 |
| Nghiên cứu mới ước tính có 3 triệu ca lao mới mỗi năm |
Tổng quan về bệnh lao của WHO và những thông tin cập nhật
Tổng quan về bệnh lao của WHO. Hàng năm có một triệu trẻ em bị nhiễm lao trên thế giới.Điều trị lao có bước tiến bộ, có bước thụt lùiTổng quan về bệnh lao của WHO Tháng 3/2014. WHO-Bệnh lao (TB) là do vi khuẩn (Mycobacterium tuberculosis) ảnh hưởngthường xuyên nhất đến phổi.Bệnh lao là bệnh có thể chữa được và phòng ngừa được. TB lây lan từ người sang người qua không khí do những người bị lao phổi ho, hắt hơi hoặc khạc nhổ đẩy các vi trùng lao vào không khí,một người chỉ cần hít vào một ít trong số những vi trùng này sẽ trở nên bị nhiễm bệnh. Khoảng một phần ba dân số thế giới có bệnh lao tiềm ẩn, có nghĩa là những người này đã bị nhiễm vi khuẩn lao nhưng không (chưa) bị ốm vì lao và không thể truyền bệnh. Người bị nhiễm vi khuẩn lao có nguy cơ bị ốm suốt đời do lao là 10%,tuy nhiên người có hệ thống miễn dịch bị tổn hại chẳng hạn như những người sống chung với HIV, suy dinh dưỡng, tiểu đường, hoặc những người sử dụng thuốc lá có nguy cơ bị ốm cao hơn nhiều. Khi một người phát triển bệnh lao hoạt tính (bị bệnh), các triệu chứng (ho, sốt, đổ mồ hôi đêm, sụt cân…) có thể nhẹ trong nhiều tháng dẫn đến sự chậm trễ trong việc tìm kiếm chăm sóc và lan truyền vi khuẩn cho người khác. Những người bị bệnh lao có thể lây nhiễm lên đến 10-15 người khác thông qua tiếp xúc gần gũi trong quá trình của một năm,nếu không có điều trị thích hợp thì có đến hai phần ba số người bị bệnh lao sẽ chết. Ai có nguy cơ cao nhất? (Who is most at risk?)Bệnh lao chủ yếu ảnh hưởng đến thanh thiếu niên nằm trong những năm có năng suất cao nhất của cuộc đời,tuy nhiên tất cả các nhóm tuổi đều có nguy cơ> 95% số ca mắc và tử vongnằm ở các nước đang phát triển. Những người đồng nhiễm HIV và lao có nhiều khả năng bị bệnh lao gấp từ 21 đến 34 lần (xem phần TB và HIV),nguy cơ lao hoạt tính cũng lớn hơn ở những người bị các bệnh lý khác làm suy yếu hệ miễn dịch. Khoảng nửa triệu trẻ em (0-14 tuổi) bị bệnh lao và 74 000 trẻ em có HIV âm tính đã chết vì căn bệnh này vào năm 2012.Sử dụng thuốc lá làm tăng đáng kể nguy cơ mắc bệnh và tử vong do lao,hơn 20% các trường hợp bệnh lao trên toàn thế giới là do hút thuốc. Tác động toàn cầu do bệnh lao (Global impact of TB)TB xảy ra trong tất cả các phần của thế giới,trong năm 2012, số lượng lớn nhất các ca mắc lao mới xảy ra ở châu Á chiếm 60% các ca lao mới trên toàn cầu,tuy nhiên vùng cận Saharan châu Phi có tỷ lệ lớn nhất về số ca mắc mớitrên dân số với hơn 255 ca trên 100.000 dân vào năm 2012. Trong năm 2012, khoảng 80% các ca lao báo cáo xảy ra ở 22 quốc gia, một số quốc gia đang trải qua một sự giảm lớn số ca lao, trong khi số ca lao giảm rất chậm ở những nơi khác.Brazil và Trung Quốc chẳng hạn nằm trong số 22 quốc gia cho thấy một sự giảm liên tục số ca lao trong vòng 20 năm qua.Trong thập kỷ qua, tỷ lệ hiện mắc lao ở Campuchia giảm gần 45%. Triệu chứng và chẩn đoán (Symptoms and diagnosis)Triệu chứng phổ biến của bệnh lao phổi hoạt tính là ho có đờm và có máu (cough with sputum and blood), đau thắt ngực (chest pains), suy nhược (weakness), sụt cân (weight loss), sốt và đổ mồ hôi ban đêm (fever and night sweats). Nhiều quốc gia vẫn còn dựa vào một phương pháp sử dụng lâu dài được gọi là nhuộm đờm soi dưới kính hiển vi để chẩn đoán bệnh lao,kỹ thuật viên phòng thí nghiệm được đào tạo nhìn vào mẫu đờm dưới kính hiển vi để xem sự hiện diện của vi khuẩn lao.Với ba xét nghiệm như vậy, chẩn đoán có thể được thực hiện trong vòng một ngày, nhưng thử nghiệm này không phát hiện nhiều trường hợp các thể lao ít vi khuẩn. Chẩn đoán lao đa kháng thuốc MDR-TB (xem phần lao đa kháng thuốc dưới đây) và bệnh lao liên quan đến HIV có thể phức tạp hơn.Một thử nghiệm mới kéo dài hai giờ đã được chứng minh có hiệu quả cao trong chẩn đoán lao và sự hiện diện của kháng thuốc hiện đang được thực hiện ở nhiều nước. Bệnh lao là đặc biệt khó khăn để chẩn đoán ở trẻ em Điều trị (Treatment)Lao là một bệnh có thể điều trị và chữa khỏi. Bệnh lao hoạt tính và còn nhạy với thuốc được điều trị bằng một liệu trình chuẩn sáu tháng với bốn loại thuốc kháng vi khuẩn được cung cấp với thông tin, giám sát và hỗ trợ cho bệnh nhân bởi nhân viên y tế hoặc tình nguyện viên được đào tạo.Nếu không có sự giám sát và hỗ trợ như vậy, việc tuân thủ điều trị có thể khó khăn và bệnh có thể lây lan,phần lớn các trường hợp mắc lao có thể được chữa khỏi khi thuốc được cung cấp và thực hiện đúng. Kể từ năm 1995, hơn 56 triệu người đã được điều trị thành công và khoảng 22 triệu người được cứu sống thông qua sử dụng DOTS và Chiến lược ngừng bệnh lao (Stop TB Strategy) theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (World Health Organization-WHO) và được mô tả dưới đây.Bệnh lao và HIV (TB and HIV) Ít nhất một phần ba số người sống chung với HIV trên toàn thế giới trong năm 2012 bị nhiễm vi khuẩn lao, mặc dù chưa bị bệnh lao.Người bị HIV nhiễm lao là 30 lần nhiều khả năng phát triển thành bệnh lao hoạt tính so với những người không nhiễm HIV. HIV và lao tạo thành một sự kết hợp gây chết người,bệnh này thúc đẩy sự phát triển bệnh khác, một ai đó bị nhiễm HIV và bệnh lao là rất có khả năng trở thành bệnh lao hoạt tính.Năm 2012 khoảng 320.000 người chết vì bệnh lao có liên quan đến HIV,khoảng 20% số ca tử vong ở người nhiễm HIV là do bệnh lao, ước tính có khoảng 1,1 triệu trường hợp lao mới có HIV dương tính, 75% trong số đó sống ở châu Phi. Như đã đề cập dưới đây, WHO khuyến cáo một cách tiếp cận 12 thành phần các dịch vụ lồng ghép TB-HIV, bao gồm cả hành động phòng, chống và điều trị các nhiễm trùng và bệnh tật để làm giảm tử vong. Lao đa kháng thuốc (Multidrug-resistant TB)Thuốc chống lao chuẩn đã được sử dụng trong nhiều thập kỷ và sức đề kháng với các loại thuốc đang gia tăng,chủng bệnh có khả năng kháng một loại thuốc chống lao đơn lẽ đã được ghi nhận ở tất cả các nước được khảo sát. Bệnh lao đa kháng thuốc (Multidrug anti TB hay MDR-TB) là một hình thức lao do vi khuẩn mà không đáp ứng tới, ít nhất là isoniazid và rifampicin, hai thuốc kháng lao ưu tiên (hoặc tiêu chuẩn) và mạnh nhất. Nguyên nhân chính của MDR-TB là điều trị không phù hợp,sử dụng không phù hợp hoặc không chính xác các thuốc chống lao hoặc sử dụng các loại thuốc kém chất lượng, tất cả điều này có thể gây ra kháng thuốc. Bệnh gây ra bởi vi khuẩn kháng thuốc không đáp ứng với điều trị ưu tiên theo quy ước, MDR-TB có thể điều trị và có thể chữa được bằng cách sử dụng các loại thuốc thay thế (second-line drugs).Tuy nhiên lựa chọn điều trị thuốc thay thế bị giới hạn và các loại thuốc được khuyến cáo là không luôn luôn có sẵn,hóa trị liệu mở rộng (extensive chemotherapy) cần thiết (lên đến hai năm điều trị) là tốn kém hơn và có thể tạo ra các tác dụng phụ có hại nghiêm trọng ở bệnh nhân. Trong một số trường hợp kháng thuốc nghiêm trọng hơn có thể phát triển, lao kháng thuốc lan rộng, XDR-TB là một hình thức lao kháng đa thuốc mà đáp ứng chỉ một số ít thuốc sắn có bao gồm cả thuốc chống lao thay thế hiệu quả nhất. Khoảng 450.000 người phát triển lao kháng đa thuốc trên thế giới vào năm 2012, hơn một nửa các trường hợp này là ở Ấn Độ, Trung Quốc và Liên bang Nga, ước tính có khoảng 9,6% các trường hợp lao kháng đa thuốc có XDR-TB. Đáp ứng của Tổ chức Y tế thế giới (WHO response)WHO theo đuổi 6 chức năng cốt lõi trong việc giải quyết bệnh lao: cung cấp lãnh đạo toàn cầu về các vấn đề quan trọng đối với bệnh lao (provide global leadership on matters critical to TB); xây dựng chính sách dựa trên bằng chứng, các chiến lược và các tiêu chuẩn về phòng, chống bệnh lao, chăm sóc và kiểm soát và giám sát việc thực hiện (develop evidence-based policies, strategies and standards for TB prevention, care and control, and monitor their implementation); cung cấp hỗ trợ kỹ thuật cho các nước thành viên, xúc tác cho sự thay đổi, và xây dựng năng lực bền vững (provide technical support to Member States, catalyze change, and build sustainable capacity); theo dõi tình hình bệnh lao trên toàn cầu, và đo lường tiến bộ trong chăm sóc và phòn chống bệnh lao và tài chính (monitor the global TB situation, and measure progress in TB care, control, and financing); hình thành chương trình nghiên cứu bệnh lao và kích thích sản xuất, dịch thuật và phổ biến kiến thức có giá trị (shape the TB research agenda and stimulate the production, translation and dissemination of valuable knowledge); tạo điều kiện và tham gia vào các quan hệ đối tác cho các hành động vì bệnh lao (facilitate and engage in partnerships for TB action). Chiến lược làm dừng lao của WHO được khuyến nghị để thực hiện cho tất cả các nước và các đối tác nhằm mục đích làm giảm đáng kể bệnh lao bởi các hoạt động công cộng và tư nhân ở cấp quốc gia và địa phương như theo đuổi việc thúc đẩy và mở rộng DOTS chất lượng cao.DOTS là một gói 5 điểm gồm có: bảo đảm cam kết chính trị với tài chính đầy đủ và bền vững (secure political commitment with adequate and sustained financing); đảm bảo phát hiện ca bệnh sớm và chẩn đoán thông qua vi khuẩn học đảm bảo chất lượng (ensure early case detection, and diagnosis through quality-assured bacteriology); cung cấp điều trị tiêu chuẩn với sự giám sát và hỗ trợ bệnh nhân (provide standardized treatment with supervision and patient support); đảm bảo cung ứng thuốc có hiệu quả và quản lý (ensure effective drug supply and management); giám sát và đánh giá hiệu suất và tác động (monitor and evaluate performance and impact). Giải quyết lao-HIV, lao đa kháng thuốc và nhu cầu của người nghèo và người dễ bị tổn thương; góp phần tăng cường hệ thống y tế dựa trên chăm sóc sức khỏe ban đầu; tham gia của tất cả các nhà cung cấp chăm sóc; trao quyền cho người mắc bệnh lao, và cộng đồng thông qua quan hệ đối tác; kích hoạt và thúc đẩy nghiên cứu.
Hàng năm có một triệu trẻ em bị nhiễm laoTháng 3/2014.WASHINGTON-Vào ngày thế giới phòng chống lao (World TB Day) 24/3/2014, có một số tin tức đúng mức về trẻ em và bệnh lao. Một nghiên cứu mới ước tính rằng mỗi năm có 1 triệu trẻ em trên toàn thế giới bị nhiễm lao, con số này gấp hai lần dự đoán trước đây của WHO và gấp ba lần số người trẻ đang được báo cáo, chẩn đoán và điều trị về bệnh lao mỗi năm. Mối quan tâm hơn là tin tức cho biết rằng 32.000 trẻ em bị bệnh lao kháng đa thuốc, một thể lao vô cùng khó khăn để điều trị. Các chuyên gia nói rằng có một cửa sổ hẹp (narrow window) trong xác định và điều trị trẻ em bị bệnh, không giống như người lớn, những người có thể mang vi khuẩn trong một hình thức tiềm ẩn trong nhiều năm trước khi phát triển thành bệnh, trẻ em bị nhiễm lao có thể phát triển thành bệnh rất nhanh chóng và có thể chết trước khi gặp một bác sĩ. Theo Mercedes Beccera, một giáo sư về y tế toàn cầu và Y học xã hội tại Trường Y Harvard (Global Health and Social Medicine at Harvard Medical School) ở Boston thì một phần của vấn đề là bệnh lao ở trẻ em là rất khó chẩn đoán, các xét nghiệm đờm thường quy được sử dụng thành công để chẩn đoán bệnh lao ở người lớn là không hiệu quả ở trẻ em, xét ngiệm tìm kiếm sự hiện diện của vi khuẩn trong một mẫu chất nhầy được ho ra bởi bệnh nhân. Tuy nhiên, Beccera-tác giả chính của báo cáo về trẻ em và bệnh lao công bố trên tạp chí The Lancet cho rằng các xét nghiệm đờm là không đủ nhạy cảm để nhận biết bệnh ở tất cả người trẻ: "Trẻ em có vi khuẩn ít hơn và bệnh ở trẻ em là thực sự khác biệt so với người lớn, nó biểu hiện một cách khác nhau". Beccera cho biết ở trẻ em, vi khuẩn lao thường không chỉ giới hạn trong phổi, thông thường bệnh lây lan đến các bộ phận khác của cơ thể bao gồm não và tủy xương. Becerra và các đồng nghiệp tại Brigham và Bệnh viện phụ nữ ở Boston lần đầu tiên tìm kiếm số lượng các ca bệnh lao kháng đa thuốc ở trẻ em. Trong quá trình kết hợp ước tính ở khu vực và toàn cầu, họ thấy rằng nhìn tổng thể có khoảng 1 triệu trẻ em phát triển bệnh lao trong năm 2010, gấp đôi ước tính chính thức.Trong số này, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng hơn 30.000 trường hợp trẻ em bị lao kháng thuốc. Vì trẻ em thường bị nhiễm bệnh lao thông qua tiếp xúc với người lớn bị bệnh, Beccera nói rằng nhiều trường hợp bị bệnh lao có thể được ngăn ngừa bằng cách sàng lọc kỹ lưỡng những người có tiếp xúc với bệnh nhân lao kể cả trẻ em, nếu thất bại trong việc khám xét trẻ em thì là một cơ hội bị bỏ lỡ để điều trị và ngăn ngừa bệnh lao: "Mỗi đứa trẻ đơn lẻ bị bệnh lao là một tín hiệu cảnh báo rằng sự lan truyền bệnh lao đang diễn ra xung quanh đứa trẻ đó và trẻ em không nhận được điều trị dự phòng". Beccera cho biết hầu hết các trường hợp bệnh lao xảy ra ở Trung Quốc, Nga và Ấn Độ nhưng chỉ ra rằng trẻ em đang trở nên bị nhiễm bệnh lao ở bất cứ nơi nào người lớn bị căn bệnh này. Điều trị lao có bước tiến bộ, có bước thụt lùiTháng 3/2014. Có tin tốt và tin xấu báo cáo nhân ngày thế giới phòng chống lao 24 tháng 3. Các tin tốt: có các loại thuốc mới, xét nghiệm mới và một vắc-xin đầy hứa hẹn đang được phát triển. Những tin tức đúng mực: kháng thuốc là phổ biến và quan chức y tế đang gọi lao kháng đa thuốc "một mối đe dọa toàn cầu" (a global threat). Tổ chức Y tế thế giới cho biết 8,6 triệu người mắc bệnh lao vào năm 2012, năm gần đây nhất với số liệu thống kê có sẵn. Hầu hết những người bị nhiễm lao sống ở các nước đang phát triển và những người HIV có nguy cơ cao phát triển thành bệnh lao một cách đặc biệt. Theo Tiến sĩ Anthony Fauci thuộc Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (U.S. National Institutes of Health) khoảng một phần ba dân số thế giới bị bệnh lao tiềm ẩn, họ không có triệu chứng nhưng có thể phát triển thành bệnh ở một số thời điểm bởi vì họ đã bị nhiễm vi khuẩn lao. Lao lây lan qua không khí, khi người bị nhiễm lao ho. Bệnh có thể chữa được bằng thuốc, hầu hết 1,3 triệu người bị chết do lao vào năm 2012 là không được điều trị. Ở Chicago, Tiến sĩ Dean Schraufnagel điều trị khoảng 200 bệnh nhân lao trong một năm: "Điều trị thực sự là phòng ngừa bởi vì một khi bạn điều trị với một trường hợp đơn lẻ thì người đó không còn có thể lây cho người khác". Vấn đề là hàng tỷ người không biết họ bị mắc bệnh lao nên họ không phải điều trị hoặc đang được điều trị nhưng ngừng dùng thuốc, mặc dù vấn đề này cả hai tiến sĩ đều lạc quan. Tiến sĩ Fauci nhận xét: "Trong 10 năm qua hay nhiều năm như vậy, số ca mắc và số người chết vì bệnh lao đã giảm xuống chủ yếu là thông qua các biện pháp y tế công cộng". WHO báo cáo tỷ lệ tử vong đã giảm xuống gần một nửa so với cách đây 20 năm. Tiến sĩ Schraufnagel là phó chủ tịch vừa qua của Liên minh quốc tế chống lao và bệnh phổi (International Union Against Tuberculosis and Lung Disease) cho rằng thế giới không thể dừng lại: "Chúng ta không thể nói 'OK, chúng ta đã thực hiện một số tiến bộ, chúng ta không cần phải làm nhiều hơn nữa". Rõ ràng là nếu không được kiểm soát bệnh lao sớm và các chủng kháng thuốc lan rộng thì thế giới sẽ phải đối mặt với một mối đe dọa nguy hiểm chết người nhiều hơn.
|
TRANG CHỦ
