|
Kế hoạch hành động chuẩn bị ứng phó với thiên tai của ngành y tế giai đoạn 2015-2020
Vài thập kỷ gần đây ảnh hưởng của các thảm họa thiên nhiên đối với con người ngày càng lớn nên việc ứng phó với thiên tai, thảm họa là việc làm cấp bách không chỉ là trách nhiệm của toàn xã hội mà còn là của ngành y tế. Nhân Ngày quốc tế giảm nhẹ rủi ro thiên tai, thảm họa (IDDR) năm 2015 với chủ đề “Kiến thức cho cuộc sống” (knowledge for life), Ban Biên tập xin tóm tắt “Kế hoạch hành động chuẩn bị, ứng phó với thiên tai của ngành y tế giai đoạn 2015-2020” để các bạn đọc quan tâm cùng tham khảo. 
Kế hoạch hành động chuẩn bị ứng phó với thiên tai của ngành y tế giai đoạn 2015-2020 được ban hành theo Quyết định số 646/QĐ-BYT ngày 13/2/2015 của Bộ Y tế nhằm mục đích nâng cao năng lực chuẩn bị, ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai của ngành y tế, đảm bảo việc cung cấp một cách kịp thời, hiệu quả dịch vụ y tế trước, trong và sau thiên tai làm giảm tỷ lệ tử vong, bệnh tật và thương tích do các nguyên nhân liên quan đến thiên tai với những nội dung cơ bản như tăng cường năng lực hệ thống điều hành, quản lý và đáp ứng thiên tai của ngành y tế từ Trung ương đến địa phương; xây dựng và hoàn thiện cơ chế chính sách, qui trình hướng dẫn, quản lý của ngành y tế trong phòng và giảm nhẹ hậu quả thiên tai; tăng cường năng lực của các cơ sở y tế nhằm cung cấp dịch vụ y tế một cách hiệu quả và kịp thời trong tình huống thiên tai; huy động mọi nguồn lực và tăng cường sự tham gia phối hợp của cộng đồng, các tổ chức phi chính phủ, tư nhân, tôn giáo, quốc tế vào chuẩn bị, ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai; ứng dụng công nghệ thông tin và thiết lập hệ thống giám sát của ngành y tế về thiên tai để làm cơ sở cho việc chủ động chuẩn bị, ứng phó và đáp ứng hậu quả thiên tai; phát triển chuyên ngành quản lý thiên tai/y học thiên tai tại Việt Nam thông qua dự án nâng cao năng lực đào tạo và nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý thiên tai với 3 cấu phần chính bao gồm cơ sở vật chất trang thiết bị, phát triển năng lực cán bộ giảng dạy, xây dựng chương trình theo 2 giai đoạn. 
Tác động của thiên tai, thảm họa với ngành y tế Theo Bộ Y tế (MoH), thiên tai xảy ra phổ biến trên phạm vi toàn thế giới và gây ảnh hưởng nặng nề đến kinh tế, xã hội và sức khỏe của những cộng đồng, quốc gia bị ảnh hưởng. Việt Nam là một trong những nước chịu nhiều thảm họa thiên tai như bão, áp thấp nhiệt đới, lốc, sét, mưa lớn, lũ, lũ quét, ngập lụt, sạt lở đất xả ra hàng năm làm hàng trăm người chết, thiệt hại kinh tế hàng ngàn tỉ đồng và làm ảnh hưởng đến sự phát triển của đất nước; hậu quả của thiên tai cũng làm ảnh hưởng lớn tới cơ sở vật chất của ngành y tế và ảnh hưởng đến sức khỏe của con người (tử vong, chấn thương, mắc bệnh, ảnh hưởng về mặt tâm lý). Tác động của thiên tai tới sức khoẻ con người Theo thống kê của Ban chỉ đạo phòng chống lụt bão Trung ương trong 5 năm cuối thế kỷ 20 bão lụt đã làm chết 12.000 người, nhấn chìm 15.000 tàu thuyền, cuốn trôi và đổ gần 8 triệu ngôi nhà; đặc biệt là thảm họa do cơn bão Linda năm 2007 trên vùng biển Kiên Giang-Cà Mau làm chết 1.029 người, trận lũ đặc biệt lớn ở Nam Trung Bộ năm 1999 làm chết 780 người. Trong những năm đầu thế kỷ 21 (2002-2010), tần suất và mức độ trầm trọng của thiên tai ở Việt Nam ngày càng gia tăng, quy mô thiên tai lan rộng khắp cả nước với đủ các loại hình từ lũ quét, bão, lụt và sạt lở đất, số đợt bão lũ và cường độ ngày càng gia tăng. Cùng với đó, số trường hợp tử vong và thương tích do bão lũ gây nên cũng càng ngày càng gia tăng; theo Báo cáo điều tra tác động thiên tai tại 19 tỉnh thành trong 10 năm (1996-2006) có 6.353 người chết, 2.753 người mất tích và 7.647 người bị thương do các nguyên nhân trực tiếp của thiên tai. Trong các giai đoạn 1996-1999 và 2005-2007 số các trường hợp tử vong, mất tích, bị thương trên 1000 thường xuyên có bão và lũ lụt nghiêm trọng xảy ra mà trong đó năm 1997 có số thiệt hại cao nhất là 4.700 người (chủ yếu do bão Linda), năm 2006 với 2.678 người (do bão ChanChu và XangXan), nếu thống kê đầy đủ số người bị thương đến các cơ sở y tế còn cao hơn. Năm 2008 là năm có “6 kỷ lục về mưa, bão và lũ” làm 550 người chết và mất tích và liên tục xảy ra dịch tiêu chảy cấp, sốt xuất huyết, sởi, thủy đậu. Gần đây, tháng 10/2010 các tỉnh miền Trung cũng đối mặt với trận lũ lụt lịch sử, làm ít nhất 76 người tử vong trong 1 tuần. Đối với các thiên tai thường gặp trên thế giới, mỗi loại thiên tai sẽ để lại những mức độ nguy cơ khác nhau trong bùng phát các bệnh truyền nhiễm, trong bối cảnh thiên tai ở nước ta số liệu cho thấy một số nguy cơ dịch bệnh truyền nhiễm như cúm, tiêu chảy, sốt xuất huyết… đã xuất hiện trong và sau thiên tai như bão, lũ lụt. Tác động của thiên tai đối với cơ sở vật chất ngành y tế Số liệu về tác động của thiên tai đối với các cơ sở y tế cho thấy từ năm 1996-2008 đã có 745 cơ sở y tế bị đổ trôi và 8.954 cơ sở bị hư hại do thiên tai; số lượng cơ sở y tế thiệt hại nhiều vào những năm có thiên tai thường xuyên xảy ra như năm 1996, 1999, 2000 và 2007. Nguyên nhân thiệt hại của các cơ sở y tế chủ yếu là do bão, lốc tố nhiều hơn là do lũ lụt. Tổng cộng có 135 bệnh viện, bệnh xá bị trôi, sập đổ hoàn toàn do lũ lụt (20%) và 552 bệnh viện, bệnh xá bị sập đổ do bão, lốc tố và áp thấp nhiệt đới (80%) do đó việc chuẩn bị cơ sở vật chất cần thiết cho việc đảm bảo các dịch vụ y tế và việc nâng cao năng lực chuyên môn của cán bộ làm công tác này cần đặc biệt chú trọng trong tình huống thiên tai.
Nội dung kế hoạch hành động của ngành y tế Tăng cường năng lực hệ thống điều hành, quản lý và đáp ứng thiên tai của ngành y tế Kiện toàn và nâng cao năng lực hệ thống tổ chức, điều hành, quản lí và đáp ứng thiên tai ngành y tế từ trung ương đến địa phương; rà soát chức năng và hoạt động của ban chỉ huy, các tiểu ban ở cấp Bộ/tỉnh/thành làm cơ sở thông tin cho xây dựng chính sách nhân sự, cải tiến hệ thống điều hành/quản lý phòng chống thiên tai từ trung ương tới địa phương; xây dựng quy chế cụ thể hoạt động của Ban chỉ huy, sự phối kết hợp trong chuẩn bị và ứng phó với thiên tai từ trung ương đến địa phương; chương trình nâng cao năng lực quản lý thiên tai: tuyển chọn, đào tạo và duy trì đội ngũ cán bộ quản lý y tế trong thiên tai. Xây dựng và hoàn thiện cơ chế chính sách, qui trình hướng dẫn, quản lý của ngành y tếphòng chống và giảm nhẹ hậu quả thiên tai Rà soát các qui định, chính sách hiện hành có thể ứng dụng trong việc chuẩn bị và ứng phó với thiên tai; hoàn thiện hệ thống chính sách, văn bản qui phạm pháp luật nhằm hỗ trợ triển khai kế hoạch chuẩn bị, ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai của ngành y tế; xây dựng tài liệu hướng dẫn lập kế hoạch, kỹ thuật và qui trình chuẩn quản lý thiên tai của ngành Y tế theo ba giai đoạn trước, trong và sau thiên tai. Tăng cường năng lực của các cơ sở y tế nhằm cung cấp dịch vụ y tế một cách hiệu quả và kịp thời trong tình huống thiên tai Xây dựng và triển khai mô hình thí điểm bệnh viện an toàn tại các vùng trọng điểm.; nâng cao năng lực cấp cứu và quản lý thương vong hàng loạt trước và trong bệnh viện trung ương, khu vực, tuyến tỉnh/huyện có nguy cơ cao trong việc đối mặt với tình huống khẩn cấp trong thiên tai. Chương trình nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động của hình thức cung cấp dịch vụ y tế theo đội cơ động trong sơ cấp cứu và phòng chống dịch bệnh. Xây dựng mô hình ứng phó với thiên tai tại cộng đồng: lồng ghép các chương trình y tế, mô hình cộng đồng an toàn/làng an toàn/làng văn hoá sức khỏe, chăm sóc sức khỏe cho người nghèo, mô hình quản lý thiên tai dựa vào cộng đồng, quân dân y kết hợp thành một mô hình toàn diện ứng phó với thiên tai tại cộng đồng ở các vùng trọng điểm; đảm bảo hậu cần đầy đủ cho việc chuẩn bị và đáp ứng với thiên tai và tình huống khẩn cấp (lồng ghép với các chương trình, hoạt động cụ thể trong chuẩn bị và đáp ứng y tế trong thiên tai). Huy động mọi nguồn lực và tăng cường sự tham gia phối hợp của cộng đồng, các tổ chức phi chính phủ, tư nhân, tôn giáo, quốc tế vào chuẩn bị, ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai Tăng cường vai trò chủ đạo, điều phối nguồn lực của Bộ Y tế trong các hoạt động liên quan đến khía cạnh y tế trong thiên tai; nâng cao nhận thức, vai trò và sự tham gia của cộng đồng và các tổ chức, cá nhân trong nước và quốc tế trong lĩnh vực ứng phó với thiên tai trong ngành Y tế qua các kênh truyền thông và hình thức truyền thông, biện hộ khác nhau; xây dựng các mô hình quản lý và đáp ứng thiên tai có sự tham gia của các tổ chức, ban ngành liên quan (bao gồm quân đội và công an) và cộng đồng. 
Ứng dụng công nghệ thông tin và thiết lập hệ thống giám sát của ngành y tế về thiên tai để làm cơ sở cho việc chủ động chuẩn bị, ứng phó và đáp ứng hậu quả thiên tai Xây dựng hệ thống quản lí thông tin y tế trong thiên tai trên cơ sở hệ thống thông tin sẵn có của ngành y tế; xây dựng cơ sở dữ liệu y tế quốc gia về thiên tai, bao gồm các thông tin cơ bản về cơ sở hạ tầng hệ thống y tế, bệnh viện, các yếu tố nguy cơ, bản đồ nguy cơ thiên tai; ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và điều hành công tác chuẩn bị và ứng phó với thiên tai. Phát triển dự án nâng cao năng lực thu thập, quản lý và sử dụng thông tin tác động của thiên tai trong ngành y tế nhằm xây dựng hệ thống giám sát điểm/hệ thống ghi nhận thông tin tác động của thiên tai tới sức khoẻ người dân tại một số tỉnh trọng điểm; lồng ghép các chỉ số về tác động y tế do thiên tai và nguy cơ thiên tai trong hệ thống thống kê y tế định kỳ và hệ thống giám sát điểm thiên tai. Phát triển chuyên ngành quản lý thiên tai/y học thiên tai tại Việt Nam Thông qua dự án nâng cao năng lực đào tạo và nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý thiên tai với 3 cấu phần chính bao gồm cơ sở vật chất trang thiết bị, phát triển năng lực cán bộ giảng dạy, xây dựng chương trình theo 2 giai đoạn. Giai đoạn 1 (2015-2017) Đánh giá năng lực và nhu cầu đào tạo trong lĩnh vực thiên tai làm cơ sở xây dựng chương trình đào tạo; xây dựng và lồng ghép các chương trình đào tạo ngắn hạn về thiên tai với chương trình đào tạo về y tế công cộng, y học lâm sàng; đào tạo giảng viên tại các nước có chương trình đào tạo tiên tiến về QLTH và YHTH. Giai đoạn 2 (2018-2020) Phát triển chương trình đào tạo dài hạn về lĩnh vực quản lý thiên tai và y học thiên tai (lồng ghép với chấn thương và môi trường/BĐKH); thành lập Đơn vị nghiên cứu và tư vấn chính sách trong phòng, đáp ứng và khắc phục hậu quả thiên tai và biến đổi khí hậu (ở phía Bắc); thành lập Đơn vị nghiên cứu và tư vấn chính sách trong phòng, đáp ứng và khắc phục hậu quả thiên tai và biến đổi khí hậu (ở khu vực miền Trung và phía Nam). 
Các giải pháp thực hiện Hoàn thiện tổ chức, quản lý Hoàn thiện tổ chức của ngành y tế bắt đầu từ Ban chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn Bộ Y tế nhằm nâng cao vai trò của y tế trong phòng và giảm nhẹ hậu quả thiên tai; tăng cường năng lực điều phối, cơ chế phối kết hợp liên ngành trong phòng chống thiên tai của ngành y tế (cấp trung ương, tỉnh, huyện và xã). Xây dựng lộ trình và tiến tới thành lập bộ phận thường trực, chuyên trách về quản lý thiên tai và tìm kiếm cứu nạn ngành y tế nhằm nâng cao năng lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực thảm thiên tai và tìm kiếm cứu nạn. Xác định chức danh và cán bộ chuyên trách trong các đơn vị, tổ chức làm công tác phòng chống thiên tai các cấp (mỗi cơ sở y tế cần có cán bộ chịu trách nhiệm điều phối trong tình huống thiên tai), các cơ sở y tế ở tuyến tỉnh và tuyến huyện cần xây dựng kế hoạch chuẩn bị sẵn sàng đáp ứng với tình huống khẩn cấp cùng với kế hoạch y tế năm. Pháp luật, cơ chế chính sách Rà soát và vận dụng các văn bản chính sách hiện có, tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật và cơ chế chính sách của ngành y tế trong phòng, chống và giảm nhẹ hậu quả thiên tai; vận dụng và hoàn thiện cơ chế chính sách đãi ngộ, khuyến khích cán Bộ Y tế tham gia vào công tác đáp ứng với tình huống khẩn cấp, thiên tai. Xây dựng qui định chức danh và định hướng nghề nghiệp của cán bộ y tế trong lĩnh vực thiên tai; xây dựng cơ chế chính sách phối kết hợp quân dân y trong chuẩn bị, ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai; đưa ra và áp dụng các qui đinh về bệnh viện an toàn như là một trong những tiêu chí trong việc phê duyệt nâng cấp và xây mới cơ sở y tế. Tài chính Đảm bảo kinh phí để thực hiện các hoạt động nâng cao năng lực và chuẩn bị ứng phó với các tình huống thiên tai bằng nguồn kinh phí riêng; xây dựng cơ chế, qui định thanh quyết toán đặc thù trong các trường hợp khẩn cấp, thiên tai; xây dựng qui chế tiếp nhận và chi tiêu viện trợ của các tổ chức tư nhân và quốc tế trong tình huống thiên tai. Tăng cường hợp tác quốc tế và sự hỗ trợ của các nhà hảo tâm cho việc xây dựng năng lực đáp ứng với thiên tai; tăng cường vai trò lãnh đạo, đầu mối của Bộ Y tế trong việc lồng ghép và kết hợp các nguồn tài chính khác nhau (từ ngân sách nhà nước, của các tổ chức quốc tế, Liên hợp quốc) phục vụ trong phòng, chống và giảm nhẹ hậu quả thiên tai. Nâng cao nguồn nhân lực Xác định các năng lực cần thiết của cán Bộ Y tế ở các cấp khác nhau làm công tác đáp ứng với tình huống khẩn cấp/thiên tai để từ đó xây dựng các chương trình đào tạo phù hợp, ưu tiên đào tạo nguồn nhân lực cho các tuyến trực tiếp đối mặt với thiên tai. Đào tạo cơ bản, đào tạo lại và cấp chứng chỉ cho các cán bộ y tế tham gia vào công tác đáp ứng y tế trong tình huống khẩn cấp; tăng cường năng lực quản lý, đáp ứng với thiên tai của ngành y tế thông qua việc phát triển các cơ sở đào tạo và cán bộ giảng dạy chuyên ngành quản lý/y học thiên tai. Chuyên môn nghiệp vụ Phát triển khoa học công nghệ, cơ sở vật chất, trang thiết bị về phòng, chống và giảm nhẹ hậu quả của thiên tai; nâng cao năng lực cấp cứu, sơ cấp cứu, chuyển tuyến của các đơn vị y tế các tuyến để ứng phó với thiên tai. Thành lập, nâng cao năng lực và duy trì hoạt động của đội cấp cứu cơ động ở cấp tỉnh và huyện; bổ sung tiêu chí về hạ tầng cơ sở, trang thiết bị nhằm đảm bảo việc ứng phó hiệu quả với thiên tai của cơ sở y tế (tiêu chí bệnh viện an toàn) nhằm xây dựng và nâng cấp các cơ sở y tế có khả năng tồn tại bền vững trước tác động của thiên tai. Tăng cường cung cấp dịch vụ y tế cho các đối tượng có nguy cơ chịu tác động nhiều nhất của thiên tai như người tàn tật, người già, phụ nữ có thai, phụ nữ có con nhỏ, trẻ em, bệnh nhân hiện mắc các bệnh mãn tính v.v. thông qua việc xây dựng và cung cấp các gói dịch vụ y tế tối thiểu trong thiên tai, phòng chống các bệnh dịch do hậu quả của thiên tai, bao gồm cả các bệnh lây truyền qua đường tình dục, HIV. Đánh giá và cập nhật danh mục thuốc thiết yếu dùng trong các tình huống thiên tai; xây dựng bộ tài liệu hướng dẫn lập kế hoạch, kỹ thuật và qui trình quản lý thiên tai toàn diện của ngành y tế theo ba giai đoạn trước, trong và sau thiên tai. 
Huy động cộng đồng, xã hội hoá các nguồn lực ứng phó với thiên tai Truyền thông nâng cao nhận thức của cộng đồng trong phòng, chống và giảm nhẹ hậu quả của thiên tai; tăng cường sự tham gia của cộng đồng vào công tác lập kế hoạch, diễn tập ứng phó với thiên tai, thành lập các đội tình nguyện cùng y tế tham gia công tác cứu nạn, vệ sinh môi trường phòng chống dịch bệnh sau thiên tai. Khuyến khích các tổ chức tôn giáo, từ thiện, tổ chức phi chính phủ, các nhóm cộng đồng tham gia vào công tác chuẩn bị, ứng phó và giảm nhẹ hậu quả thiên tai. Tăng cường phối hợp trong và ngoài ngành y tế - Trong ngành y tế: xác định rõ chức năng nhiệm vụ của Ban chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn, các đơn vị trực thuộc Bộ Y tế trong việc phối kết hợp một cách có hiệu quả trong chuẩn bị, ứng phó và giảm nhẹ hậu quả thiên tai. Tăng cường vai trò lãnh đạo, đầu mối của Ban chỉ huy trong việc lồng ghép và kết hợp các nguồn lực khác nhau từ lĩnh vực của ngành và từ các chương trình y tế phục vụ trong phòng, chống và giảm nhẹ hậu quả thiên tai. - Ngoài ngành y tế: xác định rõ chức năng, quyền hạn của các bộ, ngành trong công tác chuẩn bị và ứng phó với thiên tai nhằm tăng cường chia sẻ thông tin và nguồn lực; tăng cường kết hợp quân dân y và các lực lượng quân đội, an ninh trong việc xây dựng kế hoạch và triển khai các hoạt động ứng phó và giảm nhẹ hậu quả thiên tai. - Hợp tác quốc tế: đẩy mạnh hợp tác và hội nhập quốc tế trong việc chia sẻ thông tin, kinh nghiêm, chuyện gia trong đào tạo, nghiên cứu, xây dựng các mô hình phòng, chống và giảm nhẹ hậu quả thiên tai trong ngành y tế; khuyến khích tiếp nhận viện trợ không hoàn lại cho công tác xây dựng chính sách phát triển lĩnh vực thiên tai và cho nghiên cứu khoa học. Xây dựng một số đề án trọng điểm để kêu gọi sự đầu tư của quốc tế cho việc nâng cao năng lực phòng chống thiên tai của ngành y tế; xác định các nguồn lực tài chính quốc tế tiềm năng thông qua việc tổ chức hội thảo các nhà tài trợ trong lĩnh vực ứng phó với thiên tai trong ngành Y tế. Tăng cường công tác hậu cần Xây dựng cơ chế cung cấp, điều phối nhu cầu thiết yếu cho cuộc sống của người dân trong vùng chịu tác động của thiên tai như nước sạch, thuốc thiết yếu và thực phẩm thiết yếu, hoá chất, phương tiện thanh khiết môi trường và kiểm soát véc tơ truyền bệnh sau thiên tai; xây dựng qui trình đáp ứng hậu cần trong ngành y tế (từ khâu dự phòng, cung ứng đến thanh quyết toán) từ Trung ương đến địa phương đối với từng tình huống thiên tai cụ thể. Tăng cường lồng ghép phối hợp đa ngành, liên ngành và sự tham gia của cộng đồng nhằm nâng cao hiệu quả công tác hậu cần. Phòng chống và giảm nhẹ hậu quả thiên tai trong ngành y tế theo đặc thù vùng Vùng đồng bằng Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ: Tăng cường năng lực hệ thống y tế nhằm chủ động ứng phó với bão, lũ lụt, nước biển dâng. Vùng duyên hải miền Trung, miền Đông Nam Bộ và Hải đảo: Tăng cường năng lực chủ động đối phó với hạn hán, bão, lũ, nước biển dâng và nguy cơ sóng thần. Vùng đồng bằng sông Cửu Long: Tăng cường năng lực cơ sở y tế để đảm bảo người dân có thể “sống chung với lũ” và chủ động ứng phó với bão, giông, lốc, nước biển dâng do tác động của biến đổi khí hậu. Đảm bảo dịch vụ y tế đến được với người dân tại các cụm dân cư tránh lũ cũng như công tác đảm bảo vệ sinh môi trường tại các cụm dân cư này. Khu vực miền núi và Tây Nguyên: Tăng cường năng lực chủ động phòng tránh tác động xấu của lũ quét, sạt lở đất và nguy cơ thiên tai do khai khoáng gây nên cũng như nguy cơ động đất ở khu vực miền núi phía Bắc. 
Phân công trách nhiệm và tổ chức thực hiện Bộ Y tế Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn Bộ Y tế và đơn vị phòng chống thảm họa và tìm kiếm cứu nạn chủ trì việc thông qua kế hoạch hành động ở cấp có thẩm quyền và điều hành việc thực thi các hoạt động của Kế hoạch hành động; chỉ đạo xây dựng và ban hành các hướng dẫn thực hiện, điều phối việc thực hiện các chương trình và các dự án trong khuôn khổ kế hoạch hành động. Phối hợp với các ban ngành liên quan trong việc xây dựng cơ chế chính sách, phối kết hợp thực thi các hoạt động chuẩn bị, ứng phó với thiên tai; chỉ đạo các bộ phận chức năng và điều phối các hoạt động tăng cường vận động hỗ trợ quốc tế cho việc triển khai Kế hoạch hành động. Chịu trách nhiệm chính và phối hợp với các bộ ngành khác và UBND cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đi sâu vào việc phòng chống thiên tai để xây dựng mô hình cộng đồng an toàn bền vững trước thiên tai. Căn cứ vào nội dung của Chương trình hành động theo chức năng nhiệm vụ các thành viên Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn các Cục/Vụ thuộc Bộ Y tế chỉ đạo việc cứu chữa nạn nhân, chăm sóc sức khỏe, phục hồi chức năng cho người bị tai nạn; hướng dẫn rộng rãi toàn dân bảo đảm vệ sinh môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm, theo dõi, tổng hợp, phân loại các loại bệnh tật do thiên tai gây nên; tăng cường công tác tuyên truyền trong nhân dân và cán bộ ngành về tầm quan trọng của việc chuẩn bị, sẵn sàng ứng phó với thiên tai cũng như những hiểu biết trong ứng phó với thiên tai. Các đơn vị sự nghiệp thuộc Bộ Y tế Viện Trung ương và khu vực thuộc hệ y tế dự phòng, các bệnh viện và viện có giường bệnh, các trường đại học thuộc Bộ Y tế tham gia vào việc triển khai Kế hoạch hành động theo sự chỉ đạo của Bộ Y tế; hướng dẫn và phối hợp với các cơ quan y tế địa phương tổ chức đánh giá tình hình thiên tai, năng lực và việc triển khai các hoạt động phòng và giảm nhẹ hậu quả thiên tai để các địa phương làm cơ sở xây dựng kế hoạch, triển khai hoạt động; tiến hành nghiên cứu liên ngành về các yếu tố nguy cơ dẫn đến/làm gia tăng thiên tai do con người gây nên, nghiên cứu đánh giá hiệu quả các biện pháp can thiệp và phòng chống thiên tai để có thể phổ biến áp dụng rộng rãi trong cả nước. Hướng dẫn chuyên môn và xây dựng các tài liệu tập huấn, tuyên truyền về chuẩn bị và đáp ứng với các tình huống thiên tai, xây dựng cộng đồng an toàn, các tài liệu về xử trí, sơ cấp cứu, vận chuyển cấp cứu các nạn nhân, công tác chăm sóc sức khỏe sinh sản thường gặp trong các tình huống thiên tai; chủ động xây dựng năng lực đơn vị trong việc chuẩn bị và sẵn sàng ứng phó với tình huống thiên tai; đưa các tiêu chí bệnh viện an toàn vào kế hoạch xây mới, sửa chữa và nâng cấp cơ sở khám chữa bệnh. Các trường Đại học thuộc ngành Y tế xây dựng tài liệu đào tạo và giảng dạy cho sinh viên và học viên y khoa, y tế công cộng, y học dự phòng về công tác phòng, chống và đáp ứng, giảm nhẹ hậu quả thiên tai. Sở Y tế Tham mưu cho UBND tỉnh xây dựng kế hoạch hoạt động và kế hoạch ngân sách hàng năm cho công tác phòng chống thiên tai của địa phương; chủ động xây dựng kế hoạch và bố trí ngân sách cho các hoạt động phòng chống thiên tai của ngành Y tế trong kế hoạch ngân sách chung của y tế địa phương; củng cố hệ thống thu thập, báo cáo, giám sát tình hình diễn biến bệnh tật, tử vong có liên quan đến thiên tai tại địa phương. Chỉ đạo các đơn vị y tế địa phương triển khai thực hiện các công tác tuyên truyền, huấn luyện/đào tạo, giám sát, đánh giá ... các hoạt động về chuẩn bị, đáp ứng và khắc phục hậu quả thiên tai, xây dựng cộng đồng an toàn nhằm nâng cao kiến thức phòng chống tai nạn, thương tích, kỹ năng tư vấn, thực hành cấp cứu của cán Bộ Y tế tuyến dưới. Tăng cường củng cố và hoàn thiện mạng lưới y tế cơ sở, tăng cường nguồn lực cho hệ thống cấp cứu cơ động, giảm thiểu hậu quả do thiên tai gây ra. Tổ chức hệ thống cấp cứu, vận chuyển cấp cứu để đưa người bị nạn vào các cơ sở cấp cứu nhanh nhất, an toàn nhất; tiến hành kiểm tra, giám sát, đánh giá các hoạt động của địa phương và báo cáo kết quả về Bộ Y tế. Tổ chức sơ kết hàng năm và khen thưởng, khuyến khích các đơn vị thực hiện tốt các hoạt động. Trung tâm Y tế dự phòng Thu thập số liệu, thông tin về tác động sức khỏe của thiên tai, nguy cơ sức khỏe trong thiên tai, nhu cầu về an toàn, các hoạt động, nguồn nhân lực, tài chính và chính sách có liên quan đến công tác chuẩn bị, đáp ứng và khắc phục hậu quả thiên tai và xây dựng cộng đồng an toàn, bền vững trước nguy cơ thiên tai tại địa phương. Xây dựng tài liệu hướng dẫn trong các tình huống cụ thể và tiến hành các hoạt động truyền thông, giáo dục cộng đồng về chuẩn bị ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai, xây dựng cộng đồng an toàn. Nâng cao năng lực cho cán Bộ Y tế các cấp về quản lý thiên tai và cung cấp dịch vụ y tế trong thiên tai, xây dựng cộng đồng an toàn, bền vững; xây dựng và phối hợp với các Ban, Ngành và các tổ chức có liên quan, nhất là các chương trình y tế đang triển khai nhằm lồng ghép thực hiện và triển khai các mô hình chuẩn bị và ứng với thiên tai tại cộng đồng. 
Một số thuật ngữ liên quan Thiên tai:Hiện tượng tự nhiên bất thường có thể gây thiệt hại về người, tài sản, môi trường, điều kiện sống và các hoạt động kinh tế-xã hội như bão, áp thấp nhiệt đới, lốc, sét, mưa lớn, lũ, lũ quét, ngập lụt, sạt lở đất do mưa lũ hoặc dòng chảy, sụt lún đất do mưa lũ hoặc dòng chảy, nước dâng, xâm nhập mặn, nắng nóng, hạn hán, rét hại, mưa đá, sương muối, động đất, sóng thần và các loại thiên tai khác. Rủi ro thiên tai:Thiệt hại mà thiên tai có thể gây ra về người, tài sản, môi trường, điều kiện sống và hoạt động kinh tế - xã hội. Phòng, chống thiên tai: Quá trình mang tính hệ thống bao gồm hoạt động phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai. Đối tượng dễ bị tổn thương: Nhóm người có đặc điểm và hoàn cảnh khiến họ có khả năng phải chịu nhiều tác động bất lợi hơn từ thiên tai so với những nhóm người khác trong cộng đồng. Đối tượng dễ bị tổn thương bao gồm trẻ em, người cao tuổi, phụ nữ đang mang thai hoặc đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi, người khuyết tật, người bị bệnh hiểm nghèo và người nghèo. Công trình phòng, chống thiên tai:Công trình do Nhà nước, tổ chức, cá nhân đầu tư, xây dựng, bao gồm trạm quan trắc khí tượng, thủy văn, hải văn, địa chấn, cảnh báo thiên tai; công trình đê điều, hồ đập, chống úng, chống hạn, chống sạt lở, khu neo đậu tránh trú bão cho tàu thuyền, nhà kết hợp sơ tán dân và công trình khác phục vụ phòng, chống thiên tai. Quản lý thiên tai:Thuật ngữ tổng hợp bao hàm mọi khía cạnh của xây dựng kế hoạch và ứng phó thiên tai, bao gồm các hoạt động trước, trong và sau thiên tai. Ứng phó: Các hoạt động thực hiện ngay sau khi thiên tai xảy ra nhằm cứu tính mạng và cuộc sống của con người bao gồm hỗ trợ khẩn cấp cho những người bị ảnh hưởng bởi thiên tai, sơ tán người dân trong cộng đồng, cung cấp nhà ở, chăm sóc y tế và các hành động giảm bớt khả năng hoặc phạm vi của những thiệt hại phát sinh như tổ chức các nhóm dân phòng hoặc dùng bao cát để chặn nước lũ. Trường hợp khẩn cấp:Tình huống bất thường trong đó có những mối đe dọa tức thời và nghiêm trọng đến sinh mạng của con người do hậu quả của thiên tai, của mối đe dọa sắp xảy ra, của quá trình tích tụ các yếu tố bất lợi bị lãng quên, của xung đột dân sự, của sự suy thoái môi trường và các điều kiện kinh tế-xã hội. Trường hợp khẩn cấp có thể bao gồm cả tình huống trong đó khả năng đối phó của một nhóm dân cư hay một cộng đồng bị suy giảm rõ rệt. Chuẩn bị sẵn sàng:Các hoạt động và biện pháp tiến hành từ trước khi sự kiện xảy ra nhằm đảm bảo đáp ứng một cách có hiệu quả đối với nguy cơ hiểm họa bao gồm cả việc đưa ra cảnh báo kịp thời và có hiệu quả. Dự phòng và giảm nhẹ: Các hoạt động triển khai nhằm tránh (hay giảm nhẹ) một cách triệt để tác động có hại của thiên tai và các biện pháp nhằm giảm thiểu sự thiệt hại và mất mát của các chức năng liên quan đến môi trường, công nghệ và sinh học. “Kế hoạch hành động chuẩn bị ứng phó với thiên tai của ngành y tế giai đoạn 2015-2020” không chỉ phù hợp với IDDR năm 2015 với chủ đề “Cộng đồng địa phương là chìa khóa cho hoạt động nhân đạo” của WHO nhấn mạnh đến vai trò của y tế cộng đồng trong việc triển khai các hoạt động nhân đạo trợ giúp người dân trong các tình huống thiên tai, thảm họa vì họ là những người ứng phó đầu tiên và đóng vai trò quan trọng bởi họ hiểu rõ ngôn ngữ và phong tục tập quán và cũng bởi họ đã có mặt từ rất lâu trong cộng đồng và nhờ đó có thể cùng cộng đồng tìm ra giải pháp cho những rủi ro trước khi thảm họa ập đến mà còn chuẩn bị sẵn sàng đối mặt với mọi rủi ro từ các thảm họa thiên nhiên khó kiểm soát trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu hiện nay.
|
TRANG CHỦ
Thông điệp về Ngày Sốt rét thế giới 25-4 (World Malaria Day)
Ngày Sốt rét thế giới-Ngày Chăm sóc sức khỏe toàn cầu (World malaria day – A day to make the world care)
