 |
| Các quan chức Nam Mỹ giải thích cơ chế xâm nhập của Zika virus |
Zika virus có khả năng bùng nổ thành đại dịch và lây lan toàn cầu
Ngày 28/1/2016. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và nhiều hãng tin quốc tế cho biết hiên naydịch bệnh do virus Zika đang hoành hành khắp châu Mỹ, lan rộng ra nhiều nước châu Âu và có khả năng bùng phát thành đại dịch toàn cầu. Nguy hiểm hơn là vector truyền bệnh Zika cũng đồng thời là vector truyền bệnh muỗi sốt xuất huyết Aedes agypty nên nguy cơ xảy dịch Việt Nam rất cao nếu có nguồn bệnh xâm nhập.
Theo WHO, Zika virus là một trong những bệnh vector truyền (vector-born diseases) được truyền qua muỗi Aedes (cũng là loại muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết dengue), có tốc độ lan truyền nhanh, gây mắc bệnh não nhỏ ở trẻ sơ sinh (babies born with tiny brains)đang 'lây lan bùng nổ'('spreading explosively') và có thể lây nhiễm đến 4 triệu người ở châu Mỹ,nếu tính từ ca bệnh đầu tiên được phát hiện tại Brazil vào tháng 5/2015 đến tháng 1/2016 đã có 23 quốc gia và vùng lãnh thổ châu Mỹ xác nhận có sự xâm nhập của loại virus này. 
Dịch bệnh do Zika virus bùng nổ tại châu Mỹ và có khả năng lan rộng trên thế giớiNgày 25/01/2016. BBC News. Virus Zika: Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết 'dịch bệnh có khả năng lây lan khắp châu Mỹ' (Zika virus: Outbreak 'likely to spread across Americas' says WHO). Tổ chức này cảnh báo virus Zika có khả năng lây lan hầu như khắp châu Mỹ-căn bệnh gây ra các triệu chứng bao gồm sốt nhẹ, đau khớp và đau đầu được phát hiện tại 21 quốc gia ở vùng Ca-ri-bê, Bắc Mỹ và Nam Mỹ, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu hay vắc-xin sẵn có. Virus này lần đầu tiên được phát hiện ở khỉ vào năm 1947 tại châu Phi, từ đó xuất hiện các vụ dịch nhỏ, thời gian ngắn ở người tại châu lục này cùng một số khu vực ở châu Á và các đảo thuộc Thái Bình Dương. Tuy nhiên, nó lây lan trên phạm vi lớn ở châu Mỹ, nơi mà sự lan truyền lần đầu tiên được phát hiện ở Brazil vào tháng 5/2015, số lượng lớn muỗi mang virus và thiếu khả năng miễn dịch tự nhiên được cho là làm bệnh truyền nhiễm lan rộng nhanh chóng. 
Tính đến tháng 1/2016, WHO cho biết 23 quốc gia tại khu vực Mỹ Latin và Caribbea có bệnh nhân lây nhiễm virus Zika. Trong số đó, Colombia bị ảnh hưởng nặng nhất với 13.800 ca nhiễm bệnh; Brazil gần 3.900 người bị nghi nhiễm virus Zika, trong đó 49 trường hợp đã tử vong. Nhiều nước như El Sanvador, Colombia, Honduras và Ecuador đều đưa ra khuyến cáo đặc biệt đối với phụ nữ nên tránh mang thai trong thời gian ít nhất là vài tháng tới để ngăn ngừa khả năng gây dị tật thai nhi. Tại Colombia, các chuyên gia y tế cảnh báo số trường hợp nhiễm virus Zika có thể lên tới 600.000 ca vào tháng 7/2016, trong đó 500 trường hợp có thể dẫn đến bệnh đầu nhỏ và 500 trường hợp dẫn đến hội chứng rối loạn Guillain Barre khi hệ thống miễn dịch tấn công một phần hệ thần kinh ngoại biên có thể gây ra tử vong. Tổng thống Colombia Juan Manuen Santos đã phải tuyên bố tiến hành chiến dịch quốc gia ngăn chặn dịch bệnh do virus Zika. Chính quyền Honduras cũng đã tăng cường hoạt động tẩy trùng các khu dân cư và đường phố sau khi số trường hợp nhiễm virus Zika lên tới hơn 600 người tập trung ở một số khu vực nhất định, trong đó có cả thủ đô. Trước tình trạng dịch bệnh do virus Zika có khả năng vùng phát mạnh, Cộng đồng các nước Mỹ Latin và Caribbea (Community of Latin American and Caribbean States_CELAC) đã quyết định sẽ triệu tập cuộc họp cấp bộ trưởng y tế để tìm biện pháp đối phó. WHO nhận định dịch bệnh do virus Zika không chỉ dừng lại ở các nước khu vực Mỹ Latin và vùng Caribbea mà còn được phát hiện tại nhiều quốc gia châu Âu trong hơn một tuần qua như Anh, Ý, Hà Lan, Thổ Nhĩ Kỳ, Đan Mạch và Thụy Sĩ. Trước sự lây lan quá nhanh của dịch bệnh, ngày 28/1/2016 Văn phòng WHO tại Geneva đã phải tổ chức phiên họp họp điều hành, Tổng Giám đốc WHO Tiến sĩ Margaret Chan cho biết WHO sẽ triệu tập một cuộc họp khẩn cấp để quyết định phản ứng khi dịch bệnh này đã chuyển sang mức báo động: "Mức độ báo động là rất cao. Năm ngoái, virus Zika được phát hiện ở châu Mỹ và đã lây lan bùng nổ ở đây. Tính đến nay, các ca nhiễm đã được báo cáo tại 23 quốc gia và vùng lãnh thổ trong khu vực" (The level of alarm is extremely high. Last year, the virus was detected in the Americas, where it is now spreading explosively. As of today, cases have been reported in 23 countries and territories in the region). Các chuyên gia WHO cho rằng có dịch bệnh Zika virus lan truyền nhanh chóng là do người dân chưa từng phơi nhiễm với virus Zika nên không có miễn dịch trong cộng đồng, cùng với đó loài muỗi Aedes truyền virus Zika phổ biến ở hầu hết các nước khu vực châu Mỹ và dự báo rằng virus Zika sẽ tiếp tục lan truyền tới hầu hết các nước và vùng lãnh thổ khu vực châu Mỹ có lưu hành muỗi truyền bệnh Aedes. 
Muỗi (Mosquito)Virus Zika được lan truyền qua vết đốt của muỗi Aedes, loài muỗi này được tìm thấy ở tất cả các quốc gia trong khu vực ngoại trừ Canada và Chile. Trong tình hình này, Tổ chức Y tế liên Mỹ (Pan American Health Organization_PAHO), văn phòng khu vực của WHO cho biết: “PAHO dự đoán virus Zika sẽ tiếp tục lây lan và có khả năng lan truyền đếm tất cả các quốc gia trong khu vực nơi mà có sự hiện diện của muỗi Aedes”. PAHO khuyên người dân bảo vệ chính mình khỏi bị muỗi đốt, loài muỗi này cũng lây truyền bệnh sốt xuất huyết và chikungunya, họ cũng khẳng định virus được phát hiện trong tinh dịch và đã có một ca bệnh lây truyền qua đường tình dục ở người nhưng vẫn cần có bằng chứng hơn nữa. Khoảng 80% người bệnh không có biểu hiện các triệu chứng nhưng mối quan tâm lớn nhất là sự ảnh hưởng tiềm tàng lên những đứa bé còn trong bụng mẹ, khoảng 3.500 ca bệnh đầu nhỏ được báo cáo-những đứa trẻ sinh ta mắc bệnh não nhỏ (babies born with tiny brains) tại Brazil từ tháng 10/2015, PAHO cảnh báo phụ nữ mang thai “đặc biệt thận trọng” (especially careful) cần đến khám bác sĩ trước và sau khi đi đến các khu vực bị ảnh hưởng bởi virus này. 
Vào tuần trước, các quốc gia Colombia, Ecuador, El Salvador and Jamaica khuyên phụ nữ nên hoãn kế hoạch mang thai cho đến khi có nhiều kết quả nghiên cứu về virus này. Mặc dù tổ chức PAHO chính thức cho biết “bất kỳ quyết định nào để trì hoãn việc mang thai là quyết định cá nhân giữa người phụ nữ, chồng của cô và người chăm sóc sức khỏe của cô”. Maria Conceicao Queiroz cho biết có sự sợ hãi nơi mà cô sống gần Sân vận động Olympic tại Rio de Janeiro: “Mỗi người đều có nguy cơ, tất cả chúng ta lo sợ nhiễm virus Zika. Chúng ta bị bao quanh bởi nguồn nước bụi bẩn, ô nhiễm nhưng những gì chúng ta có thể làm được là sử dụng thuốc diệt côn trùng để đuổi muỗi”. Mối đe dọa toàn cầu (Global threat)Giáo sư Laura Rodrigues, một thành viên của Học Viện Khoa học Brazil và Trường Vệ sinh và Y học Nhiệt đới London cho biết một số dữ liệu cho thấy có đến 1 trong 50 đứa trẻ sinh ra mắc dị tật ở một trong những khu vực bị ảnh hưởng nặng bởi dịch bệnh là bang Pernambuco ở Brazil. Bà cho biết: “đến tháng 11/2015 chúng tôi không biết gì cả, điều này gây cho chúng tôi ngạc nhiên và chúng tôi cố gắng tìm hiểu nhanh nhất có thể”. 
“Bất cứ nơi nào có bệnh sốt xuất huyết là nơi đó có muỗi, sau đó nó sẽ lây lan và không chỉ ở châu Mỹ và tôi nghĩ có cơ hội nó sẽ lấy lan sang châu Á”. Lời khuyên của PAHO là phải chắc rằng các vật có thể chứa nước thậm chí là một lượng nước nhỏ cũng nên làm sạch và đổ nước để ngăn ngừa muỗi sinh sản. Người dân nên bảo vệ chính họ bằng cách dùng thuốc ngừa côn trùng, mặc kín và đóng cửa sổ và cửa ra vào. TS. Margaret Chan, Tổng giám đốc của WHO cho biết dịch bệnh “rất đáng lo ngại” (extremely worrisome).
Bùng nổ dịch bệnh Zika: Bạn cần phải biết những gì (Zika outbreak: What you need to know)Ngày 25/01/2016. BBC News. Virus Zika, một căn bệnh truyền nhiễm đang báo động và gây lo lắng có thể xảy ra đối với hàng nghìn trẻ em sinh ra mắc bệnh não không phát triển hoàn toàn, dịch bệnh đang lây lan khắp châu Mỹ. Một số khu vực đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp, các bác sĩ mô tả dịch bệnh này như là “một đại dịch trong quá trình phát triển” (a pandemic in progress) và khuyên phụ nữ tại các quốc gia bị ảnh hưởng của dịch bệnh không nên có thai. 
Dejailson Arruda và con gái của anh Luiza, cô bé sinh ra mắc bệnh đầu nhỏ (microcephaly) Virus Zika đến từ đâu? (Where did Zika come from?)Virus được xác nhận lần đầu ở khỉ tại Uganda trong năm 1947. Ca bệnh đầu tiên ở người được phát hiện tại Nigeria trong năm 1954 và có nhiều vụ dịch xảy ra tại châu Phi, Đông Nam Á và vùng đảo Thái Bình Dương. 
Hầu hết là các vụ dịch nhỏ và trước đây bệnh Zika không xem là mối đe dọa lớn đến sức khỏe con người nhưng vào tháng 5/2015 dịch bệnh được báo cáo tại Brazil và lây lan nhanh chóng. Dịch bệnh cũng được báo cáo ở các quốc gia như: Barbados, Bolivia, Colombia, the Dominican Republic, Ecuador, El Salvador, French Guiana, Guatemala, Guadeloupe, Guyana, Haiti, Honduras, Martinique, Mexico, Panama, Paraguay, Puerto Rico, Saint Martin, Suriname and Venezuela. Viện Y học Quốc gia Mỹ cho biết: “Hiện nay dịch bệnh bùng nổ tái xuất hiện do đó phải đáng chú ý” (Its current explosive pandemic re-emergence is, therefore, truly remarkable). 
Dịch bệnh lây lan như thế nào? (How does it spread?)Dịch bệnh được lan truyền bởi loài muỗi Aedes, có thể tìm thấy ở khắp châu Mỹ ngoại trừ Canada và Chile, nơi này quá lạnh để chúng có thể sinh tồn, nếu chúng hút máu của người bị nhiễm bệnh sau đó chúng có thể lây nhiễm cho người mà chúng đốt. 
Getty Images Chúng là các loài côn trùng giống nhau lây lan sốt xuất huyết và chikungunya nhưng không giống như các loài muỗi lan truyền sốt rét, chúng chủ yếu hoạt động vào ban ngày vì vậy màn ngủ là biện pháp bảo vệ hạn chế. WHO cho rằng virus Zika lây lan khắp châu Mỹ nhưng các nhà khoa học khác cảnh báo rằng các quốc gia ở châu Á cũng có thể đối mặt bùng nổ dịch bệnh lớn. 
Vai trò của muỗi Aedes truyền virus Zika đã được khẳng định rõ ràng trong khi các đường lây truyền khác thì rất hạn chế, virus Zika cũng đã được phân lập trong tinh dịch và cũng ghi nhận một trường hợp có khả năng lây truyền qua đường tình dục nhưng cần có thêm những bằng chứng để khẳng định việc lây truyền vi rút Zika qua đường tình dục. Vi rút Zika có thể lây truyền qua đường máu nhưng không phải là phổ biến, tuy nhiên việc hiến máu và truyền máu cần được tuân thủ các quy trình chuẩn để đảm bảo an toàn. Các bằng chứng về việc truyền bệnh từ mẹ sang con cũng rất hạn chế, các nghiên cứu gần đây có thể cung cấp thêm bằng chứng về việc truyền từ mẹ sang con khi sinh cũng như hiểu biết thêm về vi rút ảnh hưởng như thế nào tới trẻ sơ sinh.
Virus này nguy hiểm như thế nào? (How dangerous is it?)Số ca tử vong rất hiếm và chỉ có 1 trong 5 người bị nhiễm bệnh xuất hiện các triệu chứng bao gồmmsốt nhẹ (mild fever); viêm màng kết (mắt đỏ, đau nhức) (conjunctivitis (red, sore eyes); đau đầu (headache); đau khớp (joint pain); phát ban (a rash). Chưa có vắc-xin hay thuốc điều trị, các bệnh nhân được khuyên nên nghỉ ngơi và uống nhiều nước nhưng mối quan tâm lớn nhất là ảnh hưởng của bệnh đối với những đứa bé còn trong bụng mẹ và sự gia tăng bệnh đầu nhỏ. 
Bệnh đầu nhỏ là gì? (What is microcephaly?)Bệnh đầu nhỏ (Microcephaly) các triệu chứng gồm có kích thước đầu dưới mức trung bình, thường gây ra thiếu khả năng của não để phát triển đến tỷ lệ bình thường; chu vi của đầu đo nhỏ hơn 31,5-32cm lúc mới sinh; gây ảnh hưởng đến 25.000 trẻ em ở Mỹ mỗi năm. Đó là khi một đứa bé sinh ra mắc bệnh đầu nhỏ khác thường, não của chúng không phát triển phù hợp, mức độ nghiêm trọng khác nhau nhưng nó có thể gây tử vong nếu não chậm phát triển đến nỗi không thể điều chỉnh các chức năng cần thiết cho cuộc sống, những đứa trẻ sống sót mắc khuyết tật trí óc và chậm phát triển có thể gây ra do các bệnh truyền nhiễm như rubella, lạm dụng thuốc trong quá trình mang thai hay bất thường do gen. Brazil có ít hơn 150 ca bệnh đầu nhỏ trong năm 2014 nhưng có hơn 3500 ca bệnh được báo cáo kể từ tháng 10/2015 có liên quan đến virus Zika hay không chưa được xác định nhưng một vài em bé tử vong có virus trong não và không có giải thích nào khác cho việc gia tăng bệnh đầu nhỏ được đưa ra. 
Người dân có thể làm gì? (What can people do?)Bởi vì chưa có liệu pháp điều trị nên sự lựa chọn duy nhất đó là giảm nguy cơ bị muỗi đốt, các cơ quan y tế khuyến cáo người dân sử dụng thuốc chống côn trùng, mặc quần áo dài tay, đóng cửa ra vào và cửa sổ. Muỗi đẻ trứng ở những nơi nước đọng, vì vậy người dân được nhắc nhở đổ nước trong các xô chậu và các bình hoa, Trung tâm Kiểm soát và Ngăn ngừa Dịch bệnh (CDC) khuyên phụ nữ có thai không đi đến các khu vực bị ảnh hưởng dịch bệnh. 
Getty Images Những gì đang được thực hiện? (What is being done?)Bộ trưởng Bộ Y tế Brazil, Marcelo Castro cho biết bộ kit xét nghiệm mới đang được nghiên cứu phát triển để xác định bệnh nhanh chóng. Ông cũng cho biết cần nhiều kinh phí hơn để nghiên cứu phát triển văc-xin ngừa bệnh. Các nhà khoa học cũng đang thử nghiệm sử dụng muỗi vô sinh đột biến gen xuất hiện để làm giảm quần thể muỗi đến 90%, trong khi đó các nỗ lực đang được thực hiện để tiêu diệt muỗi mang ký sinh trùng. 
Thế Vận Hội Olympic có bị đe dọa? (Are the Olympic Games under threat?)Rio de Janeiro là thành phố đăng cai Thế Vận Hội Olympic (Olympic Games) 2016 từ ngày 5 đến 21/8/2016. Chính quyền Brazil sẽ nhắm mục tiêu đến những nơi trú ẩn của muỗi trong thời gian sắp diễn ra Thế vận hội, tuy nhiên họ cho biết việc phun thuốc diệt côn trùng chỉ thực hiện từng khu vực cơ bản bởi vì mối quan tâm sức khỏe tiềm ẩn đối với các vận động viên và du khách, cũng có một chút hy vọng đó là sẽ có ít muỗi hơn trong tháng 8/2016 vì tháng này lạnh và khô hơn. 
Lễ diễu hàng đường phố Carnival đầu tiên của Rio de Janeiro trong năm nay kêu gọi hành động chống lại virus Zika Khả năng virus Zika xâm nhập vào Việt Nam Việt Nam đang phải đương đầu với dịch bệnh sốt xuất huyết dengue do muỗi Aedes truyền nên nguy cơ dịch bệnh xâm nhập rất cao nếu không kiểm soát được mầm bệnh, trước tình hình dịch do vi rút Zika diễn biến phức tạp và lây lan nhanh tại nhiều nước trên thế giới, Bộ Y tế (MOH) thường xuyên liên hệ với WHO tại Việt Nam để theo dõi tình hình dịch bệnh và để kịp thời đề ra các biện pháp phòng chống. 
Bộ Y tế cũng đã có văn bản chỉ đạo các Viện Vệ sinh dịch tễ/Pasteur tiến hành giám sát và xét nghiệm xác định sự lưu hành của vi rút Zika tại Việt Nam, tuy nhiên cho đến nay chưa có ca bệnh nào do virus Zika được ghi nhận. Đây cũng là sự cảnh báo để kiểm soát chặt chẽ khả năng nguồn bệnh xâm nhập tại các sân bay, cửa khẩu và khuyến cáo người dân cần thận trọng khi tham gia giao lưu thương mại, du lịch, lao động với các nước có lưu hành dịch bệnh đồng thời toàn dân phải cộng tác với ngành y tế phá hủy hoàn toàn các ổ nước đọng cho muỗi Aedes sinh đẻ.
|
TRANG CHỦ
