Ngày 9/9/2014. BBC News - Các nhà khoa học quần chúng trẻ tuổi khám phá điều bất ngờ về loài ong thành thị (Young citizen scientists reveal urban bee 'surprise). Theo những kết quả sơ bộ từ một dự án khoa học quần chúng thì một đám hoa oải hương (lavender) trong thành phố thu hút nhiều ong nghệ hơn là một đám hoa ở nông thôn.
Khoảng 30.000 học sinh từ 400 trường học trên khắp nước Anh đã thực hiện việc đếm ong như là một phần trong chiến dịch khám phá ong nghệ diện rộng- the Big Bumblebee Discovery, các kết quả chi tiết đã được công bố tại Liên hoan khoa học Anh (British Science Festival). Các kết quả có thể phản ánh mức độ tập trung cao hơn của ong nghệ thành thị vào các loại hoa giới hạn hơn là nói về số lượng ong nghệ (bumblebees) nhìn chung cao hơn tại thành phố.
 |
| Ong nghệ thành phố tập trung vào nguồn hoa khan hiếm. |
Kiếm sống mật độ cao (high-density living)
TS. Michael Pocock từ Trung tâm sinh thái học và thủy văn học (Centre for Ecology and Hydrology), người phụ trách phân tích dữ liệu cùng với đồng nghiệp TS. Helen Roy cho biết: “Trong thành phố có rất ít nguồn hoa và vì vậy một trong những lời giải thích có vẻ phù hợp là có một hiệu ứng tập trung-những con ong nghệ trong vùng tập trung vào những nguồn hoa từ các chậu và luống oải hương”. TS. Roy cho biết thêm rằng đây không hẳn là tin xấu vì nó cho thấy rằng trồng nhiều hoa hơn trong thành phố sẽ giúp tăng số lượng ong nghệ: “Tôi nghĩ rằng đây là một kết quả thú vị vì chúng ta có xu hướng nghĩ rằng các thành phố đang trở thành những môi trường thù địch đối với nhiều loài động vật hoang dã nhưng [những kết quả này] có thể tạo ra một ốc đảo bên trong các thành phố”.
Các nhà nghiên cứu giải thích rằng những ốc đảo như vậy sẽ không phải trồng hoàn toàn hoa oải hương, loài hoa màu tím được nghiên cứu này lựa chọn đơn giản là để giúp làm một “bài kiểm tra công bằng” (fair test) vì nó được trồng ở khắp nơi và dễ dàng nhận ra. Các nhóm học sinh theo dõi những con ong nghệ bay tới các chậu hoặc các luống oải hương, trong những môi trường khác nhau, trong khoảng thời gian ít nhất 5 phút. Khoảng 27.000 con ong đã được phát hiện, điều đó có nghĩa là kha khá người trong số 30.000 người tham gia không bao giờ thấy một con duy nhất nào. TS. Roy giải thích: “Bạn có thể ngồi xung quanh một cây hoa oải hương và không thấy gì cả và những kết quả không có gì đó cũng quan trọng, chúng tôi thực sự vui mừng rằng các em đã báo cáo lại việc đó”.
 |
| Theo người dẫn chương trình BBC Dallas Campbelltrẻ em sinh ra đã là những nhà khoa học |
Nhìn chung có khuynh hướng nhìn thấy nhiều ong trên các đám hoa oải hương ở các môi trường thành thị đông đúc so với các vùng ngoại ô và nông thôn, ngoài ra còn có xu hướng phát hiện nhiều ong hơn tại những nơi hoa oải hương được trồng cùng với những loại hoa khác. Điều thú vị là hoa oải hương Anh thu hút nhiều ong gấp đôi so với hoa oải hương Pháp, điều này có thể phản ánh sự khó khăn khi ong lấy mật ở những bông hoa rực rỡ hơn. Hoa oải hương của Pháp cũng ít phổ biến hơn, các em học sinh gửi về 500 báo cáo từ các luống oải hương Pháp so với 3.500 báo cáo từ các luống oải hương Anh-dù tên là như vậy nhưng cũng không phải là loài hoa bản địa nhưng TS. Roy nhấn mạnh rằng thậm chí 500 lượt quan sát kia cũng giúp ích cho các nhà sinh thái học nghiên cứu số lượng côn trùng. Bà cho biết: “Đối với cá nhân các nhà khoa học để có thể thu nhận được các báo cáo quan sát trên 500 hoa oải hương thì chúng tôi sẽ phải làm việc rất lâu, thật là một điều tuyệt vời khi nhiều người cùng tham gia đóng góp và nhờ đó chúng ta mới có bộ dữ liệu này”.
 |
| Trồng nhiều hoa hơn trong thành phố sẽ giúp tăng số lượng ong nghệ. |
Tò mò tự nhiên (Naturally curious)
TS. Roy và TS. Pocock hiện đang hoàn thiện một bài báo khoa học nhằm báo cáo chi tiết những phát hiện này. TS. Pocock cho biết: “Tôi nghĩ rằng việc xử lý dữ liệu khoa học của quần chúng một cách chính xác [giống như nghiên cứu khoa học khác] là điều rất quan trọng vì không chỉ giúp nhận ra giá trị của những người tham gia vào dự án mà còn cũng giúp nhận ra giá trị của khoa học quần chúng nói chung”.
Như với hầu hết các dự án khoa học quần chúng, người ta thực hiện nhiều thử nghiệm trong suốt dự án, đánh giá chất lượng dữ liệu để có thể giải thích cho bất kỳ tỷ lệ sai sót nào trong suốt quá trình phân tích. TS. Roy cho biết, thành tích của các em học sinh thật là ấn tượng: “Theo kết quả kiểm tra kỹ càng mà chúng tôi đang tiến hành thì nhìn chung các nhà khoa học quần chúng thực sự tuyệt vời và tôi nghĩ rằng chúng tôi đang báo hại lũ trẻ vì nghĩ rằng chúng không có năng lực như những nhà khoa học chuyên nghiệp khi làm những điều mà chúng tôi yêu cầu”.
Người dẫn chương trình truyền hình Dallas Campbell, người đã hỗ trợ dự án, hoàn toàn đồng tình với đánh giá này. Ông nói: “Khoa học là thứ gì đó tò mò, trẻ em được sinh ra đã là những nhà khoa học”. Dự án là một trong năm sáng kiến được Công ty EDF Energy hợp tác với Hiệp hội Khoa học Anh tài trợ, mục tiêu là ươm mầm khoa học cho 100.000 người trẻ tuổi. TS. Roy và TS. Pocock rõ ràng đã vui mừng với kết quả gặt hái được từ sự cộng tác toàn quốc mùa hè này. “Có sự tham gia của những em học sinh quả là tuyệt vời”, TS. Roy nói: “Tôi đang mong chờ được làm việc với các nhà khoa học quần chúng một lần nữa”.