Trong cuộc sống hàng ngày, cộng đồng người dân thường xuyên phải đối mặt với những tai nạn hoặc thương tích xảy ra làm ảnh hưởng đến tình trạng sức khỏe, sự tàn tật, kể cả tính mạng của mình. Vì vậy, phòng tránh tai nạn thương tích để xây dựng cộng đồng an toàn là trách nhiệm không của riêng ai.
Thực trạng tình hình
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ngày nay tình trạng tai nạn, thương tích đã và đang xảy ra là gánh nặng về bệnh tật, có ảnh hưởng rất lớn đến kinh tế của tất cả các quốc gia trên phạm vi toàn cầu vì nó là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra tử vong cho con người. Ước tính mỗi năm có khoảng 5 triệu người bị tử vong và khoảng 10 triệu người bị tàn tật do tai nạn, thương tích gây ra và sự thiệt hại về kinh tế do tai nạn, thương tích có thể chiếm đến hàng chục tỷ đô la Mỹ. Mỗi trường hợp tử vong do tai nạn, thương tích sẽ có hàng chục người vào bệnh viện; hàng trăm người cần cấp cứu và hàng ngàn người cần chăm sóc về y tế. Số trẻ em bị tử vong do tai nạn, thương tích hàng năm cao hơn nhiều so với các trường hợp tử vong do các bệnh truyền nhiễm.
Tại Việt Nam theo thống kê ghi nhận tỷ lệ tử vong do tai nạn, thương tích đứng hàng thứ ba trong số các nguyên nhân của những trường hợp bị tử vong, nó chỉ đứng sau tử vong do bệnh tim mạch và bệnh truyền nhiễm. Nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do tai nạn, thương tích là tai nạn giao thông đường bộ, chiếm tỷ lệ khoảng 43%. Trẻ em và lứa tuổi vị thành niên bị tai nạn, thương tích cũng chiếm tỷ lệ tới khoảng 23%. Theo số liệu thống kê báo cáo chưa đầy đủ cho thấy tung bình mỗi ngày có gần 100 trường hợp tử vong và gần 3.000 trường hợp bị tai nạn, thương tích.
Cần thực hiện an toàn trong mọi lĩnh vực
Để thực hiện sự an toàn nhằm hướng đến việc xây dựng thành công cộng đồng an toàn, các lĩnh vực của đời sống xã hội cần phải được quan tâm như an toàn trong sinh hoạt, an toàn trong giao thông, an toàn cho đối tượng trẻ em, an toàn cho đối tượng người già và xây dựng nếp sống văn hóa lành mạnh...
An toàn trong sinh hoạt
Trong sinh hoạt hàng ngày, con người thường có nhiều nguy cơ gặp phải những tai nạn, thương tích. Vì vậy cần chú ý những vấn đề sau đây:
- Không được để đường dây dẫn điện bị hở, các ổ cắm điện, phích cắm điện phải chắc chắn, an toàn và cần được lắp đặt ngoài tầm tay với của trẻ em;
- Không nên dùng nguồn điện để đánh bẫy chuột;
- Hệ thống điện sinh hoạt và sản xuất phải có cầu giao đóng ngắt điện bảo đảm an toàn, nên tắt hết các đồ dùng, thiết bị sử dụng điện khi không cần thiết;
- Các bình chứa, đựng nhiên liệu; các dây dẫn xăng, dầu, ga, khí oxygen phải tuyệt đối kín, không được rò rỉ và để ở những nơi xa nguồn lữa;
- Gia đình không được sản xuất, sử dụng, tàng trữ và vận chuyển các chất dễ có nguy cơ gây cháy, nổ;
- Cần có tủ thuốc gia đình và tủ thuốc phải có khóa, các loại thuốc có ghi nhãn rõ ràng và đặt ngoài tầm tay với của trẻ em. Nên có đủ phương tiện để sơ cứu các trường hợp tai nạn, thương tích thông thường;
- Thực hiện đầy đủ việc ăn chín, uống sôi; sử dụng nguồn nước sạch và vệ sinh cá nhân để phòng, chống ngộ độc thực phẩm;
- Các loại hóa chất, thuốc bảo vệ thực vật phải có nhãn rõ ràng, có hướng dẫn sử dụng và cách bảo quản cụ thể; cần để xa thức ăn, nước uống và ngoài tầm tay với của trẻ em.
- Cần có các phương tiện bảo hộ cá nhân trong lúc lao động như khi phun thuốc bảo vệ thực vật phải có áo, mũ, kính bảo hộ, khẩu trang, ủng, găng tay...
- Các dụng cụ lao động, thiết bị sản xuất phải bảo đảm an toàn khi sử dụng và để ngoài tầm tay với của trẻ em;
- Những gia đình có nuôi chó phải tiêm phòng dại, có dây xích và rọ bọc mõm chó khi để chó đi ra ngoài.
An toàn trong giao thông
Tai nạn, thương tích do giao thông xảy ra trong thời gian qua đã gây nên những hậu quả khá nghiêm trọng cho con người và cộng đồng xã hội. Vì vậy để bảo đảm an toàn, cần chú ý các vấn đề sau đây:
- Người sử dụng xe cơ giới, xe mô tô hoặc xe gắn máy phải có đầy đủ giấy đăng ký xe, bằng lái xe tương ứng với phương tiện sử dụng;
- Phải đội mũ bảo hiểm khi đi xe mô tô, xe máy;
- Xe sử dụng phải được trang bị đầy đủ các loại đèn chiếu sáng, đèn báo hiệu, hệ thống phanh bảo đảm an toàn, có còi xe, gương chiếu hậu...
An toàn cho trẻ em
Trẻ em là đối tượng có nhiều nguy cơ cao, dễ bị những tai nạn, thương tích nếu không được bảo vệ tốt. Vì vậy muốn bảo đảm an toàn cho trẻ em, cần thực hiện các điều cơ bản sau đây:
- Giếng nước, bể nước sinh hoạt; chum, vại đựng nước ăn uống phải có nắp đậy chắc chắn và an toàn;
- Cần có một khu vực làm bếp riêng, nhà bếp phải có cửa chắn và cửa ra vào an toàn để đề phòng trẻ em có thể vào được bên trong bếp và bị tai nạn bỏng;
- Các phích nước nóng phải để nơi an toàn, ở những chỗ trẻ em không sờ và với tay tới được;
- Các vật liệu dễ gây cháy nổ như ga, xăng, dầu, cồn, đèn, diêm quẹt, hộp quẹt ga... cũng cần phải được để ở nơi an toàn để đề phòng trẻ em bị bỏng;
- Những ổ cắm điện phải lắp đặt, để lên cao và an toàn; ở vị trí trẻ em không với tay tới được để đề phòng điện giật;
- Không nên cho trẻ em tiếp xúc với các dụng cụ hoặc vật sắc, nhọn như dao, kéo, mảnh kính vỡ...
- Tủ thuốc gia đình cần đặt ở chỗ ngoài tầm tay với của trẻ em, dụng cụ đựng hóa chất như thuốc trừ sâu, acid, chất tẩy rửa... phải có nhãn rõ ràng và để trên giá cao hoặc trong tủ có khóa bảo đảm để trẻ em không thể nhìn thấy hoặc sờ mó tới được;
- Cầu thang, ban công phải có tay vịn, rào chắn an toàn để phòng tránh trẻ em bị té ngã gây tai nạn, chấn thương;
- Không để trẻ nhỏ chơi với các loại đồ chơi hoặc tiếp xúc với vật có kích thức nhỏ, dễ nuốt để đề phòng tai nạn bị hóc nghẹn, dị vật đường thở;
- Sàn gác trong nhà ở phải chắc chắn, giếng nước phải có nắp đậy và ao nuôi cá phải có rào chắn ngăn cách để đề phòng trẻ em bị chết đuối;
- Các loại phương tiện, dụng cụ lao động để ở trong nhà như xe máy, xe đạp, rìu, búa, cung nỏ, cuốc, xẻng... phải để gọn gàng và tại vị trí nơi an toàn đối với trẻ em.
An toàn cho người già
Người già cũng là đối tượng có nguy cơ dễ bị tai nạn, thương tích. Vì vậy cần được chăm sóc, bảo vệ bằng các biện pháp cần thiết như:
- Sân vườn, nền nhà tắm, nền nhà ở, phòng ở, đường đi phải bằng phẳng; xây dựng bằng các loại vật liệu không làm trơn, trượt;
- Các bậc cửa, bậc thềm không nên làm quá cao; người già khó bước lên và bước xuống.
Xây dựng nếp sống văn hóa lành mạnh
Nếp sống văn hóa lành mạnh là cơ sở để góp phần phòng tránh tai nạn, thương tích và xây dựng cộng đồng an toàn. Vấn đề này cần được quan tâm như:
- Giải quyết tốt các mối mâu thuẫn xảy ra trong gia đình như tiền bạc, nhà cửa, ruộng đất, các quyền lợi cá nhân khác... Không để gây bất hòa, xảy ra những tranh chấp với hàng xóm láng giềng. Cần lắng nghe, tôn trọng và thực hiện theo ý kiến của tổ hòa giải tại dân phố hay thôn bản;
- Cộng đồng cần thực hiện việc xây dựng gia đình hòa thuận, hạnh phúc, nuôi con khỏe, dạy con ngoan;
- Phấn đấu gia đình không có người vi phạm các tệ nạn xã hội như cờ bạc, rượu chè, nghiện hút, mại dâm, mê tín dị đoan...
- Tích cực xây dựng gia đình văn hóa, nếp sống văn hóa tại cụm dân cư; xây dựng làng văn hóa-sức khỏe.
Định hướng để thực hiện nhiệm vụ
Trong giai đoạn từ năm 2002 đến năm 2010, Việt Nam đã thực hiện thành công Chính sách quốc gia về phòng, chống tai nạn, thương tích với nhiều hoạt động như: Truyền thông giáo dục sức khỏe về các yếu tố nguy cơ gây nên tai nạn, thương tích tại cộng đồng. Thiết lập được hệ thống giám sát về tai nạn, thương tích trên phạm vi toàn quốc. Mạng lưới cấp cứu và hệ thống chăm sóc thương tích hay chấn thương thiết yếu được thành lập và củng cố. Chất lượng sơ cấp cứu được tăng cường thông qua công tác đào tạo, huấn luyện, hướng dẫn chuyên môn, kỹ thuật sơ cấp cứu ban đầu cho cán bộ, nhân viên y tế ở các tuyến công tác. Ngoài ra, các mô hình phòng, chống tai nạn, thương tích; xây dựng cộng đồng an toàn đã được phổ biến, triển khai rộng rãi tại nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước.
Tiếp theo những kết quả đã đạt được, trong giai đoạn từ năm 2011 đến năm 2015, Bộ Y tế đã có Chỉ thị số 05/CT-BYT ngày về việc tăng cường công tác phòng, chống tai nạn, thương tích. Nội dung của chỉ thị đã chú trọng các vấn đề như: Tăng cường tuyên truyền nâng cao ý thức cho cộng đồng trong phòng, chống tai nạn, thương tích. Củng cố năng lực chăm sóc chấn thương trước viện cho mạng lưới nhân viên y tế ở các tuyến và huy động nhiều đối tượng cùng tham gia. Tiếp tục thực hiện việc triển khai các mô hình xây dựng cộng đồng an toàn. Tăng cường thực hiện và nâng cao chất lượng công tác giám sát tai nạn, thương tích tại cộng đồng.
Để có được một cộng đồng an toàn, điểm khởi phát phải bắt đầu từ việc thực hiện những giải pháp thiết thực, cụ thể trong phòng, chống các loại tai nạn, thương tích có nguy cơ và thường hay xảy ra hàng ngày tại cộng đồng. Tai nạn làsự kiện bất ngờ, có hoặc không có nguyên nhân rõ ràng, tác động đến sức khoẻ, đời sống của cá nhân và cộng đồng. Thương tíchcòn gọi là chấn thương, không phải là tai nạn, nó có thể dự đoán trước và có thể phòng tránh được. Việc phòng, chống tai nạn, thương tích để xây dựng một cộng đồng an toàn là trách nhiệm của tất cả cộng đồng xã hội người dân chứ không phải của riêng ai.