|
Nhiễm độc chì với sức khỏe
Theo thông tin cập nhật tháng 9/2016 của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), chì là độc chất tích lũy ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe con người, nhất là trẻ em vì vậy từ ngày 24/9 đến 29/10 năm 2016 WHO phát động “Tuần lễ quốc tế phòng chống nhiễm độc chì” (international lead poisoning prevention week of action) nhằm nâng cao nhận thức về nhiễm độc chì, tăng cường hợp tác để ngăn ngừa ngộ độc chì ở trẻ em và thúc đẩy hành động mạnh mẽ hơn nữa để loại bỏ sơn pha chì. Nhiễm độcchì với sức khỏe (Lead poisoning and health)Theo WHO, chì trong cơ thể bị phơi nhiễm được phân phối đến não, gan, thận và xương; tích lũy trong răng và xương theo thời gian tiếp xúc thường được đánh giá qua đo lường lượng chì trong máu. Chì tích lũy trong xương được tung vào máu trong quá trình mang thai và trở thành một nguồn phơi nhiễm cho thai nhi phát triển, chì không có mức độ an toàn nhưng nhiễm độc chì hoàn toàn có thể phòng ngừa. Nguồn quan trọng của ô nhiễm môi trường bao gồm khai thác mỏ, luyện kim, hoạt động sản xuất và tái chế, thậm chí ở một số quốc gia hiện nay vẫn tiếp tục sử dụng sơn pha chì và xăng pha chì. Hơn 3/4 lượng chì trên thế giới được tiêu thụ để sản xuất bình ắc quy chì-axít cho xe có động cơ đồng thời sử dụng trong nhiều sản phẩm khác như bột màu, sơn, hàn, kính màu, thủy tinh pha lê, đạn dược, men gốm, đồ trang sức, đồ chơi, một số loại mỹ phẩm và thuốc cổ truyền. Nguồn nước uống lưu thông qua đường ống dẫn hoặc ống nối bằng các mối hàn chì có chứa chì, chủ yếu lượng chì thương mại toàn cầu hiện nay thu được từ tái chế. Trẻ em đặc biệt dễ bị nhiễm độc chì làm ảnh hưởng nặng và lâu dài đến sức khỏe nhất là sự phát triển của não và hệ thần kinh, người lớn chì cũng gây tác hại lâu dài như tăng nguy cơ cao huyết áp và suy thận, phụ nữ mang thai phơi nhiễm hàm lượng chì cao có thể dẫn đến sẩy thai, thai chết lưu, sinh non và sinh thiếu cân cũng như dị tật nhỏ (minor malformations). 
H2
Nguồn và các đường tiếp xúc (Sources and routes of exposure) Phơi nhiễm chì thông qua các nguồn lao động nghề nghiệp và môi trường chủ yếu do hậu quả hít phải các hạt chì tạo ra bằng cách đốt các vật liệu cháy có chứa chì như trong quá trình nung chảy, tái chế, tước sơn pha chì và sử dụng xăng pha chì; ăn phải bụi chì bị ô nhiễm (lead-contaminated dust), nước từ đường ống pha chì (leaded pipes), thực phẩm từ các thùng chứa chì bằng kính hoặc chì hàn (lead-glazed or lead-soldered containers). Sử dụng một số mỹ phẩm và thuốc cổ truyền (traditional cosmetics and medicines) cũng có thể dẫn đến phơi nhiễm chì, trẻ em đặc biệt dễ bị tổn thương vì hấp thụ chì cao gấp 4-5 lần người lớn từ một nguồn phơi nhiễm chì nào đó, hơn nữa sự tò mò bẩm sinh của trẻ em và kết quả hành vi tay-miệng (hand-to-mouth behaviour) phù hợp với độ tuổi của chúng hoặc nuốt các vật có chứa chì (lead-containing) hay tráng chì (lead-coated objects) như bụi hoặc đất bị ô nhiễm, mảnh sơn chì bị mục nát. Đường phơi nhiễm này cao hơn ở trẻ em với pica (thèm ăn dai dẳng và bắt buộc ăn mặt hàng phi thực phẩm) ví dụ như thu lượm và ăn sơn pha chì từ các bức tường, khung cửa và đồ nội thất; phơi nhiễm với đất và bụi bị ô nhiễm chì do tái chế pin và khai thác khoáng sản gây nhiễm độc chì hàng loạt cùng nhiều trường hợp tử vong ở trẻ em ở Nigeria, Senegal và một số nước khác. Trẻ em suy dinh dưỡng dễ bị nhiễm chì hơn do cơ thể của chúng hấp thụ chì nhiều hơn các chất dinh dưỡng khác như canxi đang thiếu, nguy cơ cao nhất là trẻ em nhỏ bao gồm cả thai nhi đang phát triển và nghèo khó. 
Các triệu chứng phơi nhiễm chì trên cơ thể
Ảnh hưởng sức khỏe do nhiễm độc chì ở trẻ em(Health effects of lead poisoning on children)Chì gây hậu quả nghiêm trọng sức khỏe trẻ em, nếu mức độ phơi nhiễm cao chì tấn công não bộ và hệ thống thần kinh trung ương dẫn đến tình trạng hôn mê, co giật, thậm chí tử vong. Trẻ em sống sót sau ngộ độc chì nặng có thể để lại di chứng chậm phát triển tâm thần và rối loạn hành vi; nếu mức độ phơi nhiễm thấp hơn chì không gây ra triệu chứng rõ ràng và trước đây được cho là an toàn, chì bây giờ được biết tạo ra một phổ rộng các thương tổn trên nhiều hệ thống cơ thể (spectrum of injury across multiple body systems). Đặc biệt chì ảnh hưởng đến sự phát triển não của trẻ em làm giảm chỉ số thông minh (IQ), thay đổi hành vi như giảm khả năng tập trung và tăng hành vi chống đối xã hội, giảm học lực. Phơi nhiễm chì cũng gây thiếu máu, tăng huyết áp, suy thận, miễn dịch độc tố và độc tính đối với cơ quan sinh sản (immunotoxicity and toxicity to the reproductive organs), những tác động thần kinh và hành vi (neurological and behavioural effects) của chì được cho là không thể hồi phục. Không biết nồng độ chì an toàn trong máu nhưng biết khi phơi nhiễm với chì tăng thì phạm vi và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng và ảnh hưởng cũng tăng, ngay cả nồng độ chì trong máu thấp 5 mg/dl từng được coi là "mức an toàn" (safe level) cũng có thể làm giảm trí thông minh ở trẻ em, khó khăn về hành vi và các vấn đề học tập. 
H4
Gánh nặng bệnh tật do phơi nhiễm chì(Burden of disease from lead exposure)Viện nghiên cứu và đánh giá y học (Institute for Health Metrics and Evaluation_IHME) ước tính trong năm 2013 phơi nhiễm chì chiếm 853.000 trường hợp tử vong do ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe với gánh nặng cao nhất ở các nước thu nhập thấp và trung bình. IHME cũng ước tính phơi nhiễm chì chiếm 9,3% gánh nặng toàn cầu của người khuyết tật trí tuệ vô căn (idiopathic intellectual disability), 4% gánh nặng bệnh tật toàn cầu tim thiếu máu cục bộ (ischaemic heart disease) và 6,6% gánh nặng toàn cầu của đột quỵ. 
Kiểm tra biểu hiện ngộ độc chì ở trẻ em
Đáp ứng của WHO (WHO response)WHO xác định chì là 1 trong 10 hóa chất ảnh hưởng sức khỏe cộng đồng cần hành động của các quốc gia thành viên để bảo vệ sức khỏe người lao động, trẻ em và phụ nữ trong độ tuổi sinh sản.WHO luôn sẵn có trên website của mình hàng loạt thông tin về chì bao gòm thông tin cho các nhà hoạch định chính sách (information for policy makers), hướng dẫn kỹ thuật (technical guidance) và các tài liệu tuyên truyền (advocacy materials). Hiện nay,WHO đang phát triển các hướng dẫn về phòng chống và quản lý nhiễm độc chì (guidelines on the prevention and management of lead poisoning) sẽ cung cấp cho các nhà hoạch định chính sách, các cơ quan y tế công cộng và các chuyên gia y tế với các hướng dẫn dựa vào bằng chứng về các biện pháp mà họ có thể làm để bảo vệ sức khỏe của trẻ em và người lớn phơi nhiễm với chì.Từ khi sơn pha chì là một nguồn phơi nhiễm tiếp tục ở nhiều quốc gia, WHO đã hợp tác với Chương trình môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) để hình thành liên minh toàn cầu loại bỏ sơn pha chì (Global Alliance to Eliminate Lead Paint) là một sáng kiến hợp tác tập trung và đẩy mạnh những nỗ lực để đạt được các mục tiêu quốc tế ngăn chặn phơi nhiễm chì của trẻ em từ sơn pha chì và giảm thiểu phơi nhiễm nghề nghiệp với sơn như vậy, tiến tới loại bỏ sơn pha chì và loại bỏ những rủi ro mà các loại sơn như vậy gây ra. Liên minh toàn cầu loại bỏ sơn pha chì là giải pháp quan trọng góp phần thực hiện đoạn 57 (paragraph 57) của "Kế hoạch thực hiện Hội nghị Thượng đỉnh thế giới về phát triển bền vững (Plan of Implementation of the World Summit on Sustainable Development) và giải pháp II/4B của Chiến lược tiếp cận quản lý hóa chất quốc tế (SAICM) về sơn pha chì. 
Đồ chơi có chì từ Trung Quốc đang âm thầm gây nhiễm độc cho trẻ em
Nỗ lực và bất cập trong phòng chống nhiễm độc chìTrên thế giới, nỗ lực đáng khích lệ hiện nay là đã thành công loại bỏ xăng pha chì ở hầu hết các quốc gia dẫn đến giảm đáng kể nồng độ chì trong máu ở mức quần thể (population-level blood lead concentrations), đến nay chỉ còn 3 nước tiếp tục sử dụng nhiên liệu pha chì. Đặc biệt, Trung Quốc là quốc gia sản xuất đồ chơi cho trẻ em hàng đầu trên thế giới nhìn bề ngoài có vẻ đẹp hào nhoáng nhưng sử dụng sơn có hàm lượng chì quá cao, trong khihàng chục triệu đồ chơi của trẻ em tại thị trường Hoa kỳ có xuất xứ từ Trung Quốc đã bị Cơ quan An toàn tiêu thụ Hoa Kỳ ra lệnh thu hồi do vi phạm tiêu chuẩn an toàn vượt 0,6% theo tiêu chuẩn Hoa Kỳ, các sản phẩm có quá .06% chì có thể gây rủi ro sức khỏe cho các em. 
Người dân vô tư tiếp xúc với các sản phẩm phế thải của chì
Ở Việt Nam, mặc dù xăng pha chì đã bị cấm sử dụng từ đầu những năm 2000s nhưng sơn pha chì hầu như chưa kiểm soát được, ngoài ra các ngành công nghiệp sử dụng nhiều chì và phơi nhiễm chì khá phổ biến nhưng chưa có biện pháp bảo hộ hữu hiệu; đó là chưa kể số lượng lớn đồ chơi trẻ em nhập lậu từ Trung Quốc bày bán tràn lan khắp thị trường cả nước nhưng chưa có tiêu chuẩn định lượng chì ở mức an toàn trong các sản phẩm đồ chơi. Các sản phẩm có chì sử dụng cũng như phế thải ở khắp mọi nơi nhưng không có biện pháp kiểm soát nào được ban hành, nhiễm độc chì và nguy cơ nhiễm độc chì với sức khỏe ở nước ta là hiện hữu nhưng ít thấy khuyến cáo của các cơ quan chức năng, thậm chí nhiễm độc chì chỉ được coi là bệnh nghề nghiệp trong khi khả năng phơi nhiễm chì trong cuộc sống hàng ngày rất cao và khó kiểm soát. Hy vọng tuần lễ chiến dịch không chỉ nâng cao nhận thức cộng đồng mà còn cảnh báo các nhà quản lý hãy quan tâm chú trọng đến loại bỏ các sản phẩm có chì.
|
TRANG CHỦ
