong những năm gần đây để đảm bảo rằng phụ nữ nhận được sự điều trị mà họ cần để giữ cho bản thân có sức khỏe tốt và con cái của họ không có HIV và giang mai và một số quốc gia khác đang sẵn sàng loại trừ sự lây truyền từ mẹ sang con (to eliminate mother-to-child transmission) với cả hai bệnh này. Năm 2007, WHO phát động việc loại trừ trên toàn cầu bệnh giang mai bẩm sinh: lý do và chiến lược hành động. Chiến lược này nhằm mục đích gia tăng việc tiếp cận toàn cầu đến xét nghiệm và điều trị bệnh giang mai cho phụ nữ mang thai. Đến năm 2014, hơn 40 quốc gia đã xét nghiệm 95% hoặc nhiều hơn số phụ nữ mang thai trong chăm sóc trước khi sinh cho bệnh giang mai. Mặc dù đã có tiến bộ, nhưng nhiều quốc gia vẫn ưu tiên cho việc ngăn ngừa và điều trị sự lây truyền giang mai từ mẹ sang con. Trong năm 2012, bệnh giang mai ảnh hưởngđến 360 000 phụ nữ mang thai thông qua thai chết lưu, tử vong sơ sinh, sinh non, và trẻ sơ sinh bị nhiễm bệnh. Năm 2011, UNAIDS với WHO và các đối tác khác phát động kế hoạch toàn cầu việc loại trừ các ca nhiễm HIV mới ở trẻ em vào năm 2015 và giữ các bà mẹ của chúng sống. Phong trào này đã khích động lãnh đạo chính trị, đổi mới và sự tham gia của cộng đồng để đảm bảo trẻ em vẫn còn sống do HIV và những người mẹ của chúng sống tốt. Từ năm 2009 đến 2013, tỷ lệ phụ nữ mang thai nhiễm HIV ở các nước thu nhập thấp và thu nhập trung bình nhận được các thuốc kháng virus hiệu quả để ngăn ngừa lây truyền HIV cho con của họ tăng gấp đôi. Điều này có nghĩa rằng trên toàn cầu, 7 trong số 10 phụ nữ mang thai nhiễm HIV sống ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình nhận được các thuốc kháng virus hiệu quả để ngăn ngừa lây truyền HIV cho con của họ. Trong số 22 quốc gia chiếm 90% các ca nhiễm HIV mới thì 8 quốc gia đã giảm lây nhiễm HIV mới ở trẻ em hơn 50% từ năm 2009, dựa trên dữ liệu năm 2013 và 4 quốc gia khác tiến gần tới mốc này.
Quá trình xác nhận của WHO (WHO validation process)
Trong năm 2014, WHO và các đối tác quan trọng công bố Hướng dẫn về quá trình và tiêu chí toàn cầu để xác nhận việc loại trừ sự lây truyền HIV và giang mai từ mẹ sang con (Guidance on global processes and criteria for validation of elimination of mother-to-child transmission of HIV and syphilis), trong đó vạch ra quá trình xác nhận và các chỉ số khác nhau mà các quốc gia cần phải đáp ứng. Bởi vì sự điều trị để phòng ngừa sự lây truyền từ mẹ sang con không phải có hiệu quả 100%, nên việc loại trừ sự lan truyền được định nghĩa là giảm sự lây truyền đến một mức độ thấp để nó không còn tạo thành một vấn đề y tế công cộng. Một phái đoàn chuyên gia quốc tếđược triệu tập bởi PAHO/WHO viếng thăm Cuba vào tháng 3/2015 nhằm xác nhận sự tiến bộ hướng tới việc loại trừ sự lây truyền HIV và giang mai từ mẹ sang con. Trong chuyến thăm kéo dài năm ngày, các thành viên đã đến thăm các trung tâm y tế, phòng xét nghiệm, và các văn phòng chính phủ trên khắp hòn đảo này, phỏng vấn các quan chức y tế và các nhà hoạt động quan trọngkhác. Phái đoàn này bao gồm các chuyên gia đến từ Argentina, Bahamas, Brazil, Colombia, Ý, Nhật Bản, Nicaragua, Suriname, Hoa Kỳ và Zambia. Quá trình xác nhận đặc biệt chú ý đến các quyền của con người để đảm bảo các dịch vụ được cung cấp không có sự cưỡng chế và phù hợp với nguyên tắc nhân quyền.
Ghi chú của Ban biên tập (Note to editorsJ
Chỉ số xác nhận yêu cầu bao gồm (Required validation indicators include):
HIV
- Các chỉ số tác động phải được đáp ứng ít nhất 1 năm: nhiễm HIV mới ở trẻ em doHIV từ mẹ sang con là ít hơn 50 trường hợp trên 100 000 trẻ đẻ sống và tỷ lệ HIV do lây truyền từ mẹ snag con xuống dưới 5% trong quần thể cho con bú hoặc dưới 2% trong quần thể không cho con bú
- Các chỉ số quá trình phải được đáp ứng ít nhất 2 năm: hơn 95% phụ nữ mang thai cả những người biết và không biết tình trạng nhiễm HIV của mình, nhận được ít nhất một lần khám thaitrước sinh, hơn 95% phụ nữ mang thai biết tình trạng nhiễm HIV của mình và hơn 95% phụ nữ mang thai nhiễm HIV được nhận các thuốc ARV
Bệnh giang mai (Syphilis)
- Các chỉ số tác động phải được đáp ứng ít nhất 1 năm: tỷ lệ lây truyền giang mai từ mẹ sang con là ít hơn 50 trường hợp trên 100 000 trẻ đẻ sống
- Các chỉ số quá trình phải được đáp ứng ít nhất 2 năm: hơn 95% phụ nữ mang thai đã nhận được ít nhất một lần khám thai trước khi sinh, hơn 95% phụ nữ mang thai được xét nghiệm bệnh giang mai, hơn 95% phụ nữ mang thai mắc bệnh giang mai được điều trị.
Thuật ngữ "xác nhận" (validation) được sử dụng để chứng thực rằng một quốc gia đã đáp ứng các tiêu chí một cách thành công (quốc tế đặt ra mục tiêu để xác nhận) trong việc loại trừ sự lây truyền HIV và/hoặc giang mai từ mẹ sang con tại một thời điểm cụ thể nhưng các quốc gia được yêu cầu duy trì các chương trình đang diễn ra. Trong năm 2013, chỉ có hai đứa trẻ được sinh ra có HIV ở Cuba và chỉ có 3 đứa trẻ được sinh ra bị bệnh giang mai bẩm sinh.