Với tốc độ thay đổi môi trường toàn cầu ngày càng tăng, bệnh sốt rét lây truyền từ động vật sang người có thể sẽ tiếp tục là mối đe dọa sức khỏe cộng đồng trong tương lai. Những tác động sinh thái này đối với động lực lan truyền có thể tăng lên do giảm khả năng miễn dịch đối với các loài KSTSR khác sau các chương trình Phòng chống sốt rét (PCSR) thành công hoặc sự di cư các quần thể dễ mắc bệnh vào các khu vực bệnh lưu hành có thay đổi do cách sử dụng đất.

Bên cạnh sự nỗi trội lan truyền sốt rét từ động vật sang người do P.knowlesi, một số loài KSTSR khác ở khỉ cũng được chú ý tại các khu vực khác trên thế giới hiện nay. Ví dụ, P. cynomolgi ở Đông Nam Á và P. brasilianum và P. simium ở Nam Mỹ, những loài này đã được chứng minh có thể truyền sang người thông qua muỗi, điều này gia tăng thêm nguy cơ lây truyền bệnh sốt rét từ động vật sang người. Khả năng lây bệnh từ động vật sang người bị ảnh hưởng bởi nơi cư trú và hành vi của con người cũng như khả năng thích ứng của KSTSR và trung gian truyền bệnh.

Về đặc điểm vector truyền sốt rét P.knowlesi cũng đã được nhiều nghiên cứu đánh giá.Bảng 3 này bao gồm các bằng chứng được công bố về các chỉ số sinh học các loài được biết hoặc nghi ngờ truyền bệnh sốt rét từ động vật sang người, dựa trên các chỉ số của TCYTTG về phòng chống vector.Bằng chứng về những phát hiện trực tiếp được biểu thị bằng dấu hoa thị:

Trong số các loài KSTSR lây truyền từ động vật thì P. knowlesi được báo cáo và nhận được nhiều sự quan tâm từ các quốc gia và nhà nghiên cứu trên thế giới. Lịch sử phát hiện P. knowlesi tương đối ngắn so với các loài khác. Ký sinh trùng này có lẽ được phát hiện bởi Giuseppe Franchini, một nhà khoa học người Ý khi kiểm tra mẫu máu của khỉ. Sau đó, ký sinh trùng này đã được phân lập thành công và duy trì thực nghiệm in vivo trên khỉ.

Bệnh do ký sinh trùng sốt rét (KSTSR), một trong những mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe toàn cầu, đặc biệt tại các quốc gia vùng nhiệt đới, cận nhiệt đới vả cả ôn đới -vẫn tiếp tục gây ra hàng triệu trường hợp mắc bệnh và hàng ngàn ca tử vong hàng năm. Mặc dù đã có những tiến bộ đáng kể trong việc kiểm soát và điều trị sốt rét, nhưng vấn đề KSTSR lây nhiễm từ động vật sang người vẫn là một thách thức lớn đối với chương trình loại trừ sốt rét (LTSR) của một số nước, nhất là họ đang trong lộ trình LTSR với nhiều thành quả bền vững.

Khi lây truyền bệnh sốt rét giảm và tiến tới mức 0, các ca bệnh có xu hướng khu trú về mặt địa lý (trong các khu vực nhỏ như hộ gia đình và khu lân cận) hoặc về mặt xã hội, giữa những người phơi nhiễm với căn bệnh này tại cùng một thời điểm và địa điểm (chẳng hạn như thông qua một nghề nghiệp chung hoặc đi du lịch chung đến các vùng lưu hànhsốt rét).

Hiện nay, các quốc gia có bệnh sốt rét lưu hành đang nằm ở các điểm khác nhau trên con đường loại trừ bệnh sốt rét. Tốc độ tiến độ loại trừ sốt rét sẽ phụ thuộc vào sức mạnh của hệ thống y tế quốc gia, mức độ đầu tư vào các chiến lược loại trừ bệnh sốt rét và các yếu tố khác, bao gồm các yếu tố sinh học; môi trường; và thực tế xã hội, nhân khẩu học, chính trị và kinh tế của một quốc gia cụ thể.

Một thay đổi dễ thấy khác trong dịch tễ học sốt rét là sự thống trị ngày càng tăng của sốt rét P. vivax. Khi số ca nhiễm P. falciparum tiếp tục giảm, thì P. vivax và những loài khác đã nổi lên như loài chiếm ưu thế tại GMS. Từ năm 2012 đến năm 2022, số ca nhiễm P. vivax đã giảm 48% và đến năm 2017, P. vivax đã vượt qua P. falciparum để trở thành nguyên nhân chính gây bệnh sốt rét ở khu vực GMS.

Trong lịch sử, khu vực Tiểu vùng Sông Mê Kông mở rộng (GMS) từng là điểm nóng về sự xuất hiện tình trạng kháng thuốc chống sốt rét. P. falciparum kháng chloroquine lần đầu tiên xuất hiện ở Campuchia vào cuối những năm 1950, và trong vòng 30 năm, loại thuốc từng có tác dụng mạnh này đã không còn hiệu quả lâm sàng ở các vùng lưu hành bệnh sốt rét trên toàn cầu.

Tại Việt Nam, Chiến lược “1-3-7” đã được điều chỉnh cho phù hợp với tình hình thực tế và tính khả thi tại các địa phương. Từ năm 2016, “Hướng dẫn quốc gia về Giám sát và Phòng chống sốt rét” được ban hành bởi Bộ Y tế đã bước đầu xây dựng các nội dung giám sát trong LTSR tại Việt Nam, bao gồm [1]:

• Hệ thống thông tin báo cáo điện tử và vai trò của chiến lược giám sát “1-3-7”trong giai đoạn loại trừ sốt rét_Phần 2 (25/08/2023)
• Hệ thống thông tin báo cáo điện tử và vai trò của chiến lược giám sát “1-3-7”trong giai đoạn loại trừ sốt rét_Phần 1 (24/08/2023)
• Vai trò và cách tiếp cận của chẩn đoán và điều trị sốt rét sớm trong giai đoạn loại trừ sốt rét (23/06/2023)
• Chiến lược Đề phòng sốt rét quay trở lại tại các quốc gia sau khi loại trừ sốt rét (20/05/2023)
• Duy trì tính bền vững sau giai đoạn loại trừ sốt rét (15/05/2023)
• Làm gì để khống chế các ổ bệnh tại Hướng Hóa? (04/10/2022)
• Nhìn lại 10 năm thực hiện Chiến lược quốc gia phòng chống và loại trừ sốt rét giai đoạn 2011-2020 (06/05/2021)
• Điều tra, phân loại, xử lý ổ bệnh kịp thời và triệt để giúp giảm ca mắc và khống chế sốt rét lan rộng (31/03/2021)
• Tiêu chí và các điều kiện cần thiết để được chứng nhận loại trừ sốt rét (19/03/2021)
• Chiến lược loại trừ sốt rét P. falciparum ở các quốc gia thuộc tiểu vùng Sông Mê Kông
  Phần 2. Tình hình SR tại các quốc gia tiểu vùng sông Mê Kông (24/09/2020)
• Chiến lược loại trừ sốt rét P. falciparum ở các quốc gia thuộc tiểu vùng Sông Mê Kông
  Phần I. Những nội dung chính về tình hình sốt rét trong khu vực (24/09/2020)
• Kết quả Phân vùng dịch tễ sốt rét tại Việt Nam năm 2019 (13/05/2020)
• Trong khi vấn đề sốt rét kháng thuốc chưa được giải quyết thì tình hình sốt rét tại các quốc gia trên thế giới diễn biến phức tạp (17/07/2019)
• Một số nhận xét về công tác chẩn đoán và điều trị sốt rét tác tuyến (02/04/2019)
• Đấu tư vào phòng chống và loại trừ sốt rét hiện nay trên toàn cầu (21/03/2019)