Trong thực hành lâm sàng và điều trị, các thầy thuốc thường hiếm gặp những trường hợp thiếu hoặc thừa vitamine điển hình, song không phải là không có bởi lẽ việc kê đơn thuốc hiện nay trong “cơ chế thị trường’ không sao tránh khỏi các đơn thuốc có quá nhiều vitamine hoặc chế phẩm có vitamine. Điều đó, đôi khi gây ngộ độc cho bênh nhân nhất là các đối tượng là trẻ em. Nbeen cạnh đó, cha mẹ cũng vì thương con nên đã tự ý mua quá nhiều vitamine cho con mình dùng từ nhiều ngày đến nhiều tháng dẫn đến quá liều hoặc ngộ độc vitamine, thậm chí có trường hợp quá liều hoặc thậm chí tử vong. Nhân đây, chúng tôi xin tổng hợp và trình bày một chuyên mục liên quan đến chỉ định quá liều vitamine hoặc một số triệu chứng liên qan đến ngộ độc vitamine, đây là các thông tin từ các đồng nghiệp là các chuyên gia dinh dưỡng, chuyên gia nhi khoa, các bác sĩ hoặc dược sĩ kinh nghiệm đã chia sẻ trên các tạp chí và báo chuyên ngành.
Vitamin rất cần thiết cho cơ thể, song nếu sử dụng quá nhiều so với nhu cầu và khả năng hấp thụ của cơ thể, lượng Vitamin dư thừa sẽ tích lũy lại ở gan và gây ngộ độc, nghĩa là bổ sung vitamin giúp cơ thể đầy đủ dưỡng chất hơn, nhưng không phải lúc nào bổ sung vitamin cũng đúng mà phải biết cách vì nếu không quá liều vitamin còn nguy hại hơn rất nhiều. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hiện tại, việc lạm dụng vitamin được xếp vào hàng báo động thứ 3 sau lạm dụng kháng sinh và steroid…
Thuốc là con dao hai lưỡi, vì vậy, không thể sử dụng thoải mái theo kiểu “cứ uống – không bổ ngang thì cũng bổ dọc”. Các Vitamin tan trong nước (như Vitamin C, các Vitamin nhóm B, Vitamin PP…), nếu lượng uống vào có dư hơn nhu cầu chút đỉnh thì cơ thể sẽ đào thải qua hệ bài tiết hoặc tiêu hoá. Nhưng nếu lượng Vitamin tan trong nước quá cao so với nhu cầu thì cơ thể sẽ bị ngộ độc do không đào thải kịp. Đối với các loại Vitamin tan trong dầu (như Vitamin A, D,E…), cơ thể sẽ không thể đào thải được lượng dư thừa mà sẽ tích lũy lại.
Dùng vitamin càng nhiều càng tốt - có đúng không ?
Một số vitamin có thể giúp con người phòng chống lão hóa và một số bệnh ung thư. Nhưng không phải vì thế mà chúng ta cho rằng, càng dùng nhiều vitamin thì càng tốt cho sức khỏe, ngược lại nếu dùng quá liều có thể dẫn đến ngộ độc, nguy hiểm đến tính mạng.
Nhìn chung, Vitamine là những dưỡng chất cần thiết cho cơ thể. Do cơ thể không tự tổng hợp được hoặc tổng hợp được rất ít nên việc cung cấp vitamine là cần thiết cho cơ thể. Tuy lượng cung cấp nhỏ, thậm chí rất nhỏ nhưng số vitamine cần thiết có đến 13 loại, gồm bốn vitamine tan trong dầu là A, D, E, K và chín vitamine tan trong nước như vitamine C, các vitamine nhóm B (B1, B2, B5, B6, PP…). Vitamine có hai nhóm: vitamine tan trong nước như vitamine nhóm B và C và vitamine tan trong dầu như A,D,E,K. Hàng ngày, cơ thể cần một lượng vitamine rất nhỏ để đảm bảo các hoạt động bình thường của cơ thể. Tuy là ít nhưng chúng giữ vai trò rât quan trọng, nếu thiếu sẽ gây ra bệnh. Nhưng việc cung cấp vitamine qua thức ăn nước uống là đủ (ăn uống phong phú và đa dạng theo ô vuông thức ăn).
Trong những trường hợp cần thiết do cơ thể suy kiệt sau đợt ốm dài ngày, hoặc tiêu chảy, không hấp thu được vitamine thì việc bổ sung qua đường uống dưới dạng thuốc là cần thiết. Nếu dùng quá liều cũng sẽ gây ngộ độc vì vitamine. Ví dụ, ngộ độc vitamine A gây triệu chứng biếng ăn, nhức đầu, nôn mửa; ngộ độc vitmine D có thể gây xương hóa sụn sớm... Do vậy, không những không có tác dụng chữa còi xương mà còn gây lùn. Nhìn chung nhóm vitamine tan trong dầu do không thải trừ được qua nước tiểu nên dễ dẫn đến ngộ độc hơn là nhóm vitamine tan trong nước.
Khi nào thì nên uống bổ sung Vitamin?
Trong các loại thực phẩm, rau quả tươi đã có chứa nhiều Vitamin thiên nhiên. Chỉ cần một chế độ dinh dưỡng hợp lý (bao gồm chất bột, thịt, mỡ, cá, trứng, sữa, rau quả tươi) và cân bằng với nhu cầu cơ thể (theo Tháp dinh dưỡng) là đã bảo đảm đủ Vitamin cho cơ thể. Những trường hợp thật sự cần thiết – như những người ăn kiêng (có thể thiếu một số loại Vitamin, chẳng hạn kiêng chất béo tuyệt đối sẽ thiếu vitamin A và D) – hoặc những người có chế độ dinh dưỡng không hợp lý, mới cần được uống bổ sung Vitamin. Thế nhưng, các chuyên gia cũng khuyến cáo: chỉ nên uống bổ sung Vitamin khi thấy xuất hiện các triệu chứng bệnh lý điển hình (do thiếu hụt vitamin nào đó). Như khi thấy có triệu chứng Scorbut (chảy máu chân răng, chảy máu dưới da, mệt mỏi, vết thương khó lành) thì phải bổ sung vitamin C. Khi bị phù thũng, ăn chậm tiêu, hãy bổ sung vitamin B1. Nếu khô da, khô mắt thì phải uống vitamin A. Trẻ em bị còi xương phải được uống vitamin D.
Ngoài ra, những trường hợp sau nên uống bổ sung Vitamin:
-Người phải lao động gắng sức, hoặc suy nghĩ căng thẳng, bị stress; hoặc những người phải làm việc, đi lại nhiều ngoài trời nắng nóng, mất nhiều mồ hôi.
-Người bị suy nhược cơ thể hoặc sút cân nhanh.
-Người mới ốm dậy hoặc sau khi được phẫu thuật, người bị sốt cao kéo dài…
-Người mắc các bệnh mãn tính như viêm loét dạ dày-hành tá tràng, bệnh đường ruột, cường tuyến giáp, ung thư, suy thận, người nghiện rượu, thuốc lá…
-Trẻ em sinh non (sinh thiếu tháng).
Điều quan trọng nhất là tham khảo ý kiến bác sỹ trước khi uống bất cứ loại vitamin nào bởi như đã phân tích ở trên, vitamin cũng là con dao hai lưỡi…
Một số trường hợp sau phải được bổ sung vitamin
-Sốt cao kéo dài.
-Lao động gắng sức, suy nghĩ căng thẳng, bị các stress.
-Trong mùa nắng nóng phải làm việc, đi lại nhiều ngoài trời, mất nhiều mồ hôi.
-Suy nhược cơ thể, sút cân nhanh.
-Sau ốm, sau phẫu thuật.
-Bị các bệnh mạn tính như viêm loét dạ dày, hành tá tràng, tiêu chảy, bệnh đường ruột, cường tuyến giáp, bỏng, ung thư, nghiện rượu, thuốc lá, suy thận.
-Trẻ đẻ non.
Biểu hiện lâm sàng và dấu hiệu đặc trưng thừa do liều cao hoặc ngộ độc vitamine
Ngộ độc vitamin là chuyện ít người để ý nhưng lại cực kỳ nguy hiểm, thậm chí có thể gây tử vong. Ngộ độc thường do sự bổ sung vitamin quá liều. Bất cứ thứ gì nếu đưa vào cơ thể quá mức sẽ gây “tẩu hỏa nhập ma” cho dù vật chất được đưa vào cơ thể chỉ đơn thuần là nước. Nhiều trường hợp tử vong do uống quá nhiều nước đã được ghi nhận.
Ngộ độc vitamin cũng vậy. Mức độ ngộ độc vitamin sẽ tùy thuộc loại vitamin bạn bổ sung cũng như tùy thuộc cơ địa. Chẳng hạn như bổ sung quá nhiều vitamin C có thể bị tiêu chảy, bổ sung quá nhiều folate có thể gây tổn thương thận, bổ sung quá mức các chất đa sinh tố có chứa các khoáng chất như sắt có thể gây tử vong. Vấn nạn này càng dễ xảy ra ở trẻ em - vốn lầm tưởng các chế phẩm bổ sung vitamin là kẹo do vị ngọt và màu sắc.
Sự ngộ độc vitamin có thể rơi vào hai trường hợp: một là sử dụng quá nhiều vitamin vì cho rằng càng nhiều vitamin càng tốt, chẳng hạn uống năm viên thì hiệu quả sẽ gấp năm lần so với uống một viên. Trường hợp thứ hai là do hệ tiêu hóa có vấn đề trong việc xử lý các vitamin tan trong dầu (A, D, E, K), vì vậy các vitamin này cứ “ăn dầm nằm dề” trong máu và sẽ gây ngộ độc. Những triệu chứng của ngộ độc vitamin bao gồm đau khớp, chán ăn, buồn nôn, ói mửa, táo bón, tiêu chảy, mệt mỏi, nhức đầu, khô da, đi đứng khó khăn, sỏi thận, sỏi bàng quang, tổn thương gan... tùy thuộc chủng loại và liều lượng vitamin.
Sự ngộ độc do bổ sung vitamin và khoáng chất dễ gặp nhất là sắt. Đây là một sự lạm dụng vô cùng tai hại. Bổ sung quá nhiều chất sắt sẽ gây tổn hại tế bào của các cơ quan quan trọng trong cơ thể như tim, gan, bộ máy tiêu hóa...Sự quá liều vitamin A cũng gây họa không kém. Khi chúng ta đưa vitamin A vào cơ thể, vitamin này sẽ được chuyển thành retinoides để thực hiện những chức năng quan trọng cho cơ thể. Tuy nhiên, lá gan chỉ có thể “dung túng” một lượng nhất định retinoids, quá nhiều vitamin A sẽ gây họa cho cơ thể vì sẽ gây ra hàng loạt bất lợi cho cơ thể như mất ngủ, giảm cân, nóng sốt, yếu xương, giảm thị lực...
Để bảo đảm vitamin là “bạn chứ không phải thù”, người uống cần tuân thủ đúng liều lượng in rõ ràng trên chai thuốc. Nếu còn mơ hồ, ngại gì không tìm dược sĩ hoặc bác sĩ để tư vấn!
-Vitamin A: thông thường vitamin A rất cần thiết cho thị giác và cấu tạo các tế bào cơ thể nhưng nếu dùng quá liều sẽ bị ngộ độc cấp tính: xuất hiện đau đầu, buồn nôn, tróc da ... Nếu là ở trẻ em, sẽ xuất hiện phù não, sốt, ra mồ hôi nhiều, mẩn da ...Nếu ngộ độ hoặc quá liều sẽ gây ngứa da dạng vẩy nến, tóc khô, xơ xác, dễ gãy, chán ăn, buồn nôn, tiêu chảy, gan to, nhức đầu, đau khớp các chi, tăng áp lực nội sọ, thiếu máu…
Vitamin A là dạng vitamin tan trong dầu, có vai trò rất quan trọng đối với cơ thể giúp tế bào thực hiện hoạt động sao chép bình thường, cần thiết cho sức khỏe thị giác, giúp cho các tế bào trong một loạt cấu trúc của mặt luôn khỏe mạnh. Ngoài ra, nó còn rất quan trọng đối với sự biến đổi ánh sáng thành các tín hiệu thần kinh trong võng mạc, cần thiết cho sự tăng trưởng và phát triển bình thường của phôi thai và thai nhi, cần thiết cho chức năng sinh sản, vì nó gây ảnh hưởng lên chức năng và sự phát triển của tinh trùng, buồng trứng và nhau thai...Vitamin A có rất nhiều trong gan, cá, thịt, sữa, trứng... trong các loài thực vật như gấc, cà rốt, cà chua, rau xanh...
Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm nếu như sử dụng không đúng cách, chúng ta sẽ gặp phải những tác dụng bất lợi của vitamin A mà điển hình là tình trạng ngộ độc cấp hoặc mạn. Ngộ độc cấp khi dùng liều cao, người lớn > 1.500.000UI/ngày, trẻ em > 300.000UI/ngày, thường xuất hiện sau khi uống thuốc 4 - 6 giờ, biểu hiện hoa mắt chóng mặt, buồn nôn, nôn, kích thích, tiêu chảy, co giật, mê sảng.Ngộ độc mạn có thể khi dùng liều trên 100.000UI/ngày trong 10 - 15 ngày, biểu hiện mệt mỏi, kích thích, rối loạn tiêu hóa, gan to, lách to, da đổi màu, nứt nẻ, rụng tóc chảy máu, tăng calci, phù nề, trẻ em có thể tăng áp lực nội sọ, ù tai ngừng phát triển xương dài... phụ nữ có thai dùng kéo dài sẽ gây quái thai.
+Đáng lưu tâm nhất là khả năng gây ngộ độc cho gan. Uống vitamin A quá nhiều là nguyên nhân gây ngộ độc gan phụ thuộc vào liều lượng có thể đưa đến xơ gan. Uống thường xuyên liều lớn vitamin A (> 25.000 đơn vị/ngày) có thể gây ngộ độc mạn tính và tổn thương gan. Tổn thương gan có thể xảy ra khi uống 15.000 - 40.000 đơn vị/ngày trong một năm, nhưng liều cao hơn có thể ngộ độc trong vòng vài tháng. Tổn thương gan nhiều hay ít tùy thuộc liều lượng và thời gian sử dụng. Vitamin A nếu dùng quá liều 100.000 UI, gây ngộ độc cấp tính, da bong vảy, khô ngứa, rụng tóc, nhức đầu, nôn mửa.
+Ngộ độc vitamin A mạn tính khi dùng 50.000 IU/ngày liên tục trong nhiều tháng. Các triệu chứng ngộ độc mạn tính là biểu hiện da khô, môi nứt, viêm lưỡi, nôn mửa, hói đầu, tăng canxi máu, tăng lipid máu, tổn thương tế bào gan, xơ gan với tăng áp lực tĩnh mạch cửa, phì đại hạch bạch huyết, vô kinh, phù gai thị, tiêu xương...
+Tổn thương gan, xơ gan do dùng vitamin A quá liều, kéo dài, có thể độc cho gan, mức độ phụ thuộc liều lượng và thời gian dùng. Nếu kéo dài, có thể dẫn đến xơ gan. Triệu chứng ngộ độc gan do vitamin A thường âm thầm, khó nhận ra và thường chỉ phát hiện khi có triệu chứng tăng áp tĩnh mạch cửa, xơ gan (báng bụng, giãn tĩnh mạch thực quản...), cộng với tiền sử dùng vitamin A liều cao, kéo dài. Xét nghiệm có thể phát hiện tăng men gan, tăng phosphatase kiềm và bilirubin;
+Quá liều vitamin A thường thấy ở trẻ em, theo khuyến cáo, với trẻ 6 - 36 tháng tuổi đã uống vitamin A trong chương trình bổ sung vi chất dinh dưỡng (6 tháng một lần, liều cao 200.000 IU/lần) thì không cần dùng thêm bất cứ loại thuốc chứa vitamin A nào nữa. “Đến hẹn lại lên”, nhiều bà mẹ nghiêm túc tuân thủ bồng con ra trạm y tế uống vitamin A, nhưng không hay biết trước và sau đó, cục cưng của họ đã và tiếp tục dùng theo kiểu “bội thực” vitamin A từ lắm nguồn như sữa công thức, thực phẩm ăn dặm, thậm chí từ toa thuốc của các bác sĩ. Nhìn thấy mắt trẻ nheo nheo, da dẻ kém mịn màng, nhiều bà mẹ đã nhanh tay cho con dùng dầu gan cá, vitamin tổng hợp. Trẻ viêm hô hấp, nhiệt miệng, khám bác sĩ, nhận toa, ngoài kháng sinh, kháng viêm, để an lòng, phụ huynh thường kèm thêm vài viên thuốc bổ, phổ biến là vitamin A, C. Với kịch bản như vậy, một đứa trẻ càng được chăm chút, tẩm bổ càng có nguy cơ thừa vitamin A.
-Vitamin B1: có tác dụng bổ thần kinh, rất cần thiết để cơ thể trao đổi một số chất, nhưng nếu dùng quá liều sẽ gây hiện tượng hoảng hốt, đau đầu, mệt mỏi, tê thần kinh cơ bắp, tim đập nhanh, chuột rút, phù nề. Nếu tiêm vitamin B1 quá liều có thể bị ngất. Nếu dùng để tiêm, có thể gây sốc Thiamin, còn nếu uống liều cao thì lượng thừa sẽ được bài tiết qua mồ hôi; dùng vitamin B1 quá liều gây triệu chứng đau đầu, mệt mỏi, tê thần kinh bắp thịt, tim đập nhanh, phù nề..
-Vitamin B2 rất cần thiết cho việc trao đổi các phản ứng oxy hóa khử và biến đổi các axit amin trong cơ thể. Khi dùng quá liều sẽ gây nên hội chứng chuột rút . Phụ nữ mang thai sử dụng vitamin này quá liều sẽ ảnh hưởng đến việc cung cấp dinh dưỡng cho thai nhi , khiến thai nhi phát triển kém. Quá liều cấp tính thường gây ra hiện tượng chuột rút, ở phụ nữ có thai sẽ ảnh hưởng đến nhau thai, dẫn đến thai nhi phát triển kém.
-Vitamin B12 rất cần thiết cho quá trình tạo máu của cơ thể, nếu dùng quá liều sẽ xuất hiện triệu chừng thở khò khè, cơ thể nổi mề đay, mẩn ngứa, có thể xuất hiện loạn nhịp tim, đau vùng ngực trước. Dùng quá liều vitamin B12 sẽ gặp triệu chứng khò khè, có thể xuất hiện mề đay, mẩn ngứa, phù mặt, rét run, loạn nhịp, đau tức ngực...
-Vitamin C Không phải đến bây giờ người ta mới biết tác dụng hỗ trợ hệ miễn dịch của vitamin C. Hầu như trong các toa thuốc chống viêm nhiễm đều có mặt vitamin C như một “hộ thần” đi kèm. Tuy nhiên, từ khi họ virus cúm, vitamin C không thể thay mặt cả hệ miễn dịch, nghĩa là có dùng cả núi thì bệnh vẫn hoàn bệnh. Vitamine C rất cần thiết cho việc hấp thu sắt của cơ thể và và tăng cường miễn dịch để phòng chống các bệnh nhiễm trùng. Nếu sử dụng quá liều sẽ gây tiêu chảy, sỏi thận và có nguy cơ làm xơ vữa động mạch. Quá liều hoặc quá thừa, gây tổn thương thận, dễ bị sỏi oxalat, sỏi urat. Vitamin C gây tiêu chảy, buồn nôn, ngứa, tiểu gắt. Hấp thu nhiều vitamin C làm tăng nguy cơ lắng đọng tại thận, gây sỏi thận. Những bệnh nhân bị thừa sắt như bệnh thiếu men G6PD, khi sử dụng vitamin C có thể làm tăng hấp thu sắt, dẫn đến thâm nhiễm, tổn thương các cơ quan, đặc biệt là gan. Vitamin C có thể tương tác làm tăng tác dụng thái quá khi dùng chung một số thuốc. Ngoài ra, vitamin C liều cao còn phá hủy vitamin B12 trong cơ thể.
-Vitamin D cần thiết cho việc tăng trưởng xương , khi dùng quá liều sẽ xuất hiện triệu chứng ngộđộc như buồn nôn, khô miệng, táo bón hoặc tiêu chảy , người gầy nhanh, mệt mỏi, tiểu nhiều. Gây tổn thương thận, chán ăn, tăng canxi trong máu; ngộ độc vitmine D có thể gây xương hóa sụn sớm... Do vậy, nếu dùng các vitamin trên quá liều, không những không có tác dụng chữa còi xương mà còn gây lùn ở trẻ.
+Vitamin D dùng mỗi ngày từ 100.000-150.000 IU dẫn đến ngộ độc vitamin D như nôn, buồn nôn, khô miệng, sút cân, mệt mỏi, tiểu nhiều, táo bón hoặc tiêu chảy. Ngộ độc nặng, có thể gia tăng nồng độ canxi máu, tăng lắng đọng canxi, gây sỏi thận.
+Dùng vitamin D liều quá cao có thể gây albumin niệu, sỏi tiết niệu, cao huyết áp... Một số biểu hiện ở mắt như xuất hiện nốt trắng nhỏ ở kết mạc và viêm giác mạc hình dải băng, chủ yếu ở trẻ em.
+Việc thiếu hay thừa vitamin D đều có thể gây “vấn đề”. Vitamin D có vai trò “tàu xe”, giúp cơ thể sử dụng canxi ở mức tốt nhất, khởi đầu tương lai hứa hẹn về chiều cao cho mọi đứa trẻ. Có lẽ vì ám ảnh sự thua thiệt do còi cọc, thiếu thước tấc cũng như lợi thế ngàn vàng của may mắn “chân dài” mà nhiều phụ huynh luôn canh cánh việc thiên thần nhỏ của mình bị thiếu vitamin D, canxi. Chưa nói những triệu chứng đổ mồ hôi trộm, ngủ đêm hay giật mình, khóc dạ đề của trẻ thừa sức thúc lưng các ông bố, bà mẹ nhanh chóng dùng ngay cho cục cưng vài liều vitamin D hay ào ạt đổ canxi từ đủ thứ nguồn sữa, thực phẩm, hoa quả được cho là giàu canxi. ;
+Khi phát hiện con em mình có vẻ không đạt chiều cao như mong đợi, nhiều phụ huynh thường đổ lỗi cho lắm thứ, mà không biết chính mình lại là “thủ phạm” vô tình. Thông thường, nếu cảm thấy đã quá tay, phụ huynh có thể đưa con đến cơ sở y tế xét nghiệm.
-Vitamin E có tác dụng phòng chống lão hóa cho làn da bởi nó rất cần thiết cho việc bảo vệ các mô khỏi bị oxy hóa. Nếu sử dụng quá liều có thể xuất hiện triệu chứng như: cơ thể mệt mỏi, buồn nôn, đau đầu, chóng mặt, mắt bị mờ, phụ nữ có thể bị ra kinh huyết quá nhiều hoặc tắc kinh. Gây rối loạn tiêu hoá như buồn nôn, nôn, tiêu chảy, viêm ruột hoại tử…Quá liều vitamin E gây ngộ độc với biểu hiện mệt mỏi, buồn nôn, đau đầu, chóng mặt, mắt mờ, viêm loét niêm mạc miệng, nứt lưỡi, viêm thanh quản... Phụ nữ có thể bị rong kinh, cường kinh hoặc tắt kinh...
-Vitamin PP dùng liều cao hoặc thừa quá nhiều sẽ gây giãn mạch ngoại vi, bốc hoả, buồn nôn, ngứa, đánh trống ngực
Con đường dẫn đến ngộ độc và quá liều vitamine A cho mọi người
-Do sử dụng vitamine như một chế phẩm làm đẹp da và tăng sức khỏe nên dã lạm dụng thuốc và chế phẩm có vitamine quá nhiều hằng ngày (vitamine C và E).
-Do bổ sung và kê đơn thuốc quá nhiều lượng vitamine hoặc tiền chất vitamine quá nhiều dẫn đến ngộ độc;
-Lạm dụng thuốc có vitamine trong tất cả đơn thuốc cho bệnh nhân, nhằm mục đích hỗ trợ điều trị hoặc “vấn đề” khác.
Lưu ý khi dùng vitamin
-Sử dụng vitamin liều cao phải có chỉ định của bác sĩ. Nếu cần thiết thì chỉ nên mua loại đa sinh tố khoáng chất. Khi mệt mỏi, làm việc căng thẳng, việc uống viên bổ sủi bọt chỉ có tác dụng hỗ trợ tâm lý (làm người ta yên tâm) chứ không hẳn là cần thiết.
-Hầu hết vitamin đều khó gây ngộ độc, song cần lưu ý khi cho trẻ sử dụng nhiều.
Vitamin D có thể dẫn đến táo bón cho trẻ;
Vitamin A và D nếu dùng liều quá cao (hàng triệu đơn vị) có thể gây ngộ độc cấp tính, song rất hiếm xảy ra;
Về nguyên tắc, những vitamin tan trong dầu mỡ như A, D, E, K thì có thể gây ngộ độc vì khi sử dụng dồn dập chúng sẽ thải không kịp, dễ tích lũy ở gan gây hại;
Vitamin C uống nhiều có thể gây sỏi thận vì nó tạo ra chất muối khoáng không hòa tan.
Một số thực phẩm cung cấp vitamin: vitamin A thực thụ chỉ có trong thức ăn động vật như gan của cá, heo, bò, gà..., trong chất béo của sữa, lòng đỏ trứng, rau quả màu vàng, cam đậm. Vitamin C có trong trái cây tươi, đặc biệt tập trung ở bưởi, cam, chanh. Tuy nhiên, vitamin trong rau củ quả thường bị mất trong quá trình chế biến, nên ăn sống tốt hơn. Vitamin B1 có trong các loại ngũ cốc và thịt. Vitamin E có nhiều trong thực phẩm chứa nhiều chất béo như đậu phộng (lạc), mè, lòng đỏ trứng, trong mầm lúa, mầm đậu đỗ, giá sống...
Sử dụng vitamin liều cao phải có chỉ định của bác sĩ. Nếu cần thiết thì chỉ nên mua loại đa sinh tố khoáng chất. Khi mệt mỏi, làm việc căng thẳng, việc uống viên bổ sủi bọt chỉ có tác dụng hỗ trợ tâm lý chứ không hẳn là cần thiết. Hầu hết vitamin đều khó gây ngộ độc, song cần lưu ý khi cho trẻ sử dụng nhiều;
Về nguyên tắc, những vitamin tan trong dầu mỡ như A, D, E, K thì có thể gây ngộ độc vì khi sử dụng dồn dập chúng sẽ thải không kịp, dễ tích lũy ở gan gây hại.
-Vitamin và khoáng chất có trong các loại thực phẩm hằng ngày. Nếu chế độ ăn uống hợp lý thì không cần phải bổ sung. Như vậy, chế độ ăn uống hợp lý (ăn đa dạng, ăn chừng mực, không quá nhiều hoặc quá ít. Ăn gần với thiên nhiên, ít chế biến thì thực phẩm sẽ ít bị thay đổi bản chất và giữ được nhiều dinh dưỡng. Chỉ sử dụng vitamin và khoáng chất khi chế độ ăn thường xuyên không đầy đủ, ăn uống thiên lệch);
-Những trường hợp cần bổ sung dinh dưỡng là người bệnh khó ăn, trẻ biếng ăn sinh thiếu chất (một ngày ăn dưới 100g thịt, 100g gạo, 200g trái cây, 500ml sữa...), người làm việc căng thẳng, vận động quá nhiều, tiêu hao năng lượng lớn, phụ nữ mang thai có nhu cầu axit folic, canxi, sắt...;
-Một số thực phẩm cung cấp vitamin: vitamin A thực thụ chỉ có trong thức ăn động vật như gan của cá, heo, bò, gà..., trong chất béo của sữa, lòng đỏ trứng, rau quả màu vàng, cam đậm.Vitamin C có trong trái cây tươi, đặc biệt tập trung ở bưởi, cam, chanh. Tuy nhiên, vitamin trong rau củ quả thường bị mất trong quá trình chế biến, nên ăn sống tốt hơn. Vitamin B1 có trong các loại ngũ cốc và thịt. Vitamin E có nhiều trong thực phẩm chứa nhiều chất béo như đậu phộng, mè, lòng đỏ trứng, trong mầm lúa, mầm đậu đỗ, giá sống...
Tài liệu tham khảo
1. Ngộ độc vitamine (2009). http://lamkieu.com.vn/index.php/med-info
2. Ngộ độc vitamine (2009). http://vietbao.vn/The-gioi-giai-tri/Ngo-doc-vitamin/50740141/407/
3. Ngộ độc vitamine có thể gây lùn ở trẻ (2009). http://thuvienbao.com/forum/
4. Triệu chứng ngộ độc vitamine phổ dụng (2009). http://dep.com.vn/
5. Ngộ độc do dùng quá liều vitamine (2009). http://www.info.vn/life/health/
6. Hypervitaminosis (2009). http://en.wikipedia.org/wiki/Hypervitaminosis_A
7. Hypervitaminosis (2010). http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/hypervitaminosis
8. Hypervitaminosis (2009). http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000350.htm
9. Hypervitaminosis A and Bone Fractures (2009). http://www.medscape.com/
10. Hypervitaminosis: Vitamin Pills or Magic Bullets? http://healthmad.com/nutrition/