|
Dịch bệnh Ebola-Thông tin cập nhật và những điều cần biết sau đại dịch
Đại dịch Ebola tại Tây Phi đã được ngăn chặn từ cách đây vài tháng nhưng cộng đồng quốc tế vẫn chưa hết bàng hoàng với “một năm đen tối” khi đại dịch này không chỉ hoành hành ở các nước châu Phi mà còn lan sang cả châu Âu, châu Mỹ. Thông tin cập nhật và những điều cần biết sau đại dịch khủng khiếp này vẫn luôn cần thiết với tất cả mọi người. Thông tin quan trọng liên quan đến bệnh do virus Ebola -Bệnh do virus Ebola (Ebola virus disease - EVD), trước đây gọi là sốt xuất huyết Ebola, là một bệnh nghiêm trọng ở người thường gây tử vong; -Virus này lây truyền từ động vật hoang dã sang người và lan truyền trong cộng đồng từ người sang người rất nguy hiểm; -Tỷ lệ tử vong trung bình các trường hợp mắc EVD khoảng 50%. Tỷ lệ tử vong dao động từ 25-90% trong các ổ dịch phát hiện vừa qua; -Bùng phát dịch EVD đầu tiên xảy ra tại một ngôi làng xa xôi ở Trung Phi, gần rừng mưa nhiệt đới, nhưng sự bùng phát dịch EVD gần đây nhất ở Tây Phi xảy ra chính ở khu vực thành thị và cả nông thôn; -Sự tham gia của cộng đồng là chìa khóa để kiểm soát dịch thành công. Kiểm soát dịch tốt dựa trên việc áp dụng một gói các biện pháp can thiệp, cụ thể là quản lý ca bệnh, giám sát và truy tìm người tiếp xúc, dịch vụ xét nghiệm tốt, chôn cất an toàn và huy động xã hội; -Chăm sóc hỗ trợ ban đầu bằng cách bù nước, điều trị triệu chứng để cải thiện sự sống. Hiện chưa có cách điều trị được cấp phép để trung hòa virus nhưng các liệu pháp điều trị miễn dịch học và thuốc đang được phát triển; -Hiện tại chưa có vaccine phòng bệnh Ebola nhưng có 2 hai ứng cử viên loại vaccine tiềm năng đang tiến hành nghiên cứu đánh giá giai đoạn. Thông tin cơ bản về loài virus Ebola Virus Ebola - nguyên nhân gây ra bệnh nặng cấp tính thường dẫn đến từ vong nếu không được điều trị. Bệnh virus Ebola (EVD) xuất hiện lần đầu tiên vào năm 1976 trong 2 đợt dịch xảy ra cùng lúc, một ở Nzara, Sudan và một ở Yambuku, Congo. Sau này xảy ra trong một ngôi làng gần sông Ebola, từ đó bệnh có tên như ngày nay. Dịch bệnh hiện nay ở Tây Phi, (trường hợp đầu tiên được thông báo vào tháng 3 năm 2014), là đợt bùng phát dịch Ebola lớn nhất và phức tạp nhất kể từ khi dịch Ebola được phát hiện đầu tiên vào năm 1976. Đã có nhiều ca mắc và tử vong trong đợt dịch này hơn tất cả những đợt bùng phát trong quá khứ cộng lại. Dịch bệnh cũng đã lan rộng giữa các quốc gia bắt đầu từ Guinea sau đó lây lan qua biên giới đất liền đến Sierra Leone và Liberia, bằng đường hàng không (1 khách du lịch) đến Nigeria và Mỹ (1 khách du lịch) và bằng đường bộ đến Senegal (1 khách du lịch) và Mali (2 khách). Các quốc gia ảnh hưởng nặng nhất gồm Guinea, Liberia và Sierra Leone, hầu hết có hệ thống y tế rất yếu, thiếu nguồn nhân lực và cơ sở hạ tầng và một thời gian dài bất ổn và xung đột. Ngày 08 tháng 8, các Tổng giám đốc TCYTTG tuyên bố dịch Tây Phi là một vấn đề y tế cộng đồng khẩn cấp cần quốc tế quan tâm theo quy định y tế quốc tế (2005). Họ Filoviridae virus bao gồm ba giống: Cuevavirus, Marburgvirus và Ebolavirus. Có năm loài đã được xác định gồm Zaire, Bundibugyo, Sudan, Reston và Taï Forest. Ba loài đầu tiên gồm Bundibugyo ebolavirus, Zaire ebolavirus và Sudan ebolavirus có liên quan đến dịch lớn ở châu Phi. Virus gây ra bùng phát dịch năm 2014 ở Tây Phi thuộc loài Zaire. Phương thức lan truyền bệnh Bệnh lan truyền do dơi ăn quả thuộc họ Pteropodidae là vật chủ virus Ebola tự nhiên. Ebola lây sang con người thông qua tiếp xúc trực tiếp với máu, dịch tiết, dịch của các cơ quan hoặc cơ thể khác của động vật bị nhiễm bệnh như động vật tinh tinh, khỉ đột, dơi ăn quả, khỉ, nai rừng và nhím thấy ốm hoặc chết hoặc trong các khu rừng nhiệt đới. Sau đó Ebola lan truyền trực tiếp lan truyền từ người sang người thông qua tiếp xúc trực tiếp (thông qua làn da bị tổn thương hoặc màng niêm mạc) với máu, dịch tiết, bộ phận cơ thể hoặc chất dịch cơ thể khác của người bị nhiễm bệnh và với các bề mặt và các vật liệu (ví dụ như bộ đồ giường, quần áo) bị nhiễm với những chất lỏng do cơ thể người bệnh tiết ra. Nhân viên chăm sóc y tế thường xuyên bị nhiễm bệnh trong khi điều trị bệnh nhân nghi ngờ hoặc đã xác định EVD. Điều này đã xảy ra thông qua tiếp xúc gần với bệnh nhân khi các biện pháp ngăn ngừa không thực hành đúng. Nghi lễ chôn cất trong đó có những người đưa tang tiếp xúc trực tiếp với cơ thể của người quá cố cũng có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc truyền kan truyền bệnh Ebola. Mọi người vẫn còn lan truyền trong một thời gian dài miễn là máu của họ có chứa virus. Không có bằng chứng chính thức tồn tại lan truyền qua con đường quan hệ tình dục, nhưng lan truyền qua con đường tình dục ở những người đang dưỡng bệnh không thể được loại trừ. Có bằng chứng virus Ebola sống có thể được cô lập trong tinh dịch của người đàn ông đang dưỡng bệnh 82 ngày sau khi khởi phát triệu chứng. Nhưng không có bằng chứng vượt quá 82 ngày. Không có bằng chứng về sự sống virus Ebola trong dịch tiết âm đạo. Các triệu chứng bệnh virus Ebola Thời kỳ ủ bệnh là khoảng thời gian nhiễm virus cho đến khi khởi phát triệu chứng từ 2 - 21 ngày. Con người không lây bệnh cho đến khi họ phát triển các triệu chứng. Triệu chứng đầu tiên là đột ngột xuất hiện sự mệt mỏi sốt, đau cơ, nhức đầu và đau cổ họng. Tiếp theo là nôn mửa, tiêu chảy, phát ban, các triệu chứng của suy thận và chức năng gan và trong một số trường hợp, chảy máu cả bên trong và bên ngoài (ví dụ như chảy từ nướu răng, máu trong phân). Các xét nghiệm phát hiện số lượng bạch cầu và tiều cầu thấp và men gan cao. Chẩn đoán bệnh Rất khó khăn để phân biệt EVD với một số bệnh truyền nhiễm khác như sốt rét, sốt thương hàn và viêm màng não. Xác nhận các triệu chứng gây ra do nhiễm virus Ebola được thực hiện bằng cách sử dụng các điều tra bệnh sử và thăm khám, cùng xét nghiệm cận lâm sàng sau đây: + Sử dụng kỹ thuật ELISA (enzyme-linked immunosorbent assay_ELISA); + Xét nghiệm phát hiện kháng nguyên; + Xét nghiệm trung hòa huyết thanh; + Sử dụng xét nghiệm RT-PCR; + Kính hiển vi điện tử; + Phân lập virus bằng cách nuôi cấy tế bào. Các mẫu lấy từ bệnh nhân là một nguy cơ tác nhân sinh học nguy hiểm. Kiểm tra trong phòng thí nghiệm đối với các mẫu bất hoạt nên được tiến hành trong điều kiện ngăn chặn và an toàn sinh học tối đa. Thái độ điều trị và triển vọng vaccine Chăm sóc hỗ trợ, bù nước bằng đường uống hoặc truyền dịch- và điều trị các triệu chứng cụ thể, cải thiện sự sống. Hiện bệnh chưa có cách điều trị đặc hiệu cho EVD. Tuy nhiên, một loạt các phương pháp điều trị bao gồm các sản phẩm máu, liệu pháp miễn dịch và thuốc điều trị hiện đang được đánh giá. Bệnh chưa có vaccine được cấp phép, nhưng 2 loại vaccine tiềm năng đang tiến hành kiểm tra độ an toàn đối với con người. Phòng chống và Kiểm soát bệnh Kiểm soát dịch tốt dựa trên việc áp dụng một gói các biện pháp can thiệp, cụ thể là quản lý ca bệnh, giám sát và truy tìm những người tìm xúc, dịch vụ xét nghiệm tốt, chôn cất an toàn và huy động xã hội. Sự tham gia của cộng đồng là chìa khóa để kiểm soát dịch thành công. Nâng cao nhận thức các yếu tố nguy cơ lây nhiễm Ebola và các biện pháp bảo vệ cá nhân có thể thực hiện là một cách hiệu quả để giảm sự lan truyền ở người. Những thông điệp giảm nguy cơ nên tập trung vào một số yếu tố: -Giảm nguy cơ lan truyền từ động vật hoang dã sang người khi tiếp xúc với những dơi ăn quả bị nhiễm bệnh hoặc khỉ/ vượn và tiêu thụ thịt của chúng khi chưa nấu chín. Khi xử lý động vật phải đeo găng tay và quần áo bảo hộ thích hợp khác. Sản phẩm động vật (máu và thịt) nên được nấu chín kỹ trước khi ăn; -Giảm nguy cơ lân truyền từ người sang người do tiếp xúc trực tiếp hoặc gần với người có triệu chứng Ebola, đặc biệt là với các chất dịch cơ thể của người bệnh. Găng tay và các thiết bị bảo hộ cá nhân thích hợp nên được đeo khi chăm sóc bệnh nhân tại nhà. Rửa tay thường xuyên là cần thiết sau khi đi thăm bệnh nhân trong bệnh viện, cũng như sau khi chăm sóc bệnh nhân tại nhà; -Giảm nguy cơ có thể lây truyền tình dục, bởi vì các nguy cơ lây nhiễm tình dục không thể tránh khỏi, những người đàn ông và phụ nữ đã hồi phục từ Ebola nên tránh tất cả các loại quan hệ tình dục ít nhất ba tháng sau khi bắt đầu triệu chứng. Nếu kiêng tình dục là không thể thì sử dụng bao cao su được khuyến khích. Tiếp xúc với dịch cơ thể nên tránh và rửa bằng xà phòng và nước được khuyến khích. TCYTTG không khuyến cáo cách ly bệnh nhân nam hay nữ mà máu của họ đã được xét nghiệm âm tính với virus Ebola; -Các biện pháp ngăn chặn dịch, bao gồm cả chôn cất người chết nhanh và an toàn, xác định những người có thể đã tiếp xúc với người bị nhiễm Ebola và theo dõi sức khỏe của họ trong 21 ngày, tầm quan trọng của việc tách những người khỏe mạnh từ người bệnh để tránh lây lan và tầm quan trọng của việc vệ sinh tốt và duy trì môi trường trong sạch. Kiểm soát nhiễm khuẩn trong cơ sở y tế Nhân viên chăm sóc sức khỏe nên luôn luôn cẩn thận khi chăm sóc bệnh nhân, bất kể chẩn đoán cho họ như thế nào. Các biện pháp bao gồm vệ sinh cơ bản tay, vệ sinh đường hô hấp, sử dụng các thiết bị bảo hộ cá nhân (để ngăn nước bắn hoặc tiếp xúc với các vật liệu bị nhiễm), thực hành tiêm chích an toàn và cách thức chôn cất an toàn; Nhân viên chăm sóc y tế cho bệnh nhân nghi ngờ hoặc đã xác định nhiễm virus Ebola nên áp dụng các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn thêm để ngăn ngừa tiếp xúc với máu và chất dịch cơ thể bệnh nhân và các bề mặt bị ô nhiễm hoặc các vật liệu như quần áo và giường ngủ. Khi tiếp xúc gần (trong vòng 1 mét) bệnh nhân EBV, nhân viên chăm sóc sức khỏe nên mang bảo vệ mặt (một tấm che kín mặt hoặc mặt nạ y tế và kính bảo hộ), sạch sẽ, áo choàng dài tay không tiệt trùng và găng tay (găng tay vô trùng đối với một số thủ tục); Nhân viên phòng thí nghiệm cũng có nguy cơ. Những mẫu lấy từ con người và động vật để điều tra nhiễm Ebola nên được xử lý bởi đội ngũ nhân viên được đào tạo và xử lý tại các phòng thí nghiệm trang bị phù hợp. Đáp ứng từ Tổ chức y tế thế giới TCYTTG nhằm ngăn chặn dịch Ebola bằng cách duy trì giám sát bệnh virus Ebola và hỗ trợ các nước có nguy cơ để phát triển kế hoạch dự phòng. Tài liệu này cung cấp hướng dẫn tổng thể để kiểm soát bùng phát Ebola và Marburg virus: Khi một ổ dịch được phát hiện TCYTTG phản ứng bằng cách hỗ trợ giám sát, tham gia cộng đồng, quản lý ca bệnh, dịch vụ xét nghiệm, truy tìm người tiếp xúc, kiểm soát nhiễm khuẩn, hỗ trợ về hậu cần và đào tạo và hỗ trợ cách thức chôn cất an toàn.
|
TRANG CHỦ
Thông điệp về Ngày Sốt rét thế giới 25-4 (World Malaria Day)
Ngày Sốt rét thế giới-Ngày Chăm sóc sức khỏe toàn cầu (World malaria day – A day to make the world care)
