Tăng thuế thuốc lá: Lợi và Hại
Từ năm 2014, Việt Nam trở thành một trong những quốc gia thành viên của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thực hiện Công ước khung về kiểm soát thuốc lá (Framework Convention on Tobacco Control_FCTC) bao gồm chính sách thuế và giá cả nhằm giảm tiêu thụ thuốc lá, tuy nhiên việc thực hiện triệt để công ước này đang đứng giữa đôi dòng lợi ích và tác hại. Mặc dù đã thực hiện FCTC từ nhiều năm nay và hưởng ứng tích cực Ngày thế giới không hút thuốc lá (31/5) hàng năm nhưng ở Việt Nam thuốc lá vẫn được bày bán khắp nơi với giá rất rẻ và hợp túi tiền người dân nên cho đến nay việc giảm tiêu thụ thuốc lá hầu như chưa được cải thiện. Còn sản phẩm giá rẻ như thuốc lá thì sẽ có nhiều người tiêu thụ Về lợi nhuận của thuốc lá theo Hiệp hội thuốc lá Việt Nam (VTA) mỗi năm ngành công nghiệp thuốc lá đóng góp gần 1 tỷ USD cho ngân sách nhà nước thông qua doanh số bán hàng và tiền thuế thuốc lá, bên cạnh đó các hình thức liên doanh với nước ngoài của các nhà máy thuốc lá trên cả nước cũng là nguồn phát sinh lợi nhuận lớn và tạo công ăn việc làm cho hàng nghìn lao động, đặc biệt nhu cầu tiêu thụ thuốc lá ở trong nước đang ở mức cao nhất là nam giới khi giá một bao thuốc chưa đến 1 USD (dưới 21.000 VNĐ), theo đó các chuyên gia y tế cho rằng giá thuốc lá rẻ chính là nguyên nhân làm cho tỷ lệ hút thuốc lá ở Việt Nam tăng cao và nhiều thương hiệu thuốc lá trong nước ngày càng làm ăn phát đạt. Thuốc lá-nguồn lợi nhuận không nhỏ của ngân sách quốc gia Hiện nay các công ty thuốc lá ở Việt Nam đều thuộc sở hữu nhà nước do trung ương hoặc địa phương quản lý do đó cơ chế này sẽ dẫn tới những bất cập trong việc giảm tiêu thụ thuốc lá thông qua tăng giá và tăng thuế, đồng nghĩa với việc giảm lợi nhuận cho nguồn ngân sách. Chính vì vậy trước chủ trương tăng thuế thuốc lá đã nảy sinh tranh luận giữa các công ty thuốc lá Việt Nam với các cơ quan quản lý nhà nước vì quyền lợi của ngành công nghiệp này. Theo kiến nghị của VTA tạm thời chưa tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá nhằm tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước và góp phần tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp thuốc lá, trong bối cảnh thuốc lá nhập lậu đang gia tăng cả về số lượng lẫn chủng loại. Thành tích đóng góp của VTA được Nhà nước ghi nhận Về tác hại của thuốc lá theo điều tra toàn cầu về sử dụng thuốc lá năm 2010, Việt Nam được WHO xếp vào 15 quốc gia có tỷ lệ nam giới hút thuốc lá cao nhất thế giới với hơn 50% nam giới từ tuổi trưởng thành trở lên hút thuốc lá. Theo nghiên cứu của Viện chiến lược và Chính sách y tế (Bộ Y tế) năm 2011 cho thấy hơn 11% số ca tử vong ở nam giới Việt Nam là do các bệnh có liên quan đến thuốc lá, trung bình cứ 2 nam giới trưởng thành (≥ 15 tuổi) thì có một người hút thuốc là nguyên nhân chính gây gây nên các bệnh ung thư phổi, đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính; trong đó > 90% các ca mắc và tử vong do ung thư phổi ở nam giới liên quan đến sử dụng thuốc lá. Theo điều tra của Trường Đại học Y tế công cộng năm 2011 thấy cùng với các tổn hại về sức khỏe, sử dụng thuốc lá còn gây ra các thiệt hại về kinh tế qua chi phí trực tiếp cho khám chữa bệnh, mắc bệnh hiểm nghèo, mất khả năng lao động và tử vong cho 5/25 bệnh do sử dụng thuốc lá hơn 23.000 tỷ đồng một năm. Theo các chuyên gia y tế, khói thuốc có chứa nhiều độc tố, trong đó có 43 chất gây bệnh ung thư, khói tỏa ra từ đầu điếu thuốc đang cháy độc hại hơn khói thuốc do người hút thở ra vì nó chứa nhiều chất độc hại gấp 21 lần. Hút thuốc lá thụ động ở trẻ em dễ gây ra một số căn bệnh nguy hiểm như chết đột tử, các bệnh viêm nhiễm đường hô hấp cấp và mạn, viêm tai giữa cấp và mạn, gây ra bệnh hen và hen trầm trọng, giảm chức năng hoạt động của phổi...; do đó hút thuốc lá không những chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của bản thân người sử dụng mà còn ảnh hưởng đến những người chung quanh, để lại gánh nặng cho gia đình và xã hội. Tác hại của thuốc lá-hình ảnh không phải để tuyên truyền Tại Hội nghị các bên tham gia FCTC của WHO lần thứ 6 tổ chức tại Liên bang Nga hồi tháng 10/2014 có một nội dung được chủ đạo là thực hiện các biện pháp về giá và thuế để giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá và thống nhất thông qua hướng dẫn thi hành các biện pháp về giá và thuế để giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá. Hướng dẫn này đưa ra những khuyến cáo cụ thể cho từng quốc gia, trong đó có Việt Nam về các biện pháp thực hành tốt nhất trong lĩnh vực thuế thuốc lá nhằm hỗ trợ các bên trong việc đáp ứng các nghĩa vụ của mình với FCTC. Mặc dù Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong việc thực hiện nghĩa vụ với FCTC, tuy nhiên đề xuất tăng thuế thuốc lá hiện nay của chưa đáp ứng yêu cầu hướng dẫn, mức đề xuất thuế thuốc lá không có tác động đáng kể tới giảm số ca tử vong do sử dụng thuốc lá tại Việt Nam. Nếu như cho rằng tăng thuế thuốc lá có thể sẽ phát sinh việc gia tăng buôn lậu thuốc lá mà lưỡng lự tăng thuế thì việc giảm số người mắc bệnh do sử dụng thuốc lá sẽ không cải thiện bởi việc tăng thuế thuốc lá cũng là một trong những biện pháp giúp những người hút thuốc lá phải cân nhắc trước khi bỏ tiền ra mua sản phẩm độc hại này. Làm sao để người dân tự giác từ bỏ gánh nặng “độc hại” này Mặc dù đã áp dụng tăng thuế nhưng giá thuốc lá ở Việt Nam vẫn rẻ nhất thế giới, một năm sau khi Luật phòng chống tác hại của thuốc lá được đưa vào thực hiện thì việc tiêu thụ thuốc lá ở cộng đồng hầu như không có gì thay đổi, các nhà quản lý không muốn thất thu còn những người hút thuốc cho rằng hút thuốc là quyền tự do của họ khi không làm ảnh hưởng đến người khác, đó cũng chính là một trong những nguyên nhân không giảm được số người sử dụng thuốc lá dẫn tới gần 75.000 ca tử vong do sử dụng thuốc lá mỗi năm. Theo các chuyên gia quốc tế mức tăng thuế thuốc lá này chưa đủ giảm tiêu thụ thuốc lá Theo đề nghị điều chỉnh mức thuế suất đối với thuốc lá ở Việt Nam tăng từ 65% lên 70% (năm 2016) và 75% (năm 2019) nhưng các chuyên gia của tổ chức quốc tế liên quan đến phòng chống tác hại của thuốc lá cho rằng mức tăng thuế suất này chưa đủ tác động tích cực đến giảm tiêu dùng thuốc lá. Hiện tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ thuốc lá của Việt Nam (41,6%) thấp hơn nhiều so với các quốc gia trong khu vực cũng như thế giới như Brunei (81%), Pháp (80%), Đức (73%), Singapore (71%), Thái Lan (70%), Malaysia (57%), Australia (60%), Philippines (53%)... Theo đề xuất của các chuyên gia y tế muốn giá thực hiện có hiệu quả FCTC và giảm mạnh mức tiêu thụ thuốc lá ở Việt Nam thì thuế thuốc lá phải tăng trung bình từ 8-10%/năm, nếu Luật thuế tiêu thụ đặc biệt chỉ có thể điều chỉnh 2 năm một lần thì ít nhất thuế tiêu thụ đặc biệt cũng cần tăng thêm 20% vào năm 2015 và thêm 20% vào năm 2018. Làm sao để có được không khí trong lành “không khói thuốc” như thế này Hiện nay giá cả và mức thuế xuất thuốc lá ở Việt Nam đang được thảo luận đề xuất để thông qua Quốc hội, tuy nhiên theo một nghiên cứu của WHO thì việc thực hiện FCTC sẽ dung hòa giữa cả lợi và hại vì nếu tăng thuế thuốc lá thêm 20% thì giá bán lẻ sẽ tăng lên khoảng 10% và theo đó nguồn lợi nhuận quốc gia từ thuốc lá cũng sẽ tăng thêm khoảng 2.000 tỉ đồng và tránh được 100.000 ca tử vong do thuốc lá mỗi năm. Tăng thuê và giá thuốc lá hợp lý phù hợp với mặt bằng quốc tế không chỉ đảm bảo thực hiện FCTC đem lại môi trường sống lành mạnh, đảm bảo sức khỏe mỗi người mà vẫn tăng được nguồn lợi nhuận cho nguồn ngân sách.
|
TRANG CHỦ
Thông điệp về Ngày Sốt rét thế giới 25-4 (World Malaria Day)
Ngày Sốt rét thế giới-Ngày Chăm sóc sức khỏe toàn cầu (World malaria day – A day to make the world care)
