 |
| Trẻ em chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của ô nhiễm không khí |
Ô nhiễm không khí ảnh hưởng nghiêm trọng sức khỏe và tính mạng trẻ em
Báo cáo mới của Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) cho biết2 tỷ trẻ em trên thế giới đang phải hít thở bầu không khí độc hại (2 billion children breathe toxic air worldwide), trong đó 300 triệu trẻ em đang phải tiếp xúc với tình trạng ô nhiễm không khí ngoài trời cao gấp 6 lần tiêu chuẩn cho phép của Tổ chức Y tế thế giới (WHO).
Theo WHO, trên thế giới có khoảng 2 triệu trẻ em tử vong do các bệnh nhiễm khuẩn hô hấp cấp mỗi năm, trong đó 60% là ô nhiễm không khí độc hại, đặc biệt với trẻ em < 5 tuổi là đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nhất do cơ thể đang trong giai đoạn phát triển, tăng trưởng và hoàn toàn thụ động trước những nguồn ô nhiễm không khí cả trong nhà cũng như ngoài nhà. Chính vì vậy ô nhiễm không khí luôn là vấn đề quan tâm của các nhà lãnh đạo thế giới, luôn là điểm nóng tại các hội nghị thượng đỉnh quốc tế mà trong đóHội nghị các bên về biến đổi khí hậu (COP22) đang diễn ra tại Marrakerh, Morocco từ 7/11 đến 18/11/2016 với mục tiêu kiềm chế khí thải gây ô nhiễm không khí và giảm nhiệt độ nóng lên toàn cầu ở mức < 20C.
Các phân tử ô nhiễm qua khứu giác xâm nhập vào não và tủy sống
Nguồn ô nhiễm không khí Theo Công ước khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu (United Nations Framework Convention on Climate Change_UNFCCC), hầu hết tình trạng ô nhiễm không khí là do con người gây ra từ quá trình đốt nhiên liệu hóa thạch (than đá) hoặc sinh khối nhiên liệu (khí thải xe hơi, lò than, bếp củi). Ô nhiễm không khí đô thị ngoài trời (uban outdoor air pollution) trong và xung quanh khu vực đô thị, ô nhiễm không khí trong nhà (indoor air pollution) do khí đốt nhiên liệu từ công nghệ thô sơ dùng để nấu ăn, sưởi ấm, chiếu sáng hoặc khói thuốc lá...Ngoài ra, còn có các chất ô nhiễm tự nhiên trong nhà như radon và các chất ô nhiễm hóa chất từ các vật liệu xây dựng và sản phẩm làm sạch ảnh hưởng đến sức khỏe. Hai nguồn ô nhiễm này tác động phối hợp với nhau tạo nên bầu ô nhiễm không khí nặng nề từ trong nhà đến ngoài trời không chỉ làm trái đất nóng lên dẫn đến các hiện tượng thời tiết cực đoan do biến đổi khí hậu toàn cầu mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cũng như mạng sống con người, nhát là trẻ em nhỏ.
Biểu đồ phân bố các nguồn ô nhiễm không khí ngoài trời (outdoor air pollutions)
Ô nhiễm ngoài trời (outdoor air pollution)Khói là loại ô nhiễm ngoài trời quy mô lớn được tạo ra bởi các phản ứng hóa học giữa các chất ô nhiễm từ nhiều nguồn khác nhau, chủ yếu là khí thải ô tô và khí thải công nghiệp.Các thành phố thường là trung tâm của các loại hoạt động và nhiều người bị ảnh hưởng của khói bụi, đặc biệt là trong những tháng ấm áp trong năm.Ở mỗi thành phố, nguyên nhân chính xác của ô nhiễm có thể khác nhau; tùy thuộc vào các yếu tố vị trí địa lý, nhiệt độ, gió và thời tiết, nguồn ô nhiễm được phân tán khác nhau nhưng đôi khi tình trạng ô nhiễm có thể tập trung đến mức nguy hiểm (pollution can build up to dangerous levels).
Hình 3
Hiệu ứng nhà kính (greenhouse effect) còn được gọi là sự nóng lên toàn cầu (global warming), thường được tích tụ bởi khí carbon dioxide (CO2) trong khí quyển.CO2 được tạo ra khi đốt cháy nhiên liệu, mặc dù cây xanh chuyển đổi CO2 trở lại với oxy (O2) nhưng việc phát thải khí CO2 từ các hoạt động của con người cao hơn so với mức thảm thực vật trên thế giới có thể xử lý.Tình trạng ô nhiễm không khí đang trở nên tồi tệ hơn vì nhiều khu rừng của trái đất đang bị xóa sổ và đời sống thực vật đang bị phá hủy bởi những cơn mưa axit làm cho lượng CO2 trong không khí ngày càng tiếp tục gia tăng, sự tích tụ này đóng vai trò như một tấm chăn và bẫy nhiệt gần bề mặt của trái đất chúng ta, từ đónhững thay đổi chỉ một vài độ cũng sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe con người thông qua biến đổi khí hậu (climate change), thậm chí cả khả năng các núi băng vùng cực Bắc và cực Nam của trái đất có thể tan chảy làm gia tăng mực nước biển toàn cầu dẫn đến lũ lụt ven biển trên diện rộng. Các nguồn lực bổ sung và thông tin về hiệu ứng nhà kính và sự nóng lên toàn cầu có sẵn từQuỹ môi trường quốc phòng (Environmental Defense Fund_EDF), Học viện khoa học giáo dục vùng Vịnh (Science Education Academy of the Bay Area_SEABA)vàHiệp hội các tạp chí môi trường (Society of Environmental Journalists_SEJ). Sự suy giảm ozone là một trong những kết quả của ô nhiễm không khí, hóa chất phát thải bởi các hoạt động con người ảnh hưởng đến thestratosphere, một trong những lớp khí quyển bao quanh trái đất.Tầng ôzôn trong khí quyển có vai trò bảo vệ trái đất tránh khỏi bức xạ cực tím có hại từ mặt trời nhưng sự phát thải chlorofluorocarbons (CFC) từ bình xịt (aerosol cans), hệ thống làm mát và thiết bị tủ lạnh (cooling systems and refrigerator equipment) gây ra "lỗ thủng" (holes) tầng ozone làm mất lớp bảo vệ này và cho phép các bức xạ tiếp cận trái đất.Bức xạ cực tím (ultraviolet radiation) được biết là gây ra ung thư da và có tác động gây hại trên cây trồng và động vật hoang dã, nguồn tài nguyên và thông tin về các vấn đề suy giảm tầng ôzôn đang có sẵn từCục quản lý đại dương và khí quyển quốc gia (National Oceanic and Atmospheric Administration_NOAA)và Chương trình HÀNH ĐỘNGOzone (Ozone ACTION).
Các nguồn ô nhiễm không khí trong nhà (Indoor air pollutions)
Ô nhiễm trong nhà (indoor air pollution)Có rất nhiều nguồn ô nhiễm không khí trong nhà nhưkhói thuốc lá, dụng cụ nấu ăn và sưởi ấm, mùi hơi từ các vật liệu xây dựng, sơn, đồ nội thất…; cùng với đó, radon là một chất khí phóng xạ tự nhiên phát thải từ trái đất có thể tập trung ở tầng hầm hay các phòng ở kém thông thoáng. Trong khi phần lớn mọi người dành thời gian sinh hoạt trong nhà (80-90% cuộc sống của họ) với môi trường khép kín, nơi lưu thông không khí có thể được hạn chế. Chính bởi những lý do này, một số chuyên gia cho rằng nhiều người bị ảnh hưởng của ô nhiễm không khí trong nhà cao hơn ô nhiễm ngoài trời, Ban tài nguyên không khí (Air Resources Board) Californiaước tính mức độ ô nhiễm không khí trong nhà đều lớn hơn so với mức độ bên ngoài 25-62% và ảnh hưởng nghiêm trọngđến sức khỏe con người, nhất là trẻ em.
Nhiên liệu đun nấu gây ô nhiễm không khí trong nhà khó loại bỏ
Như vậy, cả trong nhà và ngoài trời ô nhiễm không khí cần phải được kiểm soát và ngăn chặn nhưnglàm thế nào để có thể ngăn chặn tác hại của ô nhiễm không khí? Từ Hội nghị các bên về biến đổi khí hậu tại Pari năm 2015 (COP21) đến COP 22 năm 2016 đang diễn ra tại Marrakerh, các nhà lãnh đạo thế giới đang cố gắng giảm khí phát thải (CO2) tác động đến sự nóng lên của trái đất ở mức < 20C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Tuy nhiên, những thỏa thuận này khó trở thành hiện thực nếu mỗi quốc gia, mỗi tổ chức, mỗi doanh nghiệp và mỗi người không nỗ lực góp phần làm giảm khí phát thải CO2 ngay từ ngày hôm nay.
Trẻ em Trung Quốc đến trường học trong bầu không khí ô nhiễm
Tác động ô nhiễm không khí và sức khỏe con người (Air Pollution and Human Health)Ô nhiễm không khí có thể ảnh hưởng đến sức khỏe con người nhiều cách bao gồm cả hiệu ứng ngắn hạn và dài hạn (both short-term and long-term effects), theo đócác nhóm đối tượng khác nhau cũng bị ảnh hưởng ô nhiễm không khí khác nhau nhưmột số người nhạy cảm với các chất gây ô nhiễm hơn so với những người khác, đặc biệt làtrẻ em nhỏ và người cao tuổi thường bị nhiều hơn từ các tác động của ô nhiễm không khí,những người có vấn đề về sức khỏe như bệnh hen suyễn, bệnh tim và bệnh phổi cũng có thể đau đớn hơn khi không khí bị ô nhiễm.Mức độ một người bị tác hại của ô nhiễm không khí thường phụ thuộc vào mức độ phơi nhiễm với các hóa chất gây hại như thời gian tiếp xúc và nồng độ của các chất hóa học. Tác động của ô nhiễm không khí ngắn hạn (Short-term air pollution effects) bao gồm kích ứng mắt, mũi và cổ họng hoặc nhiễm trùng đường hô hấp trên như viêm phế quản và viêm phổi;các triệu chứng khác có thể bao gồm đau đầu, buồn nôn và phản ứng dị ứng;ô nhiễm không khí ngắn hạn có thể làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh hen và khí phế thũng (asthma and emphysema), thậm chí 4.000 người đã chết trong một vài ngày do nồng độ ô nhiễm cao trong "thảm họa khói" (Smog Disaster) lớn ở London năm 1952. Ảnh hưởng sức khỏe dài hạn (Long-term health effects) có thể bao gồm các bệnh đường hô hấp mạn tính (chronic respiratory disease), ung thư phổi (lung cancer), bệnh tim (heart disease); thậm chí tổn thương não, thần kinh, gan, hoặc thận (damage to the brain, nerves, liver, kidneys). Phơi nhiễm liên tục với ô nhiễm không khí ảnh hưởng đến phổi của trẻ em ngày càng tăng và có thể làm nặng thêm hoặc làm phức tạp tình trạng bệnh ở người già,các nhà khoa học ước tính một nửa triệu người chết sớm mỗi năm tại Hoa Kỳ là do hậu quả của việc hút thuốc lá. Nhiều nghiên cứu về ảnh hưởng sức khỏe của ô nhiễm không khí đang được WHO, UNICEF và nhiều tổ chức liên quan đến sức khỏe tiến hành trong bối cảnhđiều kiện y tế phát sinh từ ô nhiễm không khí có thể rất tốn kém,chi phí chăm sóc sức khỏe, mất năng suất lao động và thiệt hại kinh tế tới hàng tỷ đô la (USD) mỗi năm.
Khói bụi ngập tràn thủ đô New Delhi, Ấn Độ (Photo: Manish Swarup, AP)
2 tỷ trẻ em trên thế giới đang phải hít thở không khí độc hại (2 billion children breathe toxic air worldwide) Ngày 31/10/2016. NEW DELHI (AP) - Người dân Ấn Độ thức dậy khi bầu trời đầy khói (smoke-filled skies) bởi pháo hoa lễ hội từ tối hôm trước (30/10), có thể nói đây là mùa lễ hội tồi tệ nhất của thủ đô New Delhi với tình trạng ô nhiễm không khí bắt đầu cho những hậu quả thảm khốc. Báo cáo mới của UNICEF cho biết khoảng 1/3 của 2 tỷ trẻ em thế giới đang phải hít thở không khí độc hại đang sống ở miền Bắc Ấn Độ và các quốc gia láng giềng ảnh hưởng nghiêm trọng đến phổi, não và các cơ quan nội tạng khác.Trong số đó, 300 triệu trẻ em (có 220 triệu ở Nam Á) phơi nhiễm với mức độ ô nhiễm không khí cao gấp 6 lần tiêu chuẩn cho phép của WHO. Thủ đô New Delhi, một trong những nơi ô nhiễm không khí kinh khủng nhất thế giới, những chỉ số báo động không có gì đáng ngạc nhiên khi ô nhiễm không khí tăng đột biến vào mỗi mùa đông do gió mùa yếu và người dân đốt rác vô tội vạ để sưởi ấm. Trước ngày lễ hội pháo hoa hàng năm (30/10) cho các kỳ nghỉ của người Hindu Diwali, các chuyên gia ghi nhận mức độ các hạt bụi vật chất nhỏ li ti gọi là PM 2.5 gây tắc nghẽn phổi > 300 microgram/1m3;đến sáng thứ hai (31/10), chỉ số PM 2,5 ghi nhận > 900 mcg/1m3, cao hơn 90 lần so với mức khuyến cáo của WHO không quá 10 mcg/1m3. Một sinh viên Delhi 18 tuổi có tên phổ biến ở Ấn Độ là Dharmendra cho biết:"Mắt tôi đang bị kích thích, ho và cảm thấy rất khó thở vì ô nhiễm, tôi không đi ra ngoài từ nhiều ngày nay". Cư dân New Delhi được khuyên nên ở nhà vào thứ hai với cảnh báo sức khỏe nguy cấp cho những người trẻ, người già và những người mẫn cảm về đường hô hấp hoặc tim mạch.Các quan chức cho rằng mức độ ô nhiễm cao càng trở nên tồi tệ hơn do việc liên tục đốt rơm rạ trong sản xuất nông nghiệp từ các quốc gia láng giềng Punjab và Haryana. "Mức độ ô nhiễm phi nước kiệu vào mỗi mùa đông và chúng tôi bắt đầu cảm nhận thấy dấu hiệu của nó", Anumita Roy Chowdhury-Giám đốc điều hành Trung tâm khoa học và môi trường, một nghiên cứu của tổ chức vận động hành lang ở Delhi cho biết một số nghiên cứu chỉ ra 1/3 trẻ em Delhi đã bị suy giảm chức năng phổi và các bệnh về đường hô hấp như hen suyễn:"Đây thực sự là thảm họa với sức khỏe".
Tình trạng ô nhiễm không khí làm 600000 trẻ em chết mỗi năm
Trẻ em phải đối mặt với nguy cơ sức khỏe do ô nhiễm không khí cao hơn nhiều so với người lớn do phải thở nhanh gấp đôi, hít không khí nhiều hơn so với trọng lượng cơ thể, trong khi não bộ và hệ thống miễn dịch của chúng phát triển chưa hoàn thiện và dễ bị tổn thương. "Các tác động này tương đương với sốc" (the impact is commensurately shocking) khi 600.000 trẻ em < 5 tuổi trên thế giới tử vong mỗi năm do các bệnh liên quan đến ô nhiễm không khí, Anthony Lake-Giám đốc điều hành UNICEF cho biết trong báo cáo phát hành hôm thứ hai:"Hàng triệu trẻ em mắc các bệnh về đường hô hấp do ô nhiễm không khí làm giảm khả năng phục hồi và ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và nhận thức của chúng” ở mức không an toàn theo tiêu chuẩn của WHO. Theo báo cáo của UNICEF, trong số 2 tỷ trẻ em phải hít thở bầu không khí độc hại có 620 triệu trẻ em Nam Á, chủ yếu ở miền Bắc Ấn Độ;520 triệu trẻ em châu Phi và 450 triệu trong khu vực Đông Á, chủ yếu là Trung Quốc. Báo cáo kết hợp các hình ảnh ô nhiễm từ vệ tinh (satellite images of pollution) và dữ liệu mặt đất về mô hình nhân khẩu học (ground data with demographic patterns) để xác định các vùng có nguy cơ ô nhiễm không khí cao nhất. Từ khi được xác định là một trong những thành phố ô nhiễm nhất thế giới, những năm gần đây New Delhi đã cố gắng làm sạch không khí bằng cách cấm xe tải lưu thông trong thành phố, yêu cầu sử dụng xe mới đáp ứng tiêu chuẩn khí thải cao hơn và thực hiện giao thông thử nghiệm, hạn chế lượng xe trên đường...nhưng các nguồn ô nhiễm khác như bụi xây dựng, nhiên liệu nấu ăn bằng gỗ hoặc dầu hỏa vẫn tiếp tục gia tăng. Tuần qua, thành phố đã phát động ứng dụng điện thoại thông minh gọi là "Thay đổi không khí" (Change the air) cho phép người dân gửi hình ảnh và khiếu nại về nguồn ô nhiễm bất hợp pháp từ việc đốt lá cây và rác thải tại công viên hoặc công trường xây dựng không có biện pháp kiểm soát bụi. 
Hình 8
|
TRANG CHỦ
